Οι χρήσιμοι ηλίθιοι του «προλεταριακού ανεθνισμού»

του Γιάννη Παπαμιχαήλ  – 

Ο πολιτικός «ρεαλισμός» μας επιβάλλει να διαπιστώσουμε, ίσως όχι ακριβώς το «τέλος της Ιστορίας», αλλά οπωσδήποτε ότι στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες το πάλαι ποτέ πατριωτικό πάθος, το δημοκρατικό και ταξικό πολιτικό σθένος των λαών και των κοινωνικών ομάδων που υφίστανται την εκμετάλλευση, έχει προ πολλού και «οριστικά» εξουδετερωθεί.

Άλλωστε, η οικονομίστικα κατανοητή και εγκλωβισμένη στις ανισότητες της διανομής του πλούτου εργατική τάξη, ιδίως μάλιστα υπό τον πολυεθνικό και κατακερματισμένο «αμερικανικό» της χαρακτήρα, έγινε ένα εύχρηστο ιδεολογικό εργαλείο. Εργαλείο που μπορούσε εύκολα να στραφεί κατά του «ιστορικού αφηγήματος» του έθνους (ή έστω του «λαού των νοικοκυραίων» αυτού του έθνους).

Η σταδιακή εγκατάλειψη των ιδεολογικά υποβαθμισμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων από τους αυτόχθονες εργαζόμενους και παράλληλα οι συνεχείς ροές της λαθρομετανάστευσης, που παρείχαν στα νέα μικρομεσαία αφεντικά άφθονο φθηνό εργατικό δυναμικό, διευκόλυναν (ιδεολογικά τουλάχιστον) παρόμοιες νοηματικές αποδομήσεις της «εργατικής τάξης» και του «λαού».

Για πολλού όλο αυτό το νέο ιδεολόγημα πριμοδοτούσε επίσης την ηθική μιας παγκοσμιοποιημένης και αμιγώς ταξικής υποτίθεται πάλης. Πάλης, η οποία συγκάλυπτε τη νεοφιλελεύθερη «ανθρωπιστική» ηθική των ανοιχτών συνόρων, βάπτιζε εργατική τάξη όλους τους κοινωνικά και πολιτικά αποκλεισμένους, όλους τους λαθρομετανάστες, όλους τους στερημένους και όλους τους φτωχούς.

Η ιδεολογία της «επιστροφής στον εαυτό»

του Γιάννη Παπαμιχαήλ  – 

Είναι, ίσως, επείγον να προβούμε σε μια ιστορία της μετανεωτερικότητας στο πεδίο των συλλογικών νοοτροπιών του δυτικού κόσμου. Ίσως λίγο, όπως ο Φουκώ επιχείρησε παλαιότερα με το έργο του να περιγράψει και να ερμηνεύσει την ιστορία της νεωτερικότητας.

Για τις σημερινές Δυτικές κοινωνίες, καθώς και για τα σαστισμένα άτομα αυτών των κοινωνιών, η νέα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, που από τη δεκαετία ιδίως του ’80 και ύστερα εμφανιζόταν περίπου σαν μια «φυσική αναγκαιότητα», απαιτούσε πολλές εκλογικεύσεις και δημιουργούσε άλλες τόσες τάσεις φυγής. Εμφανίστηκε τότε με έμφαση, ως τεκμήριο της νέας «αυθεντικότητας», η ιδεολογία της «επιστροφής στον εαυτό».

Μια τέτοια επιστροφή συμβαδίζει, βέβαια, με τη φιλοσοφίζουσα απόπειρα να αναζητηθεί το κλειδί της οικουμενικότητας (ίσως και της ανθρώπινης φύσης) στην εσωτερική ζωή του ατόμου. Ως ιδέα, χαρακτηρίζει τις φιλοσοφίες της λεγόμενης «αρχαιοελληνικής παρακμής» (επικούρειους, στωικούς κλπ.), αλλά και τις παραινέσεις του Αγίου Αυγουστίνου όταν –την εποχή της κατάρρευσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας– ρίχνει μια απαισιόδοξη ματιά στο επερχόμενο μέλλον του Δυτικού κόσμου.

Αφελείς ιδεολογίες

Ο εφιαλτικός νέος κόσμος…/ του Γιάννη Παπαμιχαήλ

 

Το πιο μύχιο όνειρο του φιλελευθερισμού ήταν πάντα η πολιτικο-πολιτισμική απεξάρτηση του καθαρού καπιταλισμού από τα βάρη της ανθρώπινης ιστορίας και των συλλογικών, πολιτικών παθών.

Σήμερα, το όνειρο αυτό μοιάζει να υλοποιείται λίγο-πολύ παντού παρά τις πολλές κοινωνικές αντιστάσεις, υπό το πρόσημο της (πολιτισμικά) ριζοσπαστικής και (πολιτικά) αντιδραστικής «Αριστεράς»: Αναφέρεται σ’ ένα ανύπαρκτο, απολύτως φανταστικό πολιτικό υποκείμενο.

Πρόκειται για την «ανθρωπότητα», ή πιο κοσμοπολίτικα «πολίτες του κόσμου». Ως άτομα ή «μειονότητες» συναντώνται, υποτίθεται ειρηνικά, στο πλαίσιο μιας «ανοικτής κοινωνίας» της διεθνοποιημένης Αγοράς, της οποίας το ουσιαστικό περιεχόμενο συγκροτείται γύρω από την Οικονομία. Η μορφή της αποδίδεται από μια εξατομικευτική ιδεολογία του Δικαίου, δηλαδή από τα «ατομικά, ανθρώπινα δικαιώματα».

Το ηθικό υπόβαθρο μιας τέτοιας αντισυνεκτικής κοινωνίας συνοψίζεται ως γνωστόν στο αφελές πρόταγμα της «ανεκτικότητας». Ευρύτερα στην αντιρατσιστική -υποτίθεται- άρνηση της απόρριψης του δικαιωματούχου «Άλλου». Δια της «ανεκτικότητας» υποτίθεται ότι ο πολιτικά ορθός Δυτικός Κόσμος φαίνεται να απορρίπτει μετά βδελυγμίας τα ιστορικά πάθη του παρελθόντος. «Ψύχραιμα» (δηλαδή με την δέουσα «πολιτισμένη νηφαλιότητα») ανακαλύπτει αυτάρεσκα τις καθημερινές καθησυχαστικές ενδείξεις ότι έχει «προοδεύσει» όχι μόνο τεχνολογικά, αλλά και ηθικά-πολιτικά.

Όλο αυτό το μεθοδολογικό πακέτο πολιτικής σκέψης έχει ήδη επενδυθεί αξιακά με την μεταφυσική υπόσταση μιας θεολογικού τύπου πεποίθησης του μετανεωτερίζοντος πολιτικού «κοινού νου». Για να κατασιγάσει τα επιβιώματα των συλλογικών ιστορικών παθών, αυτός ο «κοινός νους» στιγματίζει κάθε διαφωνία (ή κάθε «αίρεση») και εκλογικεύει εύκολα τις αναρίθμητες εσωτερικές λογικές αντιφάσεις της.

Νέα στερεότυπα

Η στοιχειώδης εκπαίδευση και η δια βίου επιμόρφωση των ενηλίκων τηλεθεατών έχουν επιφορτιστεί με τον θεσμικό ρόλο που παλαιότερα ανήκε στους ιεραποστόλους «διαφωτιστές». Οι ενήλικοι τηλεθεατές καταναλώνουν «εικόνες του κόσμου» μέσω των εκλαϊκεύσεων των κοινωνικών επιστημών τόσο από τα ΑΕΙ όσο και από τα περισσοτέρα ΜΜΕ. Έτσι εγχαράσσονται τα νέα στερεότυπα πολιτικής σκέψης στον τυπικά εγγράμματο και πληροφορημένο Δυτικό «κοινό νου».

In Cauda Venenum

Tου Γιάννη Παπαμιχαήλ

Μέσα στην εβδομάδα μεταξύ 5 – 12 Ιουλίου 2015 ακούσαμε πολλές δηλώσεις σεβασμού προς το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 5^ης Ιουλίου – δηλώσεις συχνά μάλιστα φιλικές προς το λαϊκό, δημοκρατικό φρόνημα που εκδηλώθηκε με το 62% του ΟΧΙ. Μια εβδομάδα μετά, όλα αυτά τα ωραία λόγια φαίνονται σε πολλούς ύπουλα, υποκριτικά και δηλητηριώδη: In Cauda Venenum, όπως έλεγαν οι Λατίνοι (στην ουρά είναι το δηλητήριο).

Στο ενδιάμεσο διάστημα, μαζί με τις εμβριθείς οικονομικές αναλύσεις των συνεπειών ενός GREXIT, έπεσε και μπόλικη «ερμηνευτική ψυχολογία»: τι ήθελε πράγματι να πει ο ποιητής – λαός με αυτό του το βροντερό ΟΧΙ;

Ας μπούμε λοιπόν για λίγο, έστω και με μισή καρδιά, σε αυτήν την ερμηνευτική άσκηση, ξεκινώντας από το προσωρινό συμπέρασμα της «περίεργης κατάστασης» που έχει διαμορφωθεί μετά από την μετατροπή του ΟΧΙ σε είτε αναγκαστικό, είτε πρόθυμο ΝΑΙ.

Κατά την άποψή μας, το δίπολο μνημονίου – αντιμνημονίου δεν ξεπεράστηκε μόνο από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, που μετά από 5 μήνες διαπραγματεύσεων, με μπόλικο, αμφιλεγόμενο, βαρουφάκειο στυλ, μετέφρασε το λαϊκό ΟΧΙ ως ΝΑΙ σε όλα, εκλογικεύοντας έτσι την πλήρη πολιτική υποταγή της στους βορειοευρωπαίους αποικιοκράτες και στους οικονομικούς δυνάστες του Δ’ Γερμανικού Ράιχ. Ξεπεράστηκε, προσωρινά τουλάχιστον, από την ίδια την κοινωνικά, ιδεολογικά, παραγωγικά και πολιτικά διχασμένη, παρασιτοποιημένη και ανήμπορη νεοελληνική κοινωνία, η οποία σε μεγάλο της ποσοστό – και ενδεχομένως «δικαίως», φοβήθηκε να υποστεί τις άμεσες συνέπειες του ΟΧΙ: τη φτώχεια, τις κλειστές τράπεζες, την προσωρινή ή μη προσωρινή «τριτοκοσμοποίηση» ή την γρήγορη επιστροφή στα δεδομένα της παλαιάς «ψωροκώσταινας» που οι περισσότεροι εξευρωπαϊσμένοι νεοέλληνες, ακόμα και αν κάποτε την νοσταλγούν, συνήθως επιθυμούν να την ξεχάσουν. Από την πλευρά του, το πολιτικά και οικονομικά επικυρίαρχο γερμανικό μπλοκ των «εταίρων», γνωρίζοντας τους παραπάνω φόβους και τις λογικές της σύγχρονης νεοελληνικής κοινωνίας, κατάφερε με απίστευτο κυνισμό όχι απλώς να ταπεινώσει τους ηττημένους και τους «κατώτερους» που τόλμησαν να «βγάλουν γλώσσα» - και πρώτα απ΄ όλα την ίδια την αριστερή ελληνική κυβέρνηση – αλλά και να ισοπεδώσει ή να γελοιοποιήσει επιδεικτικά την ίδια την πρόθεση ή την προσπάθεια του ελληνικού λαού να αυθαδιάσει στους ηγεμόνες της Ευρώπης, αρθρώνοντας «έτσι, για τα μάτια του κόσμου» που μας βλέπει από τις τηλεοράσεις, ένα απελπισμένο, μαζικό ΟΧΙ.

Μ.Κ.Ο. και Παγκοσμιοποίηση

Του Γιάννη Παπαμιχαήλ από το Άρδην τ. 96

Θα μου επιτρέψετε να αρχίσω από μία προσωπική εμπειρία. Όταν, γύρω στα 1992, ήμουν ακόμα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, ανακάλυψα τυχαία την ύπαρξη ενός προγράμματος της ΟΥΝΕΣΚΟ ονόματι UNITWIN, που είχε ως στόχο τη σύζευξη μεταξύ ακαδημαϊκών και ερευνητικών φορέων του Νότου, με στόχο τη μεταφορά ερευνητικών προβληματισμών και τεχνογνωσίας από τον Βορρά προς τον Νότο. Έκανα λοιπόν μία πρόταση (τη μόνη τότε από την Ελλάδα) που εγκρίθηκε, με ελάχιστη όμως χρηματοδότηση από την ίδια την ΟΥΝΕΣΚΟ και με παρότρυνση να βρεθούν δημόσιοι ή ιδιωτικοί σπόνσορες της έδρας ΟΥΝΕΣΚΟ του Πανεπιστημίου Πατρών, στο αντικείμενο της μάθησης και της διδασκαλίας φυσικών εννοιών στην πρώτη σχολική εκπαίδευση. Παράλληλα με κάλεσαν στο Παρίσι και, σε χοντρές γραμμές, μου είπαν τα εξής: α) Το βαλκανικό-αραβικό δίκτυο που είχα προτείνει και είχε εγκριθεί, έπρεπε να επεκταθεί σε άλλες αραβικές χώρες, αλλά και στην Τουρκία –και ιδίως να συμπεριλάβει τη Σενεγάλη και τη Μαυριτανία, β) Το κύριο αντικείμενο της έδρας έπρεπε να στραφεί σε θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οικολογική συνείδηση, η διαπολιτισμικότητα ή η εκπαίδευση για την ειρήνη, γ) Έπρεπε να βρει πόρους χρηματοδότησης για υποτροφίες και ανταλλαγές φοιτητών (με την υποστήριξη μιας ΜΚΟ για όλα αυτά τα θέματα) η οποία θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από το ελληνικό ΥΠΕΞ ή το υπουργείο Πολιτισμού. Ως προς το πρώτο, συμμορφώθηκα (Χωρίς την Τουρκία). Όχι ως προς τα δύο άλλα. Αποτέλεσμα: Μετά από δύο χρόνια προσπάθειας, το εγχείρημα και το δίκτυο έπεσε στο κενό της χρηματοδότησης και της πολιτικής βούλησης να συνεχίσει. Άκουσα και έμαθα όμως, από πολλούς Βαλκάνιους και Άραβες συναδέλφους μου, ότι οι ΜΚΟ αποτελούν το εργαλείο(!) που λύνει τα χέρια για όλες τις σοβαρές δουλειές και τις καλές χρηματοδοτήσεις, χωρίς ιδιαίτερα πιεστικούς ελέγχους…

Γ. ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ "Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΔΟΥΛΟΙ"