ΤΑ ΣΠΑΣΜΕΝΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

ΤΑ ΣΠΑΣΜΕΝΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗΣ·ΣΑΒΒΑΤΟ, 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Τα κορίτσια σπάνε εύκολα. Τα μικρά κορίτσια σπάνε εύκολα. Όπως και τα μικρά αγόρια σπάνε εύκολα. Όπως η τεντωμένη χορδή ενός βιολιού σπάει εύκολα στα χέρια ενός άγαρμπου που περνιέται για δεξιοτέχνης. Τα μικρά παιδιά είναι οι τεντωμένες χορδές μιας μουσικής που γυρεύει να ακουστεί. Μια μουσική που ζητάει να υπάρξει. Κι εσύ μπορεί να κοιτάς, ίσως και μετά από χρόνια, απορημένος και να αναρωτιέσαι τι της έκανες, τι του έκανες, τι έκανες σ’ αυτό το παιδί. Δεν ήταν δίκαιο. Στ’ αλήθεια δεν ήταν καθόλου δίκαιο. Ήταν μονάχα ένα ανυπεράσπιστο μικρό βιολί, που έτρεχε τρομαγμένο να κλειστεί μέσα στη σάρκινη θήκη του. Το φως του ήταν ακόμη τόσο λαμπερό. Και όμως έμοιαζε να μην σε νοιάζει καν. Πήρες την καρδιά αυτού του μικρού κοριτσιού και το ανάγκασες να μεγαλώσει τόσο γρήγορα. Έπιασες με τα δυο σου χέρια αυτό το μικρό βιολί και το τράβηξες, από τα πόδια ως το λαιμό, όσο έφτανε ο θυμός σου. Κι’ όμως δεν υπήρχε κανένας λόγος να μεγαλώσει. Γιατί κανείς δεν βιάζεται να μεγαλώσει.

Κι’ έτσι τώρα λέξεις όπως «αθωότητα», λέξεις όπως «τρυφερότητα», δεν σημαίνουν τίποτα πια. Μονάχα «άφησε με ήσυχη». Λες και από τη γδαρμένη «αθωότητα» άφησες πίσω μονάχα το «α». Κι από την αρπαγμένη «τρυφερότητα» ξέμεινε μονάχα το «φ». Κάπως, κουτσά στραβά, οι φωνές του πόνου γέννησαν τα υπόλοιπα φωνήεντα. Και το «ήσυχη» φάνηκε σαν μια λύση της στιγμής. Έτσι, έμεινε μονάχα ένα οργισμένο «Άφησε με ήσυχη».

Η ψυχοπαθολογική θεολογία του Νεοφιλελευθερισμού

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Τι κοινό έχει άραγε ο θάνατος της 62χρονης εργαζόμενης στην καθαριότητα στο Δήμο Ζωγράφου, με την αυτοκτονία της 42χρονης απλήρωτης εργαζόμενης από τα Γιαννιτσά και το θανατηφόρο δυστύχημα ενός 23χρονου διανομέα; Τι κοινό έχουν, πέρα από τον αδόκητο θάνατο τους εξ’ αιτίας των συνθηκών ή των παραμέτρων της εργασίας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας; Τι κοινό έχουν, πέρα από τη δικαιολογημένη οργή των απλών ανθρώπων ενάντια στη βία της μισθωτής εργασίας και στις αδιανόητες συνέπειες της; Μοιάζει να μην έχουν κανένα άλλο κοινό. Απλά, άνθρωποι της «διπλανής πόρτας», καταβάλλουν, με την ίδια τη ζωή τους, μέρος του τιμήματος για την απρόσκοπτη λειτουργία της βαρβαρότητας που παριστάνει την οργανωμένη οικονομία.

Κι’ όμως, παρά τους θανάτους, αυτούς και εκατομμύρια άλλους σ’ όλο τον πλανήτη, το σύστημα προσπερνάει την απώλεια της ζωής περίπου σαν να πρόκειται για φυσικό φαινόμενο ή σπεύδει να εντοπίσει την ευθύνη στην απερισκεψία, στην απροσεξία, στην επιπολαιότητα ή και στη ψυχική βλάβη των ίδιων των θυμάτων. Και εκατομμύρια άνθρωποι σπεύδουν να υιοθετήσουν τις απόψεις αυτές που ταυτίζουν την ανάγκη για επιβίωση του εργαζόμενου με μια περίπου ανήκεστο βλάβη. Η φτώχεια είναι απόδειξη ατομικής ανικανότητας πλουτισμού, θα σου πουν οι νεοφιλελεύθεροι. Η φτώχεια είναι αποτέλεσμα ατομικής ανεπάρκειας, θα δηλώσουν οι πεφωτισμένοι υποστηριχτές της εκ γενετής εξασφαλισμένης «αριστείας».

«Η ώριμη αγάπη είναι όταν αγαπάς, όχι όταν αγαπιέσαι.» ― Irvin D. Yalom

«Κάθε άνθρωπος πρέπει να επιλέγει πόση αλήθεια μπορεί να αντέξει» ― Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Η απελπισία είναι το τίμημα που πληρώνει κανείς για να φτάσει στην αυτογνωσία. Κοιτάξτε βαθιά στη ζωή σας και θα διαπιστώσετε ότι η απελπισία βρίσκεται παντού» – Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Μόνο ένας πληγωμένος θεραπευτής μπορεί πραγματικά να θεραπεύσει» ― Irvin D. Yalom, Στο Ντιβάνι

«Μια μέρα, σύντομα, ίσως σε σαράντα χρόνια, δεν θα ζει κανείς από αυτούς που με έχουν γνωρίσει. Τότε θα είμαι πράγματι νεκρός – όταν δηλαδή δεν θα υπάρχω πια στη μνήμη κανενός. Σκέφτηκα ότι κάποιος, που είναι πολύ ηλικιωμένος είναι το τελευταίο ζωντανό πλάσμα πάνω στη γη που έχει γνωρίσει κάποιο άλλο άτομο ή κάποιo πλήθος ατόμων προσωπικά και που τώρα έχουν φύγει από ζωή. Όταν το άτομο αυτό πεθάνει, πεθαίνει μαζί του και το πλήθος αυτών, εξαφανίζεται από τη ζωντανή μνήμη. Αναρωτιέμαι, για μένα ποιος θα είναι αυτός ο άνθρωπος, τίνος ο θάνατος θα με κάνει να πεθάνω πραγματικά;» ― Irvin D. Yalom, O Δήμιος του Έρωτα κι άλλες Ιστορίες Ψυχοθεραπείας.

«Αν ανέλθουμε αρκετά ψηλά στην κοινωνία, θα φτάσουμε κάποια στιγμή σε ένα ύψος από το οποίο η τραγωδία παύει να φαίνεται τόσο τραγική» ― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

«Η ζωή είναι μια σπίθα ανάμεσα σε δύο όμοια κενά, το σκοτάδι πριν τη γέννηση και το σκοτάδι μετά τον θάνατο». ― Ιrvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Είναι λάθος να κάνεις παιδιά από ανάγκη, λάθος να χρησιμοποιείς το παιδί σου για να ανακουφίσεις τη μοναξιά σου, λάθος να δίνεις σκοπό στη ζωή σου με την αναπαραγωγή ενός αντιγράφου του εαυτού σου. Είναι λάθος επίσης να αναζητάς την αθανασία με το να σπέρνεις τον σπόρο σου στο μέλλον, νομίζοντας ότι περιέχει τη συνείδησή σου! » ― Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Το πνεύμα του ανθρώπου οικοδομείται από τις επιλογές του» ― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

π. Ν. Λουδοβίκος: To πραγματικό Σώμα και ο πραγματικός Άλλος

«Δεν υπάρχει τίποτα πιο συναρπαστικό από την αντιμεταφυσική αμεσότητα με την οποία τίθεται το πρόβλημα του σώματος, το ερωτικό πρόβλημα και η παρουσία του Άλλου. 

Ο άνθρωπος δεν σκέπτεται μόνο με το νου του αλλά με την βιολογικότητά του (σώμα) δηλαδή και με το νόημα το οποίο αντλεί από αυτή και αλλά και το νόημα το οποίο της δίνει.Το όλον αυτού κατά Άγιο Μάξιμο Ομολογητή» 

Πολεμικό Μουσείο Νοέμβριος 2017 

Συνέδριο ανθρώπινης σεξουαλικότητας και αναπαραγωγής 

Ο ερωτευμένος Νίτσε και η γέννηση του νιτσεϊκού «Τάδε έφη Ζαρατούστρα».

του Βασίλη Στοϊλόπουλου 

Ακόμα και ένας φιλόσοφος του δικού του διαμετρήματος, ο οποίος κατά κανόνα κρατούσε αποστάσεις ασφαλείας από τις γυναίκες, υποδύθηκε, σε μια αμφιβόλου αισθητικής φωτογραφία, το ρόλο του ταπεινωμένου υποζυγίου. Καθοδηγούμενος (μαζί με τον αντίζηλό του Πάουλ Ρέε ) από το μαστίγιο μιας νεαρής, «εκκεντρικής» Ρωσογερμανίδας με την «πανούργα γοητεία», που προσωποποιούσε «το αχαλίνωτο πάθος για ελευθερία».

Μέσα στη μοναξιά του, ο 38χρονος, άπειρος, συνεσταλμένος αλλά και ζηλότυπος Νίτσε πίστεψε πως η 21χρονη Λου Σαλομέ αποτελεί γι αυτόν την πολύτιμη «φιλοσοφική λίθο» και το «μαγικότερο όνειρο της ζωής» του. Είδε στο πρόσωπό της ένα πλάσμα «με οξύνοια αετού και θάρρος λιονταριού», που όμως ποτέ δεν κατάφερε, όσο και αν προσπάθησε, να κατακτήσει.

Ταπεινωμένος, κατάκοπος και απελπισμένος από την απόρριψη πρότασης γάμου στη Λου και σε βαθιά υπαρξιακή κρίση, ο «ημιθανής» κορυφαίος φιλόσοφος δεν άργησε, όπως γίνεται συχνά όταν κάποιος χάνει την αυτοπειθαρχία του, να εξαπολύσει «πυρά μίσους». Η Femme fatale που λίγο πριν εξυμνούσε έγινε «Η κοκαλιάρα, βρομερή, ελεεινή μαϊμού με τα στραβά στήθη – μια μάστιγα»!

Όλο το 1882 ήταν για τον Νίτσε μια περίοδος που πάλλονταν αδέξια και παράφορα μεταξύ παραδείσου και κολάσεως. Ο διαπρεπής φιλόσοφος βρήκε όμως γρήγορα «το αλχημικό κόλπο» και κατάφερε «να αναδυθεί από αυτά τα βάθη και να σταθεί στο ύψος του». Το στενάχωρο πάθος του για μια γυναίκα, που ήταν όντως πολύ πιο μπροστά από την εποχή της, γιατρεύτηκε σχετικά γρήγορα με τη φιλοσοφία και τη συγγραφή. Έτσι, μέσα στον Ιανουάριο του 1883 (135 χρόνια πριν) συγγράφει το πρώτο μέρος του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα».
Καλό βράδυ !

Το ταξίδι του χαμένου εαυτού

Σε ένα από τα αφοριστικά του αποφθέγματα, ο Νίτσε είχε πει: «Να χάνεις τον εαυτό σου. Όταν κανείς έχει βρει τον εαυτό του, πρέπει να ξέρει από καιρό σε καιρό να τον χάνει - κι έπειτα να τον ξαναβρίσκει, εφόσον βέβαια είναι στοχαστής. Γιατί γι'αυτόν αποτελεί μειονέκτημα να είναι διαρκώς δεμένος με ένα πρόσωπο».

Το οχυρό του εαυτού είναι απρόσιτο και απομακρυσμένο σε μία μυστική και ζοφερή γωνιά. Αποτελεί μεγάλο ψυχικό επίτευγμα η προσπάθεια ανακάλυψης των κρυφά κωδικοποιημένων διόδων του και αυτή...είναι, μονάχα, η αρχή. Η ζωή είναι ένας διαρκής αγών αναζήτησης, εύρεσης, απομάκρυνσης, αποκάλυψης, επαναπροσδιορισμού, γνώσης, ελέγχου και συνείδησης. Όλα προς χάριν της δόξας του ενός...του εαυτού.

Όλα με σκοπό το αρχαίο και ψυχικά επενδυμένο ρητό: "Κατά τον δαίμονα εαυτού". Στην ελληνική αρχαιότητα, ο "Δαίμων" ήταν ο προστάτης που κατένειμε την μοίρα. "Δαίμων εαυτού" αποκαλούταν η θεότητα, η οποία ζούσε στην ψυχή των ανθρώπων από την γέννηση μέχρι και τον θάνατο και μεριμνούσε για την προσωπική εξέλιξη και ευημερία του ανθρώπου. Η φράση "Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού" αναφέρεται στην επιλογή από το άτομο σκέψεων και πράξεων που η συνείδησή του θεωρεί σωστές και του τις υπαγορεύει, ακόμα και εάν έρχονται σε σύγκρουση με τις κοινωνικές επιταγές. Την φράση αυτή επικρότησαν και υιοθέτησαν οι Στωικοί φιλόσοφοι.

Συνείδηση, λοιπόν...μία λέξη φαινομενικά απλή, αλλά με τόσα αποκρυφιστικά νοηματοδοτήματα και συσχετιζόμενη με τόσες άλλες συγγενικής φύσεως λέξεις...υποσυνείδητο, ασυνείδητο...Το ταξίδι, μόλις, ξεκίνησε.

Carl Rogers: Ενσυναίσθηση και Γνησιότητα

30.10.2017

«Στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους ανακάλυψα ότι τελικά δεν βοηθά να παριστάνω κάτι που δεν είμαι» Rogers, 1961.

Ενσυναίσθηση

Η ενσυναίσθηση αποτελεί τον δεύτερο αναγκαίο παράγοντα της θεραπευτικής σχέσης, που προτάθηκε από τον Carl Rogers.

Στην διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευτής εγκαταλείπει τον προσωπικό του τρόπο αντίληψης των πραγμάτων και συναισθάνεται αληθινά τον άνθρωπο που έχει απέναντί του. Αυτό σημαίνει ότι δεν προβάλει δικές του αξιολογήσεις, ούτε υιοθετεί τον ρόλο κριτή η της αυθεντίας, στην προσπάθεια ερμηνείας του πελάτη.

Ενσυναίσθηση VS κλινικές διαγνώσεις

Η ενσυναίσθηση δεν υφίσταται όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον άλλο με βάση την δική μας αποθηκευμένη γνώση. Για παράδειγμα, όταν ένας θεραπευτής προσπαθεί να ερμηνεύσει την εμπειρία του άλλου μέσα από διαγνωστικά συστήματα ψυχικών διαταραχών, δεν συναισθάνεται τον πελάτη, παρά σπεύδει σε μια εκ των έξω κατηγοριοποιήση, που μειώνει την μοναδικότητα της εμπειρίας. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί οπαδοί της προσωποκεντρικής προσέγγισης αποφεύγουν τις κλινικές διαγνώσεις.

Μάσιμο Ρεχαλκάτι | Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου | αποσπάσματα 1.2

περίληψη: Αντι-Οιδίποδας των Ντελέζ Γκουαταρρί – ο άνθρωπος ως επιθυμητική μηχανή – και το πνεύμα του υπερμοντέρνου καπιταλισμού·  ‘μικροφασισμοί του Αντι-Οιδίποδα- και μια λησμονημένη αυτοκτρική των έμπνευστών του…

Ο γιός αντι-Οιδίποδας

Τι σημαίνει να διαπιστώνεις ότι ο γιός-Οιδίποδας φέρει μέσα του το σπέρμα του γιού-Αντί-Οιδίποδα; Η αναφορά αυτή ανάγεται στην αντι-οιδιπόδεια κουλτούρα που καλλιεργήθηκε τη δεκαετία του ’70, με την έκδοση ενός βιβλίου που άφησε εποχή: Ο Αντί-Οιδίπους των ΝΤελέζ και Γκουαταρρί (1972). Πρόκειται για την πιο ισχυρή κριτική στην πρακτική και τη θεωρία της ψυχανάλυσης, προερχόμενη από την «αριστερά». Σήμερα κυριαρχεί η συντηρητική κριτική της «δεξιάς»: εναντίον της ψυχανάλυσης διάκειται η επιστημονική ψυχολογία, η χημική ισχύς του ψυχοφαρμάκου, η αυθεντία της ψυχιατρικής στην θεραπεία της νοητικής αποδιοργάνωσης. Αντίθετα, οι συγγραφείς του Αντί-Οιδίποδα (ένας ήδη πολύ γνωστός φιλόσοφος και ένας διακεκριμένος ψυχίατρος, αναλυτής του Λακάν, με τον οποίο ο Λακάν διακόπτει απότομα σχέσεις) θα αποδοκιμάσουν την ψυχανάλυση, όχι ως επιστημονικώς ανεπαρκή όσον αφορά τη θεωρία και την κλινική πρακτική της, αλλά για κάτι αρκετά πιο ουσιώδες. Της καταλογίζουν ότι είναι στην υπηρεσία της καθεστηκυίας δύναμης και τάξης.

H Eκκλησία δεν μπορεί να συμπεριφέρεται σαν να είναι ένα κόμμα

Συνέντευξη του παπα Φιλόθεου Φάρου* στον Ανδρέα Ζαμπούκα

Ο ιερέας, ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Φιλόθεος Φάρος μιλάει στο Liberal και στον Ανδρέα Ζαμπούκα, με αφορμή την ψήφιση του νομοσχεδίου για την νομική κατοχύρωση της αλλαγής φύλου. Αναφέρεται στον «πολιτικό» ρόλο της Εκκλησίας, στην ανάγκη άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον κάθε πολίτη και στον καθοριστικό ρόλο της οικογένειας στην αυτογνωσία του φύλου των νέων.

– Την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε, ήταν στην παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου («8 λύσεις- κλειδιά για να μπει τέλος στο bullying»- Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ) που γράψατε από κοινού με τον Ματθαίο Γιωσαφάτ. Μου έκανε εντύπωση η στάση σας απέναντι σε μία γυναίκα από το ακροατήριο που έφταιγαν για το παιδί της όλοι οι άλλοι, εκτός από την ίδια… Δεν λαϊκίσατε καθόλου και της μιλήσατε επιθετικά, θυμίζοντας τις δικές της ευθύνες.

Τελευταία είναι σύνηθες παντού να φταίνε μόνο οι άλλοι… Όχι μόνο στις οικογένειες και στο ρόλο των γονέων απέναντι στα παιδιά τους. Ασφαλώς και δεν μου επιτρέπεται να λαϊκίσω. Από την πλευρά μου, έχω την ευθύνη του ρόλου μου, ως συγγραφέα, και το κοινό μου θα πρέπει να αντιληφθεί ότι κάθε γραμμή των βιβλίων μου είναι αποτέλεσμα βιωμένης προσπάθειας και εμπειρίας. Την ίδια ακριβώς ευθύνη προσδοκώ να διακρίνω και στους γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους σε ένα δύσκολο περιβάλλον με πολλές αντιξοότητες και να μην  θυματοποιούνται.

– Είστε, έτσι κι αλλιώς, μία σπάνια περίπτωση ανθρώπου που συνδυάζει δύο διαφορετικούς ρόλους, του ιερωμένου και του επιστήμονα (ψυχοθεραπευτή). Ποια είναι η δική σας άποψη για το νομοσχέδιο, σχετικά με την νομική κατοχύρωση του δικαιώματος της αλλαγής φύλου; Είναι σαφέστατα θέμα επιστημονικό αλλά, μετά την εμπλοκή της Εκκλησίας, και ζήτημα ηθικό;

Τι συνέβη στο Φρόιντ τη μοναδική φορά που πήγε στην Ακρόπολη

Ο Φρόιντ ήρθε μια και μοναδική φορά στην Ελλάδα, το φθινόπωρο του 1904.  

Συγκεκριμένα έφτασε στην χώρα μας στις 3 του Σεπτέμβρη, με δρομολόγιο της εταιρείας Lloyd, συνοδευόμενος από τον μικρό του αδερφό Alexander (ο οποίος ονομάστηκε έτσι μετά από επιμονή του ίδιου του Φρόιντ, που έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα).

Οι δυό τους ήταν προηγουμένως διακοπές στην Ιταλία και σκόπευαν έτσι κι αλλιώς να έρθουν στην χώρα μας, με την διαφορά ότι ο πρώτος τους σταθμός, σχεδίαζαν να είναι η Κέρκυρα. Άλλαξαν όμως τα σχέδια τους, όταν κάποιος φίλος του Αλέξανδρου, τους υπέδειξε ως καταλληλότερο προορισμό την Αθήνα, λόγω του καύσωνα που είχε η Κέρκυρα τότε, αλλά και των πολύ βολικών δρομολογών της εταιρείαςLloyd.

Έφτασαν λοιπόν στην Αθήνα, κατέλυσαν στο δωμάτιο 31 του ξενοδοχείου «Αθηνά», κι αφού ο Φρόιντ έβαλε το καλύτερο του πουκάμισο, επισκέφτηκαν το Θησείο, ήπιαν καφέ κι ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Έμειναν εκεί για 2 ώρες και την επόμενη μέρα ξαναπήγαν και ξόδεψαν όλο σχεδόν τον χρόνο τους εκεί. Η βροχή τους έκανε να καταφύγουν στο υπόστεγο του Μουσείου, το οποίο όμως ήταν κλειστό κι έτσι έμειναν να θαυμάζουν την θέα της πόλης από ψηλά.

Φωτογραφίες από αυτό το ταξίδι, δεν σώζονται. Σώζονται όμως επιστολικά δελτάρια που ο Φρόιντ έστειλε στην γυναίκα του, την Μάρθα. Έτσι, γνωρίζουμε πως μετά την Αθήνα, τα δύο αδέρφια πήγαν με το τρένο στην Κόρινθο, την πόλη της παιδικής ηλικίας του Οιδίποδα, κι ακολούθως επισκέφτηκαν την Πάτρα, απ' όπου κι αναχώρησαν στις 10 το βράδυ, της 6ης Σεπτεμβρίου, με προορισμό την Τεργέστη.

Για τον Φρόιντ αυτές οι ώρες στην Ακρόπολη, ήταν εξαιρετικά σημαντικές και τις θυμόταν ως το θάνατό του, επειδή έπαθε κάτι εκεί που ο ίδιος ονόμασε «σύγχυση της μνήμης» και το περιέγραψε εκτενώς σε γράμμα που έστειλε στον φίλο του Romain Rolllan. Ήταν σαν να μην πίστευε ότι το μνημείο αυτό, για το οποίο τόσα είχε μάθει και διαβάσει, υπήρχε όντως.

Το βίντεο της διάλεξης «Ορθόδοξη Χριστιανική ανθρωπολογία και Νεωτερική ανθρωπολογία: Οι έννοιες του νου και των αισθήσεων»

Το Άρδην Θεσσαλονίκης διοργάνωσε το δεύτερο μέρος της διάλεξης «Ορθόδοξη Χριστιανική ανθρωπολογία και Νεωτερική ανθρωπολογία: Οι έννοιες του νου και των αισθήσεων».

Ομιλητής ήταν ο π. Αθανάσιος Παραβάντσος (Θεολόγος, Ψυχοθεραπευτής και πτυχιούχος Οικονομικών Επιστημών). Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε στον Εναλλακτικό Πολυχώρο πολιτικής και πολιτισμού του Άρδην στη Θεσσαλονίκη.

Σύντομο βιογραφικό του Αρχιμανδρίτη Αθανασίου Παραβάντσου

Ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Παραβάντσος γεννήθηκε, μεγάλωσε και μορφώθηκε στή γεννέτηρά του Θεσσαλονίκη. Έλαβε πρώτα το πτυχίο των Οικονομικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και αργότερα απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο στη Συστηματική Θεολογία από το ΑΠΘ. Μεταξύ 1998-2002 εκπαιδεύτηκε επαγγελματικά στην ψυχοθεραπεία στό Πανεπιστήμιο του Τορόντο, στον Καναδά, με έμφαση στην ψυχαναλυτική Ψυχολογία του Εαυτού. Χειροτονήθηκε ιερέας το 1992.

Η μεμψιμοιρία ως αντίσταση

Από τις παρέες των φίλων και των φιλενάδων μέχρι τα καλέσματα των νεοφιλελέδων, η γλυκερή προτροπή «σκέψου θετικά»!, κατά μετάφραση της μετα-νεωτερικής εντολής “think positive”, απαιτεί από την ελληνική κοινωνία να αφήσει κατά μέρος την ανατολίτικη «μίρλα» της, να εγκαταλείψει επιτέλους την γκρινιάρικη αρνητικότητα της και την μεμψιμοιρία και να προσέλθει πανευτυχής στη χορεία των «πεπολιτισμένων» ευρωπαϊκών κοινωνιών της απεριόριστης θετικότητας.

του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Να αποτινάξουμε, εν τέλει, από πάνω μας τη θολούρα της αρνητικότητας και με ξέπλεκες κοτσίδες να προστρέξουμε στα λιβάδια της αρμονίας των απρόσκοπτων ροών του κεφαλαίου, της πληροφορίας και της εργασίας. Ζητείται να εξομαλύνουμε, να λειάνουμε και να εναρμονίσουμε το τραχύ και τρικυμιώδες της υπάρξεως μας, μετατρέποντας τις δράσεις μας σε μετρήσιμες και ελέγξιμες ρουτίνες. Να γίνουμε κι εμείς κάπως διαφανείς, όπως μια φούσκα που κυνηγούν να πιάσουν χαζοχαρούμενα νήπια. Γιατί παράγινε το κακό με την χρόνια αδιαφάνεια μας, όχι μόνο στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο, αλλά και σε αυτό το υπαρξιακό.

Ζητείται, εν ολίγοις, να γίνουμε οι εικόνες μας. Να είμαστε, ας πούμε, η Facebook εκδοχή μας. Μια εικόνα απελευθερωμένη από κάθε ερμηνευτικό βάθος και νοηματοδότηση. Να γίνουμε μια αυτο-πορνογραφία όπου όλα είναι ορατά και ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο της κυβερνοχώρας. Να γίνουμε συγκρίσιμες εικόνες, προφανώς με τη διαμεσολάβηση του «μεγάλου συγκριτή», του χρήματος. Μας ζητούν να δεχτούμε περιχαρείς την «Κόλαση του Όμοιου», όπως την ορίζει ο Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν.

Θέτοντας το επιτακτικά πανταχού παρόν αίτημα της διαφάνειας στον κοινωνικό βίο, ξεκινώντας από την περιβόητη «Διαύγεια» του Γιωργάκη και φτάνοντας ως την «αποκαλυπτική» δημοσιογραφία, η διαφάνεια μοιάζει να ορίζεται ως το αντίθετο της διαφθοράς και της ανελευθερίας, για να μην πει κανείς και της κοινωνικής αδικίας. Ποιος θα τολμούσε να αντιταχθεί στο σύνθημα «Διαφάνεια παντού!»; Αλλά,  αναγνωρίζοντας τη διαφάνεια ως τη θεραπεία για κάθε νεοελληνική οικονομική και κοινωνική κακοδαιμονία, κλείνοντας τα μάτια μπροστά στην έκταση της, καταπίνουμε αμάσητο το παραμύθι ενός ανεπίγνωστου συστημικού εξαναγκασμού.

Γιατί στις δυτικές κοινωνίες, κάτω ακριβώς από αυτό το πρόταγμα της Διαφάνειας, το σύστημα κατόρθωσε να αποδομήσει σχεδόν κάθε αρνητικότητα και να εξομαλύνει τις κοινωνικές διεργασίες  κάνοντας τις λειτουργικές (operational/functional) και συνεχώς επιταχυνόμενες. Η Διαφάνεια δουλεύει για τον καπιταλισμό! Γιατί η Διαφάνεια, μέσα από την πορνογραφική διάσταση που αποδίδει σε όλες τις εικόνες, τις καθιστά εν τέλει πανομοιότυπες. Όμοιες. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο λειτουργικό για τον Καπιταλισμό, από την λείανση των εξαιρέσεων, από την απαλή, στιλπνή και χωρίς χρονοτριβές ανταπόκριση του Όμοιου απέναντι στο Όμοιο. Η Διαφάνεια είναι το καλύτερο εργαλείο συναγελασμού... εκτός κι αν συνειδητοποιήσει κανείς ότι αυτός ακριβώς ο συναγελασμός δεν μπορεί παρά να αφορά σε κάποια αγέλη και όχι σε ανθρώπινη και πολιτική κοινωνία. Γι’ αυτό άλλωστε και στις χώρες της ακραίας εργαλειακής θετικότητας και μέγιστης διαφάνειας, συντελέστηκαν οι μεγαλύτερες καπιταλιστικές απάτες.  

Η κορυφή του παγόβουνου

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Τροπάρια για εφησυχασμένους πολίτες

Η κορφή του παγόβουνου επισημαίνει. Επισημαίνει χωρίς να λέει. Μιλά δια της αποκρύψεως. Η κορφή του παγόβουνου προειδοποιεί, σχεδόν δια της αφαιρέσεως. Προσδιορίζει δια μέσου της αορατότητας. Γίνεται ορατή μέσω της αφάνειας. Η κορφή του παγόβουνου κρύβει, προκειμένου να αποκαλύψει. Και εν τέλει, ως εκ τούτου, η κορφή του παγόβουνου ποτέ δεν αιφνιδιάζει. Είναι πάντα εκεί, εμφανώς υπαινικτική για το υποκρυπτόμενο μέρος του παγόβουνου που ακολουθεί. Η κορφή του παγόβουνου «έχει» πάντα «από κάτω» παγόβουνο! Δεν είναι ολόκληρο ορατό, αλλ’ εντούτοις, αρκεί η κορυφή για τον έλλογο συμπερασμό και την πιστοποίηση της ύπαρξης του. Αν βλέπεις την κορφή είναι ανόητο να αρνείσαι το μέρος του παγόβουνου που ακολουθεί, έστω και αν αυτό καλύπτεται από την επιφάνεια της θάλασσας.

Κατ’ αναλογία, οι πάπιες στη μικρή λίμνη ενός ζωολογικού κήπου φαίνονται να κολυμπούν με ιδιαίτερη άνεση, σχεδόν καμαρωτά, σχεδόν άκοπα, απλά, πλέουν προς την τροφή που προσφέρουν οι ενθουσιασμένοι με το θέαμα επισκέπτες. Εν τούτοις και εδώ, μια προσεκτική υποβρύχια παρατήρηση μπορεί να αποκαλύψει το αγωνιώδες της πλεύσης. Την κοπιώδη και ταχεία κίνηση των νηκτικών μεμβρανών που καλύπτουν τα δάκτυλα των ποδιών και κινούνται με ταχύτητα και δυσκολία δυσανάλογη της προφανούς άνεσης της πλεύσης.

Απλά μαθήματα ωκεανογραφίας και υδροβιολογίας, θα πει κανείς. Όχι! Απλά, προαναγγελίες συναγερμού! Γιατί «τα ζόρια είναι κάτω από το νερό». Μη ορατά για όσους θέλουν απλά να κολυμπούν χαριεντιζόμενοι και άνετοι.

Γιατί η τραγική δολοφονία του 6χρονου κοριτσιού από τον ίδιο τον πατέρα της, είναι η κορφή του παγόβουνου των συνθηκών βίας που έχει επισωρεύσει στην νεοελληνική οικογένεια ο μνημονιακός καπιταλισμός. Όπως οι εκατοντάδες αυτοκτονίες, είναι η κορφή του παγόβουνου. Οι δείκτες ανεργίας και φτώχειας, είναι απλά η κορφή του παγόβουνου. Τα αποτελέσματα των ερευνών σύμφωνα με τις οποίες 1 στους 5 ενήλικους Έλληνες παρουσιάζει κλινικά σημαντική συμπτωματολογία ψυχοπαθολογίας και η τεράστια αύξηση στη χρήση ψυχοφαρμάκων και ψυχοτρόπων ουσιών, είναι και αυτό απλά η κορυφή του παγόβουνου. Όλα όσα αντιλαμβανόμαστε, από την μαζική εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, μέχρι τα συσσίτια και τη σωρεία των αστέγων ή την περιφερόμενη καταθλιπτική μουτσούνα του νεοέλληνα, είναι μόνο η κορφή του παγόβουνου.

Όπως κατ’ αναλογία, η «προκλητική τεμπελιά» των θαμώνων των ανά την επικράτεια καφέ, η «μεγαλειώδης έξοδος» των εκδρομέων του Πάσχα, αλλά και ό,τι άλλο ενοχοποιητικό και επικριτικό μπορεί να σκαρφιστεί το Κίνημα Εξωραϊσμού των Μνημονίων, είναι απλά ο μακρόστενος κορμός, ο μακρύς λαιμός, μιας πάπιας, που αν και δεν φαίνεται, αγωνιά κάτω από το νερό.

Αλλά το παγόβουνο δεν θα σ’ αφήσει για πολύ καιρό ακόμη να κάνεις την πάπια…

Το κύριο μέρος του παγόβουνου βρίσκεται πάντα κάτω από το νερό. Μέσα στην περίκλειστη νεοελληνική οικογένεια. Κι εκεί, οι συνέπειες της Μνημονιακής κακοποίησης του Λαού μας αποκτούν όνομα, αγγίζουν τη σάρκα και την ψυχή του συγκεκριμένου ανθρώπου, που δεν είναι πια ένας στατιστικός δείκτης. Εκεί, και κάτω από την εξοντωτική και απάνθρωπη πίεση που επιβάλλουν στον ανθρώπινο ψυχισμό οι βάρβαρες πολιτικές των μνημονίων, εκεί κάποιος γονιός δεν μπορεί παρά να εκτονώνει, συνειδητά ή ανεπίγνωστα, την καθημερινή υπαρξιακή λεηλασία που υφίσταται ο ίδιος. Εκεί, κάποιος κακοποιεί σωματικά τα αδύναμα μέλη της οικογένειας. Γυναίκα και παιδιά. Εκεί, κάποιος ταπεινώνει και υποβιβάζει κακοποιώντας λεκτικά τους πιο αδύναμους κρίκους της μνημονιακής αλυσίδας. Εκεί, κάποιος -επειδή εξαναγκάζεται- εξαναγκάζει σε πράξεις υπό την απειλή της φτώχειας, της τιμωρίας ή της εκδίκησης. Εκεί, κάποιος «προειδοποιεί» διαρκώς για την ανάγκη προφύλαξης και μη εμπιστοσύνης προς τους άλλους. Εκεί, κάποιος πληγώνεται και πληγώνει. Τραυματίζεται και τραυματίζει. Και όλα αυτά, σε μια περίεργη ανάμιξη αγάπης και πόνου.

Διαπλοκή αμαρτίας και ψυχασθένειας κατά την ορθόδοξη θεολογία (π. Συμεών Κραγιόπουλος)

Δημήτρης Ιωάννου

 

Έχοντας δει τις βασικότερες θέσεις του Καθηγητή Ιω. Κορναράκη για τον τρόπο που η ψυχανάλυση μπορεί θαυμάσια να συνδυαστεί με την θεολογία, και να βοηθήσει στην κατανόηση δύσκολων θεολογικών προβλημάτων, θα προσπαθήσουμε τώρα να εκθέσουμε, κατά το δυνατόν, την σχετική διδασκαλία του π. Συμεών Κραγιοπούλου (σημειωτέον ότι ο π. Συμεών έχει γράψει ολόκληρο βιβλίο όπου σχολιάζει τα πορίσματα του εν λόγω καθηγητή)[1]. Η διαφορά με τον ακαδημαϊκό θεολόγο είναι ότι ο π. Κραγιόπουλος, όντας ποιμένας, προχωρεί σε μια φιλοκαλική εμβάθυνση όλων αυτών των θεμάτων, πάντα έχοντας υπόψη του τις βασικές προκείμενες της θεολογίας. Ωστόσο, πρέπει να πούμε ότι προτιμήσαμε να εμμείνουμε όχι τόσο στο ζήτημα της ένοχης (αυτό απαιτεί ξεχωριστή πραγμάτευση), όσο στον τρόπο που αλλοιώνονται οι διάφοροι ανθρώπινοι χαρακτήρες από την ψυχασθένεια, όσο και στην «θεραπεία» που η Εκκλησία προτείνει στον πιστό.

Καταρχήν, σύμφωνα με τον π. Συμεών, πραγματικά υγιής άνθρωπος είναι αυτός που έχει αληθινή αγάπη για τον Θεό και τον συνάνθρωπό του. Η αληθής αγάπη είναι αυτή, και μόνον αυτή, που βοηθά το άτομο να προοδεύσει πνευματικά, αλλά και να μην απολέσει την ψυχική του ισορροπία. Και μάλιστα υπάρχει ένας βαθύς θεολογικός λόγος γι’ αυτό: όπως ο Θεός είναι ένας κατά τη φύση, αλλά Τρία Πρόσωπα, παρομοίως και ο άνθρωπος είναι και αυτός πολλά πρόσωπα (υπάρχει δηλαδή ένας εικονισμός της «τριαδικότητας του Θεού»). «Μέσα στη ριζά της υπάρξεώς μας είναι και οι άλλοι».[2] Οι αρρωστημένες καταστάσεις αρχίζουν ακριβώς όταν κανείς δεν διαθέτει ακριβώς την πνευματική, και όχι απλά συναισθηματική («ψυχική» κατά την βιβλική ορολογία) αγάπη, η οποία, στο βάθος της, είναι κίβδηλη. 

Δ. Ιωάννου: Διαπλοκή αμαρτίας και ψυχασθένειας κατά την ορθόδοξη θεολογία (Ιωάννης Κορναράκης)

Δημήτρης Ιωάννου

Στο βιβλίο του «Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία», ο π.  Νικόλαος Λουδοβίκος μίλησε για θεολόγους, οι οποίοι έγραψαν και γράφουν αρκετά για την ψυχοθεραπεία και την ψυχανάλυση, «χωρίς όμως να είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο αυτές προσδένονται ερμηνευτικά στην υπάρχουσα ήδη πνευματική παράδοση».[1] Ευτυχώς, όμως, έχουν προηγηθεί δύο αξιόλογες προσπάθειες, δύο μεγάλοι πρωτεργάτες, που προσπάθησαν να εμβολιάσουν τελείως γόνιμα και δημιουργικά την ψυχανάλυση στον ουσιώδη κορμό της ορθόδοξης θεολογίας, και μάλιστα αυτής που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε νηπτικής-φιλοκαλικής. Πρόκειται συγκεκριμένα για τον καθηγητή Ιω. Κορναράκη, και τα βιβλία του στο χώρο της ποιμαντικής ψυχολογίας, καθώς και τον π. Συμεών Κραγιόπουλο (περί του οποίου έχουμε ήδη εκτενώς μιλήσει), που αξιοποιεί μάλιστα τα πορίσματα του εν λόγω καθηγητή. Σε αυτούς τους δύο σημαντικούς θεολόγους[2] θα  αναφερθούμε παρακάτω, και ειδικότερα θα κάνουμε λόγο για το πώς, κατ’ αυτούς, η αμαρτία, διαπλέκεται με την ψυχική ασθένεια. Είναι περιττό να τονίσουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό το ζήτημα, και πόσο αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο, την ίδια την Εκκλησία ως ολότητα, όσο και ειδικότερα τον μεμονωμένο πιστό. Ασφαλώς, το όλο θέμα  σχετίζεται και με το μυστήριο της εξομολόγησης, το οποίο μαστίζει εδώ και καιρό ένας δικανισμός, ή και μια προσπάθεια ψυχολογικής «τακτοποίησης», μολονότι έχουν γίνει πολλά βήματα για την ουσιωδέστερη κατανόησή του.

                                            *****************

Ξεκινάμε από τον Καθηγητή Ιω. Κορναράκη, ο οποίος δημοσιεύει το 1966 την εργασία του «Η νεύρωση ως ‘αδαμικό πλέγμα’» (η οποία κυκλοφορεί και με απόδοση στην δημοτική[3]), στην οποία περιγράφει την βαθύτερη κατάσταση της αμαρτίας που κρύβεται πίσω από τα διάφορα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα, και ειδικότερα την νεύρωση (βαρύτερη αυτής είναι η ψύχωση). Το βιβλίο του ξεκινά με μια έκθεση των σημαντικοτέρων εκπροσώπων της ψυχανάλυσης επί του προβλήματος «νεύρωση», και έτσι παρατίθενται οι απόψεις των Freud, Jung, Adler, αλλά και Caruso, ο οποίος, όντας χριστιανός ψυχαναλυτής, δίνει επίσης μια λαμπρή εκδοχή, για τον τρόπο που γεννιέται και συγκροτείται η προσωπικότητα. Ο συγγραφέας, τονίζοντας τις μονομέρειες ορισμένων εκπροσώπων της ψυχανάλυσης (άρνηση πχ του Φρόυντ να αποδεχτεί το πρόβλημα της ηθικής συνείδησης ως βασικό για την ψυχανάλυση), διευκρινίζει ότι δεν ακολουθεί κατά γράμμα κανέναν συγκεκριμένο επιστήμονα, αλλά συνδυάζει ό,τι ουσιωδέστερο προσέφεραν όλοι. Προχωρεί λοιπόν, παρακάτω, περιγράφοντας την συμπεριφορά του Αδάμ, ο οποίος αμάρτησε, αλλά και συγχρόνως περιέπεσε σε ψυχική ασθένεια.

Θ. Ζιάκας: Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός

Θεόδωρος Ζιάκας

Οι αποτελεσματικοί ψυχοθεραπευτές είναι κατά κανόνα χαρισματικά άτομα. Σπάνιες περιπτώσεις. Όμως ακόμα πιο σπάνιες είναι οι περιπτώσεις, όπου το έργο του χαρισματικού θεραπευτή υπερβαίνει το άτομό του και γίνεται Μέθοδος, Σχολή, Θεσμός.

Ο Γιάννης Τσέγκος ανήκει στην κατηγορία των δεύτερων. Εκ Σοφάδων ορμώμενος, σπούδασε ιατρική στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών, Νευρολογία και Ψυχιατρική στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου και απέκτησε την διδακτική, κλινική και ερευνητική εμπειρία, που του επέτρεψε να κινηθεί σε όλο το πεδίο των σύγχρονων πρακτικών της ψυχοθεραπείας.

Διαγνώσας τα θεραπευτικά πλεονεκτήματα του συνδυασμού Ομαδικής Ανάλυσης και Θεραπευτικής Κοινότητας, εισήγαγε και ανέπτυξε τις πρακτικές αυτές εν Ελλάδι από το 1978 και κυρίως από το 1980 με την δημιουργία του Ανοιχτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου και των εν αυτώ θεραπευτικών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών Ινστιτούτων. Το βιβλίο του, «Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός. Στάσεις και Αποστάσεις στο Σύγχρονο Ψυχοθεραπευτικό Γίγνεσθαι», από τις Εκδόσεις Αρμός, είναι ένα απόσταγμα μακράς θεραπευτικής, ερευνητικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Δραστηριότητα που υπήρξε εν πολλοίς καινοτόμος και δημιούργησε «ελληνική σχολή» στην ψυχοθεραπεία.

Το βιβλίο είναι συγχρόνως μια γλαφυρή κατατοπιστική εξιστόρηση  των βασικών τάσεων και φάσεων στην εξέλιξη της ψυχοθεραπείας στον δυτικό κόσμο.

Η θεματολογία του

Το βιβλίο μιλά για τον «ψυχιατρικό κοινοτισμό», ως σύστημα ψυχοθεραπείας και ταξινομεί, προς διδακτική και συμβουλευτική χρήση, τις σχετικές βασικές γνώσεις. Ακολουθώντας την ιστορική οδό, παρουσιάζει το αντικείμενό του κατά την εξέλιξή του από τον 18^ο αιώνα ως σήμερα.

Κατ’ αρχάς εκτίθενται τα διάφορα θεραπευτικά μοντέλα. Ακολουθεί η γεννεαλόγησή τους, μαζί με τις αναπόφευκτες περιπλανήσεις και παραπλανήσεις, ένθεν και εντεύθεν του Ατλαντικού. Κυρίαρχες είναι οι δύο αγγλοσαξωνικές σχολές του ψυχιατρικού κοινοτισμού, οι επικεντρωμένες αντίστοιχα στο κολεκτιβιστικό-δεσποτικό και στο ατομοκεντρικό-δημοκρατικόπρότυπο. Περιγράφονται οι αντιφάσεις τους, τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματά τους, επισημαίνονται τα προβλήματα που θέτει η πόλωσή τους, και από την ανάλυσή τους προκύπτει, ως εφικτή διέξοδος, ένα τρίτο μοντέλο: ο  εμπρόσωπος κοινοτισμός. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την συζήτηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η εμπρόσωπη θεραπευτική κοινότητα, ως «Ενδιάμεσος Θεσμός», μεταξύ της Οικογένειας και των Μεγάλων Θεσμών.

Το ελληνικό τραύμα

Αντώνης Ανδρουλιδάκης

 Υπάρχουν ήδη αρκετοί στην επιστημονική κοινότητα που υποστηρίζουν ότι το «φάρμακο» –και η ψυχιατρική ειδικότερα– δεν θα πρέπει να έχουν ρόλο στη θεραπεία του Τραύματος. Κι αυτό γιατί, καθώς εντοπίζουμε το Τραύμα στο σώμα, διαρρηγνύουμε σιωπηρά τις συσχετίσεις του ανθρώπινου πόνου με τις απάνθρωπες συνθήκες που τον προκαλούν. Ο ρατσισμός, η καταπίεση, η βία, η φτώχεια, η παιδική κακοποίηση και η παραμέληση αποσιωπώνται, αφού υπάρχει το «φάρμακο» (Burstow, 2003 και Wilkerson, 1998). Με την ίδια έννοια, οι συνθήκες που προκαλούν το νεοελληνικό Τραύμα, η εξάρτηση, ο παρασιτισμός, η φτωχοποίηση, ο εις βάρος της χώρας διεθνής καταμερισμός της εργασίας, ο διεθνικός ρατσισμός, ο ρόλος μας ως περιφέρειας του καπιταλισμού, εν τέλει ο ίδιος ο διεθνής καζινοκαπιταλισμός, αποσιωπάται, αφού υπάρχει το «φάρμακο» menoumeuropex!

      Φαίνεται, όμως, ότι ακόμη και η συνειδητοποίηση των επιπτώσεων του Τραύματος δεν αρκεί για να εμποδίσει την εμφάνισή του, όπως θα περίμενε κανείς, ακολουθώντας μια λογική αντίστοιχη με έναν εμβολιασμό που είναι αρκετός για να σταματήσει την εξάπλωση της πολιομυελίτιδας. Με άλλα λόγια, οι μνημονιακές επιπτώσεις, η αποικιοποίηση της χώρας, ο πλήρης ευτελισμός της όποιας δημοκρατίας, η εκποίηση του «δημόσιου σώματος», δεν εμπόδισαν την ανάδυση του εθνικού Τραύματος. Το αντίθετο μάλλον. Το παρόξυναν. Και νά γιατί ο ευρωπαϊκός-νεωτερικός «εμβολιασμός» δεν εμπόδισε εν τέλει την εξάρτηση, ούτε απάλλαξε το «ελληνικό σώμα» από τις χρόνιες παθογένειές του. Όπως ακριβώς η επίγνωσή μας γύρω από το διαπροσωπικό ψυχικό τραύμα δεν περιόρισε ούτε κατ’ ελάχιστο τη βαρβαρότητα κατά των παιδιών και των γυναικών, ούτε σταμάτησε τους πολέμους, τις γενοκτονίες και την κάθε είδους βία, αλλά συνεχίστηκε σαν να μην υπάρχει όριο στην ανθρώπινη σκληρότητα. Αποδεικνύεται, έτσι, ότι αν θεωρεί κανείς το «φάρμακο» ως την κύρια μέθοδο θεραπείας του Τραύματος, οι πιθανότητες να διακοπούν οι συνέπειές του είναι εξαιρετικά περιορισμένες, όσο παραμένουμε προσκολλημένοι στη «θεραπεία». Λες και η «θεραπεία» είναι εν τέλει αντι-θεραπευτική, για να μην πούμε πως είναι και νοσογόνος.

Προϋποθέσεις διεξόδου: το δικό μας παιχνίδι

Donald Winnicott

«Η σημασία του παιχνιδιού πήρε καινούργια χροιά από τότε που άρχισα να εξετάζω το θέμα των μεταβατικών φαινομένων, ανιχνεύοντάς τα σε όλες τις λεπτές εξελίξεις τους, από την πρώιμη χρήση ενός μεταβατικού αντικειμένου ή τεχνικής έως τα έσχατα στάδια της ικανότητας του ανθρώπινου πλάσματος για πολιτισμική εμπειρία. […]

Το παιχνίδι είναι εκείνο που είναι καθολικό και που ανήκει στην υγεία. […] Είναι φοβερά συναρπαστικό και διεγερτικό, όχι (ας το κατανοήσουμε!) κυρίως επειδή συμμετέχουν σε αυτό τα ένστικτα. Το ιδιαίτερο στοιχείο του παιχνιδιού είναι πάντοτε η αβεβαιότητα, που έχει να κάνει με την αλληλενέργεια της ατομικής-υποκειμενικής ψυχικής πραγματικότητας και της εμπειρίας της αντίληψης και του ελέγχου πραγματικών αντικειμένων (της υπάρχουσας ή κοινής πραγματικότητας). Αυτή είναι η αβεβαιότητα της ίδιας της μαγείας, της μαγείας που εμφανίζεται στην οικειότητα μιας σχέσης η οποία διαπιστώνεται πως είναι αξιόπιστη.[…]  

Για να συλλάβουμε την ιδέα του παίζειν, είναι χρήσιμο να σκεφτούμε την απασχόληση που χαρακτηρίζει το παίξιμο ενός μικρού παιδιού. Το περιεχόμενο δεν ενδιαφέρει. Αυτό που ενδιαφέρει, είναι η κατάσταση της σχεδόν απόσυρσης, που συγγενεύει με τη συγκέντρωση των μεγαλύτερων παιδιών και των ενηλίκων. Το παιδί που παίζει κατέχει ένα χώρο, τον οποίο δεν μπορεί εύκολα να εγκαταλείψει, ούτε και μπορεί εύκολα να δεχτεί εισβολές σε αυτόν. Αυτή η περιοχή του παιχνιδιού δεν είναι εσωτερική ψυχική πραγματικότητα, αλλά ούτε και εξωτερικός κόσμος. […] 

Εδώ είναι χτισμένο το σύνολο της βιωματικής ύπαρξης του ανθρώπου: δεν είμαστε πλέον ούτε εσωστρεφείς, ούτε εξωστρεφείς. Βιώνουμε τη ζωή στην περιοχή των μεταβατικών φαινομένων, στη συναρπαστική πρόσμιξη υποκειμενικότητας και αντικειμενικής παρατήρησης, και στην ενδιάμεση περιοχή ανάμεσα στην εσωτερική πραγματικότητα του ατόμου και την κοινή πραγματικότητα του κόσμου, που για το άτομο είναι εξωτερική. […] 

Το σπουδαίο στοιχείο του παιχνιδιού είναι ότι στο παίξιμο, και ίσως μόνο σε αυτό, το παιδί ή ο ενήλικος είναι ελεύθερος να είναι δημιουργικός και να χρησιμοποιεί όλη του την προσωπικότητα∙ και το άτομο ανακαλύπτει τον εαυτό του, μόνον όταν είναι δημιουργικό. Άμεσα συνδεδεμένο με αυτό, είναι και το γεγονός ότι μόνο στο παίξιμο είναι δυνατή η επικοινωνία. […] 

Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ακόμα να εξετάσουμε το ερώτημα, τι είναι η ζωή. Οι ψυχωτικοί ασθενείς μας μάς πιέζουν να προσέξουμε αυτό το βασικό πρόβλημα. Βλέπουμε λοιπόν, ότι αυτό που κάνει ένα βρέφος ν’ αρχίζει να είναι, να νιώθει ότι η ζωή είναι πραγματική, να βρίσκει ότι η ζωή είναι άξια να τη ζήσει, δεν είναι η ικανοποίηση των ενστίκτων του. […] Ο εαυτός πρέπει να προηγηθεί της χρήσης του εαυτού από το ένστικτο. Ο καβαλάρης πρέπει να οδηγήσει το άλογο και όχι εκείνο να τον πάει όπου θέλει. Όταν κάποιος μιλάει για έναν άνθρωπο, μιλάει γι’ αυτόν μαζί με το σύνολο των πολιτισμικών εμπειριών του. Το σύνολο σχηματίζει τη μονάδα. […] 

Ο χώρος όπου τοποθετείται η πολιτισμική εμπειρία βρίσκεται στο δυνητικό διάστημα ανάμεσα στο άτομο και το περιβάλλον (αρχικά, το αντικείμενο). Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για το παίξιμο. Η πολιτισμική εμπειρία αρχίσει με τη δημιουργική ζωή, η οποία πρωτοεκδηλώνεται στο παιχνίδι.  […]

Στα Άκρα – «Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός»

ΠΑΤΗΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ

«Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός» (ψυχίατρος παίδων και εφήβων)  

• Όταν οι επιστήμονες μιλούν για την ψυχή τι εννοούν;
• Πώς ορίζεται η ψυχική υγεία και πώς η ψυχική αρρώστια;
• Γιατί οι περισσότεροι ψυχίατροι και ψυχολόγοι είναι αδιάφοροι θρησκευτικά ή και άθεοι;
• Οι ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπου πηγάζουν μόνο από τη βιολογία του;
• Είναι ευεργετική η εξομολόγηση-ψυχανάλυση;
• Πού οφείλεται η ομοφυλοφιλία; Πόσο ευθύνεται η οικογένεια;
• Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την ψυχολογία και ποιοι από τη θρησκευτική προκατάληψη;

Ο πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός, ψυχίατρος παίδων και εφήβων, έρχεται «Στα άκρα» με τη Βίκυ Φλέσσα και απαντάει -μεταξύ άλλων- και σ’ αυτά τα ερωτήματα, εγκαινιάζοντας το νέο κύκλο εκπομπών για τη φετινή τηλεοπτική περίοδο.

Η μελαγχολία της ευφυΐας

της Παναγιώτας Ψυχογιού

Πριν από 2.500 χρόνια ο Αριστοτέλης υποστήριξε πως «δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς κάποια δόση παράνοιας». Σήμερα ο ισχυρισμός του αποδεικνύεται επιστημονικά καθώς πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν πως η ευφυΐα σχετίζεται με την μελαγχολία.

Η μελαγχολία θεωρείται από την αρχαιότητα, στοιχείο διάκρισης. O πρώτος ορισμός της δόθηκε από τον Iπποκράτη τον 5ο π.X. αιώνα που τη συσχέτιζε με τη «μέλαινα χολή», ένα από τα τέσσερα υγρά συστατικά του ανθρώπινου σώματος. Ο Aριστοτέλης πρώτος παρατήρησε ότι εξέχουσες μορφές της φιλοσοφίας, της πολιτικής και των τεχνών συνέβαινε να είναι μελαγχολικοί. Υποστηρίζει ότι οι «περιττοί», όσοι δηλαδή διέπρεψαν στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στην ποίηση και τις τέχνες ήταν μελαγχολικοί. Στον δειγματολογικό κατάλογο πρώτος μνημονεύεται ο Ηρακλής, και ακολουθούν ο Λύσανδρος ο Λακεδαιμόνιος, ο Αίας ο Τελλαμώνιος, ο Βελλεροφόντης, ο Εμπεδοκλής, ο Πλάτων και ο Σωκράτης. Ο Ηρακλής έζησε τα δυο παροξυσμικά περιστατικά του κράματος της μαύρης χολής. Ένα παθολογικό του χαρακτηριστικό αφορά στο φόνο των παιδιών του τα οποία διαπέρασε με βέλος σε μια κρίση μανίας (εξ ου και η τραγωδία του Ευριπίδη «Ηρακλής μαινόμενος» στην οποία ο Ηρακλής σκοτώνει και τη γυναίκα του). Ο Ιπποκράτης μιλάει επίσης για την «Ηράκλεια Νόσο». Ο Κικέρων στο Tusculanae disputations αποδίδει στον Αριστοτέλη την άποψη ότι όλοι οι ιδιοφυείς είναι μελαγχολικοί, αλλά και ο Σενέκας στο De tranquillitate animae αναφέρει πως κατά τον Αριστοτέλη η ιδιοφυία είναι ανάμικτη με την παραφροσύνη. Κατά τους σύγχρονους ερευνητές ο Αριστοτέλης άντλησε στοιχεία από το έργο του Θεοφράστου «Περί μελαγχολίας» το οποίο όμως έχει χαθεί. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις και για τη μελαγχολία του ίδιου του Αριστοτέλη. Εν κατακλείδι, κατά τον Αριστοτέλη όλοι οι άνθρωποι που έχουν διακριθεί σε κάποιο τομέα ήταν μελαγχολικοί. Η μαύρη χολή είναι ηθοποιός (ηθοποίηση). Διαμορφώνει συμπεριφορές και χαρακτήρες.