«Παράξενοι φτωχοί στρατιώτες» Ποιά είναι άραγε η εθνική τους ταυτότητα;

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Το βιβλίο μιλά για κάποιους παράξενους πολεμιστές. Που στον 15^ο αιώνα εμφανίζονται στα βενετικά αρχεία με το όνομα «Στρατιώτες». Αργότερα εμφανίζονται με το όνομα «Αρβανίτες». «Αρβανίτες» ήταν για παράδειγμα πολλοί πρωταγωνιστές της Επανάστασης του 1821. Από τα στοιχεία που μας δίνει το βιβλίο συμπεραίνουμε ότι πρόκειται για στρατιωτική παράδοση, με εκπληκτικές επιδόσεις στον «ανορθόδοξο πόλεμο». Ποια ήταν άραγε η ταυτότητα αυτής της παράδοσης; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι και ο κεντρικός σκοπός του βιβλίου.

Θέμα παράξενο και συνάμα τρομερά ενδιαφέρον. Ιδίως ως προς τα γενικότερα συμπεράσματα στα οποία οδηγεί τον αναγνώστη.

Ξέρουμε ότι πολλοί συμπολίτες μας έχουν «αρβανίτικη καταγωγή». Μεταξύ αυτών και ο συγγραφέας του βιβλίου, καθώς επίσης και ο συν-εισηγητής μου Γιώργος Καραμπελιάς. Θα θέσω εξ αρχής το πολύ προκλητικό ερώτημα: γιατί άραγε δεν είναι «Αλβανοί» οι «Αρβανίτες»; Ξέρω βέβαια ότι θα διαμαρτυρηθούν έντονα, καθώς είναι ακράδαντα πεπεισμένοι ότι είναι Έλληνες. Για ποιον όμως λόγο είναι Έλληνες; Με ποιο κριτήριο;

Μηδενισμός και Πρόσωπο

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί εισήγηση στο συνέδριο που είχε οργανώσει στην Θεσσαλονίκη τον Μάϊο του 1996 ο καθ. του ΑΠΘ Λάμπρος Σιάσιος, με θέμα την Διεπιστημονική προσέγγιση του Προσώπου. Στο γεγονός είχε δοθεί ιδιαίτερη σημασία, καθότι ομιλητές ήταν σχεδόν όλοι οι εν τότε Ελλάδι περί Προσώπου δια-νοήμονες (μείζονες και ελάσσονες...) Σε αντίθεση δε με τα συνήθως κρατούντα, οι εισηγητές ήρθαν καλά προετοιμασμένοι. Δεν έλειψαν και οι σοβαρές αντιπαραθέσεις. Μια απ’ αυτές ήταν και το «Βατερλώ» που υπέστη ο Στέλιος Ράμφος από τον μακαρίτη Νίκο Ματσούκα... (Βλ. Ιμάτια φωτός αρρήτου. Διεπιστημονική προσέγγιση του Προσώπου. Επιμέλεια Λάμπρος Σιάσιος. Πουρναράς Π.Σ. 2002.) Στο εδώ κείμενο έχουν γίνει επουσιώδεις μόνο διορθώσεις – κυρίως γραμματικές. 

ΘΕΜΑ: Η ανθρωπολογική κρίση της εποχής μας ως αντικείμενο της οντολογίας του Προσώπου

Η ανακάλυψη της παραδοσιακής οντολογίας του Προσώπου δεν θα μπορούσε να είχε συμβεί αν η κριτική σκέψη, πάνω στα μεγάλα προβλήματα του νεωτερικού πολιτισμού, δεν είχε ενοχοποιήσει την οντολογική του θεμελίωση, ήτοι τη νεωτερική νοηματοδότηση του υποκειμένου. Επομένως η συζήτηση για το Πρόσωπο αναφέρεται πρωτίστως στο ανθρωπολογικό πρόβλημα της εποχής μας και εντάσσεται στη σχετική ιστορική προβληματική. Η εισήγησή μου θέλει να φέρει τη συζήτηση στο συγκεκριμένο αυτό ιστορικό πλαίσιο.

1. Το αντινιχιλιστικό κίνημα

 Η ενοχοποίηση του νεωτερικού ανθρωπολογικού τύπου άρχισε στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, από το αντινιχιλιστικό - αντιμηδενιστικό κίνημα. Προφήτες του κινήματος αυτού στάθηκαν ο Κίρκεγκωρ, ο Νίτσε, ο Ρεμπώ, ο Ντοστογιέφσκι κ.ά. Διορατικότερος ο Ντοστογιέφσκι. Η ιδιοφυία του, ζυμωμένη με τη νηπτική πνευματικότητα, μας άφησε την ακριβέστερη ανθρωπολογική ακτινογραφία του αιώνα που ερχόταν: του 20^ου αιώνα. 

 Το αντινιχιλιστικό πνεύμα, επηρέασε βαθειά τον 20^ο αιώνα, ιδίως στον τομέα της τέχνης, και απεκάλυψε, ως εστία των μεγάλων προβλημάτων, τη θεμελίωση του πολιτισμού της Νεωτερικότητας στον μηδενισμό. Φανέρωσε το γεγονός ότι το νεωτερικό ανθρωπολογικό καλούπι είναι φτιαγμένο για να παράγει μηδενιστές. Δηλαδή ανθρώπους ικανούς μονάχα να καταστρέφουν ό,τι ζωντανό υπάρχει μέσα τους και γύρω τους.

Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία

Θεόδωρος Ζιάκας

20 + 1 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ 

Ι

1. Φεύγοντας προς την Εσπερία εγκαταλείψαμε την ελληνική παιδεία για να την αντικαταστήσουμε με τη νεωτερική. Σήμερα ζούμε την κατάρρευση της νεωτερικής παιδείας. Δεν έχουμε πλέον παιδεία ούτε παραδοσιακή ούτε νεωτερική.

2. Η κρίση της παιδείας είναι βασική πτυχή της γενικότερης κρίσης του σύγχρονου πολιτισμού. Είναι κρίση δομική, γιατί η εστία της βρίσκεται στην αποσύνθεση του Ατόμου, του ανθρωπολογικού υποκειμένου της νεωτερικότητας.

3.Η σύγκριση της νεωτερικής με την ελληνική παιδεία – της νεωτερικής που την χάσαμε πριν την αποκτήσουμε, με την ελληνική που την είχαμε και την εγκαταλείψαμε- διαυγάζει τον δομικό χαρακτήρα της κρίσης και το διακύβευμά της.

ΙΙ

4. Η σύγχρονη κοινωνία είναι κοινωνία συστημάτων. Τα συστήματα διαμεσολαβούν τις ανθρώπινες σχέσεις με απρόσωπους τυποποιημένους ρόλους, σύμφωνα με το πρότυπο της Μηχανής. Τα συστήματα είναι λογικές μηχανές ενσαρκωμένες σε απρόσωπες κοινωνικές δομές. Το θεμελιώδες ανθρωπολογικό δίπολο είναι εδώ ο κυρίαρχος-μάνατζερ και ο καταναλωτής-χρήστης.

Βιβλιοκριτική για το "Πέρα από το άτομο" - Βασίλειος Μπετσάκος

 

Όπως δηλώνει ο υπότιτλος του βιβλίου, ο Θ. Ζ. ασχολείται με το πολυσυζητημένο και κατά τινας εξαντλημένο ερώτημα: Ποιος είναι ο Έλληνας; τι σημαίνει (σήμερα) ελληνική ταυτότητα; Και διακινδυνεύει να εισπράξει την αδιαφορία του κουρασμένου αναγνωστικού κοινού. Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: το δοκίμιο μετατρέπει τον σκεπτικιστή αναγνώστη σε μέτοχο της εναγώνιας ανάγκης να κατανοηθούν απτά προβλήματα του συλλογικού μας βίου.

Η απάντηση του Θ.Ζ. στο ερώτημα της ελληνικής ταυτότητας αποφεύγει τους καθιερωμένους τρόπους προσέγγισης. Αποφεύγει, αφενός, τη μελέτη του ελληνισμού στη διαχρονία του, τη μελέτη της παράδοσης ως πολιτιστικής κληρονομιάς· η πολιτιστική μας κληρονομιά έχει αρκούντως μελετηθεί από νεοέλληνες διανοητές κορυφαίους, οι οποίοι έδειξαν την αλήθεια ζωής που αυτή εγκιβωτίζει (είναι, εξάλλου, κοινό μυστικό πως η πλούσια κληρονομιά δεν εγγυάται στους ευτυχείς κληρονόμους ούτε το οργανικό ρίζωμα στο παρελθόν ούτε την επιβίωση της ταυτότητάς τους στο μέλλον). Αποφεύγει, αφετέρου, και την άλλη καθιερωμένη μέθοδο, τη συγχρονική μελέτη του νεοέλληνα· και αυτή έχει δώσει οξυδερκείς κοινωνιολογικές προσεγγίσεις (αλλά και σχηματοποιήσεις και καρικατούρες).

Διερωτώμαστε για την ελληνική ταυτότητα, τη διαχρονική αυτοομοιότητα και τη συγχρονική ετερότητα του Έλληνα. Αλλά η όλη συζήτηση διεξάγεται συνήθως εις πείσμα της προϋποθετικής απορίας: «υπάρχει πλέον Έλληνας;», υπάρχει πλέον αυτό το υποκείμενο η ταυτότητα του οποίου ζητείται προκειμένου να του χορηγηθεί και το διαβατήριο του μέλλοντος; Υπάρχουν άραγε τα σύνορα που η διάβασή τους θα όριζε την Ελλάδα και τους Έλληνες;

Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού

Ημερίδα Ελληνικός Κοινοτισμός 2014 

Τέταρτη Συνεδρία Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού: Άμεση δημοκρατία, κοινότητα και ελληνικός ανθρωπολογικός τύπος 

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Αντώνης Ανδρουλιδάκης: H Ελληνική Κοινότητα ως θεραπευτική δομή της κοινωνίας

Βασίλης Ξυδιάς: Η Κοινότητα ως μεταμορφωτικός άξονας της κοινωνίας.

Antifono.gr

Το Τίμημα της Εθνοκρατικής Μετάλλαξης

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Η εμφάνιση του νεωτερικού ατομοκεντρικού Συστήματος στη Δύση θα δώσει φτερά στο απωθημένο εθνοκρατικό όνειρο του υστεροβυζαντινού «αναγεννημένου» ελληνισμού. Η νεωτερική έλξη θα παρασύρει τον Ελληνισμό στη δίνη της εθνοκρατικής του μετάλλαξης. Η μνήμη του αποικιακού εξανδραποδισμού του, μετά το 1204 από τους Φράγκους, δεν θα μπορέσει να ενεργοποιήσει σε πολιτική αντιπρόταση τη ριζοσπαστική παρακαταθήκη του Ησυχασμού. Η «φιλοκαλική αναγέννηση»[1] του 18ου αιώνα θα επηρεάσει περισσότερο τη Ρωσία παρά την Ελλάδα.

1. Η καταστροφή του κοινοτικού και οικουμενικού Ελληνισμού.

Η εθνοκρατική μετάλλαξη του Ελληνισμού καταγράφεται από τη νεωτερική ιστοριογραφία ως «πρόοδος».

Αν λάβουμε όμως ως κριτήριο της προόδου τον βαθμό ενσάρκωσης της ελευθερίας θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για αδιαμφισβήτητη οπισθοδρόμηση: Μετέφερε τον ελληνικό κόσμο σε ένα προ-αντιπροσωπευτικό σύστημα. Δηλαδή δυόμισι χιλιάδες χρόνια πίσω, σε σχέση με τα κεκτημένα των Κοινών. Κρινόμενη όμως, η οπισθοδρόμηση αυτή, με κριτήριο την εθνική επιβίωση στην ανατέλλουσα εποχή των εθνοκρατικών τιτάνων και γιγάντων εμφανίζεται ως εθνική στρατηγική κατ’ οικονομίαν ορθή.
Ποιο ήταν όμως το τίμημα; Ήταν η ολοσχερής καταστροφή, τόσο της κοινοτικής όσο και της οικουμενικής διάστασης του Ελληνισμού:
α) Το ουσιαστικό περιεχόμενο της ιστορικής λειτουργίας του νεωτερικού ελλαδικού κράτους θα είναι η εξάλειψη της κοινοτικής διάστασης του Ελληνισμού, μέσω της εγκατάστασης ενός φαυλοκρατικού πολιτικού συστήματος, διχαστικού και εξανδραποδιστικού. Η καταστροφή αρχίζει με τον ειδικό Νόμο του 1833, βάσει του οποίου καταργείται το σύστημα των Κοινών και ολοκληρώνεται με την τελική εκτόπιση των ελληνικών πληθυσμών από τα ιστορικά τους οικοσυστήματα.
β) Η καταστροφή της οικουμενικής διάστασης του Ελληνισμού αρχίζει στο θρησκευτικό πεδίο με την αποκοπή της ελλαδικής Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το 1850. Η οικουμενική ελληνική Εκκλησία διαμελίζεται. Η κεφαλή της καρφώνεται στο Φανάρι, όπου και εκτίθεται έκτοτε σαν τοτεμικό αξιοθέατο. Ενώ το ακέφαλο σώμα-φυτό ενσωματώνεται στο ελλαδικό φαυλοκρατικό σύστημα. Η Μικρασιατική Κατά στροφή του 1922 θα επικυρώσει και γεωπολιτικά την εξάλειψη της ελληνικής Οικουμένης.
Ο Εμφύλιος πόλεμος (1946-1949), εσωτερικεύοντας τη διπλή (κοινοτική / οικουμενική) καταστροφή του Ελληνισμού, θα κάνει την Ελλάδα «χεσμένο τόπο», κατά την πικρή έκφραση του Κονδύλη.

2. Η συνάντηση φαυλοκρατίας και σύγχρονου μηδενισμού.

Θ. Ι. Ζιάκας: Πρόλογος στο "Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες"

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Θαυμαστά στοιχεία της αρβανίτικης στρατιωτικής παράδοσης των ελληνικών κοινών

Το κεντρικό ζήτημα του βιβλίου είναι ο παράξενος ανθρωπολογικός τύπος των «Στρατιωτών», που παρελαύνουν στη Βενετία του 15ου αιώνα και καταπλήσσουν την Εσπερία με την ακαταμάχητη «ανορθόδοξη» τακτική τους. Ποια είναι η ταυτότητα των παράξενων αυτών πολεμιστών; 

Ο Γιώργος Σαλεμής δεν είναι «ιστορικός». Το βιβλίο του δεν είναι βιβλίο ιστορίας, αν και είναι πραγματική ιστορία από την αρχή ως το τέλος. Είναι κάτι παραπάνω από «ιστορία», καθώς βγάζει στο φως άγνωστες ή παρανοημένες πτυχές της συλλογικής μας ταυτότητας.

Ι 

Όπως το λέει κι ο υπότιτλος οι «Στρατιώτες» αντιπροσωπεύουν την αμυντική παράδοση των ελληνικών Κοινών. 

Ο όρος «Κοινό» παραπέμπει σε μια πολιτειακή συσσωμάτωση κοινοτήτων, κατά το πρότυπο του αρχαίου Δήμου, το ανάλογο του οποίου είναι σήμερα το έθνος-κράτος. Το δίκτυο των Κοινών αποτέλεσε τη διαχρονική βάση της Οικουμενικής κρατικής συγκρότησης του ελληνικού πολιτισμού, από τους ελληνιστικούς χρόνους και εντεύθεν. Επιβίωσε της βυζαντινής κατάρρευσης και γνώρισε μάλιστα μια δεύτερη άνθηση στην εποχή της Οθωμανοκρατίας. Τα Κοινά ήταν αυτόνομα, με θεσμούς που «..ουδέν άλλο ήσαν τότε ειμή τροπολογία τις, των έτι αρχαιοτέρων αυτονόμων αστικών πολιτευμάτων», κατά τον Κων/νο Παπαρρηγόπουλο (1815-1891). 

Για τη στρατιωτική ασφάλεια των Κοινών η υπερκείμενη οικουμενική Αρχή, ο Αυτοκράτωρ, τοποθετούσε εντός τους –«προνοίαζε»- επαγγελματίες πολεμιστές. Αυτοί λέγονταν «Στρατιώτες». Το αμυντικό σύστημα της «Πρόνοιας», όπου οι «Στρατιώτες» είχαν καθορισμένα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, ως προς το Κοινό και ως προς τον Αυτοκράτορα, ήταν έκγονο του παλιότερου συστήματος των «Θεμάτων». Οι θρυλικοί πολεμιστές των Ακριτικών επών, ήταν οι «θεματικοί» πρόγονοι των «προνοιακών» πολεμιστών. Το σύστημα της «Πρόνοιας» το διατήρησαν και οι Οθωμανοί με τα «Αρματολίκια», όπως είχαν κάνει νωρίτερα οι Φράγκοι και οι Βενετοί στις ελληνικές κτήσεις τους. Για τους πολέμους της με τους Τούρκους η Γαληνοτάτη βασιζόταν στους Ρωμιούς «Στρατιώτες». Οι «Στρατιώτες» του 1494 με τους οποίους ξεκινά το βιβλίο, έχουν μετακληθεί από τη Σινιορία για να αναχαιτίσουν τους Γάλλους εισβολείς στην Ιταλία.

Κοινωνική Οντολογία και θρησκευτικές παραδόσεις* (Και πάλι για το Πρόσωπο)

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος λέει στην Κοσμοθεωρία των Εθνών ότι η κοινωνική οντολογία έχει εν Ελλάδι σημαντικούς θεράποντες, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση για την ανάπτυξή της.

Είναι ο Παναγιώτης Κονδύλης, ο Χρήστος Γιανναράς, ο Γιώργος Κοντογιώργης και η αφεντιά μου. Τιμή μου βέβαια αλλά θα του πρότεινα να με βγάλει από τον κατάλογο και στη θέση μου να συμπεριλάβει τον αείμνηστο Σπύρο Κυριαζόπουλο.

Στο επίκεντρο του έργου όλων τους είναι η ελευθερία ως θεμέλιο του κοινωνικού πεδίου. Μόνο που ο καθένας κοιτάζει το θέμα από διαφορετικό εννοιολογικό παράθυρο και μας προσφέρει τη δική του εικόνα. Σας συμβουλεύω να ρίξετε μια ματιά κι από τα τέσσερα παράθυρα. Οι διαφορές δεν έχουν κατ’ αρχήν καμία σημασία.

Κι εγώ για το κοινωνικό πεδίο θα σας μιλήσω, για να σας δείξω τη θεμελιώδη (: οντολογική) σημασία που έχουν οι ιερές παραδόσεις μέσα σ’ αυτό. Θα αρχίσω από το προσωπικό επίπεδο, θα περάσω στο εθνικό και θα κλείσω με το οικουμενικό επίπεδο.

1. Η Προσωπικότητα

Εμπειρία Απουσίας

Στην πρόσκληση για τους Διαλόγους, που οργανώνει το Αντίφωνο, "κρύβεται" ένας σύνδεσμος για ένα εξαιρετικό κείμενο του Ζιάκα: Εμπειρία Απουσίας. Μια διήγηση της πορείας από παιδί - Χριστιανός, σε άθεο κομμουνιστή και επαναστάτη και πάλι πίσω.

"...Ανακεφαλαιώνοντας τη δική μας και τη διεθνή εμπειρία, ορίσαμε το πρόβλημα ως «μετασχηματισμό του επαναστατικού υποκειμένου στο αντίθετό του». Το ερώτημα ήταν: γιατί ένα συλλογικό υποκείμενο (κίνημα ή κόμμα λόγου χάριν), που μάχεται για την κατάργηση της εκμετάλλευσης και της κυριαρχίας, είναι καταδικασμένο να τις αναπαραγάγει, αρχίζοντας από τις εσωτερικές του σχέσεις; 

Το συμπέρασμα αυτού του απολογισμού είχε τρία σημεία: 

α) Δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτε, προς το καλύτερο, αν συγχρόνως δεν αλλάζεις ο ίδιος. 

β) Δεν είναι καθόλου εύκολο να αλλάξεις. Και 

γ) ο μαρξισμός δεν είχε καμιά θεωρία και πρακτική για το ζήτημα της αυτο-αλλαγής του υποκειμένου της αλλαγής. Ούτε και καμιά άλλη γραμμή σκέψης μέσα στο σύνολο του δυτικού πολιτισμού."

Κείμενο που πρωτοδημοσιεύτηκε στον συλλογικό τόμο "2000 χρόνια μετά - Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι; " των εκδόσεων Ακρίτας.

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Το ερώτημα του παρόντος τόμου το δέχτηκα σαν επαχθή πρόκληση: «Να διατυπώσω τη γνώμη μου για τον Χριστό». Ποια γνώμη;

Θεωρίες για τον χριστιανισμό, όπως και γνώμες για τις θεωρίες άλλων, έχω. Και μάλιστα αρκετά επεξεργασμένες, όπως εναβρύνομαι πολλές φορές να αυταπατώμαι. Είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύουν στην αξία των θεωριών. Νομίζω ότι είναι απαραίτητες για κάθε κοινωνική σύμπραξη. Ξέρω όμως ότι δεν έχουν σχέση με τον χώρο της προσωπικά βιωμένης αλήθειας. Αλλά αν πρόκειται να δώσω εδώ μια «προσωπική» απάντηση, μια «βιωμένη αλήθεια», τι αξία θα μπορούσε να έχει αυτή για τον αναγνώστη; Πιστεύω καμία. Αν μάθει κάτι από την απάντησή μου, αυτό φυσικά δεν θα αφορά τον Χριστό, αλλά αυτόν που μιλά για τον Χριστό. Επομένως: Γιατί να κοινοποιήσω την απάντησή μου, αν η πρόθεσή μου δεν είναι ναρκισσική; Αλλά αν την κρατήσω για τον εαυτό μου αναιρείται το διαβλητόν της προθέσεως;

Θεόδωρος Ζιάκας: Μιλάμε για την κρίση του ίδιου του Υποκειμένου

Η απολυτοποίηση των οικονομολογικών όψεων της κρίσης συσκοτίζει τον ανθρωπολογικό χαρακτήρα της: ότι δηλαδή είναι κρίση του Υποκειμένου. Ωστόσο η ανθρωπολογική αυτή διάσταση της κρίσης έχει αναδειχθεί, από τους θεωρητικούς της κοινωνικής οντολογίας, ήδη από τη δεκαετία του ’80. Θυμίζω το ανεπανάληπτο έργο του Παναγιώτη Κονδύλη «Η κρίση του αστικού πολιτισμού», όπου και η ανάλυση της παθολογίας του κυρίαρχου ελληνικού μεταμοντερνισμού, μαζί με την καίρια περιγραφή της εξάντλησής του, την οποία ζούμε σήμερα.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ο επίλογος ενός ανάλογου βιβλίου, που γράφτηκε την ίδια περίοδο και το οποίο πραγματεύεται την κρίση του νεωτερικού Τεχνοσυστήματος ακριβώς ως κρίση του υποκειμένου -ως «έκλειψή» του πιο συγκεκριμένα.[*] Ως αποσύνθεση-διάλυση, λόγω εξάρθρωσης/καταστροφής της αυθυπερβατικής συστατικής του ορμής, αφ’ ενός. Αλλά, αφ’ ετέρου, όχι ως αποσύνθεσης αμετάκλητα καταστροφικής/υποστροφικής, αλλά ως εμπεριέχουσας συνάμα την δυνατότητα μετάβασης σε μια ανώτερη ανθρωπολογική βαθμίδα.

Σημείωση επί της ορολογίας:

- Με τη λέξη “υποκείμενο” νοείται εδώ ο «φορέας», η «υπόσταση» του κοινωνικού πεδίου. Πρακτικά αναφερόμαστε στους συγκεκριμένους ανθρώπους, συνυπολογίζοντας τη θέση που κατέχει -στο …GPS της κεφαλής τους- η προσιδιάζουσα στο υφιστάμενο κοινωνικό πεδίο θέσμιση των οντολογικών παραμέτρων του [ήγουν: ο τρόπος α) ρύθμισης της αντίθεσης ατομικού/συλλογικού, β) νοηματοδότησης των μεταφυσικών σημασιών και γ) θεμελίωσης της δικαιοπολιτικής νομιμοποίησης].

Σύγχρονος Γνωστικισμός Ἡ σχολὴ Γκουρτζίεφ

Τὴν ἀπάντηση στὴν κρίση τῆς ἐξατομίκευσης τὴν ἔχει ἤδη προσφέρει ὁ χριστιανισμός, γιατὶ ἔδωσε τὴ δυνατότητα στὸ διαλυμένο ἄτομο νὰ ἀναγεννηθεῖ «ἄνωθεν» κι ἀπὸ ἄτομο νὰ γίνει Πρόσωπο. Ἁναδεικνύοντας ὡς περιεχόμενο τῆς ἀνακαινισμένης προσωπικότητας τὴν ἐλευθερία τῆς ἀγάπης καὶ τὴν ἀγάπη τῆς ἐλευθερίας, ἐπιτρέπει τὴν ὑποστατικὴ ἕνωση τῆς ἀτομικότητας καὶ τῆς καθολικότητας ἀκριβῶς στὸ πεδίο τῶν κοινωνικῶν μας σχέσεων. Ἡ «πραγματικὴ ἀτομικότητα» ἐπιτυγχάνεται στὸ ἐδῶ καὶ τώρα. Ὄχι ὡς «ἀστρικὸ» ἢ ἄλλου εἴδους «κοσμικὸ» σῶμα, ἀλλὰ ὡς κοινωνικὸ σῶμα. Ὁ Ἕνας Θεός του εἶναι Ἁγάπη. Τριάδα Προσώπων. Ἁγάπη, ὄχι ὡς ἐνέργεια «κοσμική», δηλαδὴ ἐξωκοινωνική, ἀλλὰ ὡς πνεῦμα κοινωνίας. Εἶναι ἐνέργεια «ἄκτιστη» καὶ ὄχι «κτιστή». Ὁ Λόγος της εἶναι τὸ ὀντολογικὸ θεμέλιο τοῦ Κόσμου

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Η Σχολὴ Γκουρτζίεφ, ποὺ ἐμφανίστηκε τὸν 20ὸ αἰώνα, εἶναι μᾶλλον ἡ «ἐπιστημονικότερη» καὶ «ἀριστοκρατικότερη» μέσα στὸ πολύχρωμο φάσμα τοῦ σύγχρονου γνωστικισμοῦ. Καθὼς ἐνδιαφέρεται, πρὶν ἀπ’ ὅλα, γιὰ τὴ διατήρηση τῆς διδασκαλίας της σὲ ἕνα ὑψηλὸ ἐπίπεδο κατανόησης, ὥστε νὰ μὴν ἀλλοιωθεῖ καὶ ἐκφυλισθεῖ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου, εἶναι ἀντίθετη στὸν προσηλυτισμό.

Οἱ δυσνόητες ἰδέες της καὶ ἡ ἀναντιστοιχία ἀπαιτητικότητας καὶ πρακτικῶν ἀποτελεσμάτων μᾶλλον ἀπωθοῦν παρὰ ἑλκύουν. Ὁ homo hermeticus ζητᾶ ἐντυπωσιακὰ ἀποτελέσματα δίχως καθόλου κόπο.

Ὁμάδες μελέτης τοῦ γκουρτζιεφικοῦ γνωστικισμοῦ ὑπάρχουν ἀρκετὲς στὴ Δύση. Στὴν Ἑλλάδα κινοῦνται γύρω ἀπὸ δύο κέντρα: τὸ «Ἵδρυμα Γκουρτζίεφ» καὶ τὸ «Ἰνστιτοῦτο Γκουρτζίεφ». 

Σχεδὸν ὅλα τὰ ἔργα τῆς σχολῆς ἔχουν μεταφραστεῖ.1. 

Τὸ ἱστορικὸ τῆς σχολῆς.

Ὁ Γεώργιος Ἰβάνοβιτς Γκουρτζίεφ γεννήθηκε τὸ 1869 στὴν Ἁλεξανδρούπολη τῆς ἐπαρχίας Κὰρς τῆς Ἁρμενίας, ἀπὸ πατέρα Ἕλληνα καὶ μητέρα Ἁρμένισσα. Φοίτησε στὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο τῆς γενέτειράς του καὶ ἐν συνεχείᾳ στὸ ρωσικὸ κολέγιο τοῦ Κάρς, ὑπὸ τὴν ἐπιμέλεια τοῦ στρατιωτικοῦ ἀρχιμανδρίτη Μπόρις, φίλου τοῦ πατέρα του.

Ἁντὶ νὰ ἀκολουθήσει θρησκευτικὲς καὶ ἐπιστημονικὲς σπουδὲς καὶ νὰ γίνει παπὰς καὶ γιατρός, ὅπως θὰ ἤθελε ὁ δάσκαλός του, ἀποφάσισε νὰ ἀφιερώσει τὴ ζωή του στὴν ἀναζήτηση τῶν ἐξηγήσεων στὰ μυστήρια ποὺ ἀφήνουν ἀνεξήγητα ἡ θρησκεία καὶ ἡ ἐπιστήμη: στὴν ἀναζήτηση τῆς Γνώσης μὲ κεφαλαῖο γάμα. Γιὰ τὴν ἀνεύρεση τῆς «ἀνώτερης» αὐτῆς Γνώσης ἵδρυσε τὸ 1896 τὴν διεπιστημονικὴ ὁμάδα «Ἁναζητητὲς τῆς Ἁλήθειας», ἀπὸ γιατρούς, ἀρχαιολόγους, γεωγράφους, μουσικοὺς κ.ἄ. Καὶ ἐξαφανίστηκε, γιὰ πολλὰ χρόνια, σὲ εἰδικὲς ἀποστολὲς στὴ Μέση Ἁνατολή, τὴν Αἴγυπτο, τὴν κεντρικὴ Ἁσία, τὴν Ἰνδία, τὸ Θιβέτ, τὴν Ἄπω Ἁνατολή, τὴν Ἰνδονησία, μέχρι καὶ τὴν Αὐστραλία. Τί ἀπ’ αὐτὰ εἶναι ἀλήθεια καὶ τί μύθος μόνο ὁ ἴδιος τὸ ξέρει.

H Κρίση του Αυτοείδωλου

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Πρόλογος 2013

Οι αναλύσεις για την εξελισσόμενη εθνική κρίση είναι πλέον αναρίθμητες. Πολιτικές, οικονομικές και ηθικολογικές. Κοινός παρονομαστής τους το παραδοσιακό ερώτημα: «τις πταίει;». -Φταίει η πολιτική ηγεσία, λένε οι μεν. Φταίει ο λαός που τους ψηφίζει, συμπληρώνουν οι δε. Φταίει κι ο καθένας μας χωριστά, λένε όλοι, επειδή είμαστε καλοπερασάκηδες και απερίσκεπτοι αμοραλιστές. Ή αλλιώς: φταίτε και σεις οι δήθεν ανεύθυνοι, αφού «μαζί τα φάγαμε»... Πριν απ’ όλα βέβαια φταίει ο Ιμπεριαλισμός. Αλλά μαζί του φταίει κι ο λαός, που παρά τις εκκλήσεις δεν ξεσηκώνεται εναντίον του. Που αρνείται να δεχτεί ότι υπάρχει εναλλακτική λύση και είναι δεδομένη: ο σοσιαλισμός και ο εν συνεχεία κομμουνισμός...

Και ασφαλώς, εφόσον υπεύθυνοι για την καταστροφή είμαστε «εμείς οι ίδιοι», έπεται κατ’ ανάγκην ότι είμαστε και οι πλέον ακατάλληλοι να μας σώσουμε... Γι’ αυτό και εναποθέσαμε την πάσαν ελπίδα μας στα στιβαρά χέρια του γερμανικού Διευθυντηρίου της ευρωπαϊκής μας Οικογένειας. Άλλη λύση δεν βλέπουμε. Και ελπίζουμε, ότι είναι «θέμα χρόνου» να ολοκληρωθεί ο «κύκλος» της κρίσης και να «επιστρέψουμε στην ανάπτυξη». Άλλωστε, όπως ξέρουν και τα μικρά παιδιά, οι κρίσεις του καπιταλισμού δεν κρατούν για πάντα. Υπομονή λοιπόν και όλα θα πάνε καλά!Αν και δεν βλέπω λογικό ειρμό σε όλα αυτά δεν θα τα κρίνω. Ούτε οικονομολόγος είμαι, ούτε πολιτικός επιστήμων και γενικά ούτε καν πανεπιστημιακός. Δεν αποκλείεται, εξ άλλου, να τα αποδελτιώνω και λάθος. Γι’ αυτό και στέκομαι αποκλειστικά στις μελέτες που έχω κάνει ο ίδιος, -παρότι αναφέρονται στον τελείως διαφορετικό γνωστικό χώρο της πολιτισμικής ανθρωπολογίας. Βέβαια στο γνωστικό αυτό πεδίο βλέπουμε τα φαινόμενα από τη σκοπιά της μεγάλης διάρκειας και είναι επισφαλές να κάνει κανείς εξειδικευτικές καταδύσεις στο επίπεδο της βραχείας διάρκειας.

Το ΠΑΣΟΚ και ο ελληνικός ατομισμός

του Θεόδωρου Ζιάκα

Άρδην τ. 18 (1999)

Το ΠΑ­ΣΟΚ δια­χει­ρί­στη­κε μια κρί­σι­μη «φά­ση με­τά­βα­σης». Εί­χε στη διά­θε­σή του κά­ποια δε­δο­μέ­να μέ­σα και η δια­χεί­ρι­σή του ο­δή­γη­σε σε ο­ρι­σμέ­να α­πο­τε­λέ­σμα­τα. Ο α­πο­λο­γι­σμός της πα­ρου­σί­ας του στη ζω­ή της χώ­ρας εί­ναι χρή­σι­μος στο μέ­τρο που α­πα­ντά στα τρί­α αυ­τά ζη­τή­μα­τα: Ποιο ή­ταν το πε­ριε­χό­με­νο της «με­τά­βα­σης» που δια­χει­ρί­στη­κε (με­τά­βα­ση α­πό τι και σε τι), ποια ή­ταν τα μέ­σα που εί­χε στη διά­θε­σή του και τέ­λος πώς α­ξιο­λο­γού­νται τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα της δια­χεί­ρι­σής του.

Στο κεί­με­νο που α­κο­λου­θεί θα α­να­φερ­θώ στα τρί­α αυ­τά ζη­τή­μα­τα και θα κλεί­σω με το φαι­νό­με­νο του γε­νι­κού εκ­πα­σο­κι­σμού. Το ΠΑ­ΣΟΚ πέ­τυ­χε, σ’ αυ­τό το διά­στη­μα, να εκ­πα­σο­κί­σει α­κό­μα και τους φα­να­τι­κό­τε­ρους α­ντι­πά­λους του. Ο Κ. Κα­ρα­μαν­λής (ο α­νη­ψιός), για πα­ρά­δειγ­μα εί­ναι ο­φθαλ­μο­φα­νώς «πα­σο­κι­κό­τε­ρος» του Ση­μί­τη. Φαί­νε­ται, λοι­πόν, να υ­πάρ­χει μια κοι­νή «πα­σο­κι­κή ου­σί­α», στην ο­ποί­α με­τέ­χουν οι πά­ντες. Θα κοι­τά­ξω να δω πώς α­πο­κρυ­σταλ­λώ­νε­ται κοι­νω­νι­κά η «ου­σί­α» αυ­τή.

Ο χα­ρα­κτή­ρας της με­τά­βα­σης

Στο διά­στη­μα που συ­ζη­τά­με τε­λειώ­νουν τρεις «ε­πο­χές»: μια στην κλί­μα­κα της σύγ­χρο­νης ελ­λη­νι­κής ι­στο­ρί­ας και δυο στην κλί­μα­κα της πα­γκό­σμιας ι­στο­ρί­ας. Στη δι­κή μας κλί­μα­κα εί­ναι η κα­τάρ­ρευ­ση της πα­ρα­δο­σια­κής εμ­φυ­λιο­πο­λε­μι­κής πό­λω­σης. Στη διε­θνή κλί­μα­κα εί­ναι η κα­τάρ­ρευ­ση του υ­παρ­κτού σο­σια­λι­σμού και η με­τά­βα­ση του δυ­τι­κού (νε­ω­τε­ρι­κού) πο­λι­τι­σμού στο στά­διο του «με­τα­μο­ντερ­νι­σμού».

Η δια­χεί­ρι­ση των τριών αυ­τών «με­τα­βά­σε­ων», ό­που η πρώ­τη ε­ντάσ­σε­ται στη δεύ­τε­ρη και η δεύ­τε­ρη στην τρί­τη, α­παι­τού­σε και το α­ντί­στοι­χο «τρι­πλό πρό­γραμ­μα» (που να βγά­ζει τη χώ­ρα α­πό την εμ­φυ­λιο­πο­λε­μι­κή πό­λω­ση, να α­πα­ντά στις προ­κλή­σεις της με­τα­δι­πο­λι­κής διε­θνούς κα­τά­στα­σης και να προ­ε­τοι­μά­ζει τον Ελ­λη­νι­σμό για τη με­τα­νε­ω­τε­ρι­κή ε­πο­χή). Προ­φα­νώς το ΠΑ­ΣΟΚ εί­χε σχέ­διο για τον πρώ­το με­τα­σχη­μα­τι­σμό. Ας το ο­νο­μά­σου­με «πρό­γραμ­μα της Με­τα­πο­λί­τευ­σης». Για τον δεύ­τε­ρο ό­μως με­τα­σχη­μα­τι­σμό δεν εί­χε τί­πο­τα. Νό­μι­ζε ό­τι ο δι­πο­λι­σμός εί­ναι μό­νι­μη στα­θε­ρά του πα­γκό­σμιου συ­στή­μα­τος. Κι ο σο­σια­λι­σμός η μο­να­δι­κή και α­ξε­πέ­ρα­στη α­πά­ντη­ση στο κοι­νω­νι­κό πρό­βλη­μα. Για τον τρί­το με­τα­σχη­μα­τι­σμό, που α­πο­τε­λεί και τη βα­θύ­τε­ρη ου­σί­α του δεύ­τε­ρου, ού­τε λό­γος. Το ΠΑ­ΣΟΚ, ό­πως και ο­λό­κλη­ρο το πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα, τον α­γνο­εί.

Έ­τσι, ε­νώ πε­τύ­χαι­νε τους βρα­χυ­πρό­θε­σμους στό­χους του, το ΠΑ­ΣΟΚ προ­ε­τοί­μα­ζε τη χώ­ρα για έ­να μέλ­λον τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κό απ’ αυ­τό που πράγ­μα­τι ερ­χό­ταν.

Παιδεία και εθνισμός

inShare

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας
Oι δύο βασικοί πόλοι αναφοράς του Νέου Ελληνισμού είναι η Τουρκία και η  Δύση και  οι σχέσεις μαζί τους αποτελούν το κεντρικό ζήτημα της νέο ελληνικής εθνικής στρατηγικής.

Η στρατηγική αυτή ήταν από την αρχή και εξακολουθεί να είναι και σήμερα, η στρατηγική της Προστασίας και του Εκσυγχρονισμού: Η ουσία της ήταν η εσκεμμένη δορυφοροποίηση του ελλαδικού κράτους γύρω από την κάθε φορά δεσπόζουσα δυτική δύναμη, με άμεσο προσδοκώμενο όφελος την προστασία έναντι της τουρκικής απειλής και μακροπρόθεσμο την απόσπαση του ελληνικού λαού από το βυζαντινό πολιτισμικό δρόμο και την ενσωμάτωση του στο δυτικό. Περιεχόμενο δηλ. της στρατηγικής της Προστασίας ήταν μια εκπαιδευτική στρατηγική εκδυτικισμού που πάντοτε οριζόταν ως στρατηγική εκσυγχρονισμού-εξευρωπαϊσμού.

(Η υποκατάσταση της ανατολικής απειλής με τον «από Βορρά κίνδυνο», στο διάστημα μετά το 1922 ως την πτώση της δεύτερης εθνικιστικής δικτατορίας, δεν άλλαξε την ουσία της εθνικής στρατηγικής. Τα δυο πεδία ορισμού της, η Προστασία κι ο Εκσυγχρονισμός, διατηρήθηκαν).