του Γιάννη Ραχιώτη
Κείμενό στο "Δρόμο της Αριστεράς" της 23/6/2018 που συνοψίζει τοποθέτησή του σε εκδήλωση του "Δρόμου" με θέμα το "Λαίκισμό και εθνολαϊκισμό".
Αρχικά θα 'θελα να πω ότι δεν είναι εμπεδωμένο το περιεχόμενο της έννοιας του εθνολαϊκισμού, εξ ου και η ανάγκη να κάνουμε συζητήσεις για να το προσδιορίσουμε. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για έναν πολύ επιθετικό όρο που χρησιμοποιείται από τις διεθνείς δυτικές ελίτ για να προσδιορίσει τους πολιτικούς αντιπάλους τους και να τους αποδώσει ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο .
Θέλω να θυμίσω ότι ο όρος «λαϊκισμός» δεν χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα χρόνια του νεοφιλελευθερισμού, αλλά στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, του '50 και του '60. Τότε χρησιμοποιήθηκε πάλι απ' τις δυτικές ελίτ αλλά για να προσδιορίσουν εν μέρει κάτι άλλο από αυτό που προσδιορίζουν σήμερα. Προσδιόριζαν τότε ως λαϊκιστές τους ηγέτες χωρών οι οποίοι, χωρίς να ανήκουν στο κομμουνιστικό μπλοκ, ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας των χωρών τους, ήταν κυρίως υπέρ των εθνικοποιήσεων και υπέρ του ξηλώματος των ξένων βάσεων. Ως τέτοιους, λαϊκιστές, προσδιόριζαν τον Περόν στην Αργεντινή, τον Μοσαντέκ στο Ιράν, τον Νάσερ στην Αίγυπτο, μια σειρά λατινοαμερικάνους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Αλιέντε, και άλλους.
Τι είναι αυτό όμως που σήμερα προσδιορίζουν σαν «λαϊκισμό» και ποιοι είναι οι χρήστες του όρου; Πρέπει να είναι σαφές ότι οι χειριστές του όρου λαϊκισμός και εθνολαϊκισμός , είναι οι διοικούσες δυτικές ελίτ. Δεν απαντάται η χρήση αυτού του όρου κάπου αλλού. Στις σημερινές νεοφιλελεύθερες εποχές προσδιορίζουν δύο πράγματα . Αφενός τους ηγέτες και τις κυβερνήσεις που παλεύουν για την ανάκτηση ή τη διατήρηση της κρατικής κυριαρχίας των χωρών τους , άσχετα από τη σκοπιά που το βλέπουν, αν είναι δεξιά, λιγότερο δεξιά πολιτική ή αριστερίζουσα πολιτική. Εν πάσει περιπτώσει ως λαϊκιστές ή εθνολαϊκιστές κατατάσσονται αυτοί που έχουν μια αντιπαγκοσμιοποιητική προσέγγιση, η οποία θετικά εκφράζεται ως προσπάθεια ανάκτησης κυριαρχίας, και πρέπει να κρατήσουμε την θετική διάσταση για να μπορούμε να συνεννοηθούμε καλύτερα.
Αφετέρου μια δεύτερη ομάδα, εν πολλοίς κοινή με την προηγούμενη , αυτών που υλοποιούν ή προπαγανδίζουν πολιτικές, που -με αρκετή δόση ειρωνείας- αποκαλούν «νεοκενσυανές» . Κατά τη γνώμη μου πρέπει να αποφύγουμε να απαξιώνουμε ως απλά «νεοκευνσιανές» τις πολιτικές ενίσχυσης των λαϊκών στρωμάτων, γιατί είμαστε σε εποχές παγκοσμιοποίησης. Δεν πρόκειται απλά για λίγη περισσότερη στήριξη των λαϊκών στρωμάτων ή λίγο μεγαλύτερο κρατικό τομέα. Γιατί στην εποχή της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, ζούμε σε μια κατάσταση του «όλα ή τίποτα». Η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν έστω εντός του καπιταλιστικού στρατοπέδου ασκούνται άλλες παράλληλες πολιτικές ενίσχυσης των λαϊκών στρωμάτων, ενίσχυσης του κρατικού τομέα κ.ο.κ. Γι' αυτό φέρονται τόσο επιθετικά και αποκαλούν λαϊκιστές όσους έχουν έστω και επιμέρους διαφορές στα ζητήματα της οικονομίας και του κράτους.
Πού καταλήγει αυτό; Για να μπορεί να υπάρξει παγκοσμιοποίηση και να λειτουργήσει, ο κόσμος πρέπει να είναι μονοπολικός. Δεν μπορεί να είναι διαφορετικά. Πρέπει δηλαδή να υπάρχει μια παγκόσμια διοίκηση της οικονομίας αλλά και των λαών και των όποιων κρατικών οντοτήτων είναι επιτρεπτές μέσα στον παγκοσμιοποιητικό χυλό. Άπαξ και δημιουργείται μία πολυπολική πραγματικότητα στον πλανήτη, αυτό ρηγματώνει ουσιωδώς την παγκοσμιοποίηση. Δεν νομίζω ότι αυτή τη στιγμή έχουμε ήδη έναν πολυπολικό κόσμο. Έχει όμως συνειδητοποιηθεί η ανάγκη του από ευρύτατα στρώματα και κυβερνήσεις. Και υπάρχουν ορισμένα βήματα σ' αυτήν την κατεύθυνση, όχι σταθερά, με πολλά μπρος και πίσω. Όμως, παρ’ ότι τα πράγματα να έχουν ένα τέτοιο προσανατολισμό , είναι σαφές ότι θα χυθεί ακόμα πολύ αίμα για να διαμορφωθούν ανταγωνιστικοί πόλοι στο παγκόσμιο δυτικό σύστημα.
Συμπερασματικά, ότι το σημερινό διακύβευμα δεν είναι «καπιταλισμός ή σοσιαλισμός» ‒ αυτό θα είναι το «τελικό» διακύβευμα του κόσμου μας , ίσως σε γενιές μετά από τη δική μας όχι άμεσα. Το άμεσο είναι να σπάσει η καταθλιπτική κυριαρχία των δυτικών ελίτ στον πλανήτη που δεν επιτρέπει στους λαούς να ανασάνουν. Το σημερινό διακύβευμα είναι η αναγκαία πολυπολικότητα για την οποία πρέπει να αγωνιστούμε. Αυτό είναι όρος επιβίωσης και για τις μικρές χώρες που δεν μπορούν καθαυτές να είναι ανταγωνιστικός πόλος στο δυτικό σύστημα. Αλλά όμως όταν υπάρξουν, και αν ανδρωθούν ποτέ και άλλοι πόλοι, τα περιθώρια κίνησης των μικρότερων ή των μεσαίων δυνάμεων διαφοροποιούνται , αλλάζουν επίπεδο. Αυτό είναι το ζητούμενο.