Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΑΠΕΙΛΕΣ, ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Αυγούστου 29, 2014 από seisaxthiablog

Νικόλαος Λ. Μωραίτης. Ph.D.

Διεθνείς Σχέσεις – Συγκριτική Πολιτική

Καλιφόρνια 2014

Είναι αλήθεια ότι οι παγκόσμιες εμπορικές σχέσεις και έννοιες, όπως το διεθνές εμπόριο, υπήρχαν εδώ και αιώνες, με διάφορες μορφές. Παρόλον ότι οι παλαιότερες μορφές υπήρξαν διαφορετικές σε σχέση με τον όγκο, την ταχύτητα και τη μορφή, τόσο τα κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά αποτελέσματα ήταν συναφή πάντοτε.

Η σύγχρονη παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί έκφραση της εξέλιξης. Σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε από ανθρώπους με συγκεκριμένο στόχο: να δώσουν προτεραιότητα στις οικονομικές – δηλαδή στις εταιρικές – αξίες, πάνω απ’ όλες τις άλλες αξίες και προοδευτικά να εδραιώσουν και να κωδικοποιήσουν αυτές τις αξίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Όντως, ο σύγχρονος αιώνας της παγκοσμιοποίησης έχει τόσο τόπο όσο και ημερομηνία γέννησης: Bretton Woods, New Hampshire, Ιούλιος 1944. Ήταν τότε που επικεφαλείς εταιρειών, οικονομολόγοι, πολιτικοί και τραπεζίτες συναντήθηκαν προκειμένου να αποφασίσουν για το πως θα αμβλυνθούν οι καταστροφές από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και θα αποφευχθεί μια καινούρια Μεγάλη Ύφεση. Αποφάσισαν ότι χρειαζόταν ένα νέο συγκεντρωτικό διεθνές οικονομικό σύστημα που θα προωθούσε την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Όπως υποστήριξαν, με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να αποφευχθούν μελλοντικοί πόλεμοι και θα συνέτεινε στη μείωση της φτώχιας, και στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.

Οι σύνεδροι του Bretton Woods θεώρησαν τους εαυτούς τους αλτρουιστές, παρόλον ότι πολλοί από αυτούς είχαν ως επίτευγμα σημαντικά οικονομικά οφέλη. Αποφάσισαν ότι ο ιδεώδης μοχλός ανάπτυξης για να διατηρήσουν όλα τα κομμάτια συγκεντρωμένα ήταν η δημιουργία της παγκοσμιοποίησης, που θα υποστηριζόταν από νέου τύπου γραφειοκρατικές διαδικασίες και νέους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου. Πέρα από τις συναντήσεις στο Bretton Woods, προστέθηκε η Παγκόσμια Τράπεζα (με την αρχική ονομασία Διεθνής Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη1) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο2. Αργότερα προστέθηκε και η Γενική Συμφωνία για τις Τιμές και το Εμπόριο3 η οποία τελικά συνετέλεσε στη γέννηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου4.

Άλλες εκφράσεις του συγκεκριμένου αυτού μοντέλου (οικονομικής ανάπτυξης) περιλαμβάνουν τη Συμφωνία της Βορείου Αμερικής για το Ελεύθερο Εμπόριο5, τη Συμφωνία του Maastricht της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την προταθείσα Ελεύθερη Ζώνη Εμπορίου της Αμερικής6 κλπ.

Μαζί με άλλες επίσης συμφωνίες συνέβαλαν στο βασικό ανασχεδιασμό των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ρυθμίσεων από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης. Συνέβαλαν σε εντυπωσιακές αλλαγές, αφαιρώντας πραγματική οικονομική και πολιτική εξουσία από τις εθνικές, πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις κατευθύνοντάς την προς μια απροσδιόριστη συγκέντρωση εξουσίας σε πολυεθνικές εταιρείες, τραπεζίτες, και παγκόσμιους γραφειοκρατικούς οργανισμούς που δημιουργήθηκαν σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας, του κοινοτικού ελέγχου, της δημοκρατίας, της πολυποικιλότητας και του φυσικού κόσμου.

1.ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ

Ο πολιτισμός με την ευρύτερή του έννοια, προσδιορίζεται ως «ένα σύνολο διακεκριμένων θρησκευτικών, ψυχικών, πνευματικών και συναισθηματικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία ή μια κοινωνική ομάδα [και τα οποία] περιλαμβάνουν, πέρα από την τέχνη και τη λογοτεχνία, τον τρόπο ζωής, τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, τα συστήματα αξιών, τα έθιμα και τις δοξασίες» και, ακόμα γενικότερα, «ένα σύνολο αξιών που παρέχει στους ανθρώπους βάση ύπαρξης και δράσης». Μέσα από μια πιο στενή και περισσότερο παραδοσιακή αντίληψη, πολιτισμός μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως ένα σύνολο που περιλαμβάνει όχι μόνο την τέχνη και τη λογοτεχνία, αλλά και τις επιστήμες, την πολιτιστική κληρονομιά, την πολιτιστική βιομηχανία και ένα μεγάλο τμήμα των δικτύων επικοινωνίας, δηλαδή το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και άλλα μέσα, όπως επίσης τις τεχνολογίες πληροφοριών, με δεδομένο βέβαια ότι όλα τα παραπάνω χρησιμοποιούνται για πολιτιστικούς σκοπούς.

Μέσα από ένα τέτοιο προσδιορισμό, ο πολιτισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένα τμήμα της ανθρώπινης δραστηριότητας που παράγει απτές απεικονίσεις των συστημάτων αξιών, δοξασιών, παραδόσεων και τρόπων ζωής που συνιστούν τον πολιτισμό, στην ευρύτερή του έννοια. Αυτές οι απτές απεικονίσεις εκφράζουν τα συστήματα αξιών, τις δοξασίες, τις παραδόσεις και τους τρόπους ζωής στα ίδια τα μάτια εκείνων που τις μοιράζονται, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να γνωρίσουν και άλλους πολιτισμούς. Τα συστήματα αξιών, οι δοξασίες, οι παραδόσεις, και οι τρόποι ζωής μπορούν να αναπτυχθούν και να μεταφέρονται από γενιά σε γενιά μέσα από την οικογένεια, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την παιδεία, όμως μόνον όταν εμφανίζονται με τη μορφή έργων γίνονται αντιληπτά και μπορούν να κινηθούν μέσα από τα διαπολιτισμικά δίκτυα ανταλλαγών7.

H παγκοσμιοποίηση δημιουργεί νέες προκλήσεις στην πολιτισμική πολυποικιλότητα. Καθώς ορισμένα βασικά πολιτισμικά αγαθά είτε απαιτούν φυσική παρουσία των καλλιτεχνών σε κάθε παρουσίαση, όπως για παράδειγμα οι θεατρικές παραστάσεις ή οι αντιπροσωπευτικές τέχνες, είτε μια συγκεκριμένη αξία λόγω του μοναδικού τους χαρακτήρα, όπως τα πολύτιμα αντικείμενα τέχνης, πολλά αγαθά που προέρχονται από τις πολιτιστικές βιομηχανίες μπορεί να χρειάζονται μια ιδιαίτερη προσπάθεια για να παραχθούν, όμως με εύκολο τρόπο αναπαράγονται και διανέμονται. Εάν οι τρόποι ζωής, οι αξίες, οι παραδόσεις και οι δοξασίες κυρίως ενσωματώνονται σε κονσέρτα, θεατρικά έργα ή γλυπτά, το διεθνές εμπόριο σίγουρα δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μια τέτοια μεγάλη πρόκληση για πολιτισμική πολυποικιλότητα. Εντούτοις, στο σύγχρονο κόσμο μας οι τρόποι ζωής, οι αξίες, οι παραδόσεις και οι δοξασίες κυρίως ενσωματώνονται στα κινηματογραφικά έργα, στα προγράμματα της τηλεόρασης, στους δίσκους, στο έντυπο υλικό και σε άλλα πολιτισμικά αγαθά που στοιχίζουν μεν πολύ για την παραγωγή τους, όχι όμως για την αναπαραγωγή και τη διανομή. Κυρίως μέσα από αυτούς τους τύπους των πολιτισμικών αγαθών οι άνθρωποι μαθαίνουν για τα άλλα μέρη του κόσμου. Μέσα από αυτά μαθαίνουν επίσης αυτά που χρειάζονται να μάθουν σχετικά με το δικό τους πολιτισμό, με την προϋπόθεση βεβαίως ότι η δική τους κοινωνία παράγει αυτά τα αγαθά. Εάν η δική τους κοινωνία δεν τα παράγει, η εμπειρία καταδεικνύει ότι οι άνθρωποι τότε είναι ανοιχτοί σχεδόν αποκλειστικά στο να δεχθούν τα πολιτισμικά αγαθά άλλων πολιτισμών, και τα συνήθη μονοπάτια μέσα από τα οποία συνήθως θα ανέπτυσσαν και θα μεταβίβαζαν τους δικούς τους τρόπους ζωής, αξίες, παραδόσεις και δοξασίες δεν είναι επαρκή για να διατηρήσουν ζωντανή τη δική τους κουλτούρα. Όσο πιο μικρός και λιγότερο πλούσιος είναι ένας πολιτισμός, τόσο περισσότερο κινδυνεύει να μη μπορεί να παράγει με βιομηχανικό τρόπο τα πολιτισμικά αγαθά που χρειάζεται για να αναπτύξει και να μπορέσει να επικοινωνήσει με τους άλλους. Εάν είναι έτσι τα πράγματα, η θεωρούμενη κατάληψη μπορεί να οδηγήσει σε διαμάχη.

Η οικονομική παγκοσμιοποίηση συνίσταται στην ενσωμάτωση και συγχώνευση των οικονομικών δραστηριοτήτων όλων των χωρών σ’ ένα ομοιογενές πρότυπο ανάπτυξης – ένα μοναδικό, κεντρικό υπερσύστημα. Χώρες με κουλτούρα, οικονομίες, και έθιμα τόσο διαφορετικά όπως η Ινδία, η Σουηδία, η Ταϋλάνδη, η Κένυα, το Μπουτάν, η Βολιβία, ο Καναδάς, η Ρωσία και περίπου άλλες διακόσιες θα πρέπει να υιοθετήσουν τα ίδια γούστα, αξίες και τρόπους ζωής. Να εξυπηρετούνται από τις ίδιες λίγες πολυεθνικές εταιρείες, τα ίδια ταχυφαγεία, ξενοδοχειακές αλυσίδες, και αλυσίδες ρούχων. Να φορούν τα ίδια τζιν και παπούτσια, να οδηγούν παρόμοια αυτοκίνητα, να βλέπουν τα ίδια φιλμ, να ακούνε την ίδια μουσική και να βλέπουν τα ίδια τηλεοπτικά έργα, να ζουν στον ίδιο τύπο αστικού περιβάλλοντος, να απασχολούνται στα ίδια γεωργικά και βιομηχανικά αναπτυξιακά προγράμματα, να διέπονται από τις ίδιες προσωπικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές αξίες – ένας δηλαδήπαγκόσμιος ενιαίος πολιτισμός. Αυτή η τάση είναι ήδη ορατή στον όποιο ταξιδιώτη. Κάθε περιοχή μοιάζει όλο και περισσότερο με την άλλη. Η πολιτισμική πολυποικιλότητα έχει την ίδια τύχη με την βιοποικιλότητα.

Ένα τέτοιο ομοιογενές μοντέλο εξυπηρετεί αποτελεσματικά τις ανάγκες των μεγάλων εταιρειών που μπορούν και λειτουργούν στην παγκόσμια σκηνή, διπλασιάζοντας την παραγωγή τους και τις προσπάθειές τους στον τομέα του μάρκετινγκ σ’ ένα διευρυμένο έδαφος με μεγάλη αποτελεσματικότητα που συμπλέει με την κατάργηση των συνόρων8.

Μεταξύ των βασικών λόγων των παγκόσμιων συμφωνιών εμπορίου και της γραφειοκρατίας είναι ο καθορισμός κανόνων που θα διασφαλίζουν ότι δεν υπάρχουν εμπόδια στην όλη ροή, ότι οι πολυεθνικές εταιρείες μπορούν ελεύθερα να κινούνται σε όλες τις χώρες, και ότι η οικονομική ομοιογένεια και ενοποίηση επιταχύνονται9,10.

Στη Λατινική Αμερική, στην Ασία και στον Ειρηνικό, στην Αφρική και στον βιομηχανικό κόσμο, η δύναμη της παγκοσμιοποίησης που καθοδηγείται από τις εταιρείες αντικατοπτρίζεται στους νέους ανθρώπους που ζητούν τα αθλητικά Nike, τα ρούχα Gap, τα πιο πρόσφατα CDs, τα μπλουζάκια του Michael Jordan, τα κασκέτα του baseball, και άλλα καταναλωτικά αγαθά που είναι πολύ δημοφιλή στην παγκόσμια ισχυρότερη οικονομική δύναμη. Οι κινηματογραφικές ταινίες του Hollywood, η παγκόσμια μουσική βιομηχανία, η τηλεόραση, και τα βιβλία μαζικής παραγωγής υφαίνουν μια ομοιόμορφη κουλτούρα. Γύρω στον κόσμο, η εταιρική κουλτούρα της Βόρειας Αμερικής καταστρέφει τις τοπικές παραδόσεις, τη γνώση, τις δεξιότητες, τους

χειροτέχνες και τις αξίες. Όταν συνδυάζεται με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος των ιθαγενών σε πολλές περιοχές του κόσμου, αυτή η έφοδος στους τοπικούς πολιτισμούς έχει σοβαρότατες επιπτώσεις.

Η τεχνολογία προωθεί επίσης μια κουλτούρα και μια γλώσσα. Οι ΗΠΑ έχει περισσότερους υπολογιστές από όλο τον άλλο υπόλοιπο κόσμο. Η Αγγλική γλώσσα χρησιμοποιείται από το 80% των Δικτυακών τόπων, παρόλον ότι λιγότερο από ένα στα δέκα άτομα, σε παγκόσμιο επίπεδο, ομιλούν την Αγγλική γλώσσα. Παντού, η πρόσβαση στο Internet χωρίζει τους μορφωμένους από τους αγράμματους, τους άνδρες από τις γυναίκες, τους πλούσιους από τους φτωχούς, τους νέους από τους ηλικιωμένους, και τους κάτοικους των πόλεων από τους αγρότες.

Για πολλούς αιώνες η κατανόηση των θανατηφόρων και των αποτελεσμάτων της ομοιογένειας που προκαλούνται από την οικονομική παγκοσμιοποίηση οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η πολιτισμική πολυποικιλότητα και το δικαίωμα της προστασίας της είναι τόσο σημαντικό όσο και η διατήρηση της βιοποικιλότητας. Οι κυβερνήσεις και οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο έχουν ανησυχήσει ιδιαίτερα σχετικά με την παγκόσμια πολιτισμική ομοιογένεια που κυριαρχείται από τις Αμερικανικές και Δυτικές αξίες και τρόπους ζωής μέσα από τα μαζικά βιομηχανικά ως και τα συγκροτήματα αναψυχής των ΗΠΑ11.

Στο τέλος του αιώνα, η τότε πρυτανεύουσα αντίληψη της αποκλειστικής κρατικής κυριαρχίας αντικαταστάθηκε από την πιο δημοφιλή αντίληψη περί διαρκούς διεθνούς αλληλοδιασύνδεσης. Αυτή η αλλαγή στην έμφαση αντικατοπτρίζει την επιφάνεια της νέας παγκόσμιας πολιτικής διαδικασίας, με την εξασθένιση της διαφοράς μεταξύ του πραγματικά ξένου και του αποκλειστικά τοπικού.

Στο πλαίσιο αυτής της παγκόσμιας διαδικασίας, η Αμερική σήμερα είναι εκείνο πραγματικά το έθνος που διαθέτει μια καταλυτική δύναμη – το αντικείμενο του θαυμασμού, δυσαρέσκειας, μιμητισμού και – ακόμα πιο δραματικό – των άμεσων και εγγενών επιπτώσεων στα κοινωνικά ήθη άλλων κρατών. Η Αμερική κυριαρχεί στις παγκόσμιες συνομιλίες, στις παγκόσμιες ιδέες, και στις παγκόσμιες εκπαιδευτικές ανταλλαγές. Σε κάθε περίπτωση πάνω από πεντακόσιες χιλιάδες ξένοι σπουδαστές (με περίπου διακόσιες χιλιάδες προερχόμενους από την Ασία) σπουδάζουν στις ΗΠΑ (κάτι που αντιστοιχεί σε πολύ μεγαλύτερη αναλογία σε σχέση με την όποια χώρα εισδοχής). Εκτιμάται ότι πάνω από το 80% της παγκόσμιας μετάδοσης και επεξεργασίας δεδομένων προέρχονται από τις ΗΠΑ, ότι πάνω από 50% των κινηματογραφικών ταινιών που βλέπουμε προέρχονται από Αμερικανικές παραγωγές (ισχύει και για τα τηλεοπτικά διαφημιστικά). Καμία χώρα δεν πλησιάζει ακόμα κι από μακριά τις ΗΠΑ στη διάδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων στο εξωτερικό. Κατά συνέπεια, κάθε ήπειρος επηρεάζεται (κάποιοι θα μπορούσαν να υποστηρίξουν και μολύνεται) από εικόνες και αξίες που προβάλει η Αμερικανική τηλεόραση. Αυτή η κατάσταση συνέβαλε σε συχνές αιτιάσεις ότι ο Αμερικανικός «ιμπεριαλισμός» έγινε ένας φόβος για την ντόπιο πολιτισμική πολυποικιλότητα.

Ο μιμητισμός της Αμερικής από τους ξένους είναι πλέον ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Δεν είναι μόνο ένα θέμα πολιτιστικής μόδας, κοινωνικού στιλ, ή προτύπων κατανάλωσης. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στην πολιτική, τόσο σε σχέση με σημαντικά όσο και ασήμαντα θέματα. Η αυξανόμενη σε παγκόσμιο

επίπεδο ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα ενισχύθηκε ιδιαίτερα λόγω του ιδιαίτερου βάρους που έριξε στο θέμα αυτό η Αμερική. Η κάπως ανταγωνιστική σχέση των Αμερικανικών ΜΜΕ προς την κυβέρνηση, και ειδικότερα ο ρόλος που έπαιξαν μέσα από την ανακριτικού τύπου πολιτική δημοσιογραφία, κέρδισαν ένα διαρκή μιμητισμό από τους ξένους. Ο τύπος της προσωπικής εκστρατείας για ανώτατες κυβερνητικές θέσεις σε μεγάλο βαθμό έχει ως πρότυπο τις Αμερικανικές προεδρικές εκλογές.

Όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την Αμερική, από την αρχή της εμφάνισής της, στο πλαίσιο της προσωπικής ελευθερίας. Αυτή η σύνθεση έκανε την Αμερική όχι μόνο ένα έθνος με καταλυτική δύναμη έναντι των άλλων αλλά ακόμη κι ένα μαγνητικό πόλο που έλκει εκατομμύρια μέσα από την ιστορία της – όπως εξακολουθεί να το κάνει μέχρι σήμερα. Επιπλέον, αυτή η μαγνητική έλξη συνέβαλε στη δημιουργία σημαντικών πιέσεων σε άλλες χώρες για την υιοθέτηση της χάρτας των δικαιωμάτων και λοιπών εγγυήσεων της ελεύθερης ατομικής πολιτικής έκφρασης του ατόμου.

Ο μιμητισμός επεκτάθηκε επίσης και στις τυπικές και στις άτυπες μορφές της πολιτικής ζωής – αλλά και αυτές, επίσης παρέχουν παραδείγματα του καταλυτικού ρόλου που πρόσφατα ασκήθηκε από την Αμερική. Όλο και περισσότερες χώρες – από την μετα-κομμουνιστική Ρωσία στην Άπω Ανατολή – υιοθετούν στις κυβερνητικές τους δομές ένα όργανο που καλείται ΕΣΑ «Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας12» – με βάση σαφώς και ακόμα χρησιμοποιώντας και το όνομα του Αμερικανικού προτύπου του λόγω της μυστηριακής γοητείας με την οποία ο τύπος έχει αγκαλιάσει αυτό το συγκεκριμένο σώμα του Αμερικανού Προέδρου. Ομοίως, όλο και περισσότερα κράτη αντιγράφουν τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τις στρατιωτικές στολές, βλέποντας σ’ αυτές – όπως παλιότερα ίσχυε για τους Γάλλους και τους Βρετανούς – τα πρότυπα του δικού τους στρατιωτικού μέλλοντος. Ακόμα και οι τρόποι και η εμφάνιση της Μυστικής Υπηρεσίας που προστατεύει τον Αμερικανό Πρόεδρο έχουν επιμελώς αντιγραφεί από ξένες χώρες!

Αυτά τα σαφώς υπερβολικά παραδείγματα αντικατοπτρίζουν μια βαθύτερη αλήθεια: το γενικό πλαίσιο και το στιλ των διεθνών πολιτικών καθορίζονται από κράτη που, σε διαφορετικά στάδια της ιστορίας, αντικατοπτρίζουν τη συμπεριφορά τους, την οργάνωση και των ήθος του αναδυομένου μέλλοντος.

Πολλές κοινωνίες ειδικότερα οι ντόπιες κοινωνίες, θεωρούν τον πολιτισμό ως την πιο πολύτιμη κληρονομιά τους· χωρίς αυτήν δεν έχουν ρίζες, ιστορία, ψυχή. Η αξία της δεν είναι οικονομική: εφόσον υπόκειται σε προσαρμογές, τότε καταστρέφεται. Υπάρχει ένα διογκούμενο συναίσθημα σε πολλές περιοχές του κόσμου ότι ο πολιτισμός δεν είναι απλά και μόνο ένα ακόμη προϊόν όπως το ατσάλι ή τα εξαρτήματα του υπολογιστή. Μέσα από τα προγράμματα χρηματοδότησης, τις κανονιστικές ρυθμίσεις, και τους άλλους μηχανισμούς έκφρασης δημόσιας πολιτικής πολλές χώρες ενίσχυσαν τους δικούς τους καλλιτέχνες και κουλτούρες και προσπάθησαν να διατηρήσουν κάποιο κομμάτι για τα δικά τους πνευματικά δημιουργήματα. Άλλες, βασίζονται σε αυτά τα μοντέλα προκειμένου να προωθήσουν την τοπικού πολιτιστικού χαρακτήρα έκφραση.

Αντίθετα, η βιομηχανία του θεάματος θεωρεί την κουλτούρα ως επιχείρηση – μια μεγάλη επιχείρηση – που θα πρέπει με δυναμικό τρόπο να προωθηθεί μέσα από διεθνείς εμπορικές συμφωνίες όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Αυτή η βιομηχανία συνδέει τεράστιες εταιρείες τηλεπικοινωνιών, κινηματογραφικά στούντιο, τηλεοπτικά δίκτυα, καλωδιακές εταιρείες, και το Internet που συνεργάζονται μέσα σ’ ένα σύνθετο πλέγμα που περιλαμβάνει εκδόσεις, κινηματογραφικά φιλμ, ραδιοφωνικές εκπομπές, βίντεο, τηλεοπτικές εκπομπές, καλωδιακά και δορυφορικά συστήματα, μαζικές θεατρικές παραγωγές, μουσικές ηχογραφήσεις και διανομές, και θεματικά πάρκα13.

Τα προϊόντα μαζικής παραγωγής της Αμερικανικής λαϊκής κουλτούρας συνιστούν το μεγαλύτερο όγκο εξαγωγών των ΗΠΑ, σύμφωνα με το τεύχος των Ηνωμένων Εθνών Human Development Report του 1999. Μια τεράστια, καλά οργανωμένη συμμαχία σχηματίστηκε που συνδέει τους Αμερικανικούς τομείς του θεάματος, των μέσων ενημέρωσης, και τεχνολογίας της πληροφορικής σ’ ένα κοινό μέτωπο έναντι της προστασίας του πολιτισμού που ισχύει σε άλλες χώρες. Εταιρείες όπως οι Time-Warner και Disney έχουν ισχυρούς φίλους στο Καπιτώλιο και στο Λευκό Οίκο, και συνεργάζονται στενά με την Αμερικανική κυβέρνηση, η οποία, από την πλευρά της, έχει αναλάβει πολύ επιθετική πολιτική προσπαθώντας να εξυπηρετήσει τασυμφέροντά τους.

Για πολλά χρόνια το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών εφάρμοζε μια ποικιλία εμπορικών μέτρων στοχεύοντας διαρκώς στην καταπολέμηση των κρατικών/πολιτειακών και τοπικών νομοθεσιών για την προστασία της τοπικής και εθνικής κουλτούρας. Πρόσφατα, η μάχη ξανάρχισε δεδομένου ότι όλο και περισσότερες χώρες υιοθετούν μέτρα για την υποστήριξη των δικών τους καλλιτεχνών και παραγωγών της ντόπιας κουλτούρας.

Μιλώντας ενώπιον μιας επιτροπής της Γερουσίας στις αρχές του 2000 η τότε

εκπρόσωπος του εμπορίου Charlene Barshefsky ήταν αποφασισμένη όσο ποτέ για σύναψη εμπορικών συμφωνιών με στόχο την προώθηση επιχειρήσεων θεάματος Αμερικανικών συμφερόντων. «Διατυπώνουμε προτάσεις για μια μεγάλη ποικιλία τομέων όπου οι δικές μας εταιρείες έχουν ισχυρά εμπορικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων και των οπτικοακουστικών ως και των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Οι εταιρείες μας εκτιμάται ότι είναι μεταξύ των κύριων δικαιούχων των σημαντικότερων επίσημων συμφωνιών στο πλαίσιο του ΠΟΕ», είπε. Αυτή η φράση σαφώς εξέφραζε ένα δίλημμα για τον πολιτισμό: Πως μπορείς να διατηρήσεις την ελεύθερη ροή των πνευματικών δημιουργημάτων και της τέχνης ενώ προωθείς την ποικιλότητα;

Ο διάλογος δεν επικεντρώνεται μόνο στο δικαίωμα των επιμέρους κρατών να διατηρήσουν τις υπάρχουσες πολιτικές και προγράμματα. Κυρίως, αφορά στο δικαίωμα ανάπτυξης καινούριων και προσαρμογής ή τροποποίησης άλλων καθώς αναπτύσσεται η κοινωνία μας. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, γενικά, δεν αφορούν το προστατευτισμό διότι οι περισσότερες αγορές παραμένουν ανοιχτές στα πολιτιστικά προϊόντα άλλων. Είναι σχετικά με την εύρεση τρόπων για την παροχή δυνατότητας επιλογής έτσι ώστε με τον κατακλυσμό των πολιτισμικών προϊόντων που διατίθενται, οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, ακούσουν ή διαβάσουν ένα βιβλίο, περιοδικό, φιλμ, ή μουσική καταγραφή που αντικατοπτρίζει τη δική τους πραγματικότητα. Πάνω απ όλα, η συζήτηση αφορά ακριβώς την πολιτισμική πολυποικιλότητα.

13

1 International Bank for Reconstruction and Development

2 International Monetary Fund

3 (General Agreement on Tariffs & Trade – GATT)

4 World Trade Organization (WTO)

5 North American Free Trade Agreement (NAFTA)

6 Free Trade Area of the Americas (FTAA)

7 International Network for Cultural Diversity. Draft Convention on Cultural Diversity, March 2003.

8 See Perlas, Nicanor. Shaping Globalization: Civil Society, Cultural Power, and Threefolding. Quezon City, Philippines:CADI and GlobeNet3, 2000.

9 David Held, David Goldblatt, Anthony McGrew and Jonathan Perraton. Global; Transformations: Politics, Economics, and Culture.

10 Frederic Jameson (Ed) Masao Miyoshi (Ed) The Cultures of Globalization. Duke, 1998.

11 Βenjamin Barber, Ηollyworld: Videology, in Barber, Jihad vs. McWorld: How Globalism and Tribalism are Reshaping the World, Ballantine, 1996.

12 National Security Council (NSC)

13 Τyler Cowen, Creative Destruction: How Globalization is changing the world’s cultures, 2002.