” Μπορεί να υπάρξει ανεκτικότητα για τους χριστιανούς στις μουσουλμανικές χώρες; ”

του Μάικλ Γκέρσον

Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, η «σφαγή των νηπίων» του Ηρώδη εξακολουθεί να είναι ζώσα πραγματικότητα. Ανήμερα Χριστούγεννα, 37 άτομα σκοτώθηκαν σε βομβιστικές επιθέσεις στις χριστιανικές περιοχές της Βαγδάτης. Οι ακραίοι ισλαμιστές σφράγισαν έτσι και σημάδεψαν κι αυτές τις γιορτές με μισαλλοδοξία και βία.

Φυσικά, οι βίαιες επιθέσεις δεν εξαρτώνται από το ημερολόγιο. Τους τελευταίους μήνες στο Κάιρο είδαμε να εκτελούνται κόπτες χριστιανοί και να πυρπολούνται εκκλησίες. Χιλιάδες Σύριοι χριστιανοί έχουν καταφύγει στην Τουρκία. «Στο μέρος που ζούσαμε», λέει ένας πρόσφυγας, «πυρπολήθηκαν δέκα εκκλησίες… Όταν εκτέλεσαν και τον παππά μας, αποφασίσαμε να φύγουμε».

Σε ολόκληρη τη βόρειο Αφρική και τη μείζονα Μέση Ανατολή, η αντιχριστιανική πίεση συνεχίζεται με αυξομοιώσεις επί δεκαετίες. Ο διωγμός κατά των χριστιανών σχολιάστηκε πρόσφατα από τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι και τον πάπα. «Δεν πρόκειται να αποδεχθώ μια Μέση Ανατολή χωρίς χριστιανούς», δήλωσε ο πάπας Φραγκίσκος (Franciscus).

Αλλά ήταν ο πρίγκιπας Κάρολος (Charles), μια συχνά υποτιμημένη προσωπικότητα, παρά τη σωφροσύνη που επιδεικνύει εδώ και πολλά χρόνια, που αποδείχθηκε ο πιο παθιασμένος υπεραπιστής των χριστιανών. «Επί είκοσι χρόνια…» τόνισε σε μια συνέντευξή του, «…προσπαθώ να κτίσω γέφυρες μεταξύ του Ισλάμ και του χριστιανισμού και να διαλύσω την αμοιβαία άγνοια και τις παρεξηγήσεις. Αλλά σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως φτάσαμε σε μια κρίση. Οι γέφυρες αυτές καταστρέφονται σκοπίμως από ανθρώπους που έχουν συμφέρον να γίνει κάτι τέτοιο».

Συχνά η κλιμάκωση του διωγμού κατά των χριστιανών παρουσιάζεται ως ένα επιχείρημα κατά αυτού καθ’ αυτού του εκδημοκρατισμού. Σύμφωνα με αυτή την επιχειρηματολογία, στη Μέση Ανατολή η δημοκρατία κατά κανόνα οδηγεί σε ισχυροποίηση της σουνιτικής θρησκοληψίας. Η διακυβέρνηση από την πλειοψηφία οδηγεί στη δια της βίας επιβολή της κυριαρχούσας θρησκείας.

Αλλά αυτή είναι μια κριτική που ασκείται κατά μιας καρικατούρας. Η δημοκρατία -όπως τουλάχιστο προκρίνεται από το «εθνικό δημοκρατικό ινστιτούτο» ή το «διεθνές ρεπουμπλικανικό ινστιτούτο» ή την «εστία ελευθερίας» είναι αντιθέτως το καθεστώς όπου η ελευθερία του ανθρώπου κατοχυρώνεται από τους δημοκρατικούς θεσμούς. Όπως διαπιστώσαμε πρόσφατα, η θεσμική υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μειοψηφιών είναι πολύ δυσχερής στις κοινωνίες σε μετάβαση. Αλλά η συνθηκολόγηση με τον αυταρχισμό μετά την ανατροπή ενός δικτάτορα, συχνά αποδυναμώνει κι άλλο την κοινωνία των πολιτών και οδηγεί σε ακόμα πιο χαοτικό κι επικίνδυνο αποτέλεσμα. Μάθαμε πια πως δεν μπορούμε να στηρίζουμε εις το διηνεκές κανένα δικτάτορα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διάκεινται θετικότερα προς εμάς. Αυτό καθιστά πολύ σημαντικό να συμβάλουν η Αμερική και οι άλλες δημοκρατίες στην επιβίωση του πλουραλισμού και τη διαμόρφωση της νέας πολιτικής διευθέτησης. Αυτό αποτελεί προτεραιότητα, όχι μόνο για ανθρωπιστικούς, αλλά και για στρατηγικούς λόγους. Όπως σημειώνει ο Ουίλιαμ Ινμπόντεν (William Inboden) του πανεπιστημίου του Τέξας, υπάρχει στενή σχέση μεταξύ θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και απειλών κατά της εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ. «Στους πολέμους των τελευταίων 70 ετών, συμπεριλαμβανομένου του Β’ παγκοσμίου πολέμου, όλοι οι αντίπαλοι των ΗΠΑ ήταν δυνάμεις που επίσης παραβίαζαν κατάφορα τις θρησκευτικές ελευθερίες», σημειώνει ο Ινόντεν. Ισχύει και το αντίστροφο: «ούτε μια χώρα του κόσμου από εκείνες που σέβονται τη θρησκευτική ελευθερία δεν συνιστά απειλή κατά των Ηνωμένων Πολιτειών»

Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για αυτή την ισχυρή σχέση. Η πιο εύλογη είναι πως η ύπαρξη ανεξιθρησκείας προϋποθέτει την πλήρη και οριστική αποδοχή των δημοκρατικών αξιών, την αποδοχή του δικαιώματος να είναι κάποιος αιρετικός ή άπιστος. Προϋποθέτει πως αποδίδεται νομιμότητα ακόμα και σε απόψεις πολύ διαφορετικές από εκείνες του επισήμου κράτους.

Η χριστιανοσύνη χρειάστηκε πολλούς αιώνες για να φθάσει σε αυτού του είδους το στέρεο πλουραλισμό. Το αν και ο ισλαμικός κόσμος κατορθώσει να κινηθεί προς τη δική του, πολιτιστικά διακριτή, εκδοχή μιας μορφής αυθεντικού δημοκρατικού πλουραλισμού, είναι ένα από τα σημαντικότερα γεωπολιτικά ερωτήματα του 21ου αιώνα. Ορισμένοι θεωρούν πως αυτό καθίσταται αδύνατο -ή απίθανο- λόγω της μουσουλμανικής θεολογίας (που δίνει έμφαση στην υπακοή στον θείο νόμο). ‘Αλλοι υπογραμμίζουν πως σε προηγούμενους αιώνες, μουσουλμανικές πλειοψηφίες συνυπήρχαν με πολυπληθείς χριστιανικούς πληθυσμούς -σε ένα είδος εξασθενημένου πλουραλισμού όπου ναι μεν οι χριστιανοί ήταν πολίτες Β’ κατηγορίας, αλλά δεν υπόκειντο σε βίαιες διακρίσεις. Σε όλες τις θρησκείες βρίσκει κανείς στοιχεία θρησκευτικού αποκλεισμού και σεβασμού προς τον άλλο. Η ανάδυση του κοινωνικού πλουραλισμού εξαρτάται από το αν τελικά το δεύτερο υπερισχύει του πρώτου.

Η εμπέδωση δημοκρατικών θεσμών εν μέσω επαναστάσεων και εμφυλίων πολέμων δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα. Αλλά όταν το διακύβευμα είναι τόσο σημαντικό, αξίζει τον κόπο να υποβοηθηθεί η επικράτηση ακόμα και ελασσόνων θεσμικών τομών, όπως είναι η εντονότερη πάταξη της αυθαιρεσίας, η εξάρτηση της οικονομικής βοήθειας από την προστασία των μειονοτήτων, η υποστήριξη των μετριοπαθέστερων δυνάμεων σε κάθε περιοχή. Αλλά η Αμερική μοιάζει παράξενα αποστασιοποιημένη. «Μια από τις πιο παράδοξες αποτυχίες της Αμερικής τα τελευταία χρόνια…» σημειώνουν οι αρχισυντάκτες του «εκόνομιστ» Τζον Μικλθουέιτ (John Micklethwait) και ‘Αντριαν Γούλντριτζ (Adrian Wooldridge), «… είναι η αδυναμία της να αντλήσει διδάγματα παγκόσμιας εμβέλειας από την καταπληκτική διευθέτηση του θρησκευτικού ζητήματος που έχει πετύχει στο εσωτερικό της. Αποτελεί μυστήριο πώς μια χώρα στην οποία ο πλουραλισμός έχει τόσο βαθιές ρίζες, έχει συμβάλει τόσο λίγο στη θρησκευτική ελευθερία».

Για να ανακάμψουμε στο ζήτημα αυτό, ας ξεκινήσουμε με μια απλή δέσμευση: μια Μέση Ανατολή χωρίς χριστιανούς δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.

Ο Michael Gerson είναι επιφυλλιδογράφος στην «Ουάσινγκτον ποστ»