Εριχ Φρομ – Η σχέση μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου

Μολονότι o άνθρωπος πέτυχε να κυριαρχήσει σε αξιοσημείωτο βαθμό πάνω στη φύση, ή κοινωνία δεν έχει υπό τον έλεγχό της τις δυνάμεις πού αυτή ή ίδια δημιούργησε. Ο ορθολογισμός τού συστήματος παραγωγής, ως προς την τεχνική πλευρά, συνοδεύεται από τον παραλογισμό τού συστήματος μας παραγωγής ως προς την κοινωνική του πλευρά.

Την τύχη τού Ανθρώπου διαφεντεύουν οι οικονομικές κρίσεις, η Ανεργία, η πόλεμος. Ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει τον κόσμο του. Έχει δημιουργήσει εργοστάσια και κατοικίες, παράγει αυτοκίνητα και ρούχα, καλλιεργεί σιτηρά και φρούτα. Όμως αποξενώθηκε από το προϊόν των χεριών του, δεν είναι πια εξουσιαστής τού κόσμου πού δημιούργησε.

Αντίθετα, αυτός ο πλασμένος απ’ τον άνθρωπο κόσμος έγινε ο εξουσιαστής του, μπροστά στον όποιο υποκλίνεται και τον όποιο προσπαθεί να καταπραΰνει και να καλοπιάσει. Θεός του έχει γίνει η εργασία των χεριών του. Φαίνεται πώς υποκινείται από το προσωπικό συμφέρον, στην πραγματικότητα όμως ολόκληρο το εγώ του, με τις συγκεκριμένες του δυνατότητες, έχει γίνει όργανο της μηχανής πού δημιούργησε με τα ίδια του τα χέρια. Τρέφει την αυταπάτη πώς είναι το κέντρο του κόσμου, παράλληλα όμως διαπνέεται από την έντονη αίσθηση της ασημαντότητας, και αδυναμίας πού ένοιωθαν κάποτε οι πρόγονοί του ενώπιων του Θεού.

Το αίσθημα απομόνωσης και αδυναμίας του σύγχρονου ανθρώπου ενισχύεται ακόμη περισσότερο από το χαρακτήρα πού έχουν προσλάβει όλες οι ανθρώπινες σχέσεις. Η συγκεκριμένη σχέση του ενός ατόμου με το άλλο έχασε τον άμεσο και ανθρώπινο χαρακτήρα της και διαπνέεται από πνεύμα συμφεροντολογικό και παζαρέματος.

Το φιλοσοφικό υπόβαθρο των Μαθηματικών

Πέτρος Φαραντάκης

Εάν εντρυφήσει κάποιος στα Μαθηματικά, αντιλαμβάνεται ότι αυτά δεν είναι απλώς και μόνον ένας τομέας ή ένα εργαλείο κατανόησης του κόσμου, αλλά μια ολόκληρη πραγματικότητα. Αυτή, αποτελείται από ένα «σύστημα», μιας ιδιαίτερης γλώσσας, η οποία, με τη σειρά της, περιλαμβάνει έναν αρμό συναφών εννοιολογικών δικτύων. Τα δίκτυα αυτά προσλαμβάνουν σημασία, στο μέτρο που τεκμηριώνουν συλλογισμούς. Κατ` ουσίαν όμως, ο συλλογισμός, συνιστά φιλοσοφικό γνώρισμα, υπό την ένννοιαν ότι εξάγουμε μια κρίση από άλλες κρίσεις, που έχουν έναν κοινό όρο. Στο πεδίο πάλι της θεωρίας των ιδεών, διακρίνουμε τον παραγωγικό συλλογισμό και τον επαγωγικό συλλογισμό. Παραγωγικός, ονομάζεται ο συλλογισμός, ο οποίος βαίνει από τα καθόλου στα καθέκαστα, ενώ επαγωγικός είναι εκείνος, που προχωρεί από τα επιμέρους στα καθόλου. Ας μην παραλείψουμε να αναφερθούμε και στον αναλογικό συλλογισμό, κατά τον οποίον συνάγουμε το μερικό από το μερικό.

Tο διαδικτυακό «φαινόμενο Άρεντ»

Μια μακροσκελής συνέντευξη της γερμανοεβραίας φιλοσόφου το 1964 στη γερμανική τηλεόραση κάνει σήμερα ρεκόρ κλικ στο youtube. Πώς εξηγείται το «φαινόμενο Άρεντ» στην εποχή των νέων διαδικτυακών μέσων;

Δεν πρόκειται για κάποιο βίντεο τριών λεπτών με ταχύτητα, χρώμα, κίνηση σαν κι αυτά που κάνουν θραύση στο youtube. Στην πραγματικότητα δεν έχει καμία απολύτως σχέση με όλα αυτά. Μια συνέντευξη της γερμανοεβραίας φιλοσόφου και μελετήτριας του ολοκληρωτισμού Χάνα Άρεντ (1905-1975) το 1964 στην εκπομπή του Δεύτερου Προγράμματος της γερμανικής τηλεόρασης ZDF «Zur Person» με τον δημοσιογράφο Γκύντερ Γκάους (1929-2004) προκαλεί ενθουσιασμό σήμερα στο γερμανικό διαδίκτυο. Ήδη οι διάφορες εκδοχές της που κυκλοφορούν στο youtube έχουν κάνει σχεδόν ένα εκατομμύριο κλικ. Είναι το πιο «απίθανο χιτ του youtube», έγραψε πρόσφατα η Rheinische Post.

Αν δει κανείς τη συνέντευξη με σημερινά, τεχνικά και μόνο κριτήρια θα έλεγε ότι οπτικά τουλάχιστον είναι βαρετή. Ασπρόμαυρη τηλεόραση, συζήτηση χωρίς παύσεις, ελάχιστο μοντάζ. Στην πραγματικότητα ο θεατής βλέπει μόνο τη Χάνα Άρεντ να καπνίζει αρειμανίως, πού και πού να βήχει, ενώ ο οικοδεσπότης-παρουσιαστής έχει την πλάτη του γυρισμένη στο κοινό. Η συνέντευξη διαρκεί πάνω από μια ώρα και ξεκινά χωρίς εισαγωγή, κατευθείαν με δύσκολες ερωτήσεις ακαδημαϊκού περιεχομένου.

Πώς εξηγείται το διαδικτυακό «φαινόμενο Άρεντ»;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να εξηγήσουν την επιτυχία αυτού του βίντεο στο youtube. Σίγουρα δεν είναι αυτό που λέμε «σούπερ χιτ» με τα δεδομένα του youtube, αλλά σε κάθε περίπτωση ένα «φαινόμενο» που αξίζει κανείς να το εξετάσει πιο προσεκτικά. Αν αναλύσει κανείς το προφίλ των χρηστών που το έχουν παρακολουθήσει θα βρει ανάμεσά τους «φαν» της φιλοσοφίας. Ακόμη και πολιτικούς όπως ο Πράσινος πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης Βίνφριντ Κρέτσμαν. Αλλά όχι μόνο. Η Χάνα Άρεντ έγινε της μόδας στο ευρύ κοινό το 2012, όταν βγήκε στους κινηματογράφους μια ταινία για τη ζωή της.

Επίσης η ίδια η εκπομπή Zur Person του Γκύντερ Γκάους θεωρείται θρυλική, με σημαντικές προσωπικότητες της γερμανικής πνευματικής και πολιτικής ζωής να έχουν φιλοξενηθεί στο ιστορικό πλατό της: από τον Μάρτιν Χάιντεγκερ μέχρι τον Κόνραντ Αντενάουερ, τον Βίλυ Μπράντ και τον Χέλμουτ Σμιτ.

Όπως ανέφερε στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa ο Μάνουελ Μένκε, ειδικός στην ιστορία των ΜΜΕ, σήμερα το διαδίκτυο και ειδικά τα νέα μέσα όπως το youtube διευκολύνουν τη διάδοση αρχειακού υλικού και ιστορικών συνεντεύξεων, όπως αυτής με την Χάνα Άρεντ. Με την ίδια λογική δεν είναι μόνο η συγκεκριμένη συνέντευξη που κάνει σήμερα απρόσμενα κλικ αλλά και πολλές άλλες αντίστοιχες, όπως μια συνέντευξη με τον Χέλμουτ Σμιτ το 1986 στο «NDR Τalk Show», η οποία έχει στο youtube πάνω από 200.000 κλικ και πολλά σχόλια.

Ο ερωτευμένος Νίτσε και η γέννηση του νιτσεϊκού «Τάδε έφη Ζαρατούστρα».

του Βασίλη Στοϊλόπουλου 

Ακόμα και ένας φιλόσοφος του δικού του διαμετρήματος, ο οποίος κατά κανόνα κρατούσε αποστάσεις ασφαλείας από τις γυναίκες, υποδύθηκε, σε μια αμφιβόλου αισθητικής φωτογραφία, το ρόλο του ταπεινωμένου υποζυγίου. Καθοδηγούμενος (μαζί με τον αντίζηλό του Πάουλ Ρέε ) από το μαστίγιο μιας νεαρής, «εκκεντρικής» Ρωσογερμανίδας με την «πανούργα γοητεία», που προσωποποιούσε «το αχαλίνωτο πάθος για ελευθερία».

Μέσα στη μοναξιά του, ο 38χρονος, άπειρος, συνεσταλμένος αλλά και ζηλότυπος Νίτσε πίστεψε πως η 21χρονη Λου Σαλομέ αποτελεί γι αυτόν την πολύτιμη «φιλοσοφική λίθο» και το «μαγικότερο όνειρο της ζωής» του. Είδε στο πρόσωπό της ένα πλάσμα «με οξύνοια αετού και θάρρος λιονταριού», που όμως ποτέ δεν κατάφερε, όσο και αν προσπάθησε, να κατακτήσει.

Ταπεινωμένος, κατάκοπος και απελπισμένος από την απόρριψη πρότασης γάμου στη Λου και σε βαθιά υπαρξιακή κρίση, ο «ημιθανής» κορυφαίος φιλόσοφος δεν άργησε, όπως γίνεται συχνά όταν κάποιος χάνει την αυτοπειθαρχία του, να εξαπολύσει «πυρά μίσους». Η Femme fatale που λίγο πριν εξυμνούσε έγινε «Η κοκαλιάρα, βρομερή, ελεεινή μαϊμού με τα στραβά στήθη – μια μάστιγα»!

Όλο το 1882 ήταν για τον Νίτσε μια περίοδος που πάλλονταν αδέξια και παράφορα μεταξύ παραδείσου και κολάσεως. Ο διαπρεπής φιλόσοφος βρήκε όμως γρήγορα «το αλχημικό κόλπο» και κατάφερε «να αναδυθεί από αυτά τα βάθη και να σταθεί στο ύψος του». Το στενάχωρο πάθος του για μια γυναίκα, που ήταν όντως πολύ πιο μπροστά από την εποχή της, γιατρεύτηκε σχετικά γρήγορα με τη φιλοσοφία και τη συγγραφή. Έτσι, μέσα στον Ιανουάριο του 1883 (135 χρόνια πριν) συγγράφει το πρώτο μέρος του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα».
Καλό βράδυ !

M. Heidegger: Ερμηνεία και Γλώσσα

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος


    Martin Heidegger

1889-1976

Προς ερμηνευτική του Πολιτικού

§1

Ένα νέο βιβλίο μας κυκλοφορεί εντός των προσεχών ημερών από τις εκδόσεις Ρώμη: Τσιμισκή 16, Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310 227581.

Ο τίτλος του έχει ως εξής:

                                          

Δημ. Τζωρτζόπουλος

Martin Heidegger

ΕΡΜΗΝΕΙΑ  ΚΑΙ  ΓΛΩΣΣΑ τ. 1

Ερμηνευτική του Πολιτικού

(«Δημοκρατία» ‒«Σοσιαλισμός» ‒«Κομμουνισμός»)

Περιεχόμενα

Συντομογραφίες......................... 4

1. Εισαγωγή.............................. 11

2. Heidegger και Marx: Θεωρία και πράξη

...     του Πολιτικού...................... 21

    §1. Το Πολιτικό ως πόλεμος ...23

    §2. Το Πολιτικό ως παρ-ουσία ...41

    §3. Η βιαιοπραγία  του Πολιτικού ....65

    §4. Ο μαρξιστικός λόγος του Πολιτικού……  97

    §5. Το σούρουπο του ιστορικού μαρξισμού…121

3. Τι είναι «Κομμουνισμός; Από τον

...      Marx στον Heidegger....... 131

    §1 … απουσία νοήματος... 133

    §2 … εξουσία των ολίγων.. 159

    §3… δικτατορία της απρόσωπης μάζας…….  203

    §4… εμπειρία της παγκόσμιας ιστορίας…….215

4. Επίμετρο

     Μπέρτολτ Μπρεχτ: Στους Ευθυγραμμιζόμενους…263

5. Πίνακας όρων και εννοιών 269

§2

Ι. Ο ίδιος ο Λόγος, ως Λόγος του Είναι, κατά τον Χάιντεγκερ, είναι αυτός που μας προς(σ)-καλεί να προσεγγίζουμε το παρόν με όρους της φιλοσοφίας, με τη δύναμη της σκέψης, με την ερμηνευτική της δεινότητα, και όχι με τις έκφυλες  λεκτικές ή έμπρακτες συμπεριφορές συγκεκριμένων πολιτικών υποκόσμων, που υπολείπονται ακόμη και αυτής τούτης της εφήμερης κουλτούρας των αιγοπροβάτων.

ΙΙ. Η χαϊντεγκεριανή ερμηνευτική του Πολιτικού εκκινεί από τη διαπίστωση πως το Πολιτικό, η πολιτική και οι πολιτικοί, από τμήμα της πολιτικής κοινότητας, της πολιτείας, κατ’ Αριστοτέλη, έχουν φτάσει να είναι επικυρίαρχοι αυτής της τελευταίας: το μέρος καταβροχθίζει το όλο. Πώς συμβαίνει αυτό; Συμβαίνει δυνάμει της επενέργειας ενός φαύλου πολιτικού συστήματος.

ΙΙΙ.  Η εν λόγω φαυλότητα δομείται εσωτερικά στη βάση της μεταφυσικής υποκειμενικότητας, που ιεραρχείται εξουσιαστικά με αλυσιδωτές κάθετες αλληλο-εξαρτήσεις: από τον έναν εκάστοτε άρχοντα προς τα ενδιάμεσα όντα, τους ολίγους ανώνυμους/απρόσωπους λέει ο Χάιντεγκερ[1], δηλαδή τους ολίγους [=πολλούς] ανώνυμους, εκείνους που είναι πλήρως ταυτισμένοι με το σύνολο των πολιτικών-κρατικών μηχανισμών και τους κρατούν σε λειτουργία, και προς τα κάτω μέχρι τον τελευταίο οπαδό, πολιτικό πελάτη των διαφόρων αντίστοιχων «μαγαζιών».

ΙV. Τελικό αποτέλεσμα:  η συντριβή της εαυτότητας (Selbstheit), υπό τις άναρθρες θριαμβολογίες περί «προόδου», περί «κοινωνικής ισότητας», περί «ανάπτυξης» κ.λπ. της εν λόγω υποκειμενικότητας [=συλλογικής +ατομικής], ξεμωραμένης πια από τη φιλαρχία. Ο άνθρωπος, ως εκ τούτου, των σημερινών πόλεων, μας προειδοποιεί ο Χάιντεγκερ[2], απομακρύνεται από τη σκέψη του Είναι, που είναι ενδιάθετη στην ύπαρξή του, και συναφώς από τον αληθινό μόχθο του βίου του.

§3

Ι. Η εγκατάλειψη των ανθρώπων από το Είναι (τους) τους μετατρέπει σε «πιθήκους του τεχνικού πολιτισμού» (Χάιντεγκερ), που έχουν χάσει τον δρόμο προς τον επαναπατρισμό τους.  Πολλοί, ελλείψει αληθινής  πατρίδας του Είναι, στοιβάζονται, προς αναζήτηση βεβαιότητας,  στη μια ή την άλλη κομματική, γενικώς συντεχνιακή, «πατρίδα» με τις αντίστοιχες ιδεολογικές μορφές, ανεστραμμένες λογικές, απολιθωμένες ιδεοληψίες.

Η «απόσυρση του Χάιντεγκερ», ο λόγος και το πρόσωπο

Δημήτρης Γ. Ιωάννου

 

Τι συμβαίνει άραγε όταν προσπαθώ να λύσω ένα γεωμετρικό πρόβλημα, που περιλαμβάνει κάποιο σχήμα, πχ ένα τετράγωνο; Ο Χάιντεγκερ θα μας έλεγε ότι, κοιτάζοντας αυτό το τετράγωνο, αισθάνομαι την «ανοικείωση», την «απόσυρση» δηλαδή των πραγμάτων. Και αυτό γιατί τα γεωμετρικά σχήματα θεωρούνται εν γένει «παράγωγα», αφαιρέσεις της επιστήμης, που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της υπαρκτικής «βλάβης» με τον κόσμο. Όταν βαδίζω προς τα μπροστά, γιατί πχ θέλω να φτάσω ένα ποτάμι και να πιω νερό, δεν έχω ιδέα ότι ακολουθώ μια ευθεία. Αν βρω μπροστά μου ένα εμπόδιο, θα αναγκαστώ να στρίψω, πράγμα που σημαίνει ότι ο δρόμος μού γίνεται ανοίκειος, και τότε εννοώ τι θα πει «ευθεία». Παρομοίως και με το τετράγωνο, προκύπτει από έναν συνδυασμό πολλών ανοικειοτήτων, που περιλαμβάνουν βέβαια την πρώτιστη ανοικειότητα που λέγεται «ευθεία γραμμή» (πάντα, εννοούμε, ως θεωρητική κατασκευή). Γενικά, η απόσυρση των πραγμάτων, εδώ του «δρόμου», συντελεί ώστε να εμφανιστεί η θεωρία, και, εργαζόμενος «λογικά», λύνω το οποιοδήποτε προκύπτον πρόβλημα. (Για την εν λόγω προσέγγιση του Χάιντεγκερ, δες Hubert Dreyfus, Being-in-the world,  A Commentary on Heidegger’s “Being and Time”, MIT, 1999).

Χρήστος Γιανναράς: «Η αλήθεια ως ορθότητα και η αλήθεια ως μετοχή»

Την 6η Νοεμβρίου 2017, στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας του Παντείου Πανεπιστημίου Χρήστος Σπ. Γιανναράς.  

Ο τιμώμενος καθηγητής μίλησε με θέμα:

 «Η αλήθεια ως ορθότητα και η αλήθεια ως μετοχή».

Το πρόγραμμα της τελετής περιελάμβανε προσφώνηση από τον Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητή Μελέτιο-Αθανάσιο Κ. Δημόπουλο, παρουσίαση του έργου και της προσωπικότητας του τιμωμένου από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής, καθηγητή Απόστολο Β. Νικολαΐδη, αναγόρευση του τιμωμένου και περιένδυσή του με την τήβεννο της Θεολογικής Σχολής.

Τι είναι ζωή;

Χριστόφορος Βαμβακούλας*          

Είναι δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, να δοθεί ένας ορισμός της ζωής ή να απαντηθεί το ερώτημα «τι είναι ζωή;». Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που έκανε ο Νομπελίστας FrαncoisJacob[1]σχετικά με τον ορισμό της ζωής:  «συμβαίνει ό,τι και με τον χρόνο: ο καθένας έχει μια διαισθητική ιδέα περί αυτού, αλλά, όταν πρέπει να τον ορίσουμε, σπανίως τα καταφέρνουμε»[2].[Renaut, A. 2014:478]  Ανατρέχοντας στο παρελθόν θα σημειώσουμε  στο έργο του GeorgioAgambenτην πληροφορία ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν πιθανότατα δύο διακριτούς όρους για να εκφράσουν τη ζωή. Συγκεκριμένα οόροςζωή εφαρμόζεται από αυτούς σε όλους τους οργανισμούς, ανθρώπους, ζώα και φυτά, που είναι ζωντανοί, ενώ χρησιμοποιούν  τον όρο βίος για να αναφερθούν στον τρόπο με τον οποίο ζει ένας άνθρωπος ή μια ομάδα ανθρώπων. Μάλιστα αυτός ο  τελευταίος όρος δείχνει πως το νόημα της ζωής εμπεριέχει παράλληλα και ηθική και πολιτική διάσταση  στην αρχαία ελληνική σκέψη, αφού με τον όρο βίος φαίνεται η υπεροχή του ανθρώπινου είδους σε σχέση με τα άλλα όντα. [Agamben, G. 1997 και  Rabinow, P. 1998:193-201][3]

Ανατρέχοντας στο λεξικό της Ελληνικής γλώσσας[4] παρατηρούμε μια πολυσημία του όρου ζωή που δεν περιορίζεται μόνο στις παραπάνω σημασίες, αλλά αναφέρεται στην εκδήλωση βασικών λειτουργιών των οργανισμών, όπως είναι ο μεταβολισμός, η ανάπτυξη, η προσαρμογή στο περιβάλλον που ζει και η αναπαραγωγή. Πιθανότατα μάλιστα να υπάρχουν και άλλες σημασίες, οι οποίες  ανάλογα με το πώς βιώνει ο καθένας ξεχωριστά τον βίο του αποδίδουν με διαφορετικό τρόπο την έννοια της ζωής. Από την άλλη πλευρά η ζωή αναφερόμενη στον άνθρωπο ορίζεται ως «η ανθρώπινη ύπαρξη», δηλαδή το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη γέννησή του έως το θάνατό του. Στο ίδιο λεξικό, στην έννοια της ζωής, εμπεριέχονται έννοιες και δραστηριότητες που είναι συνυφασμένες με αυτήν, όπως η ζωντάνια, η κίνηση, η πραγματικότητα, ο τρόποςζωής, η απόκτηση εμπειριών και βιωμάτων και οι γενικότερες συνθήκες με τις οποίες βιώνεται η ζωή.[5]

Το Οικολογικό Πρόβλημα ως Ηθικό και Πολιτικό Ζήτημα

      Αναστασία Δημητρακοπούλου-Διδάκτωρ Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ

     Γεώργιος Τσουκαλάς- Διδάκτωρ Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ

                                            Εισαγωγή

Στην ανά χείρας μελέτη θα αναφερθούμε στις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων στοχαστών, αλλά και των συγχρόνων σχετικώς με το οικολογικό πρόβλημα. Η στάση του ανθρώπου έναντι της φύσεως απησχόλησε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, δεδομένου ότι το περιβάλλον αποτελεί τον ζωτικό χώρο του ανθρώπου.

Η εξέλιξη της έρευνας και της επιστήμης οδήγησε στην αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, την οποία ο άνθρωπος δεν χρησιμοποίησε μόνο για την βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεώς του, αλλά και για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτου. Οι συνέπειες αυτής της πρακτικής είναι η οικολογική καταστροφή, που συντελείται σε πολλές περιοχές, η συστηματική εκμετάλλευση των πολιτικά αδύναμων χωρών, όμως, πλούσιων σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, καθώς και η δημιουργία σύγχρονων, καταστροφικών οπλικών συστημάτων.

 Οι σημερινοί πολίτες και οι ηγεσίες αυτών, ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας, αδιαφορούν για την οικολογική καταστροφή και ενδιαφέρονται μόνο για την συσσώρευση των υλικών αγαθών. Οι άνθρωποι κατακλύστηκαν από τις επιθυμίες, την απληστία για τον πλούτο και την κυριαρχία, επιδεικνύοντας την δύναμή τους όχι μόνο προς τους άλλους, αλλά και προς την φύση. Το οικολογικό ζήτημα συνδέεται αναπόσπαστα με το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα και αφορά άμεσα την κοινωνία και τους πολίτες. Η στάση της κοινωνίας έναντι αυτού αποκαλύπτει την ηθική υπόσταση και τις αξίες, που την συνέχουν. Η αδιαφορία για ένα τόσο σοβαρό θέμα, το οποίο επηρεάζει δυσχερώς και τις επόμενες γενιές, εφόσον παραμένει άλυτο, καταδεικνύει κατά τον εναργέστερο τρόπο την ηθική παρακμή της συγκεκριμένης πολιτείας και των θεσμών αυτής.

Όσκαρ Ουάιλντ: «Μπορώ να αντισταθώ στα πάντα εκτός από τον πειρασμό»

Επιμελείται ο Χρήστος Μαυρόπουλος

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ουάιλντ υπήρξε ένας από τους πιο φημισμένους συγγραφείς του βρετανικού θεάτρου.

Η δίκη και η καταδίκη του σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα εξαιτίας της σχέσης του με τον γιο ενός αριστοκράτη τον μετέτρεψαν σε σύμβολο των διωγμών σε βάρος των ομοφυλόφιλων στη βικτωριανή Αγγλία.

- Είμαστε όλοι βουτηγμένοι στον βούρκο, αλλά κάποιοι από μας κοιτάνε τα άστρα.

- Τα βιβλία που ο κόσμος αποκαλεί ανήθικα, είναι αυτά που δείχνουν στον κόσμο τις ντροπές του.

- Οι πραγματικοί φίλοι σε μαχαιρώνουν κατάστηθα.

- Κράτα την αγάπη στην καρδιά σου. Μια ζωή χωρίς αγάπη μοιάζει με ανήλιαγο κήπο όπου τα λουλούδια έχουν μαραθεί.

- Ορισμένοι γεννάνε την ευτυχία όπου κι αν εμφανιστούν. Κάποιοι άλλοι γεννάνε την ευτυχία όποτε εμφανιστούν.

- Ονειροπόλος είναι αυτός που μπορεί να βρει τον δρόμο του μόνο στο φως του φεγγαριού. Τιμωρία του είναι ότι βλέπει το ξημέρωμα πριν τον υπόλοιπο κόσμο.

M. Heidegger: ποιος είναι ο Ηράκλειτος;

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος

Martin Heidegger

1889-1976

Ο Ηράκλειτος μας οδηγεί:

από το Χάος στο Φάος

§1

Ο Χάιντεγκερ αναγνωρίζει στον Ηράκλειτο την αρχέγονη απαρχή της ιστορίας του Είναι. Το ερώτημα συνακόλουθα που διατρέχει τη σκέψη του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου είναι: ποιος είναι ο Ηράκλειτος (GA 55, 5); Κατ’ αυτό τον τρόπο αποδέχεται το προ(σ)-κλητικό νεύμα που του απευθύνει ο στοχασμός του Ηράκλειτου και επιχειρεί να ανταποκριθεί, σχολιάζοντας πρωτίστως μια συμβολική «ιστορία» γύρω από τη ζωή και τη διδασκαλία του Εφέσιου σοφού. Περί αυτής μας λέει ο Αριστοτέλης:

«Λένε σχετικά με το τι είπε ο Ηράκλειτος σε κάποιους ξένους που ήθελαν να τον συναντήσουν. Όταν πλησίασαν και τον είδαν να ζεσταίνεται κοντά στο φούρνο, δίστασαν· τότε τους προέτρεψε να μπουν μέσα με θάρρος λέγοντάς τους πως κι εδώ υπάρχουν θεοί …» (Περί ζώων μορίων Α5. 645a 17).

Τι θέλουν να μας πουν αυτά τα λόγια; Κατ’ αρχήν εμφανίζεται ένας λόγος πουενθαρρύνει και προσκαλεί τους επισκέπτες. Σε τι τους προσκαλεί; Προφανώς όχι για να ζεσταθούν μαζί με τον σοφό κοντά στο φούρνο ή για να του μετριάσουν κάποια ένταση «μοναξιάς» του· απεναντίας, τους καλεί επειγόντως σε μετα–στροφή: τους ενθαρρύνει δηλαδή να στραφούν προς εκείνο τον τόπο διαμονής, όπου φωτίζει ένα άλλο φως (GA 55, 7): εκ πρώτης όψεως, και ο Ηράκλειτος ως φυσική ύπαρξη είναι ένα περατό, ενδεές ον, εγκατεστημένο σε έναν καθημερινό τόπο και αντιμέτωπο με το κρύο και την παγωνιά· πάνω απ’ όλα όμως είναι ο νοητής που στοχάζεται το Είναι (=Φύσις) και την ανθρώπινη ύπαρξη (=Da-sein). Η εν λόγω στοχαστική στάση, για την ιστορία του Είναι, έχει χαρακτήρα ιστορικό και όχι ιστοριογραφικό: ανήκει σ’ αυτό που κάνει τη σκέψη να είναι σκέψη του Είναι, να οικειώνεται με την εστία της ανθρώπινης ύπαρξης  και να μην είναι απλώς μια βιογραφική, πληροφοριακή ή και προπαγανδιστική πρόσοψη της μαζικής κουλτούρας, σαν εκείνες τις μονομερείς και άκρως προπαγανδιστικές ενεικονίσεις γύρω από πρόσωπα και πράγματα της σύγχρονης νεοελληνικής ή ευρωπαϊκής ιστορίας από τα δημόσια Μ.Μ.Ε.

Φιλοσοφία και κοινός νους

Ο συγγραφέας Θεόφιλος Βέικος γεννήθηκε στο Βελβεντό Κοζάνης το Σεπτέμβριο του 1936. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και σπούδασε φιλοσοφία στο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» του Βερολίνου. Από το 1963 εργάστηκε ως πανεπιστημιακός βοηθός στη Φιλοσοφική Θεσσαλονίκης και το 1970 εξελέγη υφηγητής της Ιστορίας της Φιλοσοφίας στην ίδια Σχολή, όπου και δίδαξε δυο χρόνια ως εντεταλμένος υφηγητής. Το 1971 εξελέγη καθηγητής της Ιστορίας της Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική Ιωαννίνων, όπου δίδαξε ως το 1979, το χρόνο που εξελέγη καθηγητής στη Φιλοσοφική Αθηνών. Από το 1979 διδάσκει Φιλοσοφία και Ιστορία της Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική και τη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Φιλοσοφώ» είναι μάλλον σαν να επιχειρώ μία έξοδο από τον συνηθισμένο τόπο της κοινής σκέψης, το χώρο των παραστάσεων, των αναμνήσεων και των εμπειριών.

Κείμενο: Θεόφιλος Βέικος 

Ο φιλοσοφικός στοχασμός φαίνεται να κινείται σ’ έναν ιδιαίτερο τόπο, σ’ ένα βασίλειο των εννοιών. «Φιλοσοφώ» είναι μάλλον σαν να επιχειρώ μία έξοδο από τον συνηθισμένο τόπο της κοινής σκέψης, το χώρο των παραστάσεων, των αναμνήσεων και των εμπειριών. Η φιλοσοφία φαντάζει στα μάτια των κοινών ανθρώπων σαν υπερβολικά και ανεξήγητα αφηρημένη σκέψη, ή καμιά φορά σαν ένας τρόπος να βλέπει κανένας τον κόσμο ανεστραμμένα. Αυτή κλονίζει τις βεβαιότητες του κοινού νου και της κοινής συνείδησης. Και ενώ οι άνθρωποι σκέφτονται συγκεκριμένα, η φιλοσοφία παρουσιάζει ποικίλες μορφές μιας τυπικά αφηρημένης σκέψης. Αν μάλιστα βλέπαμε ανθρώπους αδιάφορους για φιλοσοφία να υποχρεώνονται να ακούσουν ή να διαβάσουν μια σειρά από αφηρημένες σκέψεις, θα παρατηρούσαμε να αντιδρούν στη δοκιμασία αυτή μ’ ένα αίσθημα αποστροφής και αποδοκιμασίας. Πολλοί δείχνουν εχθρότητα ή αδιαφορία για τη φιλοσοφία, περιφρόνηση ή ειρωνεία, πιστεύοντας πως αυτή αποτελεί έναν περίεργο κόσμο αφηρημένων ιδεών. Και οι φιλόσοφοι, από το άλλο μέρος, βλέπουν τις τρέχουσες ιδέες, που μοιράζονται οι άνθρωποι, σαν προϊόντα δογματικής και άκριτης σκέψης, σαν αφέλειες του ανθρώπινου νου ή σαν υπερβολές του. Ο καθηγητής Ayer, π.χ., αναγνωρίζει σαν αρετή του φιλοσόφου να μην ανέχεται υπερβολές του κοινού νου• και αναφέρει ότι ο H. H. Price, προκάτοχός του στην έδρα του (Οξφόρδη), έτεινε να σκέφτεται πως ο κόσμος είναι ένας πολύ πιο ξένος τόπος απ’ ό,τι συνήθως υποθέτουμε πως είναι, τόσο που ακόμα και οι πιο φαντασιώδεις θεωρίες για τον κόσμο μπορεί να βρεθούν πως περιέχουν κάποιο στοιχείο αλήθειας.

Αριστοτέλους Αθηναίων Πολιτεία 1 κείμενο subtitles

GPITRAL1 Λογοτεχνία Literature Greek Audiobooks for free

Αριστοτέλους - Αθηναίων Πολιτεία! 1ον Μέρος!! Μια φιλό-τιμη ανά-σταση ενός Κειμένου που απετέλεσε την βάση του Δυτικού Πολιτισμού και της σύγχρονης Πολιτειο-λογίας. Αριστοτέλους - Αθηναίων Πολιτεία: επειδή όλοι θαυμάζουμε τον Παρθενώνα αλλά ελάχιστοι γνωρίζουμε ότι οι Πέτρες του έχουν Θεμέλειο, Ψυχή, Γλώσσα και Ιδέες... Χωρίς αυτά υπ΄ όψιν μας είναι απλώς πέτρες, τουρλού tourlou...Μια εργασία του Γιώργου Πιτροπογιαννάκη που επι-χειρεί να υπο-δείξει, να κατά-δείξει, να απο-δείξει και να επι-δείξει ότι υπάρχει επ-ανάσταση και από του ...καναπέως (sic). Εκ-παίδευση και επι-μόρφωση χωρίς το άγχος και το άχθος της Σχολικής εξέτασης...

M. Heidegger: προς δημιουργικό διάλογο με τον μαρξισμό

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος

Martin Heidegger

1889-1976

Τι είναι κομμουνισμός;

§1

  Θα συζητήσουμε για τον κομμουνισμό. Ο κομμουνισμός και γενικότερα ο μαρξισμός έχουν μιλήσει, ανάμεσα στα άλλα, για την ανεστιότητα υπό τη μορφή της αποξένωσης του ανθρώπου. Η μαρξική έννοια της αποξένωσης, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ανέστιος, δεν έχει πατρίδα (Heidegger, GA 9, σ. 339). Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι αυτός της πλανητικής εποχής, της εποχής δηλαδή που έχει διαμελίσει το Είναι του ανθρώπου και η οποία επιχειρεί να συγκολλήσει εκάστοτε τα κομμάτια αυτού του ανθρώπινου θρυμματισμού σε ένα τεχνικό-ζωικό όλο, με την τεχνικο-επιστημονική του περικύκλωση, επενδυμένη με ουκ ολίγη ηθικιστική-ανθρωπιστική συναισθηματοποίηση: ο άνθρωπος τελεί σε πλαισιοθέτηση (Gestell). Ο Χάιντεγκερ ορισμένως προσεγγίζει όλη τη μαρξιστική πραγματικότητα μέσα από την οπτική της ιστορίας του Είναι, αναγνωρίζοντας πως η αντίληψη του Μαρξ για την ιστορία είναι ανώτερη από κάθε άλλη ιστοριογραφική πρόσληψη της ιστορίας (ό.π., σ. 340). Γι' αυτό θεωρεί πως ένας διάλογος, δημιουργικός και παραγωγικός πάντοτε, είναι αναγκαίος όσο και εφικτός: 

«ούτε η Φαινομενολογία ούτε ο Υπαρξισμός φτάνουν σε εκείνη τη διάσταση, που καθιστά πρωτίστως δυνατό έναν δημιουργικό διάλογο με τον μαρξισμό» (ό.π., σ. 340).


Μένουμε λοιπόν στην αναγκαιότητα του διαλόγου, με δεδομένο και το γεγονός ότι η ιστορική πράξη του κομμουνισμού επιδείνωσε την ως άνω αποξένωση-ανεστιότητα, την οποία ο θεωρητικός λόγος του Μαρξ καταπολέμησε. Οι σκέψεις, που θα εκτεθούν στη συνέχεια, αποτελούν προδημοσιεύματα μιας φιλοσοφικής πραγμάτευσης του ζητήματος του κομμουνισμού σε ένα νέο βιβλίο μου με τίτλο: Martin Heidegger, Ανεστιότητα και κομμουνισμός. 

Κάφκα: Η Μουσική είναι ο ήχος της ψυχής, η ίδια η φωνή του υποκείμενου κόσμου

Οι Απόψεις του Kafka σχετικά με τη Δύναμη της Μουσικής και την Δημιουργία Μορφών Τέχνης

“Τα μοναδικά δυνατά και βαθιά πάθη είναι εκείνα που αντέχουν τη δοκιμασία της λογικής”

  “Χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος,”ισχυρίστηκε ο Nietzsche, ένας από τους σημαντικότερους και πιο δημοφιλείς φιλοσόφους που στοχάστηκαν πάνω στην απαράμιλλη δύναμη της μουσικής.

Δύο γενιές αργότερα ο, Franz Kafka — άλλος ένας συγγραφέας ζοφερής ευφυΐας και ταλέντου που διαφώτισε το πνεύμα με τις ισχυρές και σκοτεινές δηλώσεις του – ασχολήθηκε με το ίδιο θέμα στους διασκεδαστικούς διαλόγους με τον έφηβο σύντροφο και ιδεολογικό συνομιλητή του Gustav Janouch, οι οποίοι βρίσκονται συγκεντρωμένοι στο έργο Κουβεντιάζοντας με τον Kafka, που μας χάρισε ο περιπλανώμενος συγγραφέας σχετικά με τον Ταοϊσμό, το φαίνεσθαι σε αντιπαράθεση με το είναι, τον έρωτα και τη δύναμη της υπομονής.

Κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου το καλοκαίρι του 1922, η κουβέντα στρέφεται προς τη μουσική – ένα θέμα με το οποίο ο δεκαεπτάχρονος Gustav επιθυμούσε διακαώς να ασχοληθεί, αλλά ο πατέρας του αντιμετώπιζε με άρνηση αυτή την επιθυμία και του απαγόρευσε να ακολουθήσει αυτόν τον τομέα. Ο Kafka λέει στον νεαρό του σύντροφο:

  “Η Μουσική είναι ο ήχος της ψυχής, η ίδια η φωνή του υποκείμενου κόσμου.”

Οι Νόμοι του Πλάτωνα

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ

ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ:

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟΣΥΣΤΗΜΑ

Γιώργος Κοντογιώργης

Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

Η κρατούσα άποψη στη νεωτερικότητα υποστηρίζει ότι η κλασική ελληνική γραμματεία υπήρξε το αποτέλε-σμα μιας υπέρβασης της πραγματικότητας, η οποία επέ-τρεψε στη «σκέψη» να αυτονομηθεί από τους περιορι-σμούς που της επέβαλε το βιούμενο σύστημα και να κι-νηθεί σε μια ανώτερη σφαίρα, με προοπτική το μέλλον. Η υπέρβαση αυτή αιτιολογεί και τη διαρκή της επικαιρότη-τα.

Η παραδοχή αυτή υποδηλώνει τρία τινά: Πρώτον, ότι ο ελληνικός φιλοσοφικός στοχασμός γεννήθηκε μεν στο περιβάλλον της πόλης, όμως ελάχιστα κοινά σημεία είχε μαζί της, ότι συνεπώς η διαλεκτική της ελληνικής σκέψης ανάγεται σε ζητήματα που δεν αφορούσαν στο παρόν της. Σύμφωνα με τη λογική αυτή, οφείλουμε να δεχθούμε ότι ο Πλάτων στους Νόμους δεν διαλέγεται με την εποχή του, μολονότι αναφέρεται, υπό μίαν έννοια, σ’ αυτήν. Δεύτε-ρον, και συνακόλουθα προς τα ανωτέρω, για τη νεωτερι-κότητα ο διάλογος με την αρχαιότητα είναι εφικτός μόνο στο πλαίσιο της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης, όχι όμως και με τις πραγματικότητες της πόλης. Η πόλη εκφράζει ένα «προ-νεωτερικό» (προ-βιομηχανικό κ.λπ.) και μάλι-στα προ-φεουδαλικό, δηλαδή δουλοκτητικό ή απλώς πα-ραδοσιακό, με την ανθρωπολογική έννοια του όρου, στά-διο στην ιστορία της ανθρωπότητας, που δεν υπόκειται σε σύγκριση με τα εντελώς ανέκδοτα φαινόμενα της εποχής μας. Τρίτον, ότι το ανέφικτο της σύγκρισης, η αδυναμία του διαλόγου με τις πραγματικότητες της πόλης, οφείλε-ται προφανώς στην ανωτερότητα της νεωτερικότητας και εν ολίγοις, του νεώτερου κόσμου, και όχι απλώς στη χρο-νική απόσταση που (δια)-μεσολάβησε από τότε έως σή-μερα .

Θα επιχειρήσω παρακάτω να καταδείξω ακριβώς ότι ο ελληνικός φιλοσοφικός στοχασμός υπήρξε συμφυής της πόλης, ότι ο διάλογος μαζί της ήταν οργανικός και αδιά-πτωτος, θα έλεγα μάλιστα παρακολουθηματικός της εξέ-λιξής της. Η τεκμηρίωση της υπόθεσης αυτής απολήγει αναπόφευκτα στο συμπέρασμα ότι ο μη διάλογος της νε-ωτερικότητας με τις πραγματικότητες της πόλης, οφείλε-ται μάλλον στην αδυναμία της να προσεγγίσει φαινόμενα τα οποία βιώθηκαν σ’ αυτήν και, ως εκ τούτου, αποτέλε-σαν αντικείμενο του φιλοσοφικού διαλογισμού, δεν εγ-γράφονται όμως στο κεκτημένο του νεώτερου κόσμου. Θα καταδείξω επομένως, όπως ελπίζω, ότι η νεωτερικότητα ανάγεται μεν στη μεγάλη ανθρωποκεντρική κλίμακα, εί-ναι δε εξαιρετικά πρώιμη και ταξινομείται, με όρους συ-γκριτικής αναλογίας, στην προϊστορία της κλασικής πε-ριόδου της πόλης.