Θ. Ζιάκας: Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός

Θεόδωρος Ζιάκας

Οι αποτελεσματικοί ψυχοθεραπευτές είναι κατά κανόνα χαρισματικά άτομα. Σπάνιες περιπτώσεις. Όμως ακόμα πιο σπάνιες είναι οι περιπτώσεις, όπου το έργο του χαρισματικού θεραπευτή υπερβαίνει το άτομό του και γίνεται Μέθοδος, Σχολή, Θεσμός.

Ο Γιάννης Τσέγκος ανήκει στην κατηγορία των δεύτερων. Εκ Σοφάδων ορμώμενος, σπούδασε ιατρική στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών, Νευρολογία και Ψυχιατρική στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου και απέκτησε την διδακτική, κλινική και ερευνητική εμπειρία, που του επέτρεψε να κινηθεί σε όλο το πεδίο των σύγχρονων πρακτικών της ψυχοθεραπείας.

Διαγνώσας τα θεραπευτικά πλεονεκτήματα του συνδυασμού Ομαδικής Ανάλυσης και Θεραπευτικής Κοινότητας, εισήγαγε και ανέπτυξε τις πρακτικές αυτές εν Ελλάδι από το 1978 και κυρίως από το 1980 με την δημιουργία του Ανοιχτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου και των εν αυτώ θεραπευτικών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών Ινστιτούτων. Το βιβλίο του, «Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός. Στάσεις και Αποστάσεις στο Σύγχρονο Ψυχοθεραπευτικό Γίγνεσθαι», από τις Εκδόσεις Αρμός, είναι ένα απόσταγμα μακράς θεραπευτικής, ερευνητικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Δραστηριότητα που υπήρξε εν πολλοίς καινοτόμος και δημιούργησε «ελληνική σχολή» στην ψυχοθεραπεία.

Το βιβλίο είναι συγχρόνως μια γλαφυρή κατατοπιστική εξιστόρηση  των βασικών τάσεων και φάσεων στην εξέλιξη της ψυχοθεραπείας στον δυτικό κόσμο.

Η θεματολογία του

Το βιβλίο μιλά για τον «ψυχιατρικό κοινοτισμό», ως σύστημα ψυχοθεραπείας και ταξινομεί, προς διδακτική και συμβουλευτική χρήση, τις σχετικές βασικές γνώσεις. Ακολουθώντας την ιστορική οδό, παρουσιάζει το αντικείμενό του κατά την εξέλιξή του από τον 18^ο αιώνα ως σήμερα.

Κατ’ αρχάς εκτίθενται τα διάφορα θεραπευτικά μοντέλα. Ακολουθεί η γεννεαλόγησή τους, μαζί με τις αναπόφευκτες περιπλανήσεις και παραπλανήσεις, ένθεν και εντεύθεν του Ατλαντικού. Κυρίαρχες είναι οι δύο αγγλοσαξωνικές σχολές του ψυχιατρικού κοινοτισμού, οι επικεντρωμένες αντίστοιχα στο κολεκτιβιστικό-δεσποτικό και στο ατομοκεντρικό-δημοκρατικόπρότυπο. Περιγράφονται οι αντιφάσεις τους, τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματά τους, επισημαίνονται τα προβλήματα που θέτει η πόλωσή τους, και από την ανάλυσή τους προκύπτει, ως εφικτή διέξοδος, ένα τρίτο μοντέλο: ο  εμπρόσωπος κοινοτισμός. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την συζήτηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η εμπρόσωπη θεραπευτική κοινότητα, ως «Ενδιάμεσος Θεσμός», μεταξύ της Οικογένειας και των Μεγάλων Θεσμών.

Το παράδειγμα της Κομοτηνής: Δίκτυο συνεργατικών λαχανόκηπων εξασφαλίζει τροφή σε 240 οικογένειες

Το παράδειγμα της Κομοτηνής: Δίκτυο συνεργατικών λαχανόκηπων εξασφαλίζει τροφή σε 240 οικογένειες

Χάρη στην ΚοινΣΕπ Σπάρτακος, στην περιοχή της Κομοτηνής έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο συνεργατικών λαχανόκηπων, το οποίο παρέχει δωρεάν τροφή σε 240 οικογένειες.

Η κάθε οικογένεια διατηρεί ένα δικό της χώρο λίγων τ.μ. στους λαχανόκηπους και εξασφαλίζει δωρεάν με αυτό τον τρόπο τα λαχανικά της. 

Ο Αστικός Συνεταιρισμός "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ" ιδρύθηκε το 2013, εδρεύει στο Μικρό Κρανοβούνιο του Δήμου Κομοτηνής και αριθμεί μέχρι στιγμής 16 μέλη. 

Ομόηχα των Κοινών - Τα Κοινά στην κοινωνική τους διάσταση ..../ Athanasios Georgilas

Αν και ετυμολογικά η προέλευση του όρου Τα κοινά συγχέεται συχνά με την ιστορική του προέλευση από την ελληνική θέσμιση της πόλης ( το κοινόν ) όπως και τη ρωμαϊκή res publica ( οι δημόσιες υποθέσεις ), λίγη ή καθόλου σχέση έχει η σύγχρονη ερμηνεία του μαζί τους. Τις περισσότερες φορές αποδίδουμε στα νέα ελληνικά τον όρο Τα Κοινά από το αγγλικό commons ή τους commoners ( λαϊκούς ) της ευρωπαϊκής υπαίθρου, άλλες φορές πάλι είναι απλά αποτέλεσμα μιας βεβιασμένης μετάφρασης όπως στην περίπτωση της Hannah Arendt όπου o όρος που χρησιμοποιεί στο Vita Activa, αυτό που μεταφράστηκε άγαρμπα στα ελληνικά ως «Η Δημόσια Σφαίρα: τα Κοινά» είναι στην πραγματικότητα «Public Realm: the Common», δηλαδή, σε μια κυριολεκτική μετάφραση «το κοινόν» καθότι είναι ενικός.

Η διαφοροποίηση Των Κοινών με το κοινόν δεν είναι μόνο γλωσσική∙ η συζήτηση που συνοδεύει σήμερα Τα Κοινά είναι τόσο πολύ επικεντρωμένη στο κοινωνικό -ή έστω στον τρόπο της διαχείρισης τους- που θα λέγαμε πως στην πραγματικότητα πρόκειται για τα ομώνυμα ονόματα δύο απολύτως διαφορετικών σημασιών.

Η ανάπτυξη του κοινοτικού πνεύματος

Γιώργος Κολέμπας

1. Βιολογία ή κοινωνία; Το δίλημμα γύρω από το οποίο διεξάγεται σήμερα η συζήτηση είναι αν ο άνθρωπος διαμορφώνεται κύρια από τη βιολογία του ή την κοινωνικοποίησή του.

Αξίωμα της «ιδιοτέλειας»: ο κινητήρας της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι των άλλων, είναι κληρονομημένο από πάντα στο ανθρώπινο DNA. Από φυσικού του ο άνθρωπος «είναι όπως είναι». 

Νεοφιλελεύθεροι: επειδή ο σημερινός κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος είναι από τη φύση του και από πάντα έτσι, το ανταγωνιστικό καπιταλιστικό σύστημα της αγοράς του ταιριάζει περισσότερο και δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι καλύτερο, γι αυτό και έχει έλθει το «τέλος της ιστορίας και της πολιτικής». 

2. Το λάθος

Υπάρχει « αγώνας όλων εναντίον όλων», ισχυρίσθηκε ο Χομπς (1588-1679) , ο οποίος πίστευε στο homo homini lupus και είχε την άποψη «περί εγγενούς τάσης των ανθρώπων για τον αλληλοσπαραγμό».

Ο Φράνσις Χάτσενσον (1694-1746) χρησιμοποίησε αργότερα, για πρώτη φορά, την έννοια της συμπάθειας(sympathy) για να αποκρούσει τις απόψεις του Χομπς. Ενώ ο Χιουμ (1711-1776) είχε τονίσει την συναισθηματική προέλευση των ηθικών μας κρίσεων: «Τίποτα δε μπορεί να είναι περισσότερο πραγματικό ή ενδιαφέρον από τα αισθήματα ευχαρίστησης και ανησυχίας που μας διακατέχουν. Και εάν αυτά ευνοούν την αρετή και αποτρέπουν την κακία δεν χρειαζόμαστε τίποτα άλλο για τη ρύθμιση της διαγωγής και της συμπεριφοράς μας»[1]. Ισχυριζόταν ότι η λήψη των ηθικών αποφάσεων είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης του ορθού λόγου και του συναισθήματος. 

Ο Δαρβίνος στην Καταγωγή των Ειδών(1859) έγραψε: υπάρχει αγώνας για την ύπαρξη, στον οποίο επιβιώνει ο ισχυρότερος.

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός χρησιμοποίησε αυτή τη ρήση του Δαρβίνου για να ισχυρισθεί αργότερα: είναι φυσικό φαινόμενο να επικρατεί ο ισχυρότερος, ο εξυπνότερος κ.λπ.

Ο κοινοτικός συνεργατισμός και ο Κ. Καραβίδας

Συγγραφέας: 

Σπ. Κουτρούλης

Άρδην τ. 43

   Τι σταμάτησε αυτά τα κινήματα ψυχής που αξιώθηκε

κι έφτασαν ως τις κοινότητες; Ποιος καπάκωσε

μια τέτοιου είδους αρετή, που μπορούσε μια μέρα

να μας οδηγήσει σ’ ένα ιδιότυπο, κομμένο στα μέτρα της χώρας πολίτευμα; Όπου κοινοτικό

αίσθημα να συμπίπτει με κείνο των αρίστων; Τι

έγινε η φύση που μαντεύουμε αλλά δεν τη

βλέπουμε; Ο αέρας που ακούμε αλλά δεν τον εισπνέουμε;

Ο. Ελύτης[1]

Η κοινότητα δεν υπήρξε μια συσσωμάτωση αδιάφορη για το μάτι των ερευνητών. Από νωρίς διαπιστώθηκε, ότι η εξέταση της θα έθετε κρίσιμα προβλήματα και θα αποκάλυπτε ουσιώδεις πτυχές της νέας ελληνικότητας.

Σε πολλές περιπτώσεις θεωρήθηκε ως δημοσιονομικός θεσμός της τουρκοκρατίας, ενώ σε άλλες προσδιορίστηκε η γενεαλογία της στο αρχαίο άστυ και σε σταθερούς γεωοικονομικούς παράγοντες. Δείγμα των ποικίλλων απόψεων που διατυπώθηκαν είναι και η σύνδεση της με την οργάνωση της οικονομικής ζωής κατά την εποχή του Βυζαντίου. Επιπροσθέτως υποστηρίχθηκε ότι η κοινότητα αποτέλεσε μορφή κοινωνικής οργάνωσης, που άνθισε στα Βαλκάνια υπό διάφορες μορφές και γενικότερα στην ορθόδοξη ανατολή (Ρωσία, παρευξείνιες χώρες). Φαίνεται να υπάρχει μια γενική συμφωνία, ότι η σημασία της κοινότητας αρχίζει να υποχωρεί αμέσως μετά τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους και το τέλος της κυβερνήσεως Καποδίστρια. Στα πλαίσια μιας απαισιόδοξης ερμηνείας, η κοινότητα δεν έχει πλέον θέση σε μια διαρκώς εκτεχνικευμένη κοινωνία και αναγκαστικά θα ακολουθήσει την μοίρα του διαρκώς συρρικνούμενου γεωργικού τομέα. Αντίθετα, κατά άλλες εκτιμήσεις, τα σύγχρονα πληροφοριακά δίκτυα και η αλματώδης ανάπτυξη των μέσων συγκοινωνίας, ευνοούν την αποκεντρωμένη οργάνωση του πολιτικού και κοινωνικού βίου.

Ο Κωνσταντίνος Καραβίδας ερεύνησε ενδελεχώς την νεοελληνική κοινότητα. Η σκέψη του μετατοπίστηκε απο μια εξαντλητική και επιτυχή συλλογή πρωτογενούς υλικού στην ανάδειξη της κοινότητας σε μια «πραγματική ουτοπία» προορισμένη να συγκρουστεί στο χώρο της ιδεολογίας με άλλες «πραγματικές ουτοπίες». Ο Καραβίδας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κοινότητα όχι μόνο υπήρξε, αλλά διεκπεραίωνε λειτουργίες διοικητικές και παραγωγικές. Γηγενής αντικαπιταλιστικός θεσμός, δημιούργημα εν πολλοίς γεωοικονομικών παραγόντων, είναι αναγκαία σε κάθε στάδιο της τεχνικής εξέλιξης και κλειδί για την κατανόηση του νεοελληνισμού.

Ο Κ. Καραβίδας βρίσκει έναν αναπάντεχο σύμμαχο σε ορισμένα κείμενα του Κ. Μαρξ, τα οποία ξεφεύγουν από τον νομοτελειακό εξελικτισμό που διακρίνει τον βασικό πυρήνα της σκέψης του.

Κωνσταντίνος Δ. Καραβίδας: Με ακούτε τι λέω;

Με ακούτε τι λέω ή θέλετε να σας το επαναλάβω; λέω ότι ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός, ως φαινόμενα ιστορικά, θα περάσουν και ότι ο κοινοτισμός, ως δεδομένο ζωικό, θά επιβίωση αυτών", Κωνσταντίνος. Δ. Καραβίδας: *Σοσιαλισμός και κοινοτισμός (1930) σελ 60.

Πράγματι — ο Οικονομικός Ρεζιοναλισμός1, ο εκ μονίμων γεωοικονομικών λόγων επιχωριάζων εν τω ημετέρω πολυπτυχωμένω ξηροθερμικώ και δυσκόλω τόπω, καθορίζεται—εν συνδυασμώ και με τον μικροαστικόν χαρακτήρα της οικονομίας μας και με την κοινοτικήν οργάνωσιν αυτής, από ουσιώδη και εκδηλότατα δεδομένα.

Έν εξ αυτών είνε το ότι όλα σχεδόν τα χωρικά μας προϊόντα είνε φύσει—και δη χωρίς την απαίτησιν μεγάλων χρηματικών κεφαλαίων—επιδεκτικά μίας πλήρως και εν αυτώ τούτω τω τόπω της παραγωγής των αποσυγκεντρωμένης βιοτεχνικής και βιομηχανικής επεξεργασίας, έτι δε και αυτής της εμπορικής εκμεταλλεύσεως· —πράγμα, το οποίον, εάν συνδυαστή και με την προσφυά εις τας επιδόσεις ταύτας οργάνωσιν της κοινοπραξίας και με τον εξαγνισμόν της πίστεως κάτω από ευθείας και αυστηράς κυρώσεις άρα και τόκους χαμηλούς εν ταις ρεζιοναλιστικαίς τραπέζαις—είνε πρόδηλον, ότι θέλει φέρει εις την ανάλογον εντός του ιδίου τόπου αύξησιν της ζητήσεως εργασίας και του οικονομικού εν γένει χώρου εις κάθε τοπικήν περιοχήν, οπού φυσικά και πληθυσμός πολλαπλάσιος θα δύναται να συγκρατηθή τότε.

Τοιαύτα προϊόντα είνε το μαλλί δια την υφαντικήν,το γάλα δια την τυροκομίαν, η ελαία δια την τυποποίησιν καρπού και λαδιού, η άμπελος δια τον τύπον οίνου και δια το οινόπνευμα, τα φρούτα δια την κονσερβικήν, η μικρές θάλασσες δια την ψαρικήν, το μάρμαρο δια την γλυπτικήν κλπ.

Κωνσταντίνος Δ. Καραβίδας: Με ακούτε τι λέω;

Με ακούτε τι λέω ή θέλετε να σας το επαναλάβω; λέω ότι ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός, ως φαινόμενα ιστορικά, θα περάσουν και ότι ο κοινοτισμός, ως δεδομένο ζωικό, θά επιβίωση αυτών", Κωνσταντίνος. Δ. Καραβίδας: *Σοσιαλισμός και κοινοτισμός (1930) σελ 60.

Πράγματι — ο Οικονομικός Ρεζιοναλισμός1, ο εκ μονίμων γεωοικονομικών λόγων επιχωριάζων εν τω ημετέρω πολυπτυχωμένω ξηροθερμικώ και δυσκόλω τόπω, καθορίζεται—εν συνδυασμώ και με τον μικροαστικόν χαρακτήρα της οικονομίας μας και με την κοινοτικήν οργάνωσιν αυτής, από ουσιώδη και εκδηλότατα δεδομένα.

Έν εξ αυτών είνε το ότι όλα σχεδόν τα χωρικά μας προϊόντα είνε φύσει—και δη χωρίς την απαίτησιν μεγάλων χρηματικών κεφαλαίων—επιδεκτικά μίας πλήρως και εν αυτώ τούτω τω τόπω της παραγωγής των αποσυγκεντρωμένης βιοτεχνικής και βιομηχανικής επεξεργασίας, έτι δε και αυτής της εμπορικής εκμεταλλεύσεως· —πράγμα, το οποίον, εάν συνδυαστή και με την προσφυά εις τας επιδόσεις ταύτας οργάνωσιν της κοινοπραξίας και με τον εξαγνισμόν της πίστεως κάτω από ευθείας και αυστηράς κυρώσεις άρα και τόκους χαμηλούς εν ταις ρεζιοναλιστικαίς τραπέζαις—είνε πρόδηλον, ότι θέλει φέρει εις την ανάλογον εντός του ιδίου τόπου αύξησιν της ζητήσεως εργασίας και του οικονομικού εν γένει χώρου εις κάθε τοπικήν περιοχήν, οπού φυσικά και πληθυσμός πολλαπλάσιος θα δύναται να συγκρατηθή τότε.

Τοιαύτα προϊόντα είνε το μαλλί δια την υφαντικήν,το γάλα δια την τυροκομίαν, η ελαία δια την τυποποίησιν καρπού και λαδιού, η άμπελος δια τον τύπον οίνου και δια το οινόπνευμα, τα φρούτα δια την κονσερβικήν, η μικρές θάλασσες δια την ψαρικήν, το μάρμαρο δια την γλυπτικήν κλπ.

Εκτός δε αυτής της ευχέρειας προς ρεζιοναλιστικήν συγκέντρωσιν, της σχετικής με την επεξεργασίαν των προϊόντων— εις την κατά χωράν σύνθεσιν φέρει και αυτή αύτη η διδομένη εν εκάστω περιοχή τοπική βάσις της παραγωγής των προϊόντων τούτων, όπου και εν τη μικρότερα εδαφική πτυχή εύρηται ένας πολύ πιο πυκνότερος και σχεδόν κατά βήμα διαφορισμός και εδαφών και κλίματος και καλλιεργειών και επιδόσεων, εις τρόπον ώστε, επί χιλίων π.χ. και μόνον στρεμμάτων, το τοπίον μας προσφέρει συγχρόνως και θάλασσαν και βουνόν και τόπον αμπέλου και τόπον εληάς και τόπον ριζιού και δημητριακών και βοσκής και εμπορικόν πέρασμα και—ώστε, με τον παράλληλον οργανικόν επίσης τεμαχισμόν της ιδιοκτησίας, κανείς δεν ημπορεί να ζήση εδώ, εκτός υπό τον όρον της αναπτύξεως των πλέον πολλαπλών επιδόσεων και της από πολλών επίσης πηγών συνδέσεως των πόρων του, συνδέσεως μάλιστα, ήτις αυτή ακριβώς δημιουργεί και αυτόν τούτον τον μικροαστικόν χαρακτήρα της οικονομίας μας και, επί πλέον, ήτις, ανακλώμενη εις την διάπλασιν και εις την αγωγήν των ανθρώπων, εξηγεί ευρύτατα και την ροπήν και την απαίτησιν, αλλά και την ευκολίαν ην και ο μικρότερος εδώ πολίτης διεκδικεί δια την προσωπικήν ολοκλήρωσιν και ελευθερίαν του και δια την κυκλικήν εν γένει αντίληψιν της ζωής.

«Ο κοινοτισμός ως πηγή έμπνευσης μιας νέας οικονομίας»(βίντεο).

«Ο κοινοτισμός ως πηγή έμπνευσης μιας νέας οικονομίας» (βίντεο).

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού: 

Άμεση δημοκρατία, κοινότητα και ελληνικός ανθρωπολογικός τύπος 

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

«ΧΩΡΙΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ»: Ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών πολιτικών θεσμών και η ορθόδοξη παράδοση

Του Βασίλη Ξυδιά

Το θέμα αυτής της εισήγησης* είναι «ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών πολιτικών θεσμών και η ορθόδοξη παράδοση», αλλά, όπως ίσως θα έχετε αντιληφθεί, ο κύριος τίτλος παραπέμπει σ’ ένα από τα κλασικά έργα της παιδικής λογοτεχνίας, στο μυθιστόρημα του Έκτορος Μαλώ «Χωρίς Οικογένεια». Το μυθιστόρημα αυτό μιλά για ένα ορφανό παιδί, που ρίχτηκε σε μια μεγάλη περιπλάνηση σ’ άγνωστα και μακρινά μέρη. Μέσα απ’ αυτήν του την περιπέτεια το παιδί μπόρεσε να αναπτυχθεί και να ωριμάσει σαν άνθρωπος χάρη στη συντροφιά και την πνευματική καθοδήγηση ενός γέροντα, που αναπλήρωσε την αγάπη και την προστασία της χαμένης του οικογένειας. Αυτός το βοήθησε να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και να προσανατολιστεί θετικά στους ορίζοντες του νέου, αχανούς κόσμου, που ξανοιγόταν εμπρός του.

Ανάλογη είναι, νομίζω, η περιπέτεια των νεωτέρων Ελλήνων, που, αποκομμένοι από τις κοινοτικές μας ρίζες, περιπλανώμεθα σε ξένα και άγνωστα πολιτιστικά και πνευματικά εδάφη. Μόνο που στην περίπτωσή μας λείπει ο γέρος σύντροφος, ο σοφός προστάτης και καθοδηγητής, ο φορέας δηλ. μιας πνευματικής παράδοσης, ικανής να αναπληρώσει το κενό των χαμένων μας θεσμών και παραδόσεων.

Έτσι, χωρίς ψυχοσυναισθηματική ασφάλεια και χωρίς πνευματική καθοδήγηση οι Έλληνες ταλαντευόμαστε διχασμένοι ανάμεσα σε δυο εξίσου αδιέξοδες προοπτικές:

•  Οι περισσότεροι (οι θεωρούμενοι «προοδευτικοί») ακολουθούν τη γραμμή του λεγόμενου «εκσυγχρονισμού» και του «εξευρωπαϊσμού». Έχοντας ρίξει μαύρη πέτρα σε ό,τι θυμίζει το παρελθόν, προχωρούν χωρίς δισταγμούς στην υιοθέτηση κάθε τι μοντέρνου και ξενικού.

•  Κι οι υπόλοιποι (οι θεωρούμενοι «συντηρητικοί») αναζητούν την επιστροφή στην ασφάλεια των χαμένων εθνικών και θρησκευτικών παραδόσεων. Μόνο που αυτή η επιστροφή δεν είναι (δεν μπορεί να είναι) πραγματική. Είναι μια φαντασιακή – και εν πολλοίς υποκριτική – προσκόλληση σε ιδεατά σχήματα, εντελώς άσχετα με τη ζωντανή πραγματικότητα.

Από τον κοινοτισμό στη φιλία

Βασίλης Ξυδιάς

Θα ήθελα σ’ αυτό εδώ το άρθρο να διηγηθώ πώς έφτασα στην πλατωνική φιλία αναζητώντας εναλλακτική πρόσβαση στα ζητήματα που απασχολούν τον σύγχρονο κοινοτισμό. Πώς δηλαδή βρήκα στην περί φιλίας αντίληψη του Πλάτωνα τη δυνατότητα θεμελίωσης των πολιτικών σχέσεων στον ελεύθερο διαπροσωπικό δεσμό μεταξύ πολιτών-φίλων. Όχι στο μεμονωμένο πολίτη-άτομο (‘φιλελευθερισμός’), ούτε σε μια συλλογική ταυτότητα που προηγείται όσων μετέχουν σ’ αυτήν (‘κοινοτισμός’). Η πολιτική αυτή αρχή της φιλίας αποτελεί τη βάση για την ταυτόχρονη ικανοποίηση σημαντικών αιτημάτων του νεωτερικού και μετανεωτερικού ανθρώπου, όπως η ελευθερία, η κοινωνικότητα και η αυθεντικότητα[1].

... ὅτι πόλιν ἐλευθέραν τε εἶναι δεῖ 
καὶ ἔμφρονα καὶ ἑαυτῇ φίλην
Πλάτωνος Νόμοι, 693b

Το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή το αφιέρωμα στη φιλία που είχε κάνει το φιλοσοφικόπεριοδικό Cogito στο πρώτο του τεύχος (Ιούλιος 2004, σελ. 20-52).

Το 1987 μια παρέα έξι φίλων ξεκινήσαμε να ερευνήσουμε από κοινού τί θα μπορούσε να σημαίνει ‘κοινότητα’ στις μέρες μας. Αναζητούσαμε στην κοινότητα μια διέξοδο από τον «οχλικό» (έκφραση του Καραβίδα) ατομικισμό των συγχρόνων κοινωνιών. Διέξοδο διαφορετική από τον κολεκτιβισμό, μαρξιστικού ή άλλου τύπου. Ξεκινώντας τη μελέτη μας από τον Κωνσταντίνο Καραβίδα – τον χαρισματικό αυτόν στοχαστή του ελληνικού κοινοτισμού – γρήγορα συνειδητοποιήσαμε πως την κοινότητα δεν θα τη βρούμε στηριγμένοι «σε κάποιον αόριστο ιστορικό τάχα ρομαντισμό για τα παλαιά κοινοτικά μας σχήματα, ούτε και σε όνειρα για τη μελλοντική διάρθρωση του κόσμου»[2]. Προσπεράσαμε έτσι την ιδέα της παραδοσιακής κοινότητας, όπως και τις διάφορες φουτουριστικές κατασκευές που βασίζονται στην ιδέα της αυτοδιαχειριζόμενης ομάδας με το μικρό μέγεθος και την άμεσηδημοκρατία.

Κοινοτισμός και Λαϊκή εξουσία στην Ελλάδα. Ο Κώδικας Ποσειδώνα, του Κώστα Λάμπου

"Ο σοσιαλισμός οφείλει να είναι ριζοσπαστικός. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να φτάνει ώς τις ρίζες και η ρίζα είναι ο Άνθρωπος". (Έριχ Φρομ)

«Κανένα πρόβατο δεν σώθηκε βελάζοντας,

ακόμα κι όταν βέλαζε ‘αριστερά’».

Γκράφιτι στους δρόμους της Βάρκιζας

Στις πρωτόγονες κοινότητες ο ιδιωτικός και ο δημόσιος χώρος ήταν σχεδόν ταυτόσημες έννοιες και καταστάσεις, και συνεπώς τα μέλη τους ήταν όλα προσωπικώς παρόντα και δρώντα, αφού συμμετείχαν ισότιμα και ενεργά με τις σκέψεις, τις προτάσεις, αλλά και με τις αντιρρήσεις τους σε όλες τις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων και φυσικά με την προσωπική συμμετοχή τους συνέβαλλαν στην καλύτερη δυνατή υλοποίησή τους.

Η κοινότητα, συμπεριλαμβάνοντας όλα τα μέλη της στο ενιαίο δικό της κοινοτικό γίγνεσθαι, απέκλειε τον απομονωτισμό, τον ατομισμό και την ιδιώτευση και κατά συνέπεια τον στείρο ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα την ταύτιση των μελών της με την ίδια τη συνολική κοινότητα, η οποία με τον τρόπο αυτό δεν εξασφάλιζε μόνο την καλύτερη δυνατή ατομική και συλλογική-κοινοτική επιβίωση, αλλά πρόσφερε ισχυρό αίσθημα ασφάλειας και αυτοπεποίθησης, προϋποθέσεις αναγκαίες για κάθε ατομική και συλλογική δημιουργική πρωτοβουλία.

Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία2 το ιδιωτικό, ο οίκος, η οικονομία, έμεινε έξω από το Δημόσιο, τον Δήμο, τη Δημοκρατία, με αποτέλεσμα οι ανταγωνισμοί στη σφαίρα του ιδιωτικού να αναγκάζουν το δημόσιο σε άμυνα, πράγμα που για κάποιο διάστημα ώθησε τη Δημοκρατία στα ανώτατα όρια της ανάπτυξής της, από κάποιο σημείο όμως και μετά οι ανταγωνισμοί στη σφαίρα του ιδιωτικού άρχισαν να διαταράσσουν τη δημόσια σφαίρα, να υπονομεύουν τη Δημοκρατία και να δημιουργούν τους όρους της εμφάνισης της Ολιγαρχίας, της Αριστοκρατίας και τελικά της Τυραννίας.

Στο διάστημα μεταξύ της αρχαιότητας και της σημερινής εποχής, οι μορφές που διαδέχτηκαν τον πρωτόγονο κοινοτισμό και την Αθηναϊκή Δημοκρατία, όπως τα κοινόβια, οι κομμούνες και ο κοινοτισμός προσπάθησαν να επανασυνδέσουν, το ιδιωτικό με το δημόσιο στηριγμένες στις εμπειρίες, όπως τις μετέφερε η παράδοση, στο πλαίσιο πάντα των εκάστοτε δεδομένων συνθηκών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση νέων μορφών κοινοτισμού, οι οποίες αποτέλεσαν και την παθητική ή την ενεργητική άμυνα απέναντι στα καταπιεστικά και εκμεταλλευτικά κοινωνικά συστήματα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το φαινόμενο του κοινοτισμού που αναπτύχθηκε στον ελλαδικό χώρο κατά τη βυζαντινή, την οθωμανική, αλλά και κατά την μετέπειτα περίοδο, με αποκορύφωση αυτού του φαινομένου κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας.

Κοινοτισμός στην Ελεύθερη Ελλάδα κατά την Τουρκοκρατία

Στη βυζαντινή περίοδο ένα μεγάλο μέρος του πεδινού πληθυσμού του ελλαδικού χώρου, αλλά και των άλλων βαλκανικών χωρών, ανέβηκε στο βουνά για να αποφύγει τη βαριά φορολογία και τη σκληρότητα της βυζαντινής φεουδαρχίας3.

«Κατά τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή περίοδο ο κοινοτισμός και το σχετικό μ’ αυτόν φαινόμενο της τοπικής αυτοδιοίκησης βρίσκονται σε κατάφωρη αντίθεση προς τον απολυταρχικό συγκεντρωτισμό του κράτους και της μεγάλης γαιοκτησίας»4.

Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού

Ημερίδα Ελληνικός Κοινοτισμός 2014 

Τέταρτη Συνεδρία Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού: Άμεση δημοκρατία, κοινότητα και ελληνικός ανθρωπολογικός τύπος 

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Αντώνης Ανδρουλιδάκης: H Ελληνική Κοινότητα ως θεραπευτική δομή της κοινωνίας

Βασίλης Ξυδιάς: Η Κοινότητα ως μεταμορφωτικός άξονας της κοινωνίας.

Antifono.gr

Κοινωνική Οντολογία και θρησκευτικές παραδόσεις* (Και πάλι για το Πρόσωπο)

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος λέει στην Κοσμοθεωρία των Εθνών ότι η κοινωνική οντολογία έχει εν Ελλάδι σημαντικούς θεράποντες, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση για την ανάπτυξή της.

Είναι ο Παναγιώτης Κονδύλης, ο Χρήστος Γιανναράς, ο Γιώργος Κοντογιώργης και η αφεντιά μου. Τιμή μου βέβαια αλλά θα του πρότεινα να με βγάλει από τον κατάλογο και στη θέση μου να συμπεριλάβει τον αείμνηστο Σπύρο Κυριαζόπουλο.

Στο επίκεντρο του έργου όλων τους είναι η ελευθερία ως θεμέλιο του κοινωνικού πεδίου. Μόνο που ο καθένας κοιτάζει το θέμα από διαφορετικό εννοιολογικό παράθυρο και μας προσφέρει τη δική του εικόνα. Σας συμβουλεύω να ρίξετε μια ματιά κι από τα τέσσερα παράθυρα. Οι διαφορές δεν έχουν κατ’ αρχήν καμία σημασία.

Κι εγώ για το κοινωνικό πεδίο θα σας μιλήσω, για να σας δείξω τη θεμελιώδη (: οντολογική) σημασία που έχουν οι ιερές παραδόσεις μέσα σ’ αυτό. Θα αρχίσω από το προσωπικό επίπεδο, θα περάσω στο εθνικό και θα κλείσω με το οικουμενικό επίπεδο.

1. Η Προσωπικότητα

Συναδελφικοί ναοί - Του Περικλή Κοροβέση

Ας αρχίσουμε με ένα ερώτημα στους φιλομαθείς αναγνώστες της «Εφ.Συν.». Σε ποιο νησί υπήρχαν συνεταιριστικοί ναοί και οι καταλήψεις των μοναστηριών ήταν νόμιμες; Αν αυτή η στήλη ήταν τηλεοπτικό παιχνίδι, θα έπρεπε να διέθετε και κάποιο χρηματικό ποσό για τη σωστή απάντηση. Αλλά επειδή είμαστε αντίθετοι σε κάθε τζόγο, θα δώσουμε κάποια συμπληρωματικά στοιχεία για να βοηθήσουμε τη μνήμη των εργοδοτών-αναγνωστών μας. Λοιπόν, σε αυτή τη χώρα, ο ενοριακός ιερέας, οι δύο φύλακες του ναού, ο γραμματέας της αδελφότητας εκλέγονταν με μυστική ψηφοφορία, κάθε ένα ή δύο χρόνια. Και μετά τη λήξη της θητείας τους, πάλι εκλογές. Καμιά απάντηση; Να σας βοηθήσω ακόμα παραπάνω. Το Μοναστήρι και ο Ναός του Αγίου Νικολάου, με όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του, μεταβιβάζονται στους κατοίκους όλου του νησιού με στόχο την ανάδειξη μιας κοινά αποδεκτής διοίκησης για κοινή χρήση και λατρεία. Αλλά αυτό το κίνημα δεν σταμάτησε εδώ. Προχώρησε και στην κατάληψη του φρουρίου «Καψάλι» της Χώρας των Κυθήρων.

Ναι, όλα αυτά στα Κύθηρα στη διάρκεια της ευρωπαϊκής κατοχής των Επτανήσων (Βενετοί, Γάλλοι, Αγγλοι) από το 1207 μέχρι το 1863. Μιλάμε για κατοχή ελληνικού εδάφους που είχε μεγαλύτερη διάρκεια από αυτήν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αλλά για αυτά δεν λέμε τίποτα. Οταν μας κατακτούν οι Οθωμανοί, μας σκλαβώνουν. Αν όμως μας κατακτήσουν οι Δυτικοί, μας απελευθερώνουν. Θεωρία εξάλλου που πρεσβεύει και η συγκυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου με κρυπτοσύμμαχο τον Ψαριανό και πολλούς άλλους. Και αυθορμήτως μπαίνει ένα απλό ερώτημα: Ευρώπη και Ε.Ε. είναι το ίδιο πράγμα; Μήπως η Ευρωπαϊκή Ενωση Καπιταλιστών και Τραπεζιτών είναι ένας νέος οικονομικός στρατός κατάκτησης των λαών της Ευρώπης; Και αν ναι, τότε πού είναι η Ευρώπη των λαών; Και ακόμα, μην τυχόν μια άλλη Ευρώπη είναι εφικτή; Δεν είναι καιρός να αρχίσει ένας τέτοιος διάλογος;

Γ. Κοντογιώργης - Τα κοινά των Ελλήνων - 24.2.14 - ΒΙΝΤΕΟ

Δύο παρεμβάσεις του Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη για τα κοινά/κοινότητες και την χρησιμότητα τους σήμερα, που έγιναν στις 24.2.14 στον χώρο του Polis Art Cafe, κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Καραμπελιά: Μια υπονομευμένη Άνοιξη, στις ρίζες της οικονομικής εξάρτησης, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2013.

Η αυτοδιοίκηση ως θεμέλιο της λαϊκής εξουσίας

Μαρτίου 8, 2014 από seisaxthiablog

του Κώστα Π. Παντελόγλου

(Από την εισήγηση του Γραμματέα Εσωτερικών της Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας προς την Βουλή της Εθνικής μας Αντίστασης)

Όσα σήμερα θα καταχωρήσω στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας» τα έχω δημοσιεύσει και άλλη φορά (βλ. «Δημοτικά Ζητήματα», Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 21.22, 10 Ιουλίου-10 Οκτωβρίου 1981), έχουν όμως περάσει πολλά χρόνια από τότε, ενώ έχουν σωρευθεί εν τω μεταξύ οι αρνητικές συνέπειες της «εοκικής πρακτικής», του «Καποδίστρια», του «Καλλικράτη», της «γερμανικής τεχνογνωσίας», αλλά και της προγραμματικής μετάλλαξης του κομμουνιστικού κόμματος, γι” αυτό επιβάλλεται η εκ νέου δημοσιότητα, αυτή την φορά από τον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας».

Όσα αμέσως παρακάτω καταχωρώ είναι από την εισήγηση του Γιώργη Σιάντου, που είχε την πρώτη ευθύνη στο κομμουνιστικό κόμμα τα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, προς το Εθνικό Συμβούλιο (την Βουλή της Εθνικής μας Αντίστασης) κατά την διάρκεια των εργασιών του στις 20 Μαΐου 1944 – ήταν τότε ο Γιώργης Σιάντος και Γραμματέας Εσωτερικών της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, της Κυβέρνησης δηλαδή της Ελεύθερης από τους Γερμανούς Ελλάδας.

«… Αν με την συγκρότηση του Εθνικού Συμβουλίου βάλαμε ένα λιθάρι, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση βάζουμε πολλά λιθάρια για την Λαϊκή Δημοκρατία. Η Αυτοδιοίκηση που θέλουμε εμείς, που χτίζουμε εμείς, που επιθυμεί ο Ελληνικός λαός, δεν έχει καμμιά απολύτως σχέση με την λεγόμενη παλιά Αυτοδιοίκηση, που οι Κοινοτάρχες ήταν τοποτηρητές των παλιών Κυβερνήσεων, που άλλαζαν όταν άλλαζαν οι Κυβερνήσεις και που στα κοινοτικά γραφεία ήταν ζήτημα αν είχαν μια καρέκλα και 5 κόλλες χαρτί.

Η Τοπική Αυτοδιοίκησή μας είναι εντελώς άλλο πράγμα. Εμείς θέλουμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση μέσο συμμετοχής του λαού στην διοίκηση του τόπου. Θέλουμε να κάνουμε τον λαό νοικοκύρη και διευθυντή στο σπίτι του. Αυτό ζητάμε με την Αυτοδιοίκηση που αρχίσαμε και διαρκώς θα την τελειοποιούμε ως που να την ολοκληρώσουμε.

Η Τοπική Αυτοδιοίκησή μας είναι μοχλός δραστηριοποίησης ολόκληρου του Ελληνικού λαού. Η δραστηριοποίηση του λαού, η παλλαϊκή συμμετοχή στην πολιτική ζωή μόνο δια μέσου μιας ζωντανής Αυτοδιοίκησης μπορεί να γίνει.

Ο κοινοτισμός στον αστερισμό των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών

Δημοσίευση από: ΑΡΔΗΝ

by admin

του Μελέτη Μελετόπουλου* από το Άρδην τ. 93

Στον κατάσπαρτο, χωρίς συνοχή και ευθείες γραμμές, χώρο των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών, εμφανίσθηκε δυναμικά η κοινοτική πρόταση στο πρόσωπο του μοναχικού στοχαστή Ίωνος Δραγούμη και του συνοδοιπόρου του, Περικλή Γιαννόπουλου. Στην σύνθετη και αντιφατική σκέψη του Δραγούμη, ο κοινοτισμός συνυπάρχει με άλλα ετερογενή στοιχεία, όπως είναι ο δημοτικισμός, ο εθνικισμός και ο κοσμοπολιτισμός, ταυτόχρονα. Ο δραγουμικός κοινοτισμός είναι συντηρητικός, ρομαντικός, προβιομηχανικός∙ άλλοτε συνάδει και άλλοτε όχι με τα άλλα μέρη της πολιτικής του σκέψης. Ο δημοτικισμός και ο κοινοτισμός του, π.χ., έχουν ως κοινό παρονομαστή την αγάπη για την γνήσια και αυθεντική έκφραση του λαού, διότι πρόκειται για την πανάρχαιη γλωσσική του έκφραση και για την εξίσου πανάρχαιη θεσμική του έκφραση. Ο Δραγούμης δεν αναπτύσσει τις κοινοτικές του ιδέες με την ακριβή γλώσσα του πολιτειολόγου, αλλά με την γλαφυρότητα του λάτρη της αγροτικής κοινωνίας, του λογοτέχνη, του αισθητικού και του περιηγητή.