Πέμπτη 2 Μαΐου 2019

ΠΟΙΟΣ ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ; Αναζητώντας πυξίδα στον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο» της ψηφιακής τεχνολογίας



• ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό
(30/04/2019)

Δημοσιεύουμε με περηφάνια και θαυμασμό την εργασία των μαθητών, και υπευθύνων καθηγητών, του Αρσακείου Γυμνασίου και Λυκείου Θεσσαλονίκης με θέμα τον σύγχρονο άνθρωπο και τη σχέση του με την ψηφιακή τεχνολογία. Η προσέγγιση μεγάλων και σύνθετων ζητημάτων, από τόσο νέα παιδιά, συνιστά ένα ελπιδοφόρο μήνυμα: αν οι μελλοντικοί ενήλικοι πολίτες προβληματίζονται με τόσο ώριμο, αλλά και ακομπλεξάριστο, τρόπο για θεμελιώδη προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, τότε η ελπίδα να αλλάξει κάποτε η κοινωνία προς το καλύτερο παραμένει ζωντανή.
ResPublica

Η συνέχεια ΕΔΩ

ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Harari Y. (2015), Sapiens. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
  • Harari Y. (2017), Homo Deus. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
  • Mumford L. (1966), Technics and the nature of man, Technology and Culture, Vol. 7, No. 3, σελ. 303 – 317
  • Ware Κ. Επίσκοπος Διοκλείας (2005), Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Αθήνα: Ἴνδικτος
  • Εγγονόπουλος Ν. (1985), Το γλωσσάριο των ανθέων. Στο: Νίκος Εγγονόπουλος, Ποιήματα Β΄, Αθήνα: Ίκαρος, σ. 140-141
  • Εμπειρίκος Α. (1980), Τὰ βέλη, Στο: Ἐνδοχώρα (1945), Αθήνα: Άγρα
  • Εμπειρίκος Α. (1984), Μία ριξιά ζαριῶν δὲν καταργεῖ ποτὲ τὴν τύχη. Στο: Αἰ γενεαὶ πᾶσαι ἤἩ σήμερον ὡς αὔριον καὶ ὡς χθές. Αθήνα: Άγρα, 1984, σ. 99.
  • Ζηζιούλας Ι. Μητροπολίτης Περγάμου (1985), Ευρωπαϊκό πνεύμα και Ελληνική Ορθοδοξία. Ευθύνη, Φυλλάδιο Νεοελληνικού Προβληματισμού. 163 & 167, πηγή: https://www.oodegr.com/oode/koinwnia/politika/europ_entaksi_1.htm
  • Ζηζιούλας Ι. Μητροπολίτης Περγάμου (2002), Ορθοδοξία και σύγχρονος πολιτισμός. Διάλογοι Καταλλαγής.
  • Ζηζιούλας Ι. Μητροπολίτης Περγάμου, O Ντοστογιέφσκι και η ηθική. Νέα Ευθύνη. 3, πηγή: http://www.antifono.gr/portal/antifono.gr
  • Η Αγία Γραφή (1997), Αθήνα: Ελληνική Βιβλική Εταιρία
  • Καβάφης Κ. (1993), Πρόσθεσις (1897) Στο: Κ. Π. Καβάφης, Κρυμμένα Ποιήματα [1877;–1923]. Αθήνα: Ίκαρος
  • Κανελλόπουλος Π. (2010), Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τόμος 1, Αθήνα: Το Βήμα
  • Λειβαδίτης T., Ἁγιότητα (1991), Στο: Ποίηση 3, 1979-1987, Αθήνα: Kέδρος
  • Μέλβιλ Χ. (1992), Μόμπι-Ντικ Ή η φάλαινα. Αθήνα: Gutenberg
  • Μηναίο Μαρτίου, Δοξαστικό των Αίνων του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
  • Ντεκάρτ Ρ. (2003), Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας, Αθήνα: Εκκρεμές
  • Ντοστογέφσκι Φ. (2010), Υπόγειο. Αθήνα: Ίνδικτος
  • Ντοστογέφσκι Φ. (2018), Αδελφοί Καραμαζώφ. Αθήνα: Ίνδικτος
  • Πασκάλ Μ. (2008), Σκέψεις. Αθήνα: Καστανιώτης
  • Χάξλεϋ, Ά. (2013), Θαυμαστός καινούργιος κόσμος. Αθήνα: Το Βήμα
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ
  • Κιούμπρικ Σ. (1968), 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος/ 2001: A Space Odyssey
  • Κισλόφσκι Κ. (1988), Dekalog1
[1] Ο Άλντους Χάξλεϋ στον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο» τοποθέτησε στο 1908 την έναρξη αυτής της νέας περιόδου για την ανθρωπότητα. Ζούμε στην εποχή της μαζικής χρήσης της τεχνολογίας προς όφελος δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη· στο 111 μ.Φ. (μετά Φορντ ή 2019 μετά Χριστόν), συνδέοντας την έναρξη της νέας εποχής με τη μαζική παραγωγή αυτοκινήτων από τη γνωστή αμερικανική εταιρεία.
[2] Σύμφωνα με τον Μάμφορντ, «για έναν αιώνα ο άνθρωπος συνήθως προσδιοριζόταν ως ένα ζώο που χρησιμοποιεί εργαλεία». _ Δες Mumford L. (1966), Technics and the nature of man, Technology and Culture, Vol. 7, No. 3, σελ. 303 – 317.
[3] Το οποίο εργαλείο από μόνο του –όσο κι αν μας ξενίζει η διαπίστωση– είναι ανάξιο λόγου, μονοδιάστατο και δυσλειτουργικό. _ Δες και Χέρμαν Μέλβιλ, Μόμπι-Ντικ Ή η φάλαινα: «Όποια και αν είναι η πνευματική υπεροχή ενός ανθρώπου, αυτή δεν μπορεί ποτέ να μετατραπεί σε πρακτική υπεροχή, χρήσιμη έναντι των άλλων, χωρίς τη βοήθεια κάποιου τεχνουργήματος το οποίο από μόνο του θα είναι πάντα, και σε γενικές γραμμές, κατώτερο και άθλιο.». Το παράθεμα από το άρθρο «Το αίνιγμα του Μόμπι Ντικ» στο http://www.respublica.gr/2019/03/post/enigma-moby-dick/ _ Ακόμη και αυτή η πολυδιαφημισμένη «νίκη του υπολογιστή πάνω στον άνθρωπο», με την επικράτηση του Deep Blue έναντι του Κασπάροφ, δεν ήταν παρά σε ένα και μόνο πεδίο, αυτό του σκάκι. Αν ζητούσαμε, για παράδειγμα, από τον Deep Blue να φτιάξει ένα φλιτζάνι καφέ, δεν θα μπορούσε καθώς δεν ήταν εκπαιδευμένος για κάτι τέτοιο. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, πίσω από αυτόν τον υπερυπολογιστή, βρισκόταν πλειάδα επιστημόνων, προγραμματίζοντάς τον. Για να κερδίσει έναν και μόνον άνθρωπο.
[4] Κατακτήσεις αρχικά του νου, που κατορθώνει να «συλλάβει» τη γνώση. Παρατηρείστε την αποτύπωση της επιθετικότητας του ανθρώπου στα ρήματα με τα οποία περιγράφονται οι νοητικές του λειτουργίες: από το «συλλαμβάνω» μια ιδέα ή «κατακτώ» τη γνώση, μέχρι την αθώα και πιο λαϊκή έκφραση-ερώτηση του δασκάλου προς τους μαθητές του «το πιάσατε;». Όλες οι φράσεις ξεσηκωμένες από το κυνήγι.
[5] Δοξαστικό των Αίνων του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. _ Πάλι διαψεύσθηκε ο Αδάμ κι ενώ επιθύμησε να γίνει Θεός δεν τα κατάφερε.
[6] Τα παραπάνω αποδεικνύουν οι απεριόριστες δυνατότητες δισεκατομμυρίων ανθρώπων που συνδέονται με κινητές συσκευές (με πρωτοφανή επεξεργαστική ισχύ, χωρητικότητα αποθήκευσης και πρόσβαση στη γνώση), αλλά και η προοπτική οι δυνατότητες αυτές να πολλαπλασιαστούν με τις αναδυόμενες τεχνολογικές επαναστάσεις, σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, το ιντερνέτ των πραγμάτων, τα αυτόνομα οχήματα, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η νανοτεχνολογία, η βιοτεχνολογία, οι κβαντικοί υπολογιστές κ.ά. _ Δες και «Άποψη: Τα επόμενα 100 έτη και η 4η βιομηχανική επανάσταση», Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Γιώργος Ατσαλάκης, Ιωάννα Ατσαλάκη, http://www.kathimerini.gr/978507/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/apoyh-ta-epomena-100-eth-kai-h-4h-viomhxanikh-epanastash
[7] Harari Y. (2017), Homo Deus, σ. 36
[8] Σε αυτό το υπερδίκτυο η πληροφορία θα αξιώνει να κυκλοφορεί ελεύθερα, ξεφεύγοντας από την ιδιοκτησία και τον έλεγχο του ανθρώπου που την παρήγαγε.
[9] Harari Y. ό.π. σ.363
[10] Harari Y. ό.π. σ. 374, 376
[11] Harari Y. ό.π. σ.340
[12] «Η τεχνολογία του 21ου αιώνα μπορεί να επιτρέψει σε εξωτερικούς αλγόριθμους να χακάρουν την ανθρωπότητα». _ Harari Y. ό.π., σ. 327
[13] Harari Y. ό.π. σ.327. _ Αυτό υποστηρίζει άλλωστε και το κίνημα του Ποσοτικοποιημένου Εαυτού, που μας προτρέπει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας μέσω των αριθμών.
[14] Δες Ιωάννης Ζηζιούλας Μητροπολίτης Περγάμου, «Ευρωπαϊκό πνεύμα και Ελληνική Ορθοδοξία», περιοδικό «Ευθύνη» Φυλλάδιο Νεοελληνικού Προβληματισμού 1985: «Η δυτική στάση απέναντι του κόσμου, όπως την εξέφραζαν οι Λατίνοι της Ρώμης και της Βόρειας Αφρικής, είχε κοινό χαρακτηριστικό της την μέριμνα για την οργάνωση των όντων, έτσι ώστε να είναι χρήσιμα. Αυτό εξωτερικά οδήγησε στη θαυμαστή επιτυχία της οργανώσεως των θεσμών και του κράτους από τους Ρωμαίους, ενώ φιλοσοφικά είχε άλλες βαθύτερες συνέπειες. Για να είναι τα όντα πρόσφορα σε οργάνωση, ταξινόμηση, χρησιμότητα κ.λπ., χρειάζεται μια κάποια σταθερότητα, μια αντικειμενοποίηση.».
[15] Θεμέλια αυτού του πολιτισμού, που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη από την Αναγέννηση και εξής, είναι: [α] ο αρχαίος ελληνικός κόσμος, αποστερημένος όμως της ιερότητάς του, [β] η χριστιανική πίστη, αποκομμένη κι αυτή από την εσχατολογική της προοπτική και γι’αυτό εγκοσμιοκρατική, και [γ] το ρωμαϊκό πνεύμα της χρησιμότητας και των κραταιών δομών. _ Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στην Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τόμος 1, κεφ. α΄, σελ. 44, προσθέτει και ένα τέταρτο στοιχείο: «το ακμαίο, βάρβαρο και άφθαρτο αίμα των λαών του Βορρά».
[16] Χρησιμοθηρία: δηλαδή, η αντίληψη ότι όλα πρέπει να συντείνουν και να υπηρετούν την παραγωγικότητα, που διασφαλίζει την ευδαιμονία. _ Λογοκρατία: Ο άνθρωπος νοείται κατεξοχήν ως ένα ον που σκέπτεται. Στο «cogito ergo sum / σκέπτομαι, άρα υπάρχω». _ Δες Ντεκάρτ Ρενέ (René Descartes), «Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας», σελ. 72 και 169, (μτφ. Ε. Βανταράκης), εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2003] την περίφημη «πρώτη αρχή της φιλοσοφίας» του Καρτέσιου, συμπυκνώνεται το θεμέλιο της βεβαιότητας και η υπεροχική στάση του. _ Στον έκτο Στοχασμό του ο Γάλλος φιλόσοφος, μαθηματικός, φυσικός και θεμελιωτής του ορθολογισμού, Ρενέ Ντεκάρτ (1596–1650), αναδιατυπώνοντας στην πραγματικότητα την πλατωνική αντίληψη, αναφέρει πως ο εαυτός, ως σκεπτόμενη οντότητα, είναι αληθινά διακριτός από το σώμα και μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό. Ψυχή-νους και σώμα είναι δύο διακριτά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ οι αισθήσεις ή η φαντασία είναι κατώτερες γνωστικές δυνάμεις, τις οποίες δεν μπορούσε να εμπιστευόμαστε με την ίδια βεβαιότητα. _ Στον σύγχρονο πολιτισμό η διανοητική ικανότητα του ανθρώπου –αλλά και η συνακόλουθη κυριαρχία της πληροφορίας, ως μέσου διάχυσης της γνώσης– προωθεί την πίστη ότι όσο πιο πολλά γνωρίζουμε, τόσο πιο ασφαλείς είμαστε. Συνέπεια της σύνθεσης όλων αυτών είναι η υπερτροφία του λογικού, το οποίο κατεξουσιάζει την πραγματικότητα, μέχρι του σημείου να την πλάθει όπως θέλει. Είναι χαρακτηριστικός ο όρος «virtual reality / εικονική πραγματικότητα»].
[17] Είναι χαρακτηριστικό, ότι το ιδανικό της ευδαιμονίας του ατόμου έχει περάσει και στα Συντάγματα των Δυτικών Χωρών.
[18] Ζούμε την εκπλήρωση της προφητείας του Λεονάρντο ντα Βίντσι: «Θα πηγαίνουν άνθρωποι δίχως να κινούνται, θα μιλούν σε εκείνον που δεν μπορεί να βρεθεί, και θα ακούνε εκείνον που δεν μιλά».
[19] Ιωάννης Ζηζιούλας Μητροπολίτης Περγάμου, περιοδικό «Διάλογοι Καταλλαγής», Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2002 / Ορθοδοξία και σύγχρονος πολιτισμός
[20] Ιωάννης Ζηζιούλας Μητροπολίτης Περγάμου, ό.π.
[21] Ιωάννης Ζηζιούλας Μητροπολίτης Περγάμου, περιοδικό «Νέα Ευθύνη» τεύχος 3 / O Ντοστογιέφσκι και η ηθική / πηγή: http://www.antifono.gr/portal/antifono.gr
[22] Ντοστογέφσκι Φ. (2010), Υπόγειο. Αθήνα: Ίνδικτος
[23] Η ταχύτητα ως θεϊκή ιδιότητα αποτυπώνεται και στη λέξη «θεός» (από το ρήμα «θέω»: τρέχω), σύμφωνα με μια παρετυμολογική εκδοχή. Ο θεός, επίσης, νοείται ως «παντοκράτορας», «πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν», και «παντογνώστης», «ἐτάζων καρδίας καὶ νεφρούς».
[24] «οὐκ ἐπ’ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος» (Μτ 4, 4).
[25] Δες σχετικά και Πασκάλ Μ. (2008), Σκέψεις, όπου μεταξύ άλλων κάνει αναφορά και στα λόγια του Αγίου Αυγουστίνου: «Δεν θα ήμουν χριστιανός, αν δεν υπήρχαν τα θαύματα».
[26] Ντοστογέφσκι Φ. (2018), Αδελφοί Καραμαζώφ. Αθήνα: Ίνδικτος _ Όχι σπάνια, ακόμη και στον χώρο της θρησκείας, «ὁ ἂνθρωπος δὲν ἀναζητᾶ τόσο τὸν Θεό ὃσο τὰ θαύματα.». Ένας θεός χωρίς τη δυνατότητα να κάνει θαύματα, χωρίς τη φοβερή δύναμη του μυστηρίου, είναι ένας άχρηστος θεός, ακόμη και για τους θρήσκους. «Κατέβα ἐσὺ ἀπὸ τὸν σταυρὸ κι ἐμεῖς θὰ πιστέψουμε ὃτι εἶσαι Ἐσύ», προκαλούσαν κοροϊδευτικά τον σταυρωμένο Ιησού οι θρήσκοι Ιουδαίοι. Δεν κατέβηκε, δεν τον πίστεψαν και δε ντράπηκαν να τον σταυρώσουν…
[27] Ντοστογέφσκι Φ. (2018), Αδελφοί Καραμαζώφ. ό.π.
[28] «τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ.» (Γεν 2, 9).
[29] «οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γεν 2, 17).
[30] «καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· […] ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί» (Γεν 3, 4-5).
[31] Δες και το ατελές ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Πρόσθεσις» (1897) από τα Κρυμμένα Ποιήματα [1882–1923]:
Ἄν εὐτυχὴς ἤ δυστυχὴς εἶμαι δὲν ἐξετάζω.
Πλὴν ἕνα πρᾶγμα μὲ χαρὰν στὸν νοῦ μου πάντα βάζω —
ποὺ στὴν μεγάλη πρόσθεσι (τὴν πρόσθεσί των ποὺ μισῶ)
ποὺ ἔχει τόσους ἀριθμούς, δὲν εἶμ’ ἐγὼ ἐκεῖ
ἀπ’ τὲς πολλὲς μονάδες μία. Μὲς στ’ ὁλικὸ ποσὸ
δὲν ἀριθμήθηκα. Κι αὐτὴ ἡ χαρὰ μ’ ἀρκεῑ.
[32] Δες «Ἁγιότητα», Λειβαδίτης Tάσος, στο Ποίηση, Tόμος Γ΄ 1979-1987, Kέδρος 1991):
Ἡμερολόγιο ἥσυχο στὸν τοῖχο, μιὰ ἡμερομηνία κι οἱ ἅγιοι σιωπηλοί,
χλωμοὶ κι ἀναμάρτητοι, σημειωμένοι μόνο μὲ τὸ μικρό τους ὄνομα,
ὅπως τοὺς φώναζε ἡ μητέρα τους.
Kύριε, κανείς τους δὲν ἤθελε νὰ μεγαλώσει.
[33] «Τὸ βαλάντιο ἤ τὴν ζωή; τὴ ζωή», Νίκου Εγγονόπουλου, «Το γλωσσάριο των ανθέων».
[34] «Τὰ βέλη», Από τη συλλογή «Ἐνδοχώρα» (1945), Ανδρέας Εμπειρίκος, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 1980, σελ. 46.
[35] «Ἀφοῦ μόνον ὁ ἔρωτας τὸν θάνατο νικᾶ», από το ποίημα «Μία ριξιά ζαριῶν δὲν καταργεῖ ποτὲ τὴν τύχη», Ανδρέας Εμπειρίκος, στο «Αἰ γενεαὶ πᾶσαι ἤ Ἡ σήμερον ὡς αὔριον καὶ ὡς χθές», Εκδόσεις Άγρα 1984, σ. 99.
[36] Στην τηλεταινία «Δεκάλογος 1» (1988), σε σκηνοθεσία Krzysztof Kieślowski και σενάριο Krzysztof Kieślowski και Krzysztof Piesiewicz, διεξάγεται ο εξής διάλογος ανάμεσα στη θεία και τον μικρό ανεψιό της:
_ «Ο Θεός είναι πολύ απλός, αν έχεις πίστη», λέει η θεία.
_ «Πιστεύεις στον Θεό;», ρωτά το παιδί με έκπληξη.
_ «Ναι», του απαντά.
_ «Λοιπόν, ποιος είναι;», ξαναρωτά το παιδί γεμάτο περιέργεια. Η θεία παίρνει το παιδί στην αγκαλιά της και το ρωτά τρυφερά:
_ «Τι νιώθεις τώρα;»
_ «Σ’αγαπάω», της λέει.
_ «Ακριβώς εκεί είναι ο Θεός.».

ΠΗΓΗ:http://www.respublica.gr/2019/04/post/arsakeio01/?fbclid=IwAR2lbhauOu0elGAtiYaEWF9oSztEn9sI2kl7Q9HwMWtLShi_3QdeW7GTzt4
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Αναρτήθηκε από
Ετικέτες , , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)