Η ελληνική εκπαίδευση στην Τουρκοκρατία – Υπήρχε κρυφό σχολειό;

ΣΤΑΘΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Το παρόν, είναι μια “μικρή αναφορά” στον τίτλο που προσπαθεί να διαπραγματευτεί και είναι λιγότερο ένα εξαντλητικό κείμενο της ιστορικής καταγραφής του θέματος. Η αφορμή να ενταχθεί στο παρόν, σχετίζεται με τις υπερβολές αναφορικά με το εάν υπήρξε ή όχι κρυφό σχολειό. Μάλλον, η συζήτηση εδράζεται σε λάθος βάση. Το εκπαιδευτικό σύστημα των Οθωμανών, ποικίλει ανά αιώνα (σχεδόν) και ανά Σουλτάνο.

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα χωρίζονταν σε μουσουλμανικά, χριστιανικά (ορθόδοξα, καθολικά, αρμένικα) και εβραϊκά, ενώ ανήκαν καθ’ ολοκληρίαν στις αντίστοιχες εκκλησιαστικές τους Αρχές, οι οποίες τα επόπτευαν. Είχαν ιδρυματική μορφή και συντηρούντο από ίδια κεφάλαια, τα οποία εάν δεν είχαν, έκλειναν. Οι δάσκαλοι μάθαιναν ιερατικά κυρίως γράμματα στους σπουδαστές και πληρώνονταν απ’ αυτούς. Δεν υπήρχε ενιαίο, ούτε υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών, ούτε η μαθητεία ήταν υποχρεωτική για τους μαθητές, με αποτέλεσμα να φοιτά σ΄ αυτά ελάχιστο ποσοστό του νεανικού πληθυσμού. Το υπόλοιπο ποσοστό του πληθυσμού ήταν αναλφάβητο. Η παιδεία (εκπαίδευση) ήταν προνόμιο και όχι δικαίωμαΑυτό σημαίνει ότι, όποτε ήθελε ο εκάστοτε σουλτάνος, ή τοπικός αξιωματούχος αφαιρούσε το προνόμιο της εκπαίδευσης (παιδείας) και όποτε ήθελε, το επανέφερε. Αυτό δημιουργούσε, πλέον των άλλων, και μια ασυνέχεια στην εκπαίδευση και ο μαθητής που τυχόν μπορούσε να φοιτήσει, συνήθως τα παρατούσε.

Το κρυφό σχολειό

Συχνά όμως, σε περιοχές που είχαν το προνόμιο και τα οικονομικά μέσα να πληρώνουν δάσκαλο και να συντηρούν ένα οίκημα – σχολείο με μια βιβλιοθήκη (συνήθως κληροδότημα), τούτο τους αφαιρείτο και τα παιδιά (μαθητές) αναγκαζόντουσαν να βλέπουν το δάσκαλό τους “στα κρυφά” και μάλιστα σε όποιο “μυστικό/ κρυφό” χώρο μπορούσαν. Αυτό συνέβαινε γιατί παραβίαζαν διοικητική εντολή και εάν ανακαλύπτονταν, θα είχαν βαριές συνέπειες. Ο δάσκαλος ίσως και σε θάνατο.

Απ’ αυτές λοιπόν τις περιπτώσεις, που δεν ήταν λίγες, ούτε σπάνιες, προέκυψε το θέμα του “κρυφού σχολειού”, δεδομένου ότι δεν υπήρχε ρητή απαγόρευση της εκπαίδευσης, παρότι πρακτικά εμποδιζόταν. Επομένως, υπήρχε σχολείο στην Οθωμανική περίοδο, αλλά ήταν αυτοσυντηρούμενο και όχι υποχρεωτικό, με συνέπεια τα σχολεία να είναι λίγα. Η παιδεία ήταν προνόμιο και όχι δικαίωμα, τα δε παιδιά είναι ζήτημα εάν έφταναν την 3η δημοτικού (όπως θα λέγαμε σήμερα), με συνέπεια πάνω από το 90% του συνολικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας να είναι αναλφάβητο, έχοντας μόνον κοινωνική εκπαίδευση, ή τεχνική, ή καλλιτεχνική, ή μουσική, αφού, συν τοις άλλοις, τις περισσότερες φορές, το προνόμιο λειτουργίας τους, το αφαιρούσαν.
Μαρτυρίες

Από το βιβλίο Γ. Κεκαυμένου για το Κρυφό Σχολειό, εκδ. Ατροπός, περί απαγόρευσης της παιδείας και της θρησκευτικής ελευθερίας από τους Οθωμανούς, βρίσκουμε πολλές και συνεχείς μαρτυρίες, όπως, αυτές, από το 1570-1580, του Θεοδόσιου Ζυγομαλά, αρχιγραμματέα του Οικ. Πατριαρχείου. Τις επιστολές προς τον Γερμανό καθηγητή, Μαρτίνο Κρούσιο. Ο Γερμανός καθηγητής, εξέδωσε έναν τόμο επιστολών, στοιχείων και ντοκουμέντων, το 1584, με τον τίτλο Turcograecia, το οποίο αποτελεί ζωτικής σημασίας πρωτότυπη ιστορική πηγή για την εποχή εκείνη. Ολόκληρο το βιβλίο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο και είναι δίγλωσσο: γραμμένο στα λατινικά και στα ελληνικά: Crusius, Martin (1526-1607): Turcograeciae Libri Octo: Quibus Graecorum Status Sub Imperio Turcico, in Politia et Ecclesia, Oeconomia et Scholis, iam inde ab amissa Constantinopoli, ad haec usque tempora, luculenter describitur. Cum Indice Copiosissimo. – Basileae: Per Leonardum Ostenium, Sebastiani Henricpetri Impensa.

Επίσης, αναφορές για τα θέματα Παιδείας έχουμε, το 1598, του Μελέτιου Πηγά, Πατριάρχη Αλεξανδρείας.

Το 1607, Χριστόφορος Άγγελος λόγιος. Το βιβλίο του εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το 1617.

Το 1610, George Sandys, Άγγλος περιηγητής.

Το 1620, Κύριλλος Λούκαρης, Οικουμενικός Πατριάρχης.

Το 1627, Μητροφάνης Κριτόπουλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Επιστολή στον Γερμανό καθηγητή Bernegger.

Το 1631, Γεράσιμος Α΄, Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Αλληλογραφία με Αρχιμανδρίτη Αρσένιο.

Το 1650, François Richard, Ιησουΐτης ιερωμένος.

Το 1660, Νεκτάριος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων.

Το 1675, Σουλτανικό φιρμάνι.

Το έτος 1678, Sir Paul Rycaut, Άγγλος Διπλωμάτης. Επίσημη αναφορά προς τον Βασιλιά Κάρολο Β΄ για την κατάσταση στην περιοχή.

1680, Thomas Smith, Άγγλος Θεολόγος, Κοσμήτορας και αντιπρόεδρος του Magdalen College της Οξφόρδης.

Το 1688, ο Ηλίας Μηνιάτης, Επίσκοπος Κερνίτσης και Καλαβρύτων.

Το 1760, Γεώργιος Φατζέας, μητροπολίτης Φιλαδελφείας (στη Βενετία).

Το 1801, Αδαμάντιος Κοραής.

Το 1866, Κρήτες Επαναστάτες.

Πηγές σχετικές με σχολεία τα οποία έκλεισαν οι Οθωμανοί:

Η συνέχεια της δημοσίευσης ΕΔΩ....

ΠΗΓΗ:https://slpress.gr/istorimata/i-elliniki-ekpaidefsi-stin-tourkokratia-ipirxe-krifo-sxoleio/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com