Με αφορμή την είδηση του θανάτου του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, δυο σκέψεις για την Ιταλία και μια ιδιαίτερη αριστερά του 20ου αιώνα (που δεν υπάρχει πια από μακρού χρόνου)
Bernardo Bertolucci è morto. Όπως αναφέρει ο «τρελός» για τον Βέρντι, σ’ ένα από τα πρώτα πλάνα της ταινίας «1900».
Η Ιταλία του 20ου αιώνα, η ιταλική αριστερά, στην ατμόσφαιρα της οποίας μεγάλωσε και δημιούργησε ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, ήταν μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Με κεντρική φιγούρα έναν από τους κορυφαίους κατά τη γνώμη μου ηγέτες της μεταπολεμικής Ευρώπης, τον Παλμίρο Τολιάτι. Το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI), υπό τον Τολιάτι, υπήρξε ένα μαζικό ρεφορμιστικό (με την έννοια της δια των μεταρρυθμίσεων επανάστασης, μια γραμμή μάλλον εγγύτερα στη 21/2 Διεθνή με όρους μεσοπολέμου) δημοκρατικό κόμμα, με αίσθηση του καιρού και του τόπου, των διεθνών συνθηκών και καταναγκασμών, των αναγκών της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, των συμφερόντων της χώρας και του ιταλικού λαού. Μια γραμμή που σαφώς περιελάμβανε το ενδεχόμενο του συμβιβασμού, αλλά δεν απέκλειε τη ρήξη. Με λογισμό και με όνειρο κατά τον δικό μας Ελληνο-ιταλό. Σε μια προσπάθεια σύνθεσης του μαρξισμού με τις εγχώριες παραδόσεις. Ο ιταλικός ιστορικισμός απέναντι στην πρόκληση του προελαύνοντος αμερικάνικου τρόπου ζωής και της αντίστοιχης πολιτο-πολιτισμικής ηγεμονίας.
Μια συγκεκριμένη ανάγνωση του γκραμσιανού έργου, όπου κομβική θέση καταλαμβάνουν το εθνικο-λαϊκό μπλοκ και το ζήτημα της ηγεμονίας. Αυθεντικά επιδιωκόμενος διάλογος με τη λαϊκή καθολική κουλτούρα και τις οργανώσεις της στο πλαίσιο αρχικά του φιλειρηνικού κινήματος στα τέλη του ’50, καθώς επίσης και μιας αυτόχθονης ιταλικότητας (αν είναι δόκιμος ένας τέτοιος όρος).
Αλλά και πολυκεντρικός κομμουνισμός μετά τα γεγονότα της Ουγγαρίας το ’56, μια πρόδρομη εικόνα των εθνικών δρόμων σε μια διεθνική ιστορικά προοπτική. Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλες μορφές τόσο από την κομμουνιστική αριστερά (όπως ο Ινγκράο, ο Μάγκρι και η ομάδα Μανιφέστο, το PdUP κα), αλλά και από την αριστερή πτέρυγα της σοσιαλιστικής αριστεράς (Μπάσο- PSIUP, Παντσιέρι, Περτίνι, Λομπάρντι κα). Μια έκρηξη των εργατικών και φοιτητικών αγώνων που διήρκεσε σχεδόν 20 χρόνια (1962-1980), της ριζοσπαστικής διανόησης, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μια κοινωνία σε μεγάλη κινητικότητα, αναζήτηση και αμφισβητήσεις, με βαθιά δημοκρατική συνείδηση τότε και έμπρακτα αλληλέγγυα στους αγωνιζόμενους, στους καταδιωκόμενους από αυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα (οι ελληνικές αντιδικτατορικές οργανώσεις – και όχι μόνον αυτές - βίωσαν την υποστήριξη αυτή, με υλικούς και ιδεολογικούς όρους).
Στο αποκορύφωμα μιας τέτοιας εποχής, αγώνων και επανάστασης της ελπίδας, ο μαθητής του Παζολίνι και του Βισκόντι, δίνει μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του, μεταξύ των οποίων το επικό «1900», το 1976. Η Ιταλία, οι εργατο-αγροτικοί αγώνες, το κίνημα, όψεις του κοινωνικού αγώνα στην κόκκινη ζώνη της Εμίλια-Ρομάνα, οι κοινωνικές ανισότητες και πώς επηρεάζουν την εξέλιξη των ανθρωπίνων σχέσεων, σε μια περίοδο κατακόρυφης όξυνσης των πολιτικών συγκρούσεων. Μια κινηματογραφική ματιά της Ιταλίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, διαμορφωμένη στο κλίμα των αισιόδοξων αγωνιστικών προσδοκιών που γεννιούνται από την άνοδο της κοινωνικής πάλης στη δεκαετία του ’70, με τη σκηνοθετική ματιά ενός επαναστατημένου καλλιτέχνη.
Μόλις ένα-δύο χρόνια πριν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είχε δώσει τη δική του εκδοχή του ελληνικού 1939-1952 με τον «Θίασο» (προσωπικά με συγκινεί ακόμα περισσότερο από το «1900» ίσως λόγω ιθαγένειας- πιο ταξικό το «1900» μέσα στο εθνικο-λαϊκό αφήγημα γιατί αυτή ήταν η κυρίαρχη μορφή του κοινωνικού αγώνα, η κυρίαρχη αντίθεση στην ιταλική κοινωνία, πιο αντιιμπεριαλιστικός-εθνικοανεξαρτησιακός ο Θίασος ακόμα πιο βαθιά στο εθνικο-λαϊκό αφήγημα, γιατί η πάλη ενάντια στην κατοχή και την εξάρτηση μετά ήταν- είναι- η κυρίαρχη μορφή του κοινωνικού αγώνα, η αλήθεια των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων στην Ελλάδα).
Η ιταλική κομμουνιστική αριστερά μετά το compromesso storico (ιστορικό συμβιβασμό) στα μέσα της δεκαετίας του ’70 από τον Μπερλινγκουέρ, εισέρχεται σταδιακά σε μια διαδικασία συστημισμού, γίνεται δομικό στοιχείο του κράτους και ενσωματώνεται στον ιταλικό καπιταλισμό, που θα επιταχυνθεί με ραγδαίους ρυθμούς από τους διαδόχους του από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 για να οδηγήσει – μετά και τις διεθνείς ανατροπές του 89-90 – στις αρχές δεκαετίας του ’90 στη και τυπική αυτοκατάργησή του ως Κομμουνιστικού Κόμματος, μέρος της διάλυσης της Α΄ Ιταλικής Δημοκρατίας. Για την ιταλική σοσιαλιστική αριστερά τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα (και διεφθαρμένα).
Η ιταλική αριστερά τα τελευταία 30 χρόνια βρίσκεται σε μια ιστορική παρακμή. Η Ελιά του κεντροδεξιού Πρόντι και του κεντροαριστερού Ντ’ Αλέμα, η άνοδος και πτώση της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, υπήρξαν ορισμένα από τα πλέον ορατά αποτελέσματα μιας ιστορικών διαστάσεων ήττας. Το αποκορύφωμα – και δεν αφορά μόνον την Ιταλία- είναι η ταύτιση της θεσμικής/επίσημης (ιταλικής) αριστεράς με τις δυνάμεις του υπεριμπεριαλισμού, της συσσώρευσης κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα και των θεσμίσεών του, της διάσπασης του εθνικου-λαϊκού μπλοκ ή καλύτερα της αποκοπής των διανοούμενων μεσοστρωμάτων από τις λαϊκές τάξεις, οι οποίες αναζητούν άλλες πολιτικές εκφράσεις μέσα στα χρόνια της κρίσης, αφού το ήδη μεταμορφωμένο κόμμα τους προσχώρησε στο πολιτικό σχέδιο του ταξικού αντιπάλου. Θλιβερή κατάληξη.
Όμως η ιταλική αριστερά του 20ου αιώνα υπήρξε, μέσα από τις νίκες και τις ήττες της, την αγωνιστικότητά της και ορισμένες όψεις της ήταν από τις πλέον ελπιδοφόρες στη διαρκή αγωνία και πάλη των ανθρώπων να ελέγξουν τις σύνθηκες μέσα στις οποίες ζουν, παράγουν, σκέφτονται, δημιουργούν και αποχωρούν. Μια τέτοια στιγμή ήταν και ο Μπερτολούτσι και η ταινία του «1900» όπου μεταξύ άλλων ακούγεται το τραγούδι La Lega (Το συνδικάτο) που μιλάει για τον εργατικό αγώνα των γυναικών στους ιταλικούς ορυζώνες της Εμίλια-Ρομάνα. Αddio
Oli o li o la
E la lega la crescerà
E noialtri socialisti
Vogliamo la libertà
(=o li o li o la
και η ένωση θα μεγαλώνει
και εμείς οι υπόλοιποι σοσιαλιστές
θέλουμε τη λευτεριά)
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.