Γιώργος Ροδίτης: “Ένας πεινασμένος για τη δικαιοσύνη”

του Θανάση Παπαθανασίου*

Ο Γεώργιος Ροδίτης ήταν θεολόγος. Νομίζω όμως πως δεν θα πέφταμε έξω αν τον αποκαλούσαμε και καπετάνιο παγοθραυστικού. Αυτή την ιδιότητα προσέλαβε εν τοις πράγμασι με τη συγγραφή του βιβλίου του «Χριστιανισμός και πλούτος. Το πρόβλημα της κατανομής και της χρήσης των βιοτικών αγαθών υπό το φως της Αγίας Γραφής και της εκκλησιαστικής παραδόσεως των τεσσάρων πρώτων αιώνων».

Ο Ροδίτης κόπιασε για τη διάνοιξη περασμάτων σε ένα πολικό τοπίο, με μαχητική πλώρη τη μαρτυρία του Ευαγγελίου και τον πόθο της Βασιλείας του Θεού. Με δυο λόγια, το εμβληματικό πλέον αυτό βιβλίο φωτίζει το δράμα που εκτυλίσσεται ασταμάτητα στο μάτι της

βελόνας (Λουκ. 18:25). Και καταδεικνύει ότι η πείνα για κοινωνική δικαιοσύνη δεν είναι στοιχείο παράπλευρο (ή και αντίρροπο!) προς την πνευματική προκοπή του Χριστιανού, αλλά σύμφυτο προς αυτήν. Ουσιώδης όρος της και καρπός της, ταυτόχρονα!

Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1970 από τη Χριστιανική Δημοκρατία. Δεν γεννήθηκε απλώς καταμεσής της επταετούς δικτατορίας,αλλά και καταμεσής μιας θρησκευτικότητας η οποία επί δεκαετίες σκαρφιζόταν πλήθος θεολογίες που νομιμοποιούσαν την ταξική αδικία και στήριζαν μεταφυσικά τον καπιταλισμό. Ακριβώς αυτό προσδίδει στο βιβλίο επικαιρότητα και σήμερα, σε εποχή κατά την οποία διατυπώνονται, με νέα γλώσσα, λογιών ραφιναρισμένες θεολογίες που αποδέχονται την ανισότητα ως μοχλό της ανάπτυξης. Χαρακτηριστικές είναι οι συγκρούσεις του συγγραφέα με επιχειρήματα (ο ίδιος τα αποκάλεσε «κωμικά σοφίσματα») όπως ότι η ανισότητα πρέπει να είναι αποδεκτή σαν την ανισότητα μεταξύ των δαχτύλων του χεριού, ή ότι ο Χριστός υποστήριζε τον έντοκο δανεισμό, επειδή στις παραβολές του είχε χρησιμοποιήσει την κοινή στην εποχή του εμπειρία τοκισμού (σσ. 174-5,122-3 της α΄ έκδοσης / 252-3, 153-4 της γ΄ έκδοσης, 2009). Ο Ροδίτης απάντησε εδραζόμενος στη χριστιανική ανθρωπολογία (η προσωπική ετερότητα δεν συνεπάγεται κοινωνική – οικονομική ανισότητα) και στη βιβλική ερμηνευτική (διάκριση μεταξύ του μηνύματος και των τρόπων διατύπωσής του).

Το βιβλίο είναι κυριολεκτικά χρυσωρυχείο παραθεμάτων. Το ιδιαίτερο στίγμα του ήταν η εκτεταμένη χρήση της πατερικής γραμματείας. Σφύζει ριζοσπαστικών πατερικών αναφορών σε πάμπολλες παραμέτρους του ζητήματος του πλουτισμού: στον θεσμό της ιδιοκτησίας, στις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, στην εκμετάλλευση του εργατικού κόπου κλπ. Βασικός άξονας όλων αυτών είναι η ασυμβατότητα Χριστιανισμού και πλούτου. Ασυμβατότητα!

Τίποτα λιγότερο, για τον Γεώργιο Ροδίτη. Ο συγγραφέας καταδεικνύει, κοντολογίς, δύο αλήθειες: Αφ’ ενός, ότι η συσσώρευση πλούτου καθίσταται δυνατή μέσω της κοινωνικής αδικίας (η παραχώρηση προτεραιότητας από τον εκκλησιαστικό χώρο στην εκ των υστέρων φιλανθρωπία, και όχι στην εξάλειψη της αδικίας, κρατά καλά ακόμη). Αφ’ ετέρου, ότι ο πλούτος πάντα (δηλαδή ακόμη και στις λιγοστές περιπτώσεις που δεν οφείλεται σε άμεση αδικία) αποτελεί παγίδα για την ψυχή, ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, όπως, αντίστοιχα, η φτώχεια αποτελεί παγίδα απόγνωσης.

Αξίζει να προσέξει κανείς μια ιδιαίτερη αρετή του βιβλίου, η οποία έχει κολοσσιαία σημασία για τον τρόπο πρόσληψης της εκκλησιαστικής παράδοσης και των πατερικών κειμένων. Ο Ροδίτης (υπενθυμίζω: εδώ και μισόν αιώνα) είχε την πολύτιμη επίγνωση ότι η εκκλησιαστική γραμματεία δεν είναι ένα συμπαγές και αδιαφοροποίητο πράγμα, αλλά εμπεριέχει διάφορα ρεύματα και τάσεις. Βασική δουλειά της θεολογίας, συνεπώς, είναι να ερμηνεύει, να διακρίνει και να αναδεικνύει την απελευθερωτική δυναμική. Ενδεικτική είναι η επισήμανση του Ροδίτη ότι με τον Κλήμη Αλεξανδρέα (τέλη 2ου – αρχές 3ου αι.) καθιερώνονται οι προβληματικοί ισχυρισμοί ότι ο πλούτος δεν είναι καθ’ αυτόν επικίνδυνος και ότι, αν εφαρμοστεί η προτροπή του Χριστού για απεμπλοκή από την ιδιοκτησία, θα διασαλευθεί η κοινωνική τάξη (σσ. 40, 209-12 / 49, 282-7, 295-6). Το χρέος διάκρισης μεταξύ των πατερικών απόψεων το υπερασπίστηκε ο Ροδίτης επικαλούμενος και τον άγιο Νικόδημο Αγιορείτη: «Ημίν ου μέλλει τι είπον, ή τι εφρόνησαν μερικοί Πατέρες. Αλλά τι λέγει η Γραφή, και αι οικουμενικοί σύνοδοι, και η κοινή των Πατέρων δόξα. Ου γαρ δόγμα συνιστά η γνώμη τινών εν τη Εκκλησία» (σ. 25 / 28).

Το παγοθραυστικό του Γεώργιου Ροδίτη αξίωνε και την πρακτική εφαρμογή των πατερικών κριτηρίων στο σήμερα και στην πολιτική πράξη. Αποζητεί τη λύση του κοινωνικού προβλήματος πρώτα εντός της εκκλησιαστικής κοινότητας (σσ. 12-13 / 21), επιθυμεί την

επέκταση αυτής της προοπτικής σε όλη την κοινωνία, αντιδιαστέλλει τη χριστιανική πρόταση και από την καπιταλιστική και από την κομμουνιστική, προσπαθεί να ψηλαφίσει τον ρόλο του κράτους (σ. 278 / 328) και αντιλαμβάνεται την Εκκλησία ως την Βασιλεία του Θεού επί γης.

Είναι βεβαίως ακανθώδη ζητήματα, τα οποία χρειάζονται ιδιαίτερη συζήτηση.

Κοντοστέκομαι μόνο στην ταύτιση Εκκλησίας και Βασιλείας. Θεωρώ ακριβές κάτι άλλο, την εννόηση της Εκκλησίας ως πρόγευσης και ως «σημείου» της Βασιλείας. Αλλά σε κάθε περίπτωση η διατύπωση του Ροδίτη δείχνει το δέον.

Δεν εννοεί ότι η Εκκλησία πορεύεται ορθά κατά αυτόματο τρόπο, αλλά ότι οφείλει έμπρακτα να γίνεται αυτό που οφείλει να είναι, ότι χρεωστά να αποδεικνύεται συνεπής στην ταυτότητά της και πιστή στον Κύριό της (σ. 277 / 333-5).

Το πρώτο αγιογραφικό χωρίο άλλωστε το οποίο συναντά ο αναγνώστης του βιβλίου (στο εξώφυλλο της α΄ έκδοσης και στη σελίδα τίτλου της β΄ έκδοσης) είναι το: «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμωνά» (Ματθ. 6:24).

Ο Θεός να αναπαύει τον καπετάνιο, να φωτίζει τις επιλογές των επόμενων γενεών και να δυναμώνει τα κουράγια τους για ρηγμάτωση των πολικών αδιεξόδων.

*Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι Διδάσκων (ΕΔΙΠ) στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας και Αρχισυντάκτης του περιοδικού «Σύναξη». “Χριστιανική”  3.9.2020

ΦΩΤΟ:  Ο άφρων πλούσιος. Πηγή: “Ποιμήν”

ΠΗΓΗ:https://xristianiki.gr/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com