Του Γιώργου Ρακκά
δημοσιεύθηκε στην Μακεδονία της Κυριακής, 29/09/2019
Α. Οι παγκόσμιες διαστάσεις
Η μετανάστευση δεν είναι έκτακτο φαινόμενο, αλλά σκοτεινή κανονικότητα της εποχής μας: 271,6 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα έξω από την χώρα που γεννήθηκαν, ενώ, το 2010, ήταν 220 εκ., κι αυτό αποτυπώνει την κλιμάκωση του φαινομένου. Το Ινστιτούτο Γκάλοπ, πραγματοποιεί περιοδικά μια παγκόσμια έρευνα που καταγράφει την επιθυμία για μετανάστευση: Το 33% του ενήλικου πληθυσμού της Yποσαχάριας Αφρικής, το 24% της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής δηλώνει ότι θα εγκατέλειπε τη χώρα του εάν είχε την δυνατότητα. Όλες οι εκτιμήσεις για την εξέλιξη της μετανάστευσης προβλέπουν κλιμάκωση μέχρι το 2050, με τα μεγέθη της τουλάχιστον να διπλασιάζονται ως τότε: Οι τεκτονικές πλάκες της ανθρωπότητας μετακινούνται, και τα αίτια που δημιουργούν το φαινόμενο είναι πολλά, και περίπλοκα.
Υπάρχουν οι λεγόμενοι «παράγοντες απώθησης» –λόγοι που ωθούν κάποιον να εγκαταλείψει την πατρίδα του: Φτώχεια, οικολογική κρίση, κοινωνική, πολιτική κατάρρευση, δημογραφική έκρηξη και γεωπολιτική αστάθεια. Συνθήκες απορρύθμισης που επικρατούν σε μια εκτεταμένη ζώνη του πλανήτη από τον Ειρηνικό μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό. Ένα σημείο που θα πρέπει να δώσουμε βάση περισσότερο: Η αστάθεια αυτή είναι προϊόν αναπτυξιακής ανόδου του υπόλοιπου κόσμου έναντι της Δύσης, και όχι υπανάπτυξης όπως συνέβαινε στον 20ο αιώνα.
Την ίδια φάση είχε περάσει και η Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Τότε η μετανάστευσή της προς τις ΗΠΑ προκαλούνταν από τις μεγάλες αλλαγές της βιομηχανικής επανάστασης και της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Σήμερα, συμβαίνει το αντίθετο: Οι ‘υπόλοιποι’ αναπτύσσονται και η Ευρώπη είναι κορεσμένη, ενώ από την κατάστασή της αυτή προκύπτουν «παράγοντες έλξης», που εξηγούν γιατί ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των μετακινούμενων πληθυσμών επιθυμεί να εγκατασταθεί εντός της, και όχι στην Κίνα για παράδειγμα.
Πρώτον, γιατί εδώ και αρκετές δεκαετίες η Δύση εκμεταλλεύεται τη μετανάστευση με «πολιτικές υποκατάστασης εργασίας» για να στηρίξει το οικονομικό της μοντέλο, να καλύψει τα κενά από την δημογραφική της κάμψη, κι έτσι έχει δώσει ‘σήμα’ ότι καλοδέχεται τις εισροές. Ως προς αυτό, λειτουργεί ενισχυτικά και η τεράστια βιομηχανία των ΜΚΟ, που πλέον λειτουργούν ως ‘κανονικός’ κλάδος του παγκόσμιου κεφαλαίου.
Δεύτερον, έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία γύρω από το ίδιο το φαινόμενο της μετανάστευσης –τα δουλεμπορικά δίκτυα έχουν τζίρο 5,5 – 7 δισ.$ ετησίων σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο οποίος παραθέτει το νούμερο με επιφύλαξη λέγοντας ότι είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί το πραγματικό μέγεθος των δραστηριοτήτων αυτών).
Τρίτον, υπεισέρχεται η γεωπολιτική: Η Τουρκία μεσιτεύει την μετακίνηση των πληθυσμών από τον μουσουλμανικό κόσμο προς την Δύση, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, προσβλέποντας έτσι να εγκαταστήσει ‘θυλάκων επιρροής’ στα εδάφη τους· ιδίως στην περιοχή μας, που θέλει να την επανεντάξει στην σφαίρα επιρροής της, στο πλαίσιο της νεο-οθωμανικής πολιτικής που θέλει την γειτονική χώρα να αναδεικνύεται σε περιφερειακή αν όχι παγκόσμια υπερδύναμη.