του
Βασίλη Λιόση
“
Την ώρα που σφύριξε το βαπόρι δεν έφυγε το βαπόρι. Έφυγε ο κόσμος. Τι καλά που χάσαμε τον κόσμο και δε χάσαμε το βαπόρι!”
Μενέλαος Λουντέμης
Στο τελευταίο τεύχος της
Κομμουνιστικής Επιθεώρησης(ΚΟΜΕΠ) δημοσιεύτηκε κείμενο του Πολιτικού Γραφείου (ΠΓ) της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) του ΚΚΕ με τον τίτλο «Η πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του ΚΚΕ»
[1]. Από τον τίτλο ακόμη, μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι οι συντάκτες του κειμένου υποστηρίζουν πως το ΚΚΕ βρισκόταν για χρόνια βουτηγμένο στον οπορτουνιστικό βάλτο, ωστόσο είναι πλέον σε διαδικασία κάθαρσης αποτινάζοντας από πάνω του τη λάσπη του ταξικού συμβιβασμού. Έτσι ανακύπτουν μοιραία ορισμένα πολύ κρίσιμα ερωτήματα:
α) Η εντύπωση που προκαλείται από τον τίτλο του κειμένου της ΚΟΜΕΠ, μήπως είναι εσφαλμένη;
β) Αν ναι, τότε τι ακριβώς υπονοεί αυτός ο τίτλος;,
γ) Αν όχι, έχει δίκιο το ΠΓ να καταλήγει σε ένα συμπέρασμα που μιλάει για πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού του χαρακτήρα;
δ) Αν δεν έχει δίκιο τότε ποιοι είναι οι παράγοντες που το οδήγησαν σε μια τέτοια διαπίστωση;
ε) Για ποιο λόγο η ηγεσία του ΚΚΕ επιλέγει να μιλάει για αποκατάσταση του επαναστατικού χαρακτήρα και όχι των μαρξιστικών λενινιστικών χαρακτηριστικών του κόμματος;
Η πλήρης απάντηση όλων αυτών των ερωτημάτων απαιτεί όχι απλά ένα πολυσέλιδο κείμενο αλλά ολόκληρο βιβλίο, οπότε δε θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σε όλα. Για όσα πάλι απαντήσουμε, προφανώς και δε θα το κάνουμε ολοκληρωμένα. Θέτουμε, όμως, τα ερωτήματα για ένα γενικότερο προβληματισμό, ενώ για όσα αφήσουμε αναπάντητα θα επανέλθουμε στο μέλλον.
Η «νομιμοποίηση» της άποψης του ΠΓ
Στο σχετικά κοντινό παρελθόν, δηλωνόταν απόρρητα σε κομματικά ντοκουμέντα και σε αρθρογραφία πως η ιστορία του ΚΚΕ χαρακτηρίζεται από σωρεία οπορτουνιστικών εκτροπών. Δεν υπήρχε ακόμη η κρίσιμη μάζα ιδεολογικών επεξεργασιών που θα νομιμοποιούσε μια τέτοια άποψη και ως εκ τούτου συνήθως οι απόψεις της ηγεσίας διατυπώνονταν λιγότερα ή περισσότερα συγκεκαλυμμένα. Στο άρθρο που αναφερόμαστε, το ΠΓ επικαλείται ορισμένα ντοκουμέντα για να δικαιώσει τις όποιες απόψεις του: την απόφαση του 18
ου συνεδρίου για το σοσιαλισμό, το Β΄ δοκίμιο της ιστορίας του ΚΚΕ, το πρόγραμμα του ΚΚΕ όπως διαμορφώθηκε από το 19
ο συνέδριο.
Τυπικά το ΠΓ έχει δίκιο. Η νομιμοποιητική βάση για τη διατύπωση της άποψης σύμφωνα με την οποία το ΚΚΕ σήμερα επαναστατικοποιείται, ενώ στο παρελθόν ταλανιζόταν από οπορτουνιστικές εκτροπές, υπάρχει πλέον. Πρόκειται για ντοκουμέντα που εγκρίθηκαν από την κομματική βάση με μεγάλες πλειοψηφίες. Αναφύονται, όμως, τα εξής ερωτήματα: α) και στο παρελθόν δεν υπήρχαν ντοκουμέντα που εγκρίθηκαν με μεγάλες πλειοψηφίες; Το θέτουμε και διαφορετικά: οι μεγάλες πλειοψηφίες δικαιώνουν μιαν άποψη και την καθιστούν αναγκαστικά ορθή; β) με ποιο τρόπο συζητήθηκαν αυτά τα κομματικά ντοκουμέντα; Υπήρξε κλίμα δημοκρατικής και συντροφικής συζήτησης, τηρήθηκαν οι καταστατικοί κανόνες;
Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο ερώτημα. Η λογική με βάση την οποία μια άποψη δικαιώνεται όταν αγκαλιάζεται από πλειοψηφίες και μάλιστα σημαντικές δεν έχει καμία σχέση με τη διαλεκτική.
Για παράδειγμα όταν ο παλιός δικομματισμός της μεταπολιτευτικής Ελλάδας λάμβανε το 85% του εκλογικού σώματος δικαιωνόταν άραγε η πολιτική του;
Ας θυμηθούμε ακόμη πως οι αποφάσεις του 12
ου συνεδρίου του ΚΚΕ ήταν ομόφωνες. Κι όμως σε εκείνο το συνέδριο συνυπήρχαν οι Ανδρουλάκης, Κοτζιάς, Παπαρήγα, Γόντικας, Τζιαντζής κ.ά. Λίγο μετά το 12
ο συνέδριο, το ΚΚΕ υπέστη δυο οδυνηρές διασπάσεις, ενώ οι επιθέσεις από τη μια φράξια στην άλλη ήταν βιτριολικού περιεχομένου. Με τη μία διάσπαση διαλύθηκε η ΚΝΕ και με την άλλη κινδύνευσε η ύπαρξη του κόμματος. Επομένως, πίσω από τις ομοφωνίες μπορεί να κρύβονται ασταθείς ισορροπίες.
Επίσης, είναι γνωστό πως το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα έχει υποστεί μιαν ήττα δίχως προηγούμενο και βρίσκεται σε τέλμα τα τελευταία 30 χρόνια. Οι λαοί δεν έχουν αγκαλιάσει το κομμουνιστικό όραμα όπως σε άλλες εποχές. Αυτό σημαίνει πως οι κομμουνιστικές ιδέες δε δικαιώνονται και δεν έχουν νόημα ύπαρξης;
Από την άλλη, βέβαια, το να μη βρίσκει αποδοχή η πολιτική ενός φορέα είναι προς προβληματισμό και σήμερα η πολιτική του ΚΚΕ ελάχιστους μπορεί να πείσει, να ενθουσιάσει, να συσπειρώσει.
Για να μην πελαγοδρομούμε σε ένα κυκεώνα περιπτωσιολογίας, πρέπει κάθε φορά να βλέπουμε το ζήτημα ιστορικά, δηλαδή να εξηγούμε με βάση το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο αλλά και τους υποκειμενικούς παράγοντες την επιρροή που έχει εκείνη ή η άλλη συλλογικότητα. Εν τέλει, η έγκριση των ντοκουμέντων δε σημαίνει απαραίτητα και ουσιαστική αποδοχή τους.
Ας περάσουμε τώρα στο δεύτερο ερώτημα: η συζήτηση και η έγκριση των κομματικών ντοκουμέντων των τελευταίων ετών έγινε κατά τα προβλεπόμενα;
Να ξεκινήσουμε με μια αναφορά στο 17
ο συνέδριο. Για πρώτη φορά διατυπώνεται η διαπίστωση με βάση την οποία «ενισχύθηκαν βασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλιστικού σταδίου του ελληνικού καπιταλισμού[…]»
[2]. Όποιος στοιχειωδώς έχει παρακολουθήσει τις εξελίξεις στην Ελλάδα μετά το 2010, η διαπίστωση περί ενίσχυσης των ιμπεριαλιστικών χαρακτηριστικών του ελληνικού καπιταλισμού δεν αντέχει σε καμία σοβαρή κριτική. Στο 18
ο συνέδριο η παραβίαση του Προγράμματος είναι ακόμη πιο εμφανής, αφού εξαφανίζεται ο χαρακτηρισμός του εξαρτημένου ελληνικού καπιταλισμού
[3]. Οι δυο καινοφανείς επεξεργασίες για την ιστορία του ΚΚΕ (όχι όμως και για την ιστορία του τροτσκισμού)
έγιναν σε πλήρη αντίθεση με το μέχρι τότε ισχύον Πρόγραμμα του ΚΚΕ, όπως αυτό είχε εγκριθεί στο 15
ο συνέδριο (αλήθεια αυτό το Πρόγραμμα είχε εγκριθεί με συντριπτική πλειοψηφία;).
Ο
βασιλιάς της Σερβίας Άγιος Συμεών o Χιλανδαρινός (ο Μυροβλήτης),
κοσμικό όνομα Στέφανος Νεμάνια (13ος αι.) για τη σημασία της γλώσσας
στην επιβίωση ενός λαού.