Οι κατάσκοποι του διαδικτύου «μας βλέπουν»

Του Στέφανου Δάνδολου

Τον Ιανουάριο του 2013 η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ βρήκε επιτέλους τον τρόπο να κάνει πράξη την «κατασκοπεία των πολιτών» που μισό αιώνα νωρίτερα είχε οραματιστεί ο Τζέι Έντγκαρ Χούβερ: απέκτησε πρόσβαση στους λογαριασμούς Yahoo! και Google σε όλο τον κόσμο αφού προηγουμένως είχε εισέλθει μυστικά στα βασικά κέντρα διακίνησης δεδομένων των δύο γιγάντων του Ίντερνετ. Περισσότερα από 181 εκατομμύρια αρχεία άνοιξαν έτσι τους επόμενους μήνες. Από τα λεγόμενα metadata που δείχνουν ποιος έστειλε ή έλαβε e-mail και πότε, έως κείμενα, βίντεο και ηχητικά αποσπάσματα.

Όχι πολύ καιρό αργότερα οι Βρυξέλλες ερεύνησαν μια πολύ παράξενη, αν και όχι απροσδόκητη, υπόθεση κατασκοπείας. Σύμφωνα με τον Ιταλικό Τύπο, οι Ρώσοι κατασκόπευαν τα μέλη των ξένων αντιπροσωπειών που συμμετείχαν στο G20 της Αγίας Πετρούπολης με διάφορα γκάτζετ που μοίρασαν εν είδει δώρων. Στο μικροσκόπιο τέθηκαν τα USB που προσέφερε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στους ηγέτες του G20, τα οποία έκρυβαν ένα μικροτσίπ που υπέκλεπτε δεδομένα από τον υπολογιστή στον οποίο είχαν συνδεθεί. «Πρόκειται για συσκευές που μπορούν να υποκλέψουν τα δεδομένα υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και διαδικτυακών επαφών», ειπώθηκε στο παρασκήνιο.

Σε έναν άλλο, ιδεατό, κόσμο, που σέβεται την δημοκρατία, όλα αυτά θα μπορούσαν να γκρεμίσουν κυβερνήσεις ολόκληρες. Όταν όμως εμπλέκονται μυστικές υπηρεσίες –και μάλιστα η έδρα τους είναι η Ουάσιγκτον και η Μόσχα– ο ψίθυρος κόβεται μαχαίρι. Δεν βρισκόμαστε πια στην εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος απαιτούσε αποστολές διπλών και τριπλών πρακτόρων. Ο κόσμος του Τζορτζ Σμάιλι και των υπόλοιπων ηρώων του Τζον Λε Καρέ έχει παραδώσει την θέση του στα γκατζετάκια της τεχνολογίας. Σε κεραίες αποκρυπτογράφησης, σαν κι αυτές που η Special Collection Service τοποθετούσε στις στέγες των πρεσβειών, κρυμμένες μέσα σε ψεύτικους αγωγούς εξαερισμού. Σε ψεύτικες πέτρες στο εσωτερικό των οποίων τοποθετούνται αισθητήρες και δέκτες δεδομένων (τις χρησιμοποίησαν οι Αμερικανοί στη Σομαλία και οι Βρετανοί στη Ρωσία). Και φυσικά στο Διαδίκτυο.

Πριν από δέκα χρόνια είχα γράψει ένα άρθρο για τις παγίδες του Διαδικτύου και θυμάμαι, είχα κάνει πολλούς φίλους μου να θυμώσουν. Δεν μιλούσα απλώς για τους κινδύνους παραπληροφόρησης των παιδιών, και για ένα ακόμη σωρό παραμέτρους που αφορούσε τους ανήλικους, αλλά και για τον ίδιο τον ρόλο του στην εξάπλωση της δημοκρατίας, που είχαν ονειρευτεί οι πρώιμοι ενθουσιώδεις χρήστες της δεκαετίας του 1990. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ίντερνετ, η σπουδαιότερη σφραγίδα στην μετάβαση προς τον εικοστό πρώτο αιώνα, είναι ένα συγκλονιστικό εργαλείο. Μπορεί να γίνει μοχλός γνώσης, αποτελεί συντροφιά, έχει συμβάλλει στην ελευθερία της έκφρασης και έχει δώσει την δυνατότητα της άμεσης ενημέρωσης. Παρ' όλα αυτά, ο αντίκτυπός του στην πολιτική είναι βαθιά διφορούμενος, από την στιγμή που οι ίδιες οι κυβερνήσεις ή οι παρακρατικοί μηχανισμοί χρησιμοποιούν τόσο επιδέξια την σύγχρονη τεχνολογία όσο και οι ακτιβιστές. Αυταρχικά καθεστώτα το χρησιμοποιούν για να εντοπίσουν διαμαρτυρόμενους και τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, όπως έγινε πριν από μερικούς μήνες στην Ουκρανία. Μυστικές υπηρεσίες, όπως η περίπτωση της NSA παραπάνω, απασχολούν στρατιές ειδικών για να παρακολουθούν online συζητήσεις. Βασίμως έχει υποστηριχθεί πως το Διαδίκτυο χρησιμοποιείται και από συγκεκριμένους δικτάτορες στον αγώνα τους να παραμείνουν στην εξουσία. Μήπως λοιπόν δεν είναι παρά ένα LSD της εποχής μας, που σκοπό είχε εξαρχής να εθίσει τις μάζες προκειμένου σιγά-σιγά να υπηρετήσει αυτό που ο Ισαάκ Ασίμοφ είχε περιγράψει με τα λόγια, «υποταγή στον αιώνα της πληροφορίας»; Ίσως. Γιατί όχι;

Σε επίπεδο χιλιοειπωμένων διαπιστώσεων το πιο ανησυχητικό είναι ότι οι χώρες που ταξινομούνται ως «μη ελεύθερες» ή «εν μέρει ελεύθερες» από τη μη κυβερνητική οργάνωση Freedom House ελάχιστα άλλαξαν τα τελευταία χρόνια, παρά την ύπαρξη της παγκόσμιας πλατφόρμας. Ανησυχητικό είναι επίσης ότι η δημοσιογραφία δεν έγινε καλύτερη, απλώς πιο γρήγορη. Επιπλέον, το Διαδίκτυο επιτρέπει σε πολλούς πολιτικούς αστέρες να λάμπουν σύντομα, για να εξαφανιστούν το ίδιο σύντομα. Μα όλα αυτά ήταν ίσως αναμενόμενα. Το κυρίαρχο ερώτημα είναι εάν η ψηφιακή δημοκρατία αποτελεί μια απατηλή υπόσχεση ή όχι για τα κράτη και τους πολίτες. Υπάρχουν κανόνες που προστατεύουν εσένα και μένα; Υπάρχουν όρια που τηρούνται στον κυβερνοχώρο, τα οποία περιφρουρούν όχι μόνο το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, αλλά στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα; Βλέπεις καθημερινά το inbox του μέιλ σου να γεμίζει μηνύματα από ηλεκτρονικές διευθύνσεις που δεν γνωρίζεις. Πώς βρήκαν το μέιλ σου, πόσο εύκολο ήταν να το βρουν;

Στον αντίποδα όλων αυτών υπάρχουν το ωραίο χάζι στο facebook, ο παλμός του tweeter, τα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης που σου δίνουν την είδηση αμέσως και σου παρέχουν την δυνατότητα να την σχολιάσεις. Υπάρχει η ευκολία τού να ψωνίζεις ηλεκτρονικά, ο εθισμός στο κουτσομπολιό, η δυνατότητα να βρεις τους παλιούς σου συμμαθητές. Μα υπάρχει ταυτόχρονα και ένα δίχτυ χωρίς πραγματικούς κανόνες, στο βάθος του οποίου ξεπρόβαλλε προχθές μια μυστική υπηρεσία, χθες ένας προπαγανδιστής λαϊκιστής, σήμερα μια πλατφόρμα ιδεών που σε θέλει σύμμαχό της. Και τίποτε δεν μπορεί να σε διαβεβαιώσει για το πραγματικό μέγεθος της έκθεσής σου. Ο οδηγός λεωφορείου Τζακ τάδε από την Μινεσότα που είδε τα αρχεία του να μπαίνουν στο μικροσκόπιο των αναλυτών του Φορντ Μιντ, και η νοικοκυρά Μελίσα τάδε από το Κάνσας που είδε τα posts της στο facebook να αποκρυπτογραφούνται από τους εγκεφάλους της NSA, είναι άνθρωποι σαν κι εμάς, δεν κρύβουν απόρρητα μυστικά, αλλά ζωές που είναι δικές τους, ολοδικές τους και κανενός άλλου. Μοιραία το ζητούμενο παραμένει: μπορεί το Διαδίκτυο να συνεχίσει να εξαπλώνεται ριζωμένο σε κάποιες αξίες που διέπουν τις δημοκρατίες μας; Εάν ναι, ο κόσμος έχει ήδη γίνει καλύτερος. Εάν όχι, αποτελούμε μέρος ενός reality show που προβάλλεται εν αγνοία μας πολύ μακριά από τα σπίτια στα οποία ζούμε.

Πηγή: Οι κατάσκοποι του διαδικτύου «μας βλέπουν» | iefimerida.grhttp://www.iefimerida.gr/node/171401#ixzz3E9wXrnzO