Του Βασίλη Ασημακόπουλου
«...και φαντασιοκοπούντες, αγωνίζονται να συναρμόσωσι τον νέον Ελληνισμόν μετά του αρχαίου δι’ εναερίου τινός και αοράτου γεφύρας»
Κων/νος Παπαρρηγόπουλος
Του Βασίλη Ασημακόπουλου
«...και φαντασιοκοπούντες, αγωνίζονται να συναρμόσωσι τον νέον Ελληνισμόν μετά του αρχαίου δι’ εναερίου τινός και αοράτου γεφύρας»
Κων/νος Παπαρρηγόπουλος
Ο πρώτος εορτασμός της εθνικής επετείου |
Οι μαθητικές παρελάσεις τελικά επιβλήθηκαν "από τα κάτω και όχι από τα πάνω". Ο συνομιλητής της Καραμανωλάκης το βρίσκει πολύ ενδιαφέρον και προφανώς και σημείο προβληματισμού αφού όπως λέει ακόμα και "στο δικό τους το μυαλό" (των "φωταδιστών") οι μαθητικές παρελάσεις ήταν κάτι που ερχόταν "από τα πάνω, για να εκβιάσουν το πατριωτικό συναίσθημα των μαθητών".
Φουστανέλες, χλαμύδες και άλλες ιστορίες για τη συγκρότηση του εθνικού παρελθόντος
Συζητούν η Χριστίνα Κουλούρη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
O Bαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τη Χριστίνα Κουλούρη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930 (Αλεξάνδρεια 2020), για τη συγκρότηση του εθνικού παρελθόντος στον πρώτο αιώνα ζωής του ελληνικού κράτους. Οι λιθογραφίες, οι ζωγραφικοί πίνακες, οι αναβιώσεις του αρχαίου δράματος, οι επέτειοι και τα μνημεία αποτελούν την πρώτη ύλη μιας συζήτησης για το πως οι Νεοέλληνες εικονογράφησαν το εθνικό παρελθόν τους, πως συγκρότησαν την αυτοεικόνα τους και τις διαδρομές της μέσα στο χρόνο. Αναδεικνύοντας τη σημασία της Επανάστασης του 1821 ως κεντρικό μνημονικό γεγονός σε σύγκριση με την αρχαιότητα ή το Βυζάντιο, η συζήτηση επικεντρώνεται, τέλος, στους εορτασμούς της εν όψει και της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξή της.
Η ίδια βέβαια παλιά μας έλεγε ότι οι μαθητικές παρελάσεις αποτελούν "απαρχαιωμένο θεσμό με μιλιταριστικό χαρακτήρα που αποτέλεσαν έμπνευση ολοκληρωτικών καθεστώτων":
«Ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί μας και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση…».
«Έκατσα που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους απεκατέβηκα κάτω. Ήταν μιά εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς… Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ’ ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα. Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του.
– Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι. – Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια… Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή του».
«Χωρίς αρετή και πόνο εις την πατρίδα και πίστη εις την θρησκεία τους έθνη δεν υπάρχουν».
«…Κι’ αν είμαστε ολίγοι…παρηγοριώμαστε μ’ έναν τρόπον, ότι η τύχη μας έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους. Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε, τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν, κι΄όταν κάνουν αυτείνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν…».
«…Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι’ αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι, όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσωμεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμε κι’ όλοι μαζί και να μη λέγη ούτε ο δυνατός «εγώ», ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστή μόνος του και φκειάση, ή χαλάση, να λέγη εγώ, όταν όμως αγωνίζονται πολλοί να φκειάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι’ όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθωμεν γνώση, αν θέλωμεν να φκειάσωμεν χωριόν, να ζήσωμεν όλοι μαζί….».
«Κι’ όσο αγαπώ την πατρίδα μου δεν αγαπώ άλλο τίποτας. Ναρθή ένας να μου ειπή ότι θα πάγη ομπρός η πατρίδα, στρέγομαι να μου βγάλη και τα δυό μου μάτια. Ότι αν είμαι στραβός, και η πατρίδα μου είναι καλά, με θρέφει, αν η πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια νάχω, στραβός θανά είμαι. Ότι σ΄αυτείνη θα ζήσω, δεν έχω σκοπό να πάγω αλλού».
Το 2021 σηματοδοτείται από δύο συλλογικές υποχρεώσεις: την αντιμετώπιση της πανδημίας και τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Μιλώντας ιδιαίτερα για την επέτειο των 200 χρόνων, μπορούμε να πούμε ότι καθορίζεται και από την έξαρση της μόνιμης εθνικής απειλής: την επεκτατικότητα της Τουρκίας, που για την αντιμετώπισή της χρειάζεται όχι μόνο στρατιωτική, αλλά και παλλαϊκή ετοιμότητα.
Η Επανάσταση του 1821 γίνεται το δημιουργικό ιστορικό υπόστρωμα τροχισμού των εθνικών μας αντανακλαστικών. Και υπ’ αυτήν την έννοια το ζήτημα δεν εξαντλείται στις ενέργειες μιας κρατικο-ιδιωτικής επετειακής επιχείρησης, που ακούει στο όνομα "Επιτροπή Ελλάδα 2021". Η Επιτροπή αυτή, με ανούσιο τίτλο αφού δεν αναφέρεται ούτε σε επέτειο και ούτε στο 1821, θα διαχειρισθεί, στο όνομα του ελληνικού λαού, τα 200 χρόνια από την επανάσταση.
Η συμμετοχή στην Επιτροπή προσώπων που έχουν εκφραστεί, μέσα από βιβλία, άρθρα και τηλεοπτικές σειρές (!), για πρόσωπα και γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, με αμφιλεγόμενες πολιτικοϊδεολογικές στοχεύσεις, όπως είναι η υπέρβαση της εθνικής συνείδησης για χάρη μιας "ευρωπαϊκής" και ο κατευνασμός της τουρκικής επεκτατικότητας, δημιουργούν βάσιμες ανησυχίες για το αν οι εκδηλώσεις για το 1821 θα συναρτηθούν με το εθνικό ζήτημα, που είναι η κατανόηση και η αντιμετώπιση του "τουρκικού προβλήματος".
Υπ’ αυτήν την έννοια κινδυνεύει να μαγαριστεί το βασικότερο ιστορικό υπόστρωμα απ’ όπου αντλεί ο ελληνικός εθνι(κι)σμός-πατριωτισμός τις εμπνεύσεις και τα παραδείγματά του. Έτσι, μπορεί να δούμε ανάλογες αποκαθηλωτικές προσεγγίσεις, σαν αυτές της σειράς "1821", του ΣΚΑΙ (2011) για τον Κολοκοτρώνη, τον αντιπροσωπευτικότερο ήρωα της Επανάστασης, επειδή δεν ικανοποιούσε ο συμβολισμός του, σε μια περίοδο που ο ελληνικός λαός αμφισβητούσε τον μονόδρομο των μνημονίων και άρα έπρεπε να αναθερμανθεί η δυτικοφροσύνη του.
Μέσα από την υπερπροβολή προσωπικών παραμέτρων της ζωής του και παρουσιαζόμενος ως «ιδιοτελής», μαγαριζόταν η ηρωική του εικόνα, ενώ αναβαθμιζόταν η εικόνα του δυτικίζοντα Μαυροκορδάτου, παρουσιαζόμενος ως «ανιδιοτελής». Μπορεί ακόμη να δούμε μέλη της Επιτροπής να υποβαθμίζουν τον ελληνοβαλκανικό διαφωτισμό, είτε ως ασήμαντη υποσημείωση στο δυτικοευρωπαϊκό διαφωτισμό, είτε ως «ρωγμή στη συνέχεια» του Ελληνισμού και ότι ορθώς το ελληνικό κράτος, ως έκφραση του δυτικοευρωπαϊκού διαφωτισμού, απώθησε ως άχρηστα τα κείμενα και το "ήθος" του.
Να υπονοηθεί, κατά συνέπεια και η Επανάσταση του 1821, σαν ρωγμή στη συνέχεια του Ελληνισμού, επειδή αυτή θεωρείται μέρος του ελληνοβαλκανικού διαφωτισμού. Το ότι όμως ο ντόπιος διαφωτισμός αχρηστεύτηκε, δεν οφείλεται στην ασυνέχεια, αλλά στη συνέχειά του, στο νήμα του Ελληνισμού. Οφείλεται στο αποικιοκρατικό πρόγραμμα των Βαυαρών-δυτικών που πρόκρινε μια νέα εθνική ταυτότητα, ομογενοποιημένη γύρω από το νόημα και τη γεωγραφία της Αθήνας και όχι γύρω από τη βυζαντινή, κωνσταντινουπολιτικο-κεντρική και πλουραλιστική ταυτότητα και γεωγραφία του επαναστατικού Ελληνισμού.
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 200 ΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ ΣΥΝΟΜΙΛΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΧΟΛΕΒΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟ
Η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ο Γιώργος Καραμπελιάς με αφορμή την συμπλήρωση 200 ετών από την επανάσταση του 1821 θα πραγματοποιήσουν σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσουν την έναρξη του Αγώνα.
Η πρώτη εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου στις 19:00 με θέμα: «Φιλική Εταιρεία, ήταν ώριμη η επανάσταση;».
Ο Γ. Καραμπελιάς θα συνομιλήσει με τον πολιτικό επιστήμονα και συγγραφέα Κωνσταντίνο Χολέβα και τον συγγραφέα και διδάκτορα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, Μελέτη Μελετόπουλο.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά στο κανάλι Youtube και τη σελίδα Facebook του ΙΑΝΟΥ.