"Καλοκαίρι, κάθε ημέρα ένα βιβλίο"!!!-«Homo economicus, ένας (παραστρατημένος) προφήτης της νέας εποχής»- Ντανιέλ Κοέν

«Homo economicus, ένας (παραστρατημένος) προφήτης της νέας εποχής»

Συγγραφέας:Ντανιέλ Κοέν

Ο γνωστός Γάλλος καθηγητής Οικονομικών (Paris I), Ντανιέλ Κοέν, με το βιβλίο του «Homo economicus, ένας (παραστρατημένος) προφήτης της νέας εποχής» (εκδ. Πόλις, μτφρ. Μιχάλης Μητσός, αμφισβητεί την ορθοδοξία του οικονομικού φιλελευθερισμού, που στηρίζεται σε μια νεοδαρβινική λογική. 

Αντιγράφω από το βιβλίο του Ντανιέλ Κοέν, «Η αγορά γερμανικών αυτοκινήτων ή ιταλικών κοστουμιών δεν ενισχύει με κανένα τρόπο το αίσθημα του ανήκειν σε μία κοινότητα... Το λάθος στον συλλογισμό είναι το ίδιο μ’ εκείνο που κάνουν όσοι πιστεύουν, κυρίως σε σχέση με την Κίνα, ότι η οικονομική ευημερία οδηγεί στη δημοκρατία....».

Παραθέτει τον προβληματισμό του Τοκβίλ για την αμερικανική κοινωνία, «Γιατί οι Αμερικανοί εμφανίζονται τόσο ανήσυχοι εν μέσω της ευημερίας τους(…)Όταν καταστρέφεται όλα τα προνόμια που πηγάζουν από την οικογένεια και τον πλούτο», γράφει «όταν τα επαγγέλματα είναι ανοιχτά σε όλους, και μπορεί να φτάσει κανείς από μόνος του στην κορυφή οποιουδήποτε απ’ αυτά, μια εύκολη και τεράστια σταδιοδρομία  μοιάζει να προσφέρεται στη φιλοδοξία των ανθρώπων, κι εκείνοι πιστεύουν πλέον ότι είναι πλασμένοι για μεγάλα πράγματα. (…) Προσκρούουν όμως σε τεράστια εμπόδια, τα οποία σεν είχαν αντιληφθεί από την αρχή.  Μπορεί να κατέστρεψαν τα ενοχλητικά προνόμια μερικών ομοίων τους, αλλά συνατούν τον ανταγωνισμό του συνόλου».

Μεταφέρει έναν προβληματισμό που καταλαμβάνει μία μακρά περίοδο και αφορά τη σχέση ανάμεσα στην αναζήτηση της ατομικής ευτυχίας και στην πορεία των κοινωνιών. Ξεκινώντας από την αρχαία Ρώμη και φτάνοντας στο σημερινό Πεκίνο, διερευνά τα διακυβεύματα της ψηφιακής και της γενετικής επανάστασης και χαρτογραφεί εκτενώς τις απολαύσεις και τα βάσανα του σύγχρονου κόσμου.

Αναμφίβολα η οικονομία οδηγεί τον κόσμο. Ο homo economicus, αυτή η μυθική μορφή που επινόησαν οι οικονομολόγοι όπως τον περιγράφουν τα εγχειρίδια της οικονομίας, είναι ένα ψυχρό και υπολογιστικό ζώο που σκέφτεται μόνο το δικό του συμφέρον και προσπαθεί να μεγιστοποιήσει το κέρδος του, είναι κάποιος που προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την ευημερία του, κάνοντας τον αυστηρό υπολογισμό των απολαύσεών του και των βασάνων του. Τον 18ο αιώνα, ο Τζέρεμι Μπένθαμ επινοεί τον «ωφελιμισμό», εκείνη τη θεωρία σύμφωνα με την οποία κάθε κοινωνία οφείλει να αναζητάει τη μεγαλύτερη ποσότητα ωφελιμότητας για τα μέλη της. Αλλά μόνον εδώ και καμιά τριακονταετία οι οικονομολόγοι κατανόησαν ότι η ωφελιμότητα, έτσι όπως την κατανοούσαν, δεν ήταν διόλου η ευτυχία. Προσφεύγοντας σε όλο και πιο ακριβείς αναλύσεις, ανακάλυψαν μετά από πολλές έρευνες ότι η ευημερία, η ευτυχία μένει στάσιμη ή υποχωρεί στις πλούσιες χώρες και ότι η συσσώρευση του πλούτου δεν έχει καμιά σχέση με τη στάθμη και την ποιότητα της ευτυχίας.

«Ο Πλάτων, στον Γοργία, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, είναι πιο ριζοσπάστης… Για τον Πλάτωνα καλή ζωή (ευδαιμονία) είναι να βρεις τη θέση στον κόσμο των ανθρώπων, σαν ένα άστρο που περιστρέφεται αρμονικά από ένα άλλο»… «Η προσπάθειά μας να ζούμε σύμφωνα με ένα ιδανικό έρχεται σε αντίθεση με την επιθυμία για άμεση ευχαρίστηση, που μας απομακρύνει από αυτό το ιδανικό.  Πώς να τους μάθουμε να συνυπάρχουν;  Το περίφημο παράδειγμα του Οδυσσέα και των Σειρήνων προσφέρει μερικές μεθόδους.  Γνωρίζω τους πειρασμούς μου, όπως το να ενδώσω στο τραγούδι των Σειρήνων, και τους διαχειρίζομαι προκαταβολικά, δένοντας σ’ ένα κατάρτι ό,τι δεν θέλω να συμβεί».

Εδώ και τριάντα χρόνια, η οικονομία καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερη θέση σε πολλαπλά πεδία. Η κυριαρχία του Homo economicus οδηγεί στην έκλειψη του Homo ethicus και του Homo politicus. Η λεπτή ισορροπία ανάμεσα σε ανταγωνισμό και συνεργασία διαταράσσεται. Στον σύγχρονο ανταγωνιστικό καπιταλισμό οι αδύναμοι εγκαταλείπονται στην τύχη τους, η αξία της εργασίας συνθλίβεται και οι ανισότητες γίνονται αβυσσαλέες.

Η μανία των αξιολογήσεων (των σχολείων, των νοσοκομείων κ.λπ.) εγκαθίσταται παντού. Ο ανταγωνισμός γίνεται πολύ πιο σκληρός ακόμη και στην οικογενειακή ζωή. Οι έρευνες καταδεικνύουν ότι σε όλες τις χώρες οι απολύσεις και τα διαζύγια, που είναι τα δυο πιο οδυνηρά γεγονότα της ζωής των ενηλίκων, έχουν γίνει πολύ συχνά. Δεν πρέπει επομένως να απορούμε που η ευτυχία παραμένει στάσιμη. Στον κόσμο της εργασίας οι σχέσεις έχουν γίνει πολύ πιο τεταμένες. Ένα νέο πνεύμα του καπιταλισμού έχει ναρκοθετήσει την ισορροπία που θα μπορούσε να υπάρχει ανάμεσα στη μέριμνα για επιμελή εργασία και τον σεβασμό των συναδέλφων από τη μια μεριά και την πίεση των αγορών από την άλλη.

Ο Κοέν εν τέλει, συμφωνεί ότι «ο άνθρωπος διαθέτει, χωρίς αμφιβολία, μια εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής»... «Το να πιστεύουμε όμως ότι ο ανταγωνισμός θα αποδειχθεί αρκετός για να οργανώσει τον κόσμο που έρχεται ισοδυναμεί με μια ανθρωπολογική ψευδαίσθηση που θα την πληρώναμε ακριβά»… «Στην ισορροπία μεταξύ ανταγωνισμού και συνεργασίας, πρέπει να ξαναδώσουμε ζωή στη δεύτερη, αποκαθιστώντας το θελκτικό χαρακτήρα της εργασίας». 

Γ. Τασιόπουλος

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com