Οι περιπέτειες του μεταναστευτικού στην Ελλάδα

YIORGOS KARAHALIS / REUTERS

Γράφει ο Γιώργος Ρακκάς, πολιτικός επιστήμονας, διδάκτορας κοινωνιολογίας

Καθώς το μεταναστευτικό φαινόμενο στην Ελλάδα διανύει ήδη την τρίτη δεκαετία της εξέλιξής του, έχουμε πλέον αρκετά δεδομένα ώστε να κρίνουμε πως αυτό λειτούργησε στην πράξη ―και όχι μέσα στα ιδεολογικά σχήματα μέσω των οποίων συνήθως συζητείται στον δημόσιο διάλογο. 

Η μετανάστευση προς στην Ελλάδα διακρίνεται σε τρία κύματα: Πρώτον, εκείνο της περιόδου 1991-2004/5 όπου κυριαρχούν οι εισροές από τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Ένα δεύτερο κύμα, που ακολουθεί κατά την δεκαετία 2005-2015 όπου τα μεταναστευτικά ρεύματα διαφοροποιούνται και προέρχονται πλέον από την Κεντρική Ασία, την Μέση Ανατολή και την Βόρειο Αφρική. Η δε παρούσα φάση, 2015-σήμερα, διακρίνεται από την προηγούμενή της, μιας και το φαινόμενο γενικεύεται στο  πλαίσιο της παρούσας προσφυγικής και μεταναστευτικής φύσης, ενώ την ίδια στιγμή ενισχύεται ολοένα και περισσότερο η γεωπολιτική του διάσταση, δηλαδή η διαπλοκή του με τις μεγάλες διαπολιτισμικές αντιπαραθέσεις που μεταβάλουν μια ευρεία επικράτεια στην μεγάλη γειτονιά της Ελλάδας, σε εστία χάους και αποσταθεροποίησης.

Η πρώτη περίοδος, 1992-2005, ήταν και η κρισιμότερη καθώς τότε τέθηκαν οι (σαθρές) βάσεις φαύλης διαχείρισης του φαινομένου, που θα οδηγήσει σήμερα στην παρούσα κρίση. Στην πραγματικότητα, εκείνη η περίοδος υπήρξε περίοδος μιας μεγάλης ιστορικής ευκαιρίας: Οι πληθυσμοί που συνέρεαν στην χώρα προέρχονταν από όμορες χώρες και οικείες περιφερειακές ενότητες (Βαλκάνια, Ανατολική Ευρώπη). Μοιραζόμασταν κοινές πολιτιστικές αναφορές, παρόμοιες νοοτροπίες και συμπεριφορές, και διαθέταμε μια οικονομία, ικανή να αφομοιώσει δημιουργικά αυτές τις μάζες των ανθρώπων. Η παρουσία τους στην ελληνική κοινωνία, ακόμη, θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο μιας εθνικής στρατηγικής, για το βαλκανικό και ανατολικοευρωπαϊκό άνοιγμα της χώρας, έτσι ώστε να δοκιμάσει μια εναλλακτική διεθνοποίηση που θα ισχυροποιούσε και δεν θα αποδυνάμωνε την εθνική της αυτοδυναμία.

Φυσικά, τίποτε απ′ όλα αυτά δεν θα συμβούν: Οι ελληνικές άρχουσες τάξεις, συνεποικορούμενες δυστυχώς από ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, θα προκρίνουν κι εδώ την παρασιτική, και όχι την δημιουργική στρατηγική: 

Έτσι η Πολιτεία παραδίδει την πρωτοβουλία για την ενσωμάτωση των μεταναστών στην... αόρατη χείρα της αρπαχτής, η εγχώρια εργατική τάξη υποκαθίσταται από την φθηνή, συχνά παράτυπη εργασία των ξένων.

Επανεθνικοποίηση, προβοκάτσιες χρυσαυγιτών, ήττα των εθνομηδενιστών

του Γιώργου Ρακκά

Η πάνδημη συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων στο συλλαλητήριο της 21ης Ιανουαρίου δεν ήταν έκπληξη, ούτε τυχαίο γεγονός. Είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο, μια αυτονόητη αντίδραση, καθώς πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η οικονομική και η κοινωνική κατάρρευση των προηγούμενων ετών μετεξελίσσεται τώρα στο ανώτατο στάδιο της κρίσης που αφορά στην ίδια την αμφισβήτηση της ελληνικής κρατικής κυριαρχίας.

Πλέον είναι σειρά της γεωπολιτικής, εξ ου και η επιτάχυνση στο Μακεδονικό, η σταδιακή κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας εναντίον της Ελλάδας, καθώς και η κλιμάκωση των διεκδικήσεων του Αλβανικού εθνικισμού. Έχει πέσει ‘σήμα διάλυσης’, ότι πλέον η ελληνική κυβέρνηση εξαρτώμενη ολοκληρωτικά από τους ξένους σηκώνει σημαία ευκαιρίας, και έτσι οι επίδοξοι σφετεριστές της ιστορίας, του πολιτισμού ή και της κυριαρχίας του ελληνισμού στη  Μακεδονία, την Ήπειρο, την Θράκη, το Αιγαίο, την Κύπρο νοιώθουν την στιγμή σαν μια μεγάλη ευκαιρία για να προωθήσουν την ατζέντα τους.

Το ίδιο ισχύει για τις ΗΠΑ, ακόμα και για την Ρωσία, οι οποίες αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν κλωτσοσκούφι. Χαρακτηριστική, υπήρξε η στάση του Ρώσου Υπ. Εξ. Λαβρώφ, που κάλεσε την Ελλάδα να παραμείνει ανυποχώρητη στο Μακεδονικό, προκειμένου να αποφύγει την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, την ίδια στιγμή που η ίδια του η χώρα είναι από τις πρώτες που την έχει αναγνωρίσει ως «Μακεδονία»,. Πίσω από αυτήν την στάση, κρύβεται μια αντίληψη μεταχείρισης της χώρας ως «εργαλείο μιας χρήσης», και αυτό ακριβώς αποδεικνύει την δεινή θέση στην οποία έχει περιέλθει διεθνώς. Για να μην μιλήσουμε για τον Τραμπ και την Μέρκελ, που αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως νεροκουβαλητή.

Σε αυτό το περιβάλλον προκύπτει εντελώς φυσιολογικά η επανεθνικοποίηση της δημόσιας ζωής, δηλαδή η μετατόπιση της ατζέντας από τα μνημόνια και την οικονομία στα γεωπολιτικά ζητήματα της χώρας, κι έτσι, με την κινητοποίηση του ελληνικού λαού συντελείται μια ορισμένη «κοινωνικοποίηση του πατριωτισμού». Τα φτωχότερα, λαϊκά στρώματα, που είναι και συντριπτικά πλέον το μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, βγαίνουν στις πλατείες και στα πεζοδρόμια για να διεκδικήσουν εκείνο που θεωρούν ως έσχατη γραμμή άμυνας και αξιοπρέπειας.

Ελλάδα 2018: Μια διασπασμένη κοινωνία;

Γιώργος Ρακκάς, 

πολιτικός επιστήμονας, διδάκτορας κοινωνιολογίας

NURPHOTO VIA GETTY IMAGES

Πριν από μερικές μέρες, μια τοπική ενημερωτική ιστοσελίδα της Θεσσαλονίκηςδημοσιοποίησε ένα ρεπορτάζ για την θετικότατη επίδραση του τουρισμού στην εστίαση και το λιανεμπόριο της πόλης. Αναφέρθηκε μάλιστα και σε παράδειγμα επιχείρησης εστίασης στο κέντρο της πόλης, που μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια είδε το μερίδιο των τουριστών να αυξάνεται εντυπωσιακά στο πελατολόγιό της, καθώς από 20% ανέβηκε στο 70%.1

Βέβαια, το προαναφερόμενο success story, το οποίο αντανακλά γενικώς τις μεταβολές στην σύνθεση της σαλονικιώτικης αγοράς, θα μπορούσε να έχει και ανάποδη ανάγνωση: Ότι η εσωτερική ζήτηση έχει καταρρεύσει. Τους τελευταίους δύο μήνες, δημοσιοποιήθηκαν αρκετά στοιχεία που καταγράφουν μια γενική καθίζηση στα εισοδήματα μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών.

Προσφάτως η Εργάνη δημοσιοποίησε στατιστικές αναλύσεις για την εξέλιξη της αγοράς εργασίας για την τριετία 2014-2017. Σύμφωνα με αυτά, το μερίδιο της ημιαπασχόλησης αυξάνεται διαρκώς, απασχολεί το 22,65% του συνόλου της εργατικής δύναμης, οι οποίοι λαμβάνουν απολαβές μέχρι 500€, ενώ δείγμα της αυξητικής της τάσης είναι το γεγονός ότι αντιστοιχεί στο 30% της αύξησης που καταγράφηκε μέσα στο 2017. Αξίζει όμως και να αναφερθούμε και στην γενική εικόνα που παρουσιάζει η απασχόληση, καθώς εκεί αποτυπώνεται χαρακτηριστικά η σοβαρή απαξίωση της εργασίας που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια: Έτσι, ένα άλλο 28,72% αμείβεται με μισθούς από 500€-800€, δηλαδή, περίπου το 51% της ελληνικής εργατικής δύναμης εργάζεται πλέον για μερικές εκατοντάδες ευρώ,2 ενώ, μόλις δέκα χρόνια πριν μιλάγαμε για την «γενιά των 700€» στηλιτεύοντας την επιδείνωση των όρων απασχόλησης για τους τότε νεοεισερχόμενους.

Όσο για τους ελεύθερους επαγγελματίες είναι πανθομολογούμενος –και κυνικά αποδεκτός από τους εμπνευστές της φορολογικής πολιτικής στην κυβέρνηση– ο ληστρικός χαρακτήρας της φορολογίας στην οποία καταδικάζονται: Έτσι, σύμφωνα με το Βήμα οι ελεύθεροι επαγγελματίες που θέλουν να παραμείνουν συνεπείς στο σύνολο των υποχρεώσεών τους απέναντι στο κράτος, θα πρέπει να στερηθούν το... 50% του εισοδήματός τους, δηλαδή, μιλάμε για ένα φορολογικό καθεστώς που επιβάλει αρνητική αναδιανομή στην αυτοαπασχόληση.3 Με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται για τους μισθωτούς στον ιδιωτικό τομέα, καθώς θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η δομή της ελληνικής οικονομίας παραμένει μικρο-ιδιοκτητική και ένα μεγάλο μέρος των μισθωτών εργάζονται σε επιχειρήσεις που απασχολούν κάτω από τα 5 άτομα –αν και τα χαρακτηριστικά αυτά τείνουν να ατονήσουν από τις «πολιτικές καταστροφής» αυτού του ιδιότυπου κοινωνικού και οικονομικού ιστού, τις οποίες εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση.

Νέα κυκλοφορία: Σύγχρονες Βαβέλ, του Γιώργου Ρακκά

Σύγχρονες Βαβέλ, Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα, συγκρούσεις: Από τον Άγιο Παντελεήμονα στην προσφυγική κρίση

Συγγραφέας: Γιώργος Ρακκάς

Εναλλακτικές Εκδόσεις 2017/ Δοκίμιο 34

Σελ. 320

ISBN: 978-960-427-189-4

Τιμή: 12 ευρώ στο ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο από 17 ευρώ τιμή λιανικής πώλησης. 

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου 

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια μελέτης του μεταναστευτικού φαινομένου σε παγκόσμια κλίμακα και κατ’ εξοχήν στην Ελλάδα. Είναι το επιστέγασμα μιας μακρόχρονης έρευνας στην αθηναϊκή γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα, στα πλαίσια διδακτορικής εργασίας του συγγραφέα.

… Ο καπιταλισμός και η αποικιοκρατία αποδιάρθρωσαν παγιωμένες ισορροπίες του ανθρώπινου βίου, πυροδοτώντας τις μεγαλύτερες μετακινήσεις πληθυσμών στην ιστορία. Έτσι, το μεταναστευτικό τείνει να αναδειχθεί σε υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα του 21ου αιώνα, καθώς συμπυκνώνει όλες τις παγκόσμιες αντιθέσεις – γεωπολιτικές, πολιτιστικές, οικονομικές, οικολογικές και δημογραφικές.

… Η παγκοσμιοποίηση, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες τους μπορούν να λειτουργήσουν ως αεικίνητα εμπορεύματα, αποθέωσε αυτή τη ρευστότητα, ως το προανάκρουσμα μιας υπερεθνικής, πολυπολιτισμικής παγκόσμιας κοινωνίας. Και φυσικά, θα συμβεί το αντίθετο, και η Ευρώπη θα μεταβληθεί σε θέατρο σφοδρών διαπολιτισμικών συγκρούσεων, που με την σειρά τους παράγουν έναν σοβινιστικό σπασμό. Η ίδια η παγκοσμιοποίηση, οδηγώντας εκτός ελέγχου φαινόμενα όπως η μετανάστευση, προετοιμάζει την «Ευρώπη-φρούριο» που σήμερα καταγγέλλει.

«Ανθρώπινα ομιλούντα εργαλεία» — Γενεαλογία των απρόσωπων συστημάτων μαζικής οικονομικής εκμετάλλευσης

Το μαζικό εκμεταλλευτικό γεγονός που ξεπήδησε τον 19ο αιώνα μαζί με τις καμινάδες των εργοστασίων δεν αποτέλεσε κάποια ιστορική καινοτομία. Αντλούσε από την παράδοση πρακτικών ακραίας εργαλειοποίησης της ανθρώπινης ύπαρξης που ενυπήρχε στην δομή οργάνωσης της ρωμαϊκής παραγωγής –όπως φαίνεται ανάγλυφα από το απόσπασμα του Μαξ Βέμπερ που ακολουθεί, από το έργο του Οι κοινωνικοί λόγοι της παρακμής του αρχαίου πολιτισμού.

Στα Λατιφούντια, λοιπόν, της αρχαίας Ρώμης, η δουλοκτησία εξέρχεται από το εξω-οικονομικό πλαίσιο του οίκου, όπου την είχε τοποθετήσει ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, και ενσωματώνεται σ’ ένα απρόσωπο εκμεταλλευτικό σύστημα παραγωγής που προορίζεται για την αγορά. Πράγμα που, συνιστά μια τομή απέναντι στον αρχαιοελληνικό καταμερισμό, το πλειοψηφικά μικροϊδιοκτητικό περιβάλλον του οποίου δεν επέτρεπε την ανάπτυξη τέτοιων εκτεταμένων μορφών εντάσεως εκμετάλλευσης της εργασίας, παρά μόνο κατ εξαίρεση, για παράδειγμα στα ορυχεία και στα άλλα πεδία εξορυκτικής δραστηριότητας. Όσο για την αγροτική οικονομία, που αποτελούσε την βάση της αρχαίας οικονομίας, πλειάδα παραγόντων, οικολογικών ή κοινωνικών, όπως ο κατακερματισμός της καλλιεργητικής έκτασης μέσα στην γεωγραφία του ελληνικού χώρου, ή η επικράτηση της  μικροΪδιοκτητικής συνθήκης την οποία προαναφέραμε, θα αποτρέψει την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας σαν κι αυτές που θα υπάρξουν στην ρωμαϊκή περίοδο. Βρισκόμαστε ήδη σε μια άλλην εποχή από εκείνην που οι μάστορες της αρχαίας Κορίνθου, εκμεταλλευόμενοι την ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα που απολάμβαναν μέσα στους συσχετισμούς της πολιτικής τους κοινότητας, μπορούσαν να επιβάλουν ανώτατα αριθμητικά όρια στην απασχόληση των δούλων στα εργαστήρια, θεσπίζοντας έτσι κανόνες προστασίας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που απέτρεπαν στην ανάπτυξη αυτών ακριβώς των εκτεταμένων και απρόσωπων συστημάτων εργασιακής εκμετάλλευσης. Τα οποία, μάλιστα, ήταν τόσο ακραία, ώστε να αποτελέσουν εξαιτίας των καταστροφικών κοινωνικών τους συνεπειών και έναν από τους παράγοντες παρακμής της Ρώμης, όπως ευσύνοπτα εξηγεί και ο Βέμπερ στο κάτωθι απόσπασμα…

Κίνα: Το Φιλόδοξο Σχέδιο μιας Πανίσχυρης ηγεσίας

Κίνα: Το Φιλόδοξο Σχέδιο μιας Πανίσχυρης ηγεσίας για την Εγκαθίδρυση της Πολυπολικότητας

Του Γιώργου Ρακκά από την ιστοσελίδα www.huffingtonpost.gr

Οι εξελίξεις που σφράγισαν την πραγματοποίηση του 19ου συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, το οποίο γίνεται κάθε πενταετία, και επικυρώνει την στελέχωση της ηγεσίας, καθώς και το πλάνο πολιτικής του κινέζικου κράτους, πέρασαν στα ψιλά του ελληνικού τύπου. Απόρροια και αυτό ενός κυρίαρχου «ευρωεπαρχιωτισμού» που προβάλει ως «διεθνή» μόνον ό,τι γίνεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Ωστόσο την ίδια στιγμή που στην επικαιρότητα της γηραιάς ηπείρου κυριαρχούν ειδήσεις που καταδεικνύουν το «φθινόπωρο» της παγκόσμιας ευρωπαϊκής ισχύος –η κρίση στην Καταλονία, το έλλειμμα νομιμοποίησης της ευρωπαϊκής πολιτικής τάξης, η αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής ενότητας από τους ίδιους τους λαούς της Ε.Ε. κ.ο.κ., οι εξελίξεις στην Κίνα μαρτυρούν μια νέα αυτοπεποίθηση, καθώς μια πανίσχυρη ηγεσία θέτει το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας σε τροχιά εγκαθίδρυσης ενός «σινοκεντρικού» οικονομικού συστήματος το οποίο φιλοδοξεί να αναδιοργανώσει… όλη την ευρασιατική ήπειρο!

Το «σχέδιο» περιγράφεται ως εξής: Η Κίνα φιλοδοξεί να μετασχηματίσει την οικονομία της προκειμένου να αποφύγει την «παγίδα στασιμότητας» που ενίοτε χαρακτηρίζει τις μεσαίου εισοδήματος αναδυόμενες οικονομίες, οι οποίες αδυνατούν να αναπτυχθούν περαιτέρω στο πλαίσιο του δοσμένου παγκόσμιου καταμερισμού εργασίας, που τις θέλει να παίζουν ρόλο τροφοδότη φτηνών βιομηχανικών προϊόντων στις προεξάρχουσες δυτικές οικονομίες.

Καθώς οι τελευταίες τείνουν να παρακρατήσουν για τον εαυτό τους τις υψηλές τεχνολογίες, οι βιομηχανικές χώρες μεσαίου εισοδήματος εγκλωβίζονται στον εξαγωγικό τους ρόλο, κι έτσι το εισόδημά τους παραμένει στάσιμο, αποτρέποντας τους να υιοθετήσουν πολιτικές τόνωσης της εσωτερικής ζήτησης. Η αναδιανομή του εισοδήματος μπλοκάρεται, οι κοινωνικές ανισότητες παραμένουν, κι έτσι η οικονομία των χωρών αυτών μετεωρίζεται σε μια μετάβαση που δεν ολοκληρώνεται ποτέ, καθώς περαιτέρω αναβάθμιση στην παγκόσμια αλυσίδα της αξίας αναστέλλεται. Αυτόν τον κίνδυνο αντιμετωπίζει η Κίνα, αν και δεν ευθύνονται μόνον τα όρια που θέτει ο ίδιος ο παγκόσμιος καταμερισμός, αλλά και ο οικολογικός παράγοντας.

Με τις αποφάσεις του 19ου συνεδρίου, ο παντοδύναμος σήμερα πρόεδρος Ζι -το όνομα του οποίου πλέον αναγράφεται ρητώς στο Σύνταγμα δίπλα σε εκείνο του προέδρου Μάο- φιλοδοξεί να ανατρέψει αυτήν την κατάσταση.

Το φύλο, η οικογένεια, η απελευθέρωση της επιθυμίας…

…και ο εαυτός μας ως πράγμα

Του Γιώργου Ρακκά από την Ρήξη φ. 137

Δεν αρκεί η επίκληση στα ατομικά δικαιώματα και τις λοιπές αξίες της ανοιχτής κοινωνίας για να δικαιολογήσει την αίγλη με την οποία η ίδια η παγκοσμιοποιητική εξουσία περιβάλλει διοργανώσεις όπως το Gay Pride, οι οποίες τείνουν να μεταμορφωθούν σε θεσμικό τελετουργικό που καλείται να υπηρετήσει η σύγχρονη φιλελεύθερη πολιτειότητα των ατομικών δικαιωμάτων.

Αυτή ακριβώς η αίγλη είναι που μας κάνει να πιστεύουμε ότι το Gay Pride εκπληρώνει άλλη λειτουργία, από εκείνη που επικαλείται η κυρίαρχη κατάσταση μέσα στην πολιτική ή τον πολιτισμό: Κι αυτό διότι, από τον ίδιο του τον χαρακτήρα, ως δημόσιας επίδειξης πρακτικών σεξουαλικής ελευθεριότητας, έρχεται να υπονομεύσει εκείνες ακριβώς τις προϋποθέσεις πάνω στις οποίες διασφαλίζεται η ελευθερία του κάθε ανθρώπου να ορίσει εκείνος την ερωτική του ζωή.

Υπάρχει μια θεμελιώδης διάκριση που εντοπίζεται στα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος και συνιστά ουσιαστική ασφαλιστική δικλείδα για την αποτροπή κάθε μορφής ολοκληρωτικής διολίσθησης: Η διάκριση ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας.

Η προσωπική ελευθερία, που έχει να κάνει με την ερωτική αυτοδιάθεση του καθενός μας, είναι κάτι το οποίο αφορά στην ιδιωτικότητά μας: Αυτό ήταν εξ άλλου και το ουσιαστικότερο επιχείρημα του κινήματος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη ριζοσπαστική του φάση, ότι, ακριβώς, η ελευθερία του καθενός μας συνιστά μια αξία με μεγαλύτερη βαρύτητα από την κυρίαρχη κοινωνική νόρμα.

«Δύο άκρα» ή μια, δυστυχώς κυρίαρχη, ολοκληρωτική παράδοση;

του Γιώργου Ρακκά

Αναζωπυρώθηκε μετά την απόφαση Κοντονή για την αποχή της Ελλάδας από το διαβόητο συνέδριο των Εσθονών για την ταύτιση του ναζισμού με τον σοβιετισμό, η συζήτηση για τα «δύο άκρα». Ταυτόχρονα, η παγκόσμια σκηνή έμεινε αποσβολωμένη παρακολουθώντας μια φονική σύγκρουση αντιφά και φασιστών, στο Σάρλοτσβιλ των ΗΠΑ, όπου η εκλογή Τραμπ έχει πυροδοτήσει αυτήν την αντιπαράθεση σε ένταση μάλλον άγνωστη για την πρόσφατη ιστορία της αμερικάνικης κοινωνίας.

Κάτι συμβαίνει· δεν είναι μόνο οι έωλες διαιρετικές τομές του παρελθόντος που ανακαινίζονται σήμερα ώστε να καλύψουν το έλλειμμα οράματος και διεξόδων που χαρακτηρίζει την τρέχουσα πολιτική. Καθώς η παγκοσμιοποίηση βυθίζεται σε κρίση, οι αντιθέσεις της παροξύνονται, τροφοδοτούν συγκρούσεις, που εκφράζονται με την γλώσσα του «παλιού», δηλαδή του πολιτικο-ιδεολογικού σύμπαντος που θα κυριαρχήσει μέσα στον 20ό αιώνα. Παρατηρώντας, όμως, τις περιπέτειές του από τον εξώστη του χαοτικού 21ου τον οποίον μας κληροδότησε, αντιλαμβανόμαστε πολύ καλά ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες πλέον δεν διαθέτουν την πολυτέλεια να επιδίδεται σε τέτοιες νεκραναστάσεις. Το τίμημα θα είναι βαρύ. Ιδίως, για την δικιά μας την χώρα, η οποία ακόμα αρνείται να μετρήσει τις πληγές που της άφησαν οι συγκρούσεις των «μεγάλων αφηγήσεων» του χτες, αδυνατώντας να αντιληφθεί ότι τραγωδία, για αυτήν, υπήρξε ο ίδιος ο εμφύλιος, ότι το πρόβλημα δεν αφορούσε στο ποιός θα επικρατήσει αλλά στο ότι έγινε, πράγμα που εξ αρχής απέτρεψε οποιαδήποτε σοβαρή προοπτική χειραφέτησης του Ελληνικού λαού, και τον καταδίκσε σε μια νέα δουλεία, την ίδια στιγμή που είχε βγει ως ο μεγάλος ηθικός νικητής του πολέμου που μόλις τότε είχε λήξει.

Πολυκατεχόμενη και κατατεμαχισμένη

Tων Γιώργου Καραμπελιά και Γιώργου Ρακκά από το Άρδην τ. 107-8 που κυκλοφορεί 

Καθώς οριστικοποιήθηκε το κλείσιμο της αξιολόγησης και η εκταμίευση της κουτσουρεμένης δόσης από την Ελλάδα, ο πρωθυπουργός της, Αλέξης Τσίπρας, φόρεσε το αλεπουδιάρικο ύφος του και επισκέφθηκε τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, για να του δηλώσει ότι με το κλείσιμο κι αυτής της περιπέτειας ανοίγει «φως στο τούνελ».

Καθώς, σε ένα χρόνο από τώρα, υπολογίζει ότι θα τεθεί τέλος στη βάσανο των ελληνικών προγραμμάτων λιτότητας, τη στιγμή που ο ίδιος έχει υπογράψει την εκχώρηση του συνόλου της εθνικής περιουσίας στο Υπερταμείο, έχει διαλύσει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, έχει ξεπουλήσει αεροδρόμια και λιμάνια και έχει προνομοθετήσει τη μόνιμη λιτότητα μέχρι το 2060, αυτή που ο ανεκδιήγητος Ζουράρις περιγράφει ως μια μικρή ψιχάλα.

Όταν, όμως, κατακάτσει ο κουρνιαχτός όλων των συμβάντων της τελευταίας επταετίας, των μνημονίων, της ψωροπερήφανης διαπραγμάτευσης και των διαδοχικών εθνικών εξευτελισμών στους οποίους αυτή θα μας υποβάλει, θα ανακαλύψουμε έντρομοι ότι η χώρα στην οποία ζούμε ουδεμία σχέση έχει με εκείνην που αποχαιρέτησε ο Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου, από το Καστελόριζο, τον Απρίλιο του 2010.

Οι εγκληματικές πολιτικές των ελληνικών ελίτ, σε συνδυασμό με την υφή και τη φυσιογνωμία των πολιτικών που επιβάλλει ο ευρωπαϊκός οικονομικός ολοκληρωτισμός, έχουν καταφέρει καθοριστικά πλήγματα στο «στρατηγικό βάθος» της χώρας: Η μικρομεσαία κοινωνία και οικονομία παραπαίει, και αυτό που επιτυγχάνεται μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι δυστυχώς η αποδυνάμωση του ίδιου του εθνικού κορμού, αλλά και η σχετικοποίηση της ελληνικής κυριαρχίας, η οποία πλέον τείνει να μεταβληθεί σε «ψιλή», τύποις κυριαρχία, την ίδια στιγμή που νέα πολιτικο-κοινωνικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνισή τους στη χώρα.

Δύο είναι τα σημαντικότερα: Αφ’ ενός, η αποδυνάμωση του διεθνούς εκτοπίσματος της χώρας, που αποτυπώνεται γλαφυρά στο ανέκδοτο των ημερών –όπως το κυκλοφόρησε με τη δηλητηριώδη του χαιρεκακία ο Σόιμπλε– που θέλει τον πρωθυπουργό να ξεροσταλιάζει διαρκώς στο τηλέφωνο, παρακαλώντας ξένους ηγεμόνες για λίγη επιείκεια· αποδυνάμωση που έχει δημιουργήσει μια κατάσταση ταυτόχρονης διείσδυσης ξένων συμφερόντων στο εσωτερικό της χώρας, η οποία τείνει προοπτικά να καταστεί πολυμετοχικό κονσόρτσιο. Αφ’ ετέρου, η ανάδειξη των κάθε είδους ολιγαρχών σε κεντρικούς πυλώνες της πολιτικής αλλά και της πολιτισμικής-πνευματικής εξουσίας, όχι πλέον πίσω από τα πολιτικά κόμματα και τις πνευματικές και πολιτικές ελίτ, αλλά μπροστά από αυτές.

Πολυκατεχόμενη

Οργουελιανοί καιροί! – Για την διαμάχη περί «αριστείας»

φωτο: Αντρέι Ζντάνοφ

του Γιώργου Ρακκά

Η επίθεση που έχει εξαπολύσει ο ΣΥΡΙΖΑ στην ιδέα της αριστείας, σε ακραία αντίθεση με ό,τι η κυβέρνηση ισχυρίζεται, αποτελεί μια ευθεία επίθεση σε αυτό που εκείνη ονομάζει «παιδεία του λαού» –και συνακόλουθα, μια ευθεία επίθεση στην προοπτική κάποτε αυτός να αυτοκυβερνηθεί αποτελεσματικά.

Ας εξηγηθούμε. Στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού, η αξία της αριστείας πρωτοδιατυπώνεται στην Ιλιάδα, όπου καταγράφεται ως ένα από τα συστατικά στοιχεία του αριστοκρατικού ήθους κατά την εποχή του Αρχαϊκού ελληνισμού : ««αἰὲν ἀριστεύειν… καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν…» (Ιλιάς Ζ’, στ. 208) (Πάντα να αριστεύεις…και να είσαι ανώτερος 

από τους άλλους, και να μην ντροπιάζεις την γενιά των προγόνων σου…)

[Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ιλιάδα θεωρείται ‘ιδρυτικό’ κείμενο της ελληνικής εθνογέννεσης, το πρώτο τεκμήριο εγγράμματου πολιτισμού που πραγματεύεται την ιδέα της ένταξης των επί μέρους τοπικοτήτων σε μια εθνική κοινότητα που συγκροτείται κατ αντιπαράθεση με τους Τρώες].

Στην περίοδο της αθηναϊκής δημοκρατίας, η ιδέα δεν εγκαταλείπεται αλλά κοινωνικοποιείται –απελευθερώνεται από φραγμούς τάξεων, γίνεται κτήμα όλου του Δήμου. Λέει ο Περικλής στον Επιτάφιο: «Τὸ πολίτευμά μας λέγεται Δημοκρατία, ἐπειδὴ τὴν ἐξουσία δὲν τὴν ἀσκοῦν λίγοι πολίτες, ἀλλὰ ὅλος ὁ λαός. Ὅλοι οἱ πολίτες εἶναι ἴσοι μπροστὰ στὸν νόμο γιὰ τὶς ἰδιωτικές τους διαφορές. Γιὰ τὰ δημόσια ἀξιώματα προτιμῶνται ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι ἱκανοὶ καὶ τὰ ἀξίζουν καὶ ὄχι ἐκεῖνοι ποὺ ἀνήκουν σὲ μιὰ ὁρισμένη τάξη. Κανείς, ἄν τύχη καὶ δὲν ἔχει κοινωνικὴ θέση ἤ ἄν εἶναι φτωχός, δὲν ἒμποδίζεται γι’ αυτὸ νὰ ὑπηρετήση τὴν πολιτεία, ἄν ἔχη κάτι ἄξιο νὰ προσφέρη».

Οργουελιανοί καιροί! - Για την διαμάχη περί «αριστείας»

Του Γιώργου Ρακκά

Η επίθεση που έχει εξαπολύσει ο ΣΥΡΙΖΑ στην ιδέα της αριστείας, σε ακραία αντίθεση με ό,τι η κυβέρνηση ισχυρίζεται, αποτελεί μια ευθεία επίθεση σε αυτό που εκείνη ονομάζει «παιδεία του λαού» –και συνακόλουθα, μια ευθεία επίθεση στην προοπτική κάποτε αυτός να αυτοκυβερνηθεί αποτελεσματικά.

Ας εξηγηθούμε. Στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού, η αξία της αριστείας πρωτοδιατυπώνεται στην Ιλιάδα, όπου καταγράφεται ως ένα από τα συστατικά στοιχεία του αριστοκρατικού ήθους κατά την εποχή του Αρχαϊκού ελληνισμού : ««αἰὲν ἀριστεύειν... καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν...» (Ιλιάς Ζ', στ. 208) (Πάντα να αριστεύεις…και να είσαι ανώτερος από τους άλλους, και να μην ντροπιάζεις την γενιά των προγόνων σου...)

[Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ιλιάδα θεωρείται ‘ιδρυτικό’ κείμενο της ελληνικής εθνογέννεσης, το πρώτο τεκμήριο εγγράμματου πολιτισμού που πραγματεύεται την ιδέα της ένταξης των επί μέρους τοπικοτήτων σε μια εθνική κοινότητα που συγκροτείται κατ αντιπαράθεση με τους Τρώες].

Στην περίοδο της αθηναϊκής δημοκρατίας, η ιδέα δεν εγκαταλείπεται αλλά κοινωνικοποιείται –απελευθερώνεται από φραγμούς τάξεων, γίνεται κτήμα όλου του Δήμου. Λέει ο Περικλής στον Επιτάφιο: «Τὸ πολίτευμά μας λέγεται Δημοκρατία, ἐπειδὴ τὴν ἐξουσία δὲν τὴν ἀσκοῦν λίγοι πολίτες, ἀλλὰ ὅλος ὁ λαός. Ὅλοι οἱ πολίτες εἶναι ἴσοι μπροστὰ στὸν νόμο γιὰ τὶς ἰδιωτικές τους διαφορές. Γιὰ τὰ δημόσια ἀξιώματα προτιμῶνται ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι ἱκανοὶ καὶ τὰ ἀξίζουν καὶ ὄχι ἐκεῖνοι ποὺ ἀνήκουν σὲ μιὰ ὁρισμένη τάξη. Κανείς, ἄν τύχη καὶ δὲν ἔχει κοινωνικὴ θέση ἤ ἄν εἶναι φτωχός, δὲν ἒμποδίζεται γι' αυτὸ νὰ ὑπηρετήση τὴν πολιτεία, ἄν ἔχη κάτι ἄξιο νὰ προσφέρη».

Αυτή είναι η ουσία της άμεσης δημοκρατίας, για τους Αθηναίους: Η αντίληψη ότι μοναδικό κριτήριο πρόσβασης στα κοινά είναι η αξιοσύνη, και όχι ο πλούτος ή η καταγωγή. Εδώ, επί της ευκαιρίας, αξίζει να λάβει και μια απάντηση και ο Π. Μπουκάλας για την παρέμβαση που έκανε επί του ζητήματος, παπαγαλίζοντας κάτι κοινοτυπίες περί κλήρωσης εν είδει φιλοκυβερνητισμού: Ξέρει πολύ καλά, αν και το αποκρύπτει, ότι η αθηναϊκή άμεση δημοκρατία χρησιμοποιούσε την κλήρωση επί των γραφειοκρατικών καθηκόντων που δεν προϋπέθεταν δεξιότητες –π.χ. αγορανόμος, τελωνειακός, αποθηκάριος– και αυτό γιατί ήθελαν οι κρατικές λειτουργίες να διαχέονται στην κοινωνία, και να μην αναλαμβάνονται από μόνιμο σώμα γραφειοκρατών, ώστε να μην δημιουργείται μόνιμο χάσμα κυβερνώντων και κυβερνώμενων. Κατά τα άλλα, στα κρίσιμα αξιώματα, προέκρινε την εκλογή, επειδή ακριβώς συντηρούσε την ιδέα της αριστείας, και ήθελε τους άξιους πολίτες να τα υπηρετούν.

«Στου τουρισμού την ανοχή»

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού επιφυλάσσει αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις 

Του Γιώργου Ρακκά 

Για τους πολλούς, η τουριστική οικονομία είναι «ο μήνας που θρέφει τους τέσσερις» και θεωρείται μέσα στην Ελλάδα της κρίσης ο μοναδικός κλάδος που προσφέρει ευκαιρίες «win-win». Στο παιχνίδι έχουν μπει και οι μεγάλες πόλεις, καθώς οι τοπικές αρχές θεωρούν πως έτσι μπορούν να ελέγξουν την κορύφωση της αστικής ανεργίας, αφού ολόκληρα κυκλώματα της ελληνικής οικονομίας, από την παραγωγή (βιοτεχνίες και εργοστάσια) μέχρι το λιανεμπόριο, καταρρέουν.

Η εντατικοποίηση της τουριστικής δραστηριότητας μέσα στις πόλεις, όμως, έχει ήδη φέρει στην επιφάνεια τις βλαβερές συνέπειες, που μέχρι σήμερα παρέμεναν άγνωστες στη χώρα μας: Έτσι, καθώς ο αστικός τουρισμός αναπτύσσεται γοργά, ολοένα και περισσότεροι πολίτες αντιλαμβάνονται πως δεσμεύεται ζωτικός δημόσιος χώρος από τα τραπεζοκαθίσματα και την καλπάζουσα βιομηχανία της εστίασης και της αναψυχής, πως επιβάλλονται ωράρια τουριστικής σεζόν (με τις Κυριακές ανοιχτά), πως δεσμεύονται ολόκληρες περιοχές για «επενδύσεις», εκτοξεύοντας τις αξίες γης, και πως, εν τέλει, οι φρενήρεις ρυθμοί αυτής της δραστηριότητας έρχονται να μεταλλάξουν δραματικά τη φυσιογνωμία των πόλεων κάνοντάς τις αγνώριστες, υποβαθμίζοντας ακόμα και εκείνα τα ιστορικά, αρχιτεκτονικά και κοινωνικά «συγκριτικά πλεονεκτήματα» τα οποία προσελκύουν τους επισκέπτες τους.Ήδη, ιστορικές πόλεις που, κατά την περασμένη δεκαετία, προβλήθηκαν στο πλαίσιο αυτού του ισοπεδωτικού τουριστικού μοντέλου ως «παραδείγματα επιτυχίας», όπως είναι η Βαρκελώνη ή η Βενετία, βιώνουν πρωτόγνωρες κινητοποιήσεις κατοίκων που καταγγέλλουν ότι η μαζικοποίηση του τουρισμού μετέβαλε τη ζωή τους σε κόλαση.

Coca Cola στα σχολεία;

menoumethess / 16 Ιουνίου, 2017

Στο πρόσφατο Δημοτικό Συμβούλιο (12 Ιουνίου 2017) εγκρίθηκε, παρά τις αντιρρήσεις αρκετών, η συμμετοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης στο ετήσιο πρόγραμμα της Coca Cola Τρία Έψιλον «Το σχολείο που θέλεις». Το πρόγραμμα προβλέπει διαδικτυακή ψηφοφορία στην οποία θα συμμετέχουν μαθητές, γονείς και διδακτικό προσωπικό για να αναδειχθεί το σχολείο που θα λάβει επιχορήγηση για επισκευαστικές εργασίες συντήρησης.

Εύλογα, οποιοσδήποτε μπορεί να σταθεί θετικά στη διάθεση μιας εταιρείας να επιχορηγήσει εργασίες συντήρησης σε σχολικές μονάδες. Πόσο μάλλον όταν στις ημέρες μας οι δαπάνες για τη συντήρηση σχολικών μονάδων διαρκώς μειώνονται.

Προσθήκη λεζάντας

Η Coca Cola Hellas Τρία Έψιλον, συμφερόντων του ομίλου Δαυίδ, μέσα από τη δράση αυτή προσπαθεί να πετύχει κάτι περισσότερο. Καταρχάς, την κατοχύρωση ενός εταιρικού κοινωνικού προφίλ, το οποίο «γκρεμίστηκε» μαζί με το κλείσιμο των εργοστασίων της στη Βόρεια Ελλάδα, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες εργαζόμενοι να χάσουν τη δουλειά τους. Και να ακυρώσει το σύνθημα «Μποϊκοτάζ στην Coca Cola», που ενέπνευσε τους πάντες, στα πλαίσια των πολύμηνων κινητοποιήσεων των απολυμένων της Coca Cola.

Ταυτόχρονα όμως, το τμήμα Marketing του ομίλου προσπαθεί με τον τρόπο αυτό να εισάγει το προϊόν στην καθημερινότητα των παιδιών των σχολείων. Η διαδικασία της ψηφοφορίας και της «κινητοποίησης» των παιδιών για να αναδειχθεί το σχολείο τους νικητής του διαγωνισμού της Coca Cola εντάσσεται στο «από στόμα σε στόμα» marketing (word-of-mouth / WOM). Μια στρατηγική που μετατρέπει τα ίδια τα παιδιά σε φορείς του διαφημιστικού μηνύματος. Μια στρατηγική που «δεσμεύει» τις παιδικές καταναλωτικές συνήθειες και τους εισάγει στο «θαυμαστό κόσμο» της κατανάλωσης δια της πλαγίας οδού.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης διά του Δημάρχου του όφειλε να αρνηθεί μια τέτοια χορηγία που μεταβάλλει τους νεαρούς δημότες του σε υποκείμενα μετάδοσης ενός διαφημιστικού μηνύματος. Θα όφειλε ως ελάχιστη συμπαράσταση σε όλες κι όλους τους απολυμένους εργαζόμενους των εργοστασίων του ομίλου να αρνηθεί τη χορηγία μιας εταιρείας που εγκατέλειψε τις παραγωγικές της δραστηριότητες στη Βόρεια Ελλάδα.