Η αποσύνθεση του ατομικού ανθρώπου

Άρης Ζεπάτος

Το τελευταίο βιβλίο του Θεοδώρου Ζιάκα «Αυτοείδωλον εγενόμην» είναι ένα σπουδαίο έργο εθνικής και ατομικής αυτογνωσίας. Με μεγάλη συστηματικότητα εξετάζει πολλά κεντρικά ζητήματα της πορείας του Ελληνισμού και του ανθρώπου και εξάγει επαναστατικά συμπεράσματα. Θα σκιαγραφήσω εδώ ένα πολύ γενικό διάγραμμά τους.

Ο Θ. Ζιάκας απομακρύνεται από τα πρότυπα ερεύνης, τα οποία διαπραγματεύονται την ιστορία ερήμην των ανθρώπων. Δεν είναι οι παραγωγικές δυνάμεις, οι παραγωγικές σχέσεις και οι κάθε είδους αντικειμενικές δομές που κινούν την ιστορία. Αυτά είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Για τη δημιουργία ενός καινούργιου πολιτισμού απαιτείται η εμφάνισις ενός καινούργιου ανθρώπινου τύπου. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ήταν δημιούργημα του Έλληνος ανθρώπου, ο οποίος ανιχνεύεται στα Ομηρικά έπη αλλά και στην Ελληνική μυθολογία. Ο Ελλην άνθρωπος θεμελιώνει την ύπαρξή του πάνω στην ελευθερία. Ενώ έχει παράδοσι δεν αρκείται σ' αυτήν. Θέλει το κάθε τι να το κατανοήσει με τον δικό του νου. Εγκαινιάζει στην ιστορία τον ατομικό τύπο ανθρώπου. Σ' ένα κόσμο δεσποζόμενο από αυθαίρετες εξουσίες, οι οποίες είχαν οικειοποιηθεί το Θείον και είχαν συντρίψει τον άνθρωπο, ο Έλλην άνθρωπος εκδίπλωσε την ελευθερία του, προς όλες τις κατευθύνσεις. Στα πολιτισμικά επιτεύγματά του αποτυπώνεται όλη η στοχαστικότης, η σωφροσύνη, η ισορροπία και η ομορφιά που είχε στο ξεκίνημά του.

Ολέθρια παγίδα

Όμως, ο ατομικός αυτός τύπος ανθρώπου, ο οποίος είχε μάθει να στηρίζεται στον εαυτό του και στην κατανόησή του, έπεσε γρήγορα σε μια ολέθρια παγίδα. Ενόμισε ότι μπορεί να νομοθετήσει για τον εαυτό του τι είναι καλό και χρήσιμο, χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων υποδειγμάτων, τα οποία μέχρι τότε τον ενέπνεαν. Ο αδύνατος, τρεπτός, περιορισμένος και ελαττωματικός άνθρωπος, αυτοτοποθετήθηκε στη θέση του απολύτου. Αναβίβασε τον εαυτό του σε βάθρο και τον λάτρεψε, ως εάν ήταν Θεός. Αυτοείδωλον εγενόμην και ιδού κείμαι γυμνός, όπως λέγει ο υμνωδός. Ο εαυτός του κάθε ανθρώπου είναι ο Θεός του. Αυτό ήταν στην ουσία το συμπέρασμα του σχετικισμού, της ολέθριας αυτής ελληνικής εφεύρεσης, η οποία επρόκειτο να ξετινάξει τους Έλληνες και τον πολιτισμό τους.

Σαν αποτέλεσμα της καθιερώσεως του πολιτιστικού αυτού κανόνος άρχισε ο πόλεμος όλων εναντίον όλων. Αναρίθμητοι άνθρωποι σκοτώθηκαν, εξανδραποδήθηκαν και απατήθηκαν. Η ελευθερία έγινε κενός τύπος για πάρα πολλούς ανθρώπους. Όταν εχάθη ο σεβασμός στον άλλο άνθρωπο, τότε ο άνθρωπος άλεθε ανελέητα τους άλλους ανθρώπους, δηλαδή τους κατέστρεφε σαν ατομικές οντότητες. Τα θεσμικά όργανα των ελεύθερων πολιτειών έγιναν όργανα απάτης, βίας και μωρίας και έχασαν κάθε κύρος. Και το χειρότερο, οι άλλοτε ελεύθεροι πολίτες άρχισαν να επιθυμούν τον ισχυρό άνδρα, ο οποίος θα έβαζε σε τάξη το χάος, που δημιουργούσαν οι χαλασμένες φρένες των ανθρώπων.

Όταν ο Έλλην άνθρωπος άρχισε να απεμπολή τις αξίες του, όταν ο μέγας Αλέξανδρος, ο μέγιστος Έλλην του αρχαίου κόσμου, εν πλήρει δυνάμει, θεληματικώς, εκήρυξε τον εαυτό του υιό του Άμμωνος-Διός, μετατρέποντας τους εταίρους σε υπηκόους, ο Ελληνισμός περιήλθε υπό τον ανατολικό πολιτιστικό κανόνα. Όταν και οι μαθητές του Ελληνισμού, οι Ρωμαίοι, διέτρεξαν την ίδια τροχιά και καθιέρωσαν τη λατρεία της Ρώμης και του αυτοκράτορος, ως Θεών, ο βρόχος έκλεισε οριστικά και η Ανατολή κατάπιε τη Δύση. Λειτούργησε ένας νόμος υποστροφής και το νεογέννητο άτομο μετετράπη σε υπήκοον, υποχείριο του ομαδισμού ανατολικού τύπου. Σ' όλη την Αλεξανδρινή εποχή και στη Ρωμαιοκρατία, η αποσάθρωσις και ο εξευτελισμός των αξιών της πρώτης φάσης του Ελληνισμού, κάλπαζε. Ήταν φανερό ότι ο αρχαίος κόσμος, με τα δικά του μέσα δεν μπορούσε να σώσει τις αξίες του. Την απάντηση στο πρόβλημα του αρχαίου κόσμου την έδωσε το πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Αρμονική συλλειτουργία

Ο Ιησούς Χριστός ήταν ένα πρόσωπο το οποίο περιείχε την ανθρώπινη και τη θεία φύση σε μια κατάσταση αρμονικής συλλειτουργίας. Και έγινε η ορατή γέφυρα ανάμεσα στο θείον και το ανθρώπινο. Η πρόσληψις της ανθρωπίνης φύσεως από τον ενσαρκωθέντα Θεό άνοιξε νέες απίστευτες προοπτικές για τον άνθρωπο. Όπως ο Θεός ενσαρκώθηκε μπορούσε και ο άνθρωπος να θεωθεί. Δηλαδή, να μπει σε μια πορεία ομοιώσεως με τον ενσαρκωθέντα Θεό, και με απτό και εμπειρικό τρόπο να λάβει εντός του την Θεία Αγάπη, χάρισμα από τον Θεό και με αυτήν την δύναμι να μεταμορφώση τον εαυτό του εσωτερικά και να αρχίση να μεταμορφώνη και τον κόσμο εξωτερικά.

Αυτός ο ανθρώπινος τύπος, ο έχων υπόδειγμα τον Ιησού Χριστόν, αφού διέσωσε και ολοκλήρωσε τον Ελληνικό ατομικό τύπο, τον ξάνοιξε σε καινούργιες προοπτικές. Καταβάλλοντας βαρύτατο τίμημα, αφού συγκρούστηκε μετωπικά με την απολυταρχία, η οποία ήθελε να οικειοποιηθεί το Θείον, εδημιούργησε ένα καινούργιο κοινωνικό υπόδειγμα, συνταράζοντας τον αρχαίο κόσμο. Όταν η Ρωμαϊκή εξουσία κατάλαβε ότι ήταν αδύνατον να ανασχέση την μεγάλη πνευματική επανάσταση την οποία εγκαινίασε ο Ιησούς Χριστός, αποφάσισε να την προσλάβη για να διασωθή. Τότε άρχισαν άλλες μεγάλες περιπέτειες για τον άνθρωπο που απέβλεπε στη θέωση. Ο Θεόδωρος Ζιάκας μας περιγράφει αυτές τις περιπέτειες και φθάνει σ' ένα συμπέρασμα με μεγάλη πρακτική σημασία, το οποίο και αξίζει ιδιαίτερα να προσεχθεί.

Σε φάση αποσύνθεσης

Ο σημερινός κυρίαρχος ατομικός τύπος ανθρώπου, ο οποίος διεμορφώθη στον χώρο που άντλησε την έμπνευσή του από τον Ελληνισμό και τον Ιησού Χριστό, έχει μπει στην φάση της αποσυνθέσεως, την οποία προκαλεί ο σχετικισμός, ο οποίος έχει κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες. Ο ατομικός ανθρώπινος τύπος δεν αποτελεί την οριστική απάντηση στο ανθρώπινο πρόβλημα. Γιατί είναι στην πραγματικότητα μεταβατικός τύπος. Έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί στον άνθρωπο της Αγάπης, το Πρόσωπο, όπως το ονόμασε η Παράδοσίς μας, ο οποίος λαμβάνει από τον Θεό την Χάρι, δηλαδή την Θεία Αγάπη και συλλειτουργεί με τον Θεό. Αν ο ατομικός άνθρωπος αρνηθεί αυτήν την προοπτική, τότε λειτουργεί ένας νόμος υποστροφής. Ο ατομικός άνθρωπος μπαίνει στην σχετικιστική φάση, μετατρέπει τον εαυτό του σε αυτοείδωλον και καταστρέφει τους άλλους ως ατομικές οντότητες. Δηλαδή καταστρέφει με τα ίδια του τα χέρια την βάση του πολιτισμού και της κοινωνίας του και γκρεμίζεται στον ομαδισμό ανατολικού τύπου, όπως ακριβώς έγινε στην Ελληνική και τη Ρωμαϊκή αρχαιότητα.

Αυτά αποτελούν ένα πολύ γενικό διάγραμμα των επαναστατικών ιδεών του Θ. Ζιάκα, η οποίες αναπτύσσονται στα πλαίσια μιας μεγάλης σύνθεσης, που καλύπτει όλη τη διαδρομή του Ελληνισμού. Το μόνο που θα μπορούσε να παρατηρήση κανείς, είναι ότι δεν επικεντρώνεται στην ανάπτυξη των δικών του επαναστατικών ιδεών αλλά ασχολείται υπέρμετρα με τη συζήτηση απόψεων συγχρόνων και παλαιότερων διανοητών, ίσως γιατί έχει ανάγκη να κλείση τους λογαριασμούς του με το παρελθόν. Όμως, έστω κι έτσι, ο προβληματισμός ανυψώνεται εξαιρετικά και μπαίνουν οι βάσεις για μία δραστική και πρακτική αντιμετώπιση των προβλημάτων του συγχρόνου ανθρώπου.

*Αναφορά του Άρη Ζεπάτου στην Καθημερινή 7/5/2006 με την ευκαιρία της έκδοσης του Αυτοείδωλον εγενόμην... του Θεόδωρου Ζιάκα (εκδ. Αρμός, σελ. 400).

πηγή: Aντίφωνο

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com