Του Άγγελου Γουνόπουλου
Πριν λίγες μέρες, στις 22 του Οκτώβρη,
«έφυγε» σε ηλικία 96 ετών, ο αγαπημένος Περουβιανός θεολόγος Gustavo Gutiérrez, ένας εκ των «πατέρων» της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, η οποία, παρά τις όποιες γόνιμες ενστάσεις για ορισμένες της πτυχές, παρέμεινε σημαντική για τις οδούς που άνοιξε, τους προβληματισμούς και τις αναμετρήσεις που έθεσε, μια ιστορία ελευθερίας και αγάπης.
Ο Gutiérrez γεννήθηκε το 1928 σε φτωχογειτονιά της Λίμα. Σπούδασε θεολογία ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στη Λουβαίν του Βελγίου και το 1959 χειροτονήθηκε ιερέας επιστρέφοντας στις φτωχογειτονιές της πατρίδας του, όπου οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες συνέβαλλαν στη διαμόρφωση του θεολογικού του στοχασμού και της ποιμαντικής του δράσης.
Το 1968 σκιαγράφησε τη Θεολογία της Απελευθέρωσης σε θεολογικό συνέδριο, ετοιμάζοντας το κείμενο ως προσχέδιο για τις εργασίες της Β΄ λατινοαμερικάνικης Επισκοπικής Συνόδου που θα διεξάγονταν την ίδια χρονιά στο Μεντεγίν της Κολομβίας. Η Σύνοδος του Μεντεγίν, στον απόηχο της Β΄ Βατικανής (1962-1965), αποφάνθηκε ότι η Εκκλησία και η θεολογία της θέτοντας στο επίκεντρό τους την εσχατολογική ελπίδα και τη Σωτηρία που κομίζει στην ιστορία του ανθρώπου ο Ιησούς Χριστός με την ενσάρκωση του Λόγου, τη σταύρωση και την Ανάστασή του, καλούνταν να στρέψουν το ενδιαφέρον τους και στα άμεσα προβλήματα των κοινωνιών τους, δηλαδή στις κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές σχέσεις και δομές που παράγουν και αναπαράγουν τη φτώχεια, την καταπίεση και την αδικία, πάντα υπό το φως της πίστης, της αγάπης και της ελπίδας της. Στα συνοδικά κείμενα η Εκκλησία και η θεολογία της χωρίς να ταυτίζει τη Σωτηρία του ανθρώπου με την αντιμετώπιση των κοινωνικών και πολιτικών αιτίων και συνεπειών της φτώχειας και της αδικίας, αποφαίνεται ότι δεν δύναται και να τις παραβλέψει, προκρίνοντας την "απελευθέρωση" με βιβλικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, κείμενα, σε ορισμένα εκ των οποίων («Ειρήνη» και «Η Φτώχεια για την Εκκλησία») συνέβαλλε σημαντικά ο Gutiérrez.
Το 1971 εκδίδει το κλασικό του έργο με τίτλο «Θεολογία της Απελευθέρωσης», παρουσιάζοντας μια «προφητική» πολιτική θεολογία που έθετε ως προτεραιότητα τους φτωχούς (opción preferencial por los pobres) και την απελευθερωτική πράξη για δικαιοσύνη και ειρήνη, θεωρώντας ότι η καταπίεση στη Λατινική Αμερική έθετε επιτακτικά την ανάγκη αυτού του ενδιαφέροντος.
Εξηγώντας το τι είναι και τι θέλει η Θεολογία της Απελευθέρωσης σημείωνε ότι «επιχειρεί να στοχαστεί με αφορμή το Ευαγγέλιο τις εμπειρίες ανδρών και γυναικών που έχουν στρατευτεί στη διαδικασία της απελευθέρωσης, σε αυτή την ήπειρο καταπίεσης και λεηλασίας που λέγεται Λατινική Αμερική», ακριβώς επειδή «η μεγαλύτερη επιθυμία μας είναι να μην προδώσουμε τα βιώματα και τις προσπάθειες τους να διασαφηνίσουν το νόημα της αλληλεγγύης με τους καταπιεσμένους». Παράλληλα, διευκρίνιζε, ότι «δεν σκοπεύουμε να διατυπώσουμε μια ιδεολογία που να δικαιολογεί τις θέσεις που ήδη έχουμε υιοθετήσει, ούτε να προβούμε σε απεγνωσμένη αναζήτηση βεβαιοτήτων ενώπιον των ριζικών ερωτημάτων που τίθενται για την πίστη, αλλά ούτε και να αρθρώσουμε μια θεολογία από την οποία να "συνάγεται" μια συγκεκριμένη πολιτική δράση. Σκοπός μας είναι να αφεθούμε στην κρίση του Λόγου του Κυρίου, να στοχαστούμε την πίστη μας, να εμβαθύνουμε στην αγάπη μας […] Αυτό θέλει να πετύχει η επονομαζόμενη θεολογία της απελευθέρωσης» (Gustavo Gutiérrez, Θεολογία της Απελευθέρωσης, μτφρ. Κ. Παλαιολόγος, επιμ. Θ. Δρίτσας, Άρτος Ζωής, Αθήνα, 2012, σ. 89-90).
Ο Gutiérrez σημειώνει ότι όταν οι θεολόγοι της απελευθέρωσης λέμε «ότι η Εκκλησία πολιτικοποιεί δια του ευαγγελισμού, δεν θέλουμε να πούμε ότι το Ευαγγέλιο περιορίζεται στο να δημιουργήσει στους ανθρώπους πολιτική συνείδηση […] Εννοούμε ότι το κήρυγμα του Ευαγγελίου, ακριβώς ως μήνυμα συνολικής αγάπης, έχει αναπόφευκτα πολιτική διάσταση, γιατί απευθύνεται σε εκείνους που ζουν σε ένα πλέγμα κοινωνικών σχέσεων που εν προκειμένω τους κρατά σε υπάνθρωπη κατάσταση» (σ.448). Με αυτό το σκεπτικό, «[...] κάθε απόπειρα οικοδόμησης μιας δίκαιης κοινωνίας είναι απελευθερωτική […] μια λυτρωτική διεργασία, αλλά όχι το άπαν της Σωτηρίας» (σ.125). Το άπαν της σωτηρίας για κάθε χριστιανό, όπως και για τον Gutiérrez που είναι άνθρωπος του Θεού, συγκεφαλαιώνεται στην ενσάρκωση, τη σταύρωση και το αναστάσιμο γεγονός, εντέλει στην ελπίδα της Βασιλείας του Θεού που ευαγγελίζεται και κομίζει την οριστική νίκη πάνω στην αμαρτία και τον θάνατο, εμπειρία και ελπίδα που φανέρωσε στον άνθρωπο η αγάπη του Θεού μέσα από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού.
Συνεπώς, για τον Gutiérrez, είναι άλλη η κοινωνικοπολιτική απελευθέρωση και άλλη η βιβλική, καθώς η δεύτερη είναι η βαθύτερη και η πλέον σημαντική επειδή αφορά την απελευθέρωση του ανθρώπου από τον εγωισμό, τη ρίζα κάθε αμαρτίας, αδικίας και φτώχειας, αποκαθιστώντας την αγάπη ανθρώπων και Θεού. Όπως εξηγεί ο Gutiérrez «μια κοινωνική μεταρρύθμιση, όσο ριζοσπαστική και αν είναι, δεν φέρνει αυτομάτως την απάλειψη όλων των κακών (διότι) η ελευθερία που καλούμαστε να απολαύσουμε προϋποθέτει την έξοδο κάποιου από τον εαυτό του, την κατάρρευση του εγωισμού του και όλου του οικοδομήματος που τον κρατά δέσμιο του. Αυτή η ελευθερία βασίζεται στο άνοιγμα μας προς τους άλλους. Η πληρότητα της απελευθέρωσης -δωρεά του Χριστού- είναι η κοινωνία με τον Θεό και τους άλλους» (σ.147).
Ο Gutiérrez κατανοούσε τον κίνδυνο της ιδεολογικοποίησης της απελευθερωτικής πολιτικής θεολογίας όπως της ειδωλοποίησης των φτωχών και των πολιτικών αγώνων για την απελευθέρωσή τους, γι΄αυτό και δεν προέκρινε τον κοινωνικοπολιτικό απελευθερωτικό αγώνα ως συγκεφαλαίωση και κορωνίδα της πίστης και της Σωτηρίας, ως την επιτομή στην οποία η "κραυγή του πονεμένου πλάσματος" βρίσκει την ιστορική της συνείδηση επιτρέποντας την "κοιλάδα των δακρύων" να στερέψει οριστικά.
Εμείς στη Λατινική Αμερική, σημείωνε, «προσπαθούμε να καταλάβουμε τη διαδικασία της απελευθέρωσης ως ταξίδι όχι μόνο στην κοινωνική και την πολιτική απελευθέρωση (που είναι κρίσιμα), αλλά επιπλέον, και πάνω απ΄ όλα, προς την πλήρη φιλία με τον Θεό και ανάμεσά μας. Αυτό σημαίνει η φράση "επιλογή της προτεραιότητας των φτωχών" […] Η προτεραιότητα δεν μπορεί να κατανοηθεί έξω από το πλαίσιο της οικουμενικότητας της αγάπης του Θεού: κανένα πρόσωπο δεν αποβάλλεται από αυτή την αγάπη, αλλά οι φτωχοί και οι καταπιεσμένοι έχουν μία πρωτεύουσα θέση. […] Τελικά η επιλογή των φτωχών είναι θεοκεντρική επιλογή, μία ζωή εστιασμένη στο Θεό […] "Ελεύθερος να αγαπάς", είναι μία φράση που χρησιμοποιούμε συχνά για να περιγράψουμε τον τρόπο μιας κατανόησης του τι σημαίνει να είσαι χριστιανός» (στο Casaldáliga και Vigil, The Spirituality of Liberation, 1994, σ. 214).
Ελεύθερος να αγαπάς
αγαπημένε Gustavo Gutiérrez ...
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.