του Αύγουστου Μπαγιόνα
«Οι κριτικές πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα από τους μαρξιστές, που πολλές φορές γοητεύονται από ένα λαμπερό περιτύλιγμα κριτικής, μη δίνοντας τη δέουσα σημασία στην κατεύθυνση αυτής της κριτικής. Το ερώτημα λοιπόν είναι ποιο είναι το περιεχόμενο κάθε φορά της κριτικής»
Αύγουστος Μπαγιόνας
Ο Σελιδοδείκτης αναδημοσιεύει το κείμενο του Αύγουστου Μπαγιόνα για τη σχέση «Γλώσσας και Σκέψης» με βάση το έργο του Λεβ Βιγκότσκι και των σοβιετικών ψυχολόγων Λούρια και Λεοντίεφ. Ο Αύγουστος Μπαγιόνας αποτελεί έναν από τουςκορυφαίους Έλληνες μαρξιστές φιλοσόφους της μεταπολιτευτικής περιόδου, με ένα πολύπλευρο έργο που καλύπτει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, το γαλλικό διαφωτισμό, τη διαλεκτική, τον Χέγκελ και τον Μαρξ. Στρατευμένος στοχαστής, με επιμονή στην υπεράσπιση του μαρξιστικού ορθολογισμού, εναντιώθηκε με πάθος, αλλά και τεκμηριωμένες φιλοσοφικές θέσεις στις ποικίλες εκδοχές του σύγχρονου ανορθολογισμού (θρησκευτικός μυστικισμός, νεορθοδοξία, μεταμοντέρνο). Ο Μπαγιόνας πέθανε το 2005 και ως στοχαστής, έξω από τους μηχανισμούς της ακαδημαϊκής εξουσίας, τόσο της επίσημης αστικής, όσο και της «αριστερής», πέρα και σε αντιπαράθεση με τις ποικίλες θεωρητικές μόδες που λειτουργούν ως μέσο κοινωνικής ανέλιξης και καταξίωσης συγκεκριμένων διανοητικών στρωμάτων, ήταν αναπόφευκτο να περάσει στο περιθώριο και στη λήθη. Ήταν μαρξιστής και ήταν και ασυμβίβαστος. Ως Σελιδοδείκτης εκτιμούμε ότι το έργο του διατηρεί την επικαιρότητά του και μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση ενός πλατιού μορφωτικού και επιστημονικού ρεύματος των κυριαρχούμενων κοινωνικών ομάδων, που τόσο ανάγκη έχει το εκπαιδευτικό και εργατικό κίνημα του τόπου μας.
Γύρω από τη σχέση γλώσσας και σκέψης*
Αντικείμενο της εισήγησης που ακολουθεί1 είναι ορισμένες απόψεις για τη σχέση γλώσσας και σκέψης που αναπτύχθηκαν από τους σοβιετικούς ψυχολόγους L.S. Vygotski2, A.R. Luria3 και A. Leontiev4. Οι ψυχολόγοι αυτοί μπορούν να θεωρηθούν ότι αποτελούν ενιαία σχολή, που αναπτύσσεται στη Σοβιετική Ένωση κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Θα αναφερθώ σε ορισμένες ανθρωπολογικές απόψεις που οι σοβιετικοί ψυχολόγοι που ονόμασα απορρίπτουν, σε ορισμένες νύξεις του Μαρξ και του Έγκελς για τη σχέση γλώσσας, σχέσης και πράξης, στην άποψη του Vygotski για τη γλώσσα ως ολοκληρωμένη μορφή, στήριγμα και εργαλείο της σκέψης, στη θεωρία του Vygotski και του Luria για τη σχέση γλώσσας και αφηρημένης σκέψης και στη θεωρία τους για τη σημασία και το νόημα των σύνθετων και απλών γλωσσικών στοιχείων, λέξεων, φράσεων και προτάσεων. Θα ολοκληρώσω την εισήγησή μου με ορισμένες σκέψεις με αφορμή τις συζητήσεις για την υποτιθέμενη παραφθορά της ελληνικής γλώσσας, που έγιναν τον τελευταίο καιρό στις εφημερίδες και στην τηλεόραση.