«Σήμερον τὸ ἱλαρὸν ἡμῖν ἔαρ, Χριστὸς ὁ τῆς δικαιοσύνης ἥλιος φαιδρῷ τῷ φωτὶ ἡμᾶς περιέλαμψε, καὶ τὰς τῶν πιστῶν ἐννοίας ἐφώτισε». (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, 1ος λόγος στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου)
Γιορτάζουμε σήμερα τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου, τὴν ἀναγγελία τῆς γέννησης τοῦ Χριστοῦ «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου», τῆς ἀπελευθέρωσης τοῦ ἀνθρώπινου γένους ἀπὸ τὶς συνέπειες τῆς πτώσης καὶ τὴν ὑποδούλωση στὶς δυνάμεις τοῦ κακοῦ.
Γι’αὐτὸ καὶ «ἡ σκλαβιὰ ποὺ ἔσπρωξε τοὺς Ἕλληνες νὰ ξεσηκωθοῦνε καταπάνω στὸν Τοῦρκο δὲν ἤτανε μονάχα ἡ στέρηση κι ἡ κακοπάθηση τοῦ κορμιοῦ, ἀλλά, ἀπάνω ἀπ’ ὅλα, τὸ ὅτι ὁ τύραννος ἤθελε νὰ χαλάσει τὴν πίστη τους.» σύμφωνα μὲ τὸν Φώτη Κόντογλου.
Ὡς ὑπόδουλοι στὴν ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία, οἱ Ἕλληνες, ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι χριστιανικοὶ λαοί, ἦταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε σχέση μὲ τὸν κυρίαρχο μωαμεθανισμό. Ἔτσι, ἀκόμα καὶ ὅταν δὲν γίνονταν βίαιοι ἐξισλαμισμοί, ἡ προσχώρηση στὸν Μωαμεθανισμὸ ἦταν προϋπόθεση γιὰ τὴν κοινωνικὴ ἐξέλιξη καὶ ἀποδοχή.
Ὁ γιορτασμὸς τοῦ χαρμόσυνου ἀγγέλματος τῆς ἀπελευθέρωσης καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, ἔγινε σημεῖο ἀναφορᾶς τῆς ἀπελευθέρωσης τοῦ Γένους μας ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ τυραννία.
Ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821, βασισμένη ταυτόχρονα στὴν ἀγωνιστικὴ Ὀρθόδοξη Παράδοση τοῦ ἑλληνικοῦ Λαοῦ καὶ στὶς πιὸ προωθημένες ἀρχὲς τῶν ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων τῆς ἐποχῆς, ἀνέτρεψε πέρα ἀπὸ κάθε ρεαλιστικὴ πρόβλεψη τὴν καταθλιπτικὴ κυριαρχία τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας στὴν Εὐρώπη. Εὔστοχα ὁ συγγραφέας Γιῶργος Θεοτοκᾶς ἐντόπισε τὶς βάσεις τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης στὴν Ὀρθοδοξία, στὴν κλασικὴ παιδεία καὶ στὸ φιλελεύθερο δημοκρατικὸ πνεῦμα τοῦ 1821.