"Λίγα λόγια για τον Φιντέλ Κάστρο, την εποχή του και την αριστερά" του Βασίλη Ασημακόπουλου

Λίγα λόγια για τον Φιντέλ Κάστρο, την εποχή του και την αριστερά

                                                               του Βασίλη Ασημακόπουλου

 «... Αυτή την ώρα θυμάμαι πολλά πράγματα, τότε που σε γνώρισα στο σπίτι της Μαρίας Αντόνια, τότε που μου πρότεινες να έλθω, όλη την ένταση των προετοιμασιών. Μια μέρα πέρασαν ρωτώντας ποιόν θα έπρεπε να ειδοποιήσουν σε περίπτωση θανάτου και η ρεαλιστική πιθανότητα αυτού του γεγονότος μας σόκαρε όλους. Ύστερα καταλάβαμε ότι ήταν πραγματική, ότι σε μια επανάσταση ή θριαμβεύεις ή πεθαίνεις (αν είναι αληθινή)... Δηλώνω για άλλη μια φορά ότι απαλλάσσω την Κούβα από οποιαδήποτε ευθύνη, εκτός απ’ αυτή που απορρέει από το παράδειγμά της. Ότι αν η στερνή μου ώρα με βρει κάτω από άλλους ουρανούς, η τελευταία μου σκέψη θα είναι αφιερωμένη σ’ αυτό το λαό και ειδικά σ’ εσένα... Πάντα μπροστά για τη  νίκη. Πατρίδα ή θάνατος! Σε φιλώ με πλήρη επαναστατική θέρμη : Τσε»

          Από την αποχαιρετιστήρια επιστολή του Γκεβάρα προς τον Κάστρο, την οποία ανέγνωσε ο Κάστρο στη συνεδρίαση της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος  στις 3-10-1965

          Ήταν μια ισχυρή, αλλά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα ο Φιντέλ Κάστρο, σύμφωνα με το ευγενικότερο σχόλιο που ειπώθηκε για τον Κάστρο από τους πολιτικούς και ιδεολογικούς του αντιπάλους, αλλά και από την  ΕΡΤ; Κάποιοι από τους υποστηρικτές του αντέδρασαν αρνητικά κυρίως για το χαρακτηρισμό της «αριστερής» ΕΡΤ. Δεν θα συμφωνήσω. Ο Φιντέλ Κάστρο υπήρξε μια κατ’ εξοχήν αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Όπως είναι οι προσωπικότητες που ενσαρκώνουν με τόσο έντονο τρόπο, συμβολοποιούν ουσιαστικά τον έναν από τους δύο πόλους της βασικής αντίθεσης στον κοινωνικό ανταγωνισμό, κεφάλαιο-εργασία ή της κυρίαρχης αντίθεσης στη συγκυρία και στο συγκεκριμένο χωροχρόνο που έδρασε ο Φιντέλ Κάστρο, ιμπεριαλισμός-λαοί. Και ας με συγχωρέσουν οι στρουκτουραλιστές φίλοι για τον ανθρωπομορφισμό της αντίθεσης. Το επιβάλει η περίσταση. Στις περιπτώσεις αυτές ο υποκειμενισμός είναι πολύ έντονος, γιατί ακριβώς εξαρτάται σε ποια μεριά του λόφου επιλέγεις να βρεθείς ή αντικειμενικά βρίσκεσαι. Αν είσαι με τους «από κάτω» ή τους «από πάνω»; Αν ήσουν άκληρος Κουβανός αγρότης ή αστός επιχειρηματίας στην Κούβα στα τέλη της δεκαετίας του ’50, αν υποστηρίζεις τον ιμπεριαλισμό ή είσαι αντιιμπεριαλιστής, αν είσαι φιλελεύθερος ή σοσιαλιστής κλπ. Το κρίσιμο κατά τη γνώμη μου είναι η ιστορική αποτίμηση να εντάσσεται στο πλαίσιο του Καιρού της και όχι σε ανιστόρητα ή ανιστορικά ερμηνευτικά σχήματα, στεκόμενη κατά το δυνατόν απέναντι στις απόπειρες ιδεολογικής χειραγώγησης της ιστορίας. Γι’ αυτό και η ιστορική μνήμη δεν μπορεί να είναι άλλη παρά η μνήμη για το κοινωνικό γίγνεσθαι στην τρισδιάστατη πραγματική υπόστασή του (παρελθόν, παρόν, μέλλον), όπως μας λέει ο ιστορικός  Νίκος Ψυρούκης στο Νεοαποικισμό.

           Μετά από έναν τριετή αγώνα απέναντι στο καθεστώς Μπατίστα που ξεκίνησε το 1956 – και ενώ είχε μεσολαβήσει το αποτυχημένο κίνημα της 26^ης Ιουλίου 1953 στη Μονκάδα, στη δίκη του οποίου ολοκληρώνοντας την απολογία του δήλωσε το εμβληματικό «η ιστορία θα με δικαιώσει»-  με την αποβίβαση από το πλοιάριο Γκράνμα που τον μετέφερε μαζί με τους όχι περισσότερους από 90 συναγωνιστές του από το Μεξικό στους πρόποδες της Σιέρρα Μαέστρα, την Πρωτοχρονιά του 1959 ο Φιντέλ Κάστρο, με τους Ερνέστο Γκεβάρα, Καμίλο Σιενφουέγος και τους άλλους «μπαρμπούδος» συντρόφους του εισέρχονταν θριαμβευτές στην Αβάνα. Η επαναστατική περίοδος 1956-1959 περιγράφεται πολύ πειστικά στην σπονδυλωτή ταινία σοβιετικής παραγωγής 1964 «Είμαι η Κούβα».  Μια νέα εποχή για την Κούβα - και για τον κόσμο - ανέτειλε.

          Η Κουβανική Επανάσταση, εντάσσεται στον ευρύτερο κύκλο εθνικοαπελευθερωτικών-αντιαποικιακών αγώνων και σοσιαλιστικών επαναστάσεων που σημάδεψαν την περίοδο που ανοίγει με την ήττα των Γάλλων αποικιοκρατών από τους Βιετναμέζους στο Ντιεν Μπιεν Φου (1954), την άνοδο του Νάσερ (1954), την κρίση στο Σουέζ και την εθνικοποίηση της διώρυγας από τον Νάσερ (1956) και ολοκληρώνεται με την Ιρανική επανάσταση και την άνοδο των Σαντινίστας στη Νικαράγουα (1979). Το επαναστατικό υποκείμενο μεταφέρεται από το εργατικό κίνημα των μητροπόλεων του καπιταλισμού, που κινείται σε μια ρεφορμιστική - και σιωπηλά ή ανοιχτά φιλοϊμπεριαλιστική – κατεύθυνση (παραδοσιακή   σοσιαλδημοκρατία μετά Μπαντ Γκοντερμπερκ εποχής) στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της περιφέρειας. Είναι μια κίνηση της ιστορίας που συμπυκνώνεται στο σύνθημα γραμμής του Μάο «τα κράτη θέλουν ανεξαρτησία, τα έθνη απελευθέρωση, οι λαοί επανάσταση».  Η επαναστατική αυτή διαδικασία της αποαποικιοποίησης που ιδεολογικά ηγεμονεύεται από τον αντιιμπεριαλισμό και διακηρύσσει τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό των κοινωνιών, επιχειρείται να αποκτήσει ένα συντονισμό σε διεθνές επίπεδο με αφετηρία τη συνδιάσκεψη στο Μπαντουνγκ της Ινδονησίας (1955), με τη συμμετοχή εκπροσώπων κυρίως Αφρικανικών και Ασιατικών χωρών. Είναι το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Σε διεθνές επίπεδο τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και οι κυβερνήσεις τους στηρίζονταν από τη Σοβιετική Ένωση ή τη Λαϊκή Κίνα. Ακόμα και οι ΗΠΑ επί Αϊζενχάουερ εμμέσως είχαν υποστηρίξει τον Νάσερ στην κόντρα του με τους Αγγλογάλλους στο Σουέζ στο πλαίσιο της εκκαθάρισης των παλιών αποικιοκρατικών δυνάμεων ( Ακόμα και η αρχική φάση του Κυπριακού εσωτερικεύει ανάλογη αμερικανοβρετανική ενδοϊμπεριαλιστική αντίθεση στην ελλαδική μετεμφυλιακή δεξιά, ως επιμέρους διάσταση του όλου ζητήματος). Βέβαια η επιχείρηση που κατέληξε στην ήττα των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ αντικαστρικών δυνάμεων στον Κόλπο των Χοίρων (1961), σχεδιάστηκε επί προεδρίας Αϊζενχάουερ και υλοποιήθηκε επί Κέννεντυ. Είναι η εποχή της ειρηνικής συνύπαρξης των δύο υπερδυνάμεων που θα πυροδοτήσει το συμβιβασμό στην κρίση των πυραύλων της Κούβας (1962), τη σινο-σοβιετική διένεξη (1962-63), την κριτική προς την πολιτική της ΕΣΣΔ από τον Γκεβάρα από το βήμα των Αδεσμεύτων (Αφροασιατική Διάσκεψη Αλληλεγγύης, στο Αλγέρι, 1965) και την αποχώρηση του Τσε από την Κούβα. Κυρίαρχη ιδεολογία της αντιαποικιακής πάλης των λαών είναι ο αντιιμπεριαλισμός. Στο πλαίσιο αυτό τα ριζοσπαστικοποιημένα ιδεολογικά ρεύματα των δυτικών κοινωνιών ηγεμονεύονται από τον τριτοκοσμικό σοσιαλισμό, που αποτελεί μία εκ των συνιστωσών των κινημάτων του ‘68’. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει μια αναγέννηση ουσιαστικά του μαρξισμού, ο λεγόμενος νεομαρξισμός. Είναι η άνοδος των θεωριών της εξάρτησης, μητρόπολη-περιφέρεια, σχολή Monthly Review και λατινοαμερικάνικη νεομαρξιστική σχολή.

Μια παρέκβαση για την εξέλιξη της ιδεολογικής επιρροής του τριτοκοσμισμού στην Ελλάδα

 Η διεθνής αυτή τάση, επηρέασε όπως ήταν απολύτως λογικό να συμβεί και τη χώρα μας, λόγω της  διαδικασίας διεθνούς ενσωμάτωσης της Ελλάδας ως κυρίαρχης-κυριαρχούμενης, που εσωτερικεύει την ιμπεριαλιστική εξάρτηση ως κυρίαρχη αντίθεση, παράγοντας την ενότητα του εθνικού με το κοινωνικό ζήτημα ως δυνητικά ηγεμονική γραμμή πολιτικού αγώνα των ‘από κάτω’. Μια από τις ιδιομορφίες της εξέλιξης της πάλης των τάξεων στον ελληνικό κοινωνικός σχηματισμό σε σχέση με τους δυτικοευρωπαϊκούς, της δυνητικά αριστερής ηγεμονίας στο εθνικό ζήτημα, λαϊκού δημοκρατικού πατριωτισμού. Κυριότερες εκδηλώσεις της ανοδικής επιρροής του αντιιμπεριαλισμού-τριτοκοσμισμού είναι η αριστερή κριτική και υπέρβαση της γραμμής της ΕΔΑ προδικτατορικά,  κίνηση γύρω από το περιοδικό Αναγέννηση και τις πρώτες Μ-Λ οργανώσεις, αλλά και των Φίλων Νέων Χωρών- Κίνηση Αντιαποικιακής Αλληλεγγύης με το περιοδικό Αντιιμπεριαλιστής. Ριζοσπαστικοποίηση της προδικτατορικής κεντροαριστεράς, που αποτυπώνεται  στο νεολαϊστικο χώρο του Κέντρου  (ΕΔΗΝ) και ιδίως του επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας της Ένωσης Κέντρου, που μετά την εμπειρία του ανένδοτου, των ιουλιανών και της επιβολής της δικτατορίας εξελίσσεται από έναν προοδευτικό διανοούμενο  του νέου συνόρου σε νεομαρξιστή θεωρητικό της εξάρτησης κατά τον αντιδικτατορικό αγώνα που τον χαρακτηρίζει κυρίως αντιιμπεριαλιστικό-εθνικοπελευθερωτικό, αντανακλώντας τη ριζοσπαστική κίνηση σημαντικού τμήματος των κεντρώων μαζών σε σοσιαλιστική-αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση που αποτυπώνεται με τον πλέον εύγλωτο τρόπο στην κατεύθυνση του ΠΑΚ κυρίως στο εξωτερικό. Την πρώτη δεκαετία της μεταπολίτευσης ο τριτοκοσμικός σοσιαλισμός- αντιιμπεριαλισμός επηρεάζει καταλυτικά τις οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής-επαναστατικής αριστεράς και τη διαμόρφωση του ΠΑΣΟΚ. Το ΚΚΕ κινήθηκε στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Σοβιετικής Ένωσης. Συμπάθεια στην Κούβα, λόγω σχέσεων ΕΣΣΔ-Κούβας, επιφύλαξη σε άλλες εμπειρίες που ήταν κριτικές στο μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το ΚΚΕ εσωτερικού, τόσο ως κυρίαρχη γραμμή όσο και ως αριστερές εσωκομματικές διασπάσεις κινήθηκε σταδιακά μακριά από τη θεωρία της εξάρτησης και τον τριτοκοσμισμό ως σχήμα γενικώς ατελές ή πάντως ακατάλληλο για τη χώρα. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 το ΠΑΣΟΚ εγκαταλείπει τα σχήματα της θεωρίας της εξάρτησης που λόγω προχωρημένης κρατικοποίησης και αποδοχής του ευρωπαϊσμού καθίστανται αταίριαστα και ανεπίκαιρα. Αρχίζει να ανατέλει δειλά-δειλά η περίοδος του εκσυγχρονισμού. Η παλιά γραμμή θα μείνει ως δομικό στοιχείο ιδεολογικο-πολιτικής ταυτότητας σε ορισμένους απομωνομένους θύλακες της πασοκικής οργάνωσης («Ιταλοί» μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘90, Νέος Αγωνιστής 2007-2010 κλπ), κυρίως όμως θα παραμείνει ως επιμέρους στοιχείο ιδεολογικού λόγου στο διάχυτο ΠΑΣΟΚ. Αυτό φαίνεται ακόμα και αυτές τις μέρες στις διαφοροποιημένες αντιδράσεις από τον πασοκογενή χώρο όπως εκδηλώθηκαν στον ηλεκτρονικό διάλογο με αφορμή την αναγγελία του θανάτου του Κάστρο. Και στις οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς από τη δεκαετία του ’90 και μετά υποχωρεί ο αντιιμπεριαλισμός (ιδιαίτερα στο φοιτητικό χώρο που υπήρχε μια υπερεκπροσώπηση) και αναδύεται ο δικαιωματισμός. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης την περίοδο 1999-2004 στην Ελλάδα ηγεμονεύεται από τη συνδικαλιστική αντι-λιτότητα, τον πολιτισμικό φιλελευθερισμό-δικαιωματισμό, την αντι-ιεραρχική διάσταση. Στοιχεία που διαδραματίζουν ρόλο στη συγκρότηση και εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ. Αντικαπιταλισμός χωρίς αντιιμπεριαλισμό και εχθρότητα στο εθνικό φαινόμενο. Είμαστε πλέον στα χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, την υποχώρηση των εθνικοαπελευθερωτικών-σοσιαλιστικών κινημάτων και την ανάδυση του θρησκευτικού φονταμεταλισμού κυρίως με τη  μορφή τάσεων του σουνιτικού ισλάμ, την πλήρη κυριαρχία της διεθνοποίησης του καπιταλισμού, της συσσώρευσης κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα, της παγκοσμιοποίησης.

Η εποχή της παγκοσμιοποίησης- το παράδειγμα της Κούβας

Η σοσιαλιστική-αντιιμπεριαλιστική Κούβα παρέμεινε μόνη μετά το 1989. Η μονοκαλλιέργεια ζάχαρης αντί της αγροτικής διαφοροποιημένης παραγωγής και μη εκβιομηχάνιση που επέβαλε ουσιαστικά ο σοβιετικός οικονομικός προγραμματισμός με αντάλλαγμα την εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητας της Κούβας και κάποια λίγα εκμηχανισμένα μέσα παραγωγής, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού οδήγησε σε μεγάλη κρίση την κουβανική οικονομία. Ο Κάστρο τότε, αρχές δεκαετίας του ’90, έδωσε για τρίτη φορά κίνητρα μαζικής εξόδου  από την Κούβα, στρέφοντας την οικονομία της στον τουρισμό και πραγματοποιώντας ανοίγματα στην Εκκλησία. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, η κυβερνητική άνοδος των αριστερών κινημάτων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, είχε σαν αποτέλεσμα την  οικονομική ενίσχυση της Κούβας, το σπάσιμο της διεθνοπολιτικής της απομόνωσης, αλλά και την υποστήριξη της Κούβας προς τις αριστερές κυβερνήσεις των χωρών της Λατινικής Αμερικής στο επίπεδο κάλυψης αναγκών κυρίως ιατρικών.

  Η Κούβα ακολούθησε τον τριτοδιεθνιστικό δρόμο οικοδόμησης του σοσιαλισμού, λόγω κυρίως γεωπολιτικού καταναγκασμού. Το Καστρικό κίνημα στην επαναστατική φάση του αγώνα κατά του καθεστώτος Μπατίστα δεν εντασσόταν στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κούβας. Και μόνον η ύπαρξή του ήταν ευθεία αμφισβήτηση του επαναστατικού ρόλου και της πρωτοπορίας του προλεταριάτου στον κοινωνικό ανταγωνισμό. Διακήρυξε ουσιαστικά την αποδοχή του τριτοδιεθνιστικού χαρακτήρα της Κουβανικής Επανάστασης την περίοδο 1961-1962 λόγω της αποδεδειγμένης διάθεσης των ΗΠΑ να επέμβουν στρατιωτικά στην Κούβα και το 1965 ανακηρύχθηκε σε Γενικό Γραμματέα του ΚΚΚ.

Οι ΗΠΑ στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου κυριαρχούνταν από την ψυχολογία του ντόμινο, ειδικά μετά την Κορέα. Θεωρούσαν την επαναστατημένη Κούβα 110 μίλια από τις ακτές της Φλόριντα έναν εχθρό για την εθνική τους ασφάλεια, κυρίως όμως ένα αντιπαράδειγμα ιδίως για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο – είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μακάριο τη δεκαετία του ’60 αποκαλούσαν Κάστρο της Μεσογείου, εξ ου και το άγαλμά του υπάρχει σήμερα στην Αβάνα- που έπρεπε να εξαφανιστεί. Στο πλαίσιο αυτό επέβαλαν ένα απάνθρωπο εμπορικό αποκλεισμό.

Παρά τον γεωπολιτικό καταναγκασμό και τον οικονομικό στραγγαλισμό η Κούβα άντεξε. Παραμένοντας αντιιμπεριαλιστική και σοσιαλιστική. Στο ζήτημα της έλλειψης δημοκρατίας η κριτική είναι βάσιμη. Όχι όμως με τον ανιστόρητο, ανιστορικό και βαθιά υποκριτικό τρόπο που προβάλεται. Το δημοκρατικό αίτημα δεν ήταν εγγεγραμένο ως λαϊκό αίτημα των «από κάτω» στην Κούβα της δεκαετίας του ’50, όπως ήταν λ.χ. στην Ελλάδα ήδη από τον 19^ο αιώνα, λόγω της ύπαρξης κοινοβουλευτικών διαδικασιών. Τα αιτήματα ήταν εξισωτικά, αναδασμού της γης (μονοψήφιος αριθμός Κουβανών είχαν στην ιδιοκτησία τους περισσότερο από το 70% της γης) καταπολέμησης του θηριώδους αναλφαβητισμού, εκδίωξης του καθεστώτος Μπατίστα που είχε μετατρέψει την Κούβα σε πλυντήριο της αμερικανικής μαφίας.  Ο πατριωτικός αντιιμπεριαλισμός αποτέλεσε δομικό στοιχείο της Κουβανικής Επανάστασης στην αντίστασή της απέναντι στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Συνεπώς πατριωτισμός, αντιιμπεριαλισμός και κοινωνικός εξισωτισμός, σε μια σοσιαλιστική προοπτική ήταν τα στοιχεία του παλλαϊκού επαναστατικού κινήματος στην Κούβα. Η τριτοδιεθνιστική κατεύθυνση της επανάστασης, κυρίως για λόγους γεωπολιτικού καταναγκασμού, επέβαλε τον αντιδημοκρατικό δρόμο του ηγεμονικού-μοναδικού ουσιαστικά- κόμματος. Το δρόμο που ακολούθησαν όλα τα τριτοδιεθνιστικά κομμουνιστικά επαναστατικά κινήματα, αναπαράγοντας ουσιαστικά τη σοβιετική εμπειρία. Τη διάλυση της συντακτικής εθνοσυνέλευσης από τους μπολσεβίκους το 1917-8, μετά την εκλογική επικράτηση και καταγραφή σ’ αυτήν των σοσιαλεπαναστατών (μετεξέλιξη των ναροντνικών-λαϊκιστών), ενώ το μπολσεβίκικο κόμμα είχε μειοψηφίσει. Η κριτική της Λούξεμπουργκ και του Κάουτσκυ προς τον Λένιν είναι βάσιμη κατά τη γνώμη μου. Η κατάργηση ή απαγόρευση των θεσμών δημοκρατικής αντιπροσώπευσης δεν οδηγούν στον εκδημοκρατισμό και την απελευθέρωση των κοινωνιών. Παράγουν αυταρχισμό, γραφειοκρατικοποιούνται και καταπιέζουν τις κοινωνίες, στη βάση της αναπαραγωγής του εξουσιαστικού μηχανισμού που έχουν συγκροτήσει. Αυτά προφανώς  συνέβησαν και στην Κούβα και πρέπει να είναι ένα ιστορικό δίδαγμα από τις κοινωνικές επαναστάσεις του 20^ου αιώνα.

Τέλος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ο Κάστρο συμβόλισε την αντίσταση των λαών, των εθνών, των τάξεων, απέναντι στην επέλαση του ιμπεριαλισμού. Την αντίσταση συλλογικών ταυτοτήτων εθνικών και κοινωνικών απέναντι στις δυνάμεις του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ο Φιντέλ Κάστρο δεν ανήκει στη μεταμοντέρνα αριστερά, του πολιτισμικού φιλελευθερισμού, του έθνους ως ψευδούς συνείδησης, της ευρωπαϊστικης- φιλο ΕΕ αριστεράς, αλλά στη σοσιαλιστική-αντιιμπεριαλιστική αριστερά, με όλες τις κριτικές, στους μαχόμενους λαούς και τα αγωνιζόμενα έθνη, στους ολίγους που «.. αποφασίζουν να πεθάνουν κι όταν κάνουν αυτήνη την απόφαση λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν. Η θέση που είμαστε σήμερα εδώ είναι τοιαύτη και θα ιδούμε την τύχη μας οι αδύνατοι με τους δυνατούς», όπως μας λέει ο δικός μας  στρατηγός της Ελληνικής Επανάστασης, τελικά στο patria o muerte. Ο Φιντέλ Κάστρο έδωσε ταυτότητα, εθνική υπερηφάνεια και αξιοπρέπεια στο λαό της Κούβας, που αξίζει τουλάχιστον το σεβασμό μας. Τα περί ψευδαισθήσεων της νιότης, ανήκουν σ’ αυτούς που τα προφέρουν. Είναι τουλάχιστον ειλικρινείς με τη διαδρομή τους. Ο Φιντέλ Κάστρο συνδύασε τον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία με την πάλη για την κοινωνική αλλαγή, αναπτύσσοντας καθολικά συστήματα δημόσιας και δωρεάν υγείας και παιδείας, σε μια έμπρακτη διεθνιστική αντιιμπεριαλιστική προοπτική. Τον διεθνισμό των πατριωτών. Το μόνο πραγματικά υπαρκτό. 

Adios compañero Fidel    

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com