Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής σκέψης-γλώσσας

από Γιάννης Μαυρίκος

Πηγή: antifono.gr

Ο Γιάννης Μαυρίκος αναζητά και επισημαίνει την διαφορά του τρόπου θεώρησης των πραγμάτων και λειτουργίας της ελληνικής σκέψης και γλώσσας από την δυτική ή την ανατολική σκέψη, από τις απαρχές της έως σήμερα.

Όταν μιλάει κανένας για ελληνική σκέψη, καραδοκεί ένας κίνδυνος. Ο κίνδυνος των εθνικιστικών συνειρμών. Μια συζήτηση με εθνικιστικό περιεχόμενο ικανοποιεί αρχέγονα ένστικτα και είναι περιττή όταν υπάρχει διάθεση για κάτι πρωτότυπο. Πέρα όμως από την εθνικιστική, η ελληνική σκέψη έχει και οικουμενική διάσταση. Θέλει να αγκαλιάσει όλο τον κόσμο και να είναι σημείο αναφοράς για κάθε καλλιεργημένο άνθρωπο. Να μιλήσει κανείς για την ελληνική σκέψη είναι απαιτητικό και δύσκολο αλλά είναι και μία πρόκληση. Το ένστικτό μας μας λέει ότι πρόκειται για κάτι σημαντικό, δυσκολευόμαστε όμως να πούμε πού ακριβώς έγκειται η σπουδαιότητα. Αυτό λοιπόν το πράγμα θα επιχειρήσουμε να κάνουμε εδώ μαζί σήμερα. Να δούμε αν το ένστικτό μας επαληθεύεται και αν τελικά μια τέτοια συζήτηση αξίζει τον κόπο. Πέρα από τα τετριμμένα που ακούμε συνήθως, αυτό που θα μας ικανοποιούσε θα ήταν να εντοπίσουμε μία πρωτοτυπία, κάτι που να κάνει την ελληνική σκέψη διαφορετική και μοναδική. Το ερώτημα λοιπόν που μπαίνει είναι, είναι πράγματι μοναδική;

Αν ναι, σε τι συνίσταται η πρωτοτυπία της: τι την κάνει να ξεχωρίζει από τους τρόπους με τους οποίους σκέφτονται άλλοι λαοί; Κάνοντας μία εισαγωγή θα πρέπει να ορίσουμε κάποιες συντεταγμένες. Πότε εμφανίζεται , πού εκδιπλώνεται και πως εκδηλώνεται η ελληνική σκέψη. Ας αρχίσουμε λοιπόν να σκαλίζουμε λίγο τα πράγματα.

Στον ελληνικό χώρο εμφανίζονται μεγάλοι πολιτισμοί πολύ πρώιμα. Από τους πολιτισμούς που μπορούμε να ανιχνεύσουμε αναφέρω τον Κυκλαδικό και τον Μινωικό πολιτισμό. Δύο πολιτισμοί σαφώς ελληνικοί αλλά με πολλά προελληνικά στοιχεία. Ο πρώτος όμως αμιγώς ελληνικός πολιτισμός, δημιουργημένος από ελληνικά φύλα που εισβάλλουν από βορά, είναι ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Ανήκει στους ανακτορικούς πολιτισμούς, ένα είδος πολιτισμών που εμφανίζεται και στην Μικρά Ασία. Χαρακτηρίζεται από την συγκέντρωση της ζωής σε όλες της τις εκφάνσεις, γύρω από ένα ισχυρό, οχυρωμένο ανάκτορο. Τέτοιο είδος ανακτορικού πολιτισμού έχουμε σε αρκετά σημεία της Ελλάδας, τη Θήβα, τον Ορχομενό, την Πύλο, την Τίρυνθα και φυσικά τις Μυκήνες. Ο πολιτισμός αυτός ακμάζει από το 1600 π.X περίπου και διαρκεί 400 χρόνια περίπου. Γύρω στο 1200 καταρρέει παντού, η αιτία της ξαφνικής και γενικευμένης κατάρρευσής του είναι άγνωστη. Από το σημείο αυτό αρχίζει μία περίοδος για την Ελλάδα, για την οποία γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα ή περίπου τίποτα. Είναι οι λεγόμενοι σκοτεινοί χρόνοι ή Γεωμετρική εποχή. Η άγνοιά μας οφείλεται κυρίως στο ότι απουσιάζει η γραφή. Θα με ρωτήσετε, στο διάστημα που προηγείται, στην μυκηναϊκή εποχή, δεν έχουμε γραφή; Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Εξηγούμαι. Όχι μόνο έχουμε γραφή, που την αποκαλούμε γραμμική Β΄ αλλά στην δεκαετία του 50 είχαμε την τύχη να την διαβάσουμε .

Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής σκέψης-γλώσσας

Γιάννης Μαυρίκος

Ο Γιάννης Μαυρίκος αναζητά και επισημαίνει την διαφορά του τρόπου θεώρησης των πραγμάτων και λειτουργίας της ελληνικής σκέψης και γλώσσας από την δυτική ή την ανατολική σκέψη, από τις απαρχές της έως σήμερα.

Όταν μιλάει κανένας για ελληνική σκέψη, καραδοκεί ένας κίνδυνος. Ο κίνδυνος των εθνικιστικών συνειρμών. Μια συζήτηση με εθνικιστικό περιεχόμενο ικανοποιεί αρχέγονα ένστικτα και είναι περιττή όταν υπάρχει διάθεση για κάτι πρωτότυπο. Πέρα όμως από την εθνικιστική, η ελληνική σκέψη έχει και οικουμενική διάσταση. Θέλει να αγκαλιάσει όλο τον κόσμο και να είναι σημείο αναφοράς για κάθε καλλιεργημένο άνθρωπο. Να μιλήσει κανείς για την ελληνική σκέψη είναι απαιτητικό και δύσκολο αλλά είναι και μία πρόκληση. Το ένστικτό μας μας λέει ότι πρόκειται για κάτι σημαντικό, δυσκολευόμαστε όμως να πούμε πού ακριβώς έγκειται η σπουδαιότητα. Αυτό λοιπόν το πράγμα θα επιχειρήσουμε να κάνουμε εδώ μαζί σήμερα. Να δούμε αν το ένστικτό μας επαληθεύεται και αν τελικά μια τέτοια συζήτηση αξίζει τον κόπο. Πέρα από τα τετριμμένα που ακούμε συνήθως, αυτό που θα μας ικανοποιούσε θα ήταν να εντοπίσουμε μία πρωτοτυπία, κάτι που να κάνει την ελληνική σκέψη διαφορετική και μοναδική. Το ερώτημα λοιπόν που μπαίνει είναι, είναι πράγματι μοναδική;

Αν ναι, σε τι συνίσταται η πρωτοτυπία της: τι την κάνει να ξεχωρίζει από τους τρόπους με τους οποίους σκέφτονται άλλοι λαοί; Κάνοντας μία εισαγωγή θα πρέπει να ορίσουμε κάποιες συντεταγμένες. Πότε εμφανίζεται , πού εκδιπλώνεται και πως εκδηλώνεται η ελληνική σκέψη. Ας αρχίσουμε λοιπόν να σκαλίζουμε λίγο τα πράγματα.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ: Όταν ξέρεις ελληνικά, ξέρεις την ιστορία του τόπου

Στα Άκρα - Γεώργιος Μπαμπινιώτης ΕΡΤ

Δίχως τη Γλώσσα μας και τον Πολιτισμό μας, η πατρίδα μας δεν έχει μέλλον

Στα Άκρα - Γεώργιος Μπαμπινιώτης | 22/04/2020 | ΕΡΤ

ΣΤΑ ΑΚΡΑ - «Γεώργιος Μπαμπινιώτης» | 28/04/17 | ΕΡΤ

Γκρεμίστε όλη την Ελλάδα σε βάθος 100 μέτρων.

Εκπληκτικό κείμενο (από τόν Γάλλο λογοτέχνη Jean Richepin)

Γκρεμίστε όλη την Ελλάδα σε βάθος 100 μέτρων.

Αδειάστε όλα τα μουσεία σας, από όλον τον κόσμο.

Γκρεμίστε κάθε τι Ελληνικό από όλο τον πλανήτη.

Έπειτα σβήστε την Ελληνική γλώσσα από παντού.

Από την ιατρική σας, την φαρμακευτική σας.

Από τα μαθηματικά σας (γεωμετρία, άλγεβρα)

Από την φυσική σας, χημεία

Από την αστρονομική σας

Από την πολιτική σας

Από την καθημερινότητα σας.

Διαγράψτε τα μαθηματικά, διαγράψτε κάθε σχήμα, κάντε το τρίγωνο-οκτάγωνο, την ευθεία-καμπύλη, σβήστε την γεωμετρία από τα κτίρια σας, τους δρόμους σας, τα παιχνίδια σας, τα αμάξια σας, σβήστε την ονομασία κάθε ασθένειας και κάθε φαρμάκου, διαγράψτε την δημοκρατία και την πολιτική, διαγράψτε την βαρύτητα και φέρτε το πάνω κάτω, αλλάξτε τους δορυφόρους σας να έχουν τετράγωνη τροχιά, αλλάξτε όλα τα βιβλία σας (γιατί παντού θα υπάρχει και έστω μια ελληνική λέξη), σβήστε από την καθημερινότητα σας κάθε ελληνική λέξη, αλλάξτε τα ευαγγέλια, αλλάξτε το όνομα του Χριστού που και αυτό βγαίνει από τα Ελληνικά και σημαίνει αυτός που έχει το χρίσμα, αλλάξτε και το σχήμα κάθε ναού (να μην έχει την ελληνική γεωμετρία), σβήστε τον Μέγα Αλέξανδρο, σβήστε όλους τους Μυθικούς και Ιστορικούς ήρωες, αλλάξτε την παιδεία σας, αλλάξτε το όνομα της ιστορίας, αλλάξτε τα ονόματα στα πανεπιστήμια σας, αλλάξτε τον τρόπο γραφής σας, χρησιμοποιήστε τον αραβικό, διαγράψτε την φιλοσοφία, διαγράψτε, διαγράψτε, διαγράψτε.

Θα πείτε «δεν γίνεται».

Σωστά, δεν γίνεται γιατί μετά δεν θα μπορείτε να στεριώσετε ούτε μία πρόταση! Δεν γίνεται να σβήσει η Ελλάδα, ο Έλληνας, η προσφορά του πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. 

Η πρόκληση πάντως ισχύει.

Jean Richepin

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης για τον ποιητικό πλούτο της ελληνικής γλώσσας

Στο δοκίμιό του «Εκφραστικά μέσα της ποιήσεως» ο μεγάλος Έλληνας στοχαστής αναλύει την πολυσημία της «πρωτογενούς» ελληνικής γλώσσας και με πλήθος παραδειγμάτων δείχνει πώς οι νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες έπρεπε να καταφύγουν σε «τεχνάσματα» προκειμένου να δημιουργήσουν μια συγκρίσιμη εκφραστική ένταση.

Μερικές μεταφραστικές δυσκολίες μας οδηγούν στη διαπίστωση ότι οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές στηρίζονταν συχνά σ' ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της ελληνικής γλώσσας, κοινό πιθανώς με άλλες πρωτογενείς γλώσσες, γνώρισμα που μπορούμε να αποκαλέσουμε αδιαίρετη πολυσημία των λέξεων και των γραμματικών πτώσεων. Οι νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες δεν έχουν πλέον αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα, και οι ποιητές προσέφυγαν σε άλλες οδούς προκειμένου να δημιουργήσουν μια συγκρίσιμη εκφραστική ένταση.

Αυτές οι διαπιστώσεις μας οδηγούν σε μια εξέταση των οδών της ποιητικής εκφραστικότητας και ιδιαίτερα της σημασιακής μουσικότητας της.

Ας αρχίσουμε από τους περίφημους στίχους της Σαπφούς (εκδ. Bergk 52):

Δέδυκε μεν α σελάννα και
Πληιάδες· μέσαι δε
νύκτες, παρά δ' έρχετ' ώρα,
εγώ δε μόνα κατεύδω.

Μια κατά λέξιν μετάφραση θα μπορούσε να ήταν η έξης:

Η Σελήνη έδυσε και η
Πούλια· είναι μεσάνυχτα, η
ώρα περνά, κι εγώ κοιμάμαι
μόνη.

Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα (αποκαλούμενη "Σαπφώ") με σύνεργα γραφής, από την Πομπηία.

Χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, βλέπουμε τον νυχτερινό ουρανό να περιγράφεται, τη Σελήνη και τις Πλειάδες να έχουν ήδη δύσει, κι αυτήν τη γυναίκα, ενδεχομένως ερωτευμένη με κάποιον που δεν είναι εκεί, ίσως και όχι, ωστόσο γεμάτη πόθους, η οποία, εν τω μέσω της νυκτός, δεν μπορεί να κοιμηθεί και λέγει τη θλίψη της που στο κρεβάτι της είναι μόνη.

Did you know you speak Greek?

Ελληνική γλωσσα: Η τελειότητα ενός άλυτου γρίφου

Η γλώσσα μας

Η Αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις από τις οποίες 41.615 λέξεις. είναι από την Ελληνική γλώσσα.. (βιβλίο Γκίνες)

Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ’ αυτήν δεν υπάρχουν όρια. (Μπιλ Γκέιτς, Microsoft).

Η Ελληνική και η Κινέζικη. είναι οι μόνες γλώσσες με… συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και…στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική.

(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο

Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα.

Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον. Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε.

Γλώσσης Επίσκεψις

από

 Κυριάκος Χαραλαμπίδης

 

Kύριε Πρύτανη, κυρίες και κύριοι «πρυτάνεις του πνεύματος» –αν επιτρέπεται μια τέτοια προσαγόρευση σε πανεπιστημιακούς– αγαπητοί φίλοι, και αγαπητοί μου προπάντων συμφοιτητές,

Μην σας ξενίζει αυτό, γιατί κι εγώ θεωρώ τον εαυτό μου φοιτητή, που δίνει κατά κάποιο τρόπο τις εξετάσεις του και θητεύει στη ζωή προσπαθώντας να μάθει γράμματα και τέχνες. Μπορεί να σπούδασα Φιλολογία, ωστόσο πρέπει εντίμως να ομολογήσω πως είμαι και σ’ αυτό ένας δόκιμος, τελώ υπό δοκιμασία και δεν γνωρίζω ακόμη την ουσία του λόγου. Θυμάμαι πολύ ζωηρά τον αείμνηστο καθηγητή μας στη Φιλοσοφία Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, όταν με τ’ άσπρα του και κείνος μαλλιά μάς ανέλυε τον Φάουστ του Γκαίτε, σε δική του μάλιστα μετάφραση, που άρχιζε ως εξής: «Εσπούδασα, ναι, αχ, φιλοσοφία, νομική και ιατρική, και δυστυχώς και θεολογία!». Η διαρκής φοίτηση του Φάουστ στη γνώση και τη φύση των πραγμάτων, παρά τη γνωστική της πολυφαρμακία, δεν του γέμιζε την ψυχή, αφού ακόμη και η θεολογία δεν μπορούσε, αλίμονο, να πληρώσει το φαουστικό του κενό. Ας μην υπεισέλθουμε στο πώς και το γιατί εκείνης της αποτυχίας, που ώθησε τελικά τον Φάουστ να πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο. Το αντάλλαγμα ήταν βαρύ, αλλά ο Φάουστ έτσι κι αλλιώς έτρεφε μέσα του και τον δικό του διάβολο, ένα πάθος, μια δίψα για ιδιωτική, απόλυτα δικιά του ικανοποίηση.

Σε τούτο ακριβώς υπάρχει μια αντίθεση μεταξύ της εγκόσμιας επιστήμης, αυτού δηλαδή που μπορεί να ενταχθεί ατομικά στη θύραθεν παιδεία, και του άλλου που υπερβαίνει το λογοκρατικό της πλαίσιο, καθώς ανήκει στη σφαίρα του υπέρλογου, όπου χωρεί και το άρρητο. Ο Μέγας Βασίλειος προσδιορίζει τη διαφορά με την εξής προς εαυτόν εντολή: «Μηδέ βλέπων τά ἄνω μόνον, ἀλλά καί περαιτέρω διαβαίνειν, καί εἰς βάθος ἔτι χωρεῖν ἐκ βάθους, ἄβυσσον ἀβύσσω προσκαλούμενος, καί φωτί φῶς εὑρίσκων, μέχρις ἄν φθάσω πρός τό ἀκρότατον». Το ακρότατον είναι βέβαια η ουράνια μέθεξη, η απερίγραπτη χάρις που δεν εξηγείται ούτε συλλαμβάνεται λογικά. Προϋπόθεση μιας τέτοιας χάριτος είναι και η κάθοδος εν τοις κατωτάτοις της γης, εκεί όπου ο άνθρωπος εγκαλεί την άβυσσο με της δικής του ψυχής το αβυσσαλέο – πλην όμως όχι περιπεπλεγμένο και δαιμονικά βασανιζόμενο, ωσάν του Φάουστ–βάθος. Και τούτο γίνεται εις αναζήτηση του φωτός, που μπορεί να αναβλύζει και από εκεί, από το σκότος· γιατί το φως είναι μέσα στον πεινώντα και διψώντα τον «ήλιον της δικαιοσύνης»· της δικαιοσύνης, που καθίσταται σύμφυτη με την ψυχή· την ψυχή που θροφίζεται από το Φως, καθώς πορεύεται προς την εσχατιά του νοήματος μιας άλλης πραγματικότητας. Ακόμη και από εδώ, επαληθεύεται ο λόγος του Σεφέρη για τους ήρωες, που «προχωρούν στα σκοτεινά». Νόμος και κανόνας, η οδός η άνω και η κάτω να είναι πάντα η αυτή. Όποιος ανέρχεται, θα πρέπει και να κατέλθει, αποτελώντας με τον τρόπο του μια κατακόρυφη συνισταμένη, που ενώνει τα εδώ με τα πέραν.

Η εφημερίδα FT εναντίον της χρήσης ελληνικών και λατινικών φράσεων στον επιχειρηματικό κόσμο!

Άρθρο της εφημερίδας Financial Times, στο οποίο η συντάκτης Moira O’Neill επιχειρηματολογεί κατά της χρήσης ελληνικών και λατινικών φράσεων στον επιχειρηματικό κόσμο, καθώς θεωρούνται ‘’νεκρές γλώσσες’’.

Αναρωτιέται γιατί τόσες πολλές εταιρείες στον επενδυτικό τομέα επιμένουν στη χρήση λατινικών και ελληνικών όρων που αποτελούν μόνο και μόνο τρόπο επίδειξης γνώσεων, ενώ προκαλούν και παρανοήσεις.

Σημειώνει:

Η χρήση αυτών των γλωσσικών αναφορών μπορεί να εντυπωσιάζει τους εργαζόμενους στον επενδυτικό τομέα, αλλά είναι περιττή για τους πελάτες που επενδύουν τα χρήματά τους. Οι επενδυτικές εταιρείες θα πρέπει να χρησιμοποιούν την καθημερινά ομιλούμενη γλώσσα και να σταματήσει οτιδήποτε αποτελεί εμπόδιο στην κατανόηση και επικοινωνία.

Τα καθαρά αγγλικά είναι αυτό που αξίζει στους επενδυτές, καταλήγει η συντάκτρια.

Τίτλος:

Latin and Greek have no place in the investment world 

Εκδήλωση: «Κλασικές Σπουδές: SOS!» (βίντεο)

Οι ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ διοργάνωσαν
το Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2019 στις 19.00 εκδήλωση – συζήτηση με θέμα:
«Κλασικές Σπουδές: SOS!»

Μίλησαν οι:

Ανδρέας Μαρκαντωνάτος, Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Βίκυ Φλέσσα, Δημοσιογράφος, Κλασική Φιλόλογος
Τάσος Χατζηαναστασίου, Δρ Ιστορίας, καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

στον Χώρο Πολιτισμού: “Ρήγας Βελεστινλής”, Ξενοφώντος 4, Σύνταγμα

Γιατί δεν χρησιμοποιούμε ελληνικές λέξεις*;

Γιατί δεν χρησιμοποιούμε ελληνικές λέξεις*;

Έχουμε τόσο ωραία και πλούσια γλώσσα, που είναι απορίας άξιο γιατί συνήθως χρησιμοποιούμε ξένες λέξεις και εκφράσεις στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. 

Γιατί έχει επικρατήσει η ιδεοληψία, πως αν μεταχειριστούμε την ξένη λέξη θα προκαλέσουμε καλύτερη εντύπωση και ο λόγος μας θα γίνει πιο πειστικός; 

Πρόκειται άραγε για σύμπλεγμα κατωτερότητας;

Θεωρούμε εκσυγχρονισμό την καθημερινή μας συνεννόηση σε αμερικανο-ελληνικά ή γαλλο-ελληνικά κλπ, διεκδικώντας παγκόσμια πρωτοτυπία. 

Ποιος άλλος λαός (του οποίου η γλώσσα διδάσκεται σε σχολεία και πανεπιστήμια του εξωτερικού) προσπαθεί να εξαφανίσει τον γλωσσικό του πλούτο;

Και σ΄ αυτό (δυστυχώς) είμαστε μοναδικοί . . .

Προτιμούμε, για παράδειγμα, να λέμε (και το χειρότερο, να γράφουμε!):

Πρεστίζ αντί κύρος 

Καριέρα αντί σταδιοδρομία 

Ίματζ αντί εικόνα 

Σαμποτάζ αντί δολιοφθορά 

Για τη γλώσσα - Ιωάννα Τσιβάκου

Πριν από λίγο καιρό έγραψα ένα σημείωμα για τη γλώσσα. Ίσως οι σκέψεις που εξέθεσα νάναι χρήσιμες για ορισμένους νέους σε ηλικία φίλους. Γι’ αυτό και τις αναρτώ.

Ξεκινώ από τη διάχυτη πλέον αντίληψη πως η γλώσσα μας, όπως και ο πολιτισμός μας εξ άλλου, έχει λάβει την κατιούσα. Παρά την αισιοδοξία ορισμένων πως η γλώσσα διαθέτει ακόμη μεγάλες αντοχές, ο προσεκτικός παρατηρητής διαπιστώνει πως ο δημόσιος λόγος (όπως τουλάχιστον εκφέρεται από τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα μεταδόσεως των πληροφοριών) έχει φτωχύνει σημαντικά, όχι μόνο στο νόημα αλλά και στο λεξιλόγιο. Ίσως η γλώσσα της ποίησης και της καλής πεζογραφίας να αντιστέκονται, όμως το μικρό μέγεθος του αναγνωστικού τους κοινού αποτελεί αψευδή μαρτυρία της περιορισμένης τους εμβέλειας. Δεν είναι η δική τους γλώσσα που διαμορφώνει το κοινό γλωσσικό αίσθημα, αλλά η γλώσσα των ΜΜΕ και του Διαδικτύου.

Πώς θα ήταν άλλωστε δυνατόν η παρατηρούμενη στα καθ’ ημάς έκπτωση του νοήματος να μην συνοδευόταν και από έκπτωση της γλώσσας, δεδομένης της αλληλεξαρτήσεως γλώσσας και νόησης -όπως τουλάχιστον έχουν καταδείξει έγκυροι γλωσσολόγοι και ψυχολόγοι; Το ένα συμπαρασύρει αναγκαστικά και το άλλο. Δεν μπορούμε πλέον να σκεφθούμε και να εκφράσουμε την ποικιλία και πολυπλοκότητα του σύγχρονου γίγνεσθαι στα ελληνικά. Εξ ου και η εισαγωγή αγγλικών όρων και, το χειρότερο, φράσεων. Ο σύγχρονος κόσμος απαιτεί νέες έννοιες και νέους τρόπους για τη σύλληψη και έκφρασή του, γεγονός ωστόσο που προσκόπτει στην όλο και επεκτεινόμενη απαιδευσία μας η οποία δεν επιτρέπει τον εμπλουτισμό και την περαιτέρω εξέλιξη του γλωσσικού μας οργάνου.

Η ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΚΛΙΚ ΕΔΩ Ή ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ...

Γλώσσα και εθνική ταυτότητα

Της Ιωάννας Τσιβάκου!!! 

Πριν από λίγο καιρό έγραψα ένα σημείωμα για τη γλώσσα. Ίσως οι σκέψεις που εξέθεσα νά ΄ναι χρήσιμες για ορισμένους νέους σε ηλικία φίλους. Γι’ αυτό και τις αναρτώ.

Ξεκινώ από τη διάχυτη πλέον αντίληψη πως η γλώσσα μας, όπως και ο πολιτισμός μας εξ άλλου, έχει λάβει την κατιούσα. Παρά την αισιοδοξία ορισμένων πως η γλώσσα διαθέτει ακόμη μεγάλες αντοχές, ο προσεκτικός παρατηρητής διαπιστώνει πως ο δημόσιος λόγος (όπως τουλάχιστον εκφέρεται από τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα μεταδόσεως των πληροφοριών) έχει φτωχύνει σημαντικά, όχι μόνο στο νόημα αλλά και στο λεξιλόγιο. Ίσως η γλώσσα της ποίησης και της καλής πεζογραφίας να αντιστέκονται, όμως το μικρό μέγεθος του αναγνωστικού τους κοινού αποτελεί αψευδή μαρτυρία της περιορισμένης τους εμβέλειας. Δεν είναι η δική τους γλώσσα που διαμορφώνει το κοινό γλωσσικό αίσθημα, αλλά η γλώσσα των ΜΜΕ και του Διαδικτύου. 

Πώς θα ήταν άλλωστε δυνατόν η παρατηρούμενη στα καθ’ ημάς έκπτωση του νοήματος να μην συνοδευόταν και από έκπτωση της γλώσσας, δεδομένης της αλληλεξαρτήσεως γλώσσας και νόησης -όπως τουλάχιστον έχουν καταδείξει έγκυροι γλωσσολόγοι και ψυχολόγοι; 

Εγώ, μεγάλωσα με την όμορφη αλλά απαγορευμένη γλώσσα σου, μαμά...

Romeyika / Ποντιακα / Pontos Rumcası

Eğo, me teso to omorfo ce to pogorevmeno ti glossaa erthâfa e mâna m'. 

Ben, senin güzel ama yasaklı dilinle büyüdüm anne.

Romeyika / ποντιακα / Πόντος Ελληνικά

Μετάφραση:

Εγώ, μεγάλωσα με την όμορφη αλλά απαγορευμένη γλώσσα σου, μαμά...

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ - ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Η συναρπαστική έρευνα του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ που συνδέει την Ποντιακή διάλεκτο, που κινδυνεύει να εκλείψει, με τα αρχαία Ελληνικά.

Η συναρπαστική έρευνα του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ που συνδέει την Ποντιακή διάλεκτο, που κινδυνεύει να εκλείψει, με τα αρχαία Ελληνικά.  

επιμέλεια / μετάφραση
Νόπη Παπαδοπούλου

Συναρπαστική έρευνα του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ συνδέει την Ποντιακή διάλεκτο, που κινδυνεύει να εκλείψει, με τα αρχαία Ελληνικά.  

Μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους, η περιοχή της Τραπεζούντας, στη Μαύρη Θάλασσα στην ακτή της Τουρκίας, βρισκόταν στο επίκεντρο του Ελληνόφωνου κόσμου. Η γη του θρυλικού βασιλείου των Αμαζόνων αποικίστηκε από τους Έλληνες τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. και απαθανατίστηκε στην Ελληνική μυθολογία ως η περιοχή από την οποία ο Ιάσονας και το πλήρωμά του των 50 Αργοναυτών ξεκίνησαν το ταξίδι τους κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας αναζητώντας το Χρυσόμαλλο Δέρας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το πέρασμα χιλιετιών στην πολιτική και κοινωνικοπολιτική ιστορία της ευρύτερης περιοχής, σε αυτή την ορεινή και απομονωμένη βόρειο-ανατολική γωνιά της Μικράς Ασίας, οι άνθρωποι εξακολουθούν να μιλούν Ελληνικά. Η μοναδικότητα της διαλέκτου - γνωστή ως Ρωμέικα- αποτελεί ένα συναρπαστικό μονοπάτι για το γλωσσικό παρελθόν και παρόν, όπως ανακαλύπτει η Δρ Ιωάννα Σιταρίδου, λέκτορας της Ρομαντικής Φιλολογίας του Τμήματος Σύγχρονων και Μεσαιωνικών Γλωσσών και Διευθύντρια Σπουδών στη Γλωσσολογία στο Κολλέγιο Queens.

Στα πρόθυρα της εξαφάνισης

Τα Ρωμέικα αποδεικνύεται πως είναι ένα γλωσσικό χρυσωρυχείο για την έρευνα, εξ’ αιτίας του αναπάντεχου αριθμού των αρχαϊκών χαρακτηριστικών που μοιράζεται με την Κοινή Ελληνική γλώσσα των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων, η οποία ομιλούνταν στο αποκορύφωμα της Ελληνικής επιρροής στη Μικρά Ασία, από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Η Δρ Σιταρίδου εξηγεί πως "παρά το γεγονός ότι τα Ρωμέικα δύσκολα μπορεί να περιγραφούν ως κάτι άλλο παρά μια σύγχρονη Ελληνική διάλεκτος, διατηρούν έναν εντυπωσιακό αριθμό γραμματικών χαρακτηριστικών που προσθέτουν μια αίσθηση αρχαίων Ελληνικών στη δομή της διαλέκτου - χαρακτηριστικά που έχουν χαθεί εντελώς από άλλες ποικιλίες της σύγχρονης Ελληνικής γλώσσας".

Μικρή εἰσαγωγή στήν σημασία τῆς γλώσσης

«Τά λόγια ἵπτανται, τά γραπτά μένουν»

«Ἔπεα πτερόεντα»(=λόγια πτερωτά, πού πετοῦν), Ὁμήρου, Ἰλιάς, Α, 201.

Τεκμήρια γραφῆς καί χρήσεως τῆς ὁμιλίας

Το Χαλκιδικό Αλφάβητο

Πρίν προχωρήσωμεν στήν ἀνάλυσιν τῶν θεμάτων, πού ἔχουν σχέσι μέ τήν γλῶσσα θά κάμνωμεν ὁρισμένες ἐπισημάνσεις.

Λέγεται ὅτι ἡ γλῶσσα εἶναι ἑνιαία. Παρ’ ὅτι ὑπάρχει μεγάλη δόσις ἀληθείας εἶναι χρήσιμον νά εἰπωθῆ ὅτι στόν ἑλλαδικό χῶρο τά γλωσσικά ἰδιώματα πού ὠμιλοῦντο κατά τήν ἀρχαιότητα ἦταν περισσότερα τοῦ ἑνός. Ἑπομένως, τό ἑνιαῖο συνυπάρχει μέ τήν πολυμέρεια. Εἶναι χαρακτηριστικόν ὅτι μία σειρά ἀπό διαλέκτους ἤ γλῶσσες κατετάχθησαν ὡς ὑποδιαιρέσεις αὐτοῦ πού ὀνομάζεται Ἑλληνική. Ὑπάρχει, μάλιστα, μία ἰδιαιτέρως λεπτομερής καταγραφή αὐτῶν τῶν διαλέκτων.

Ἐν τούτοις, μετά ἀπό ἔρευνες, ἔχει ἐξακριβωθεῖ ὅτι παρά τίς διαφορές, οἱ ὁποῖες ὑπῆρχαν μεταξύ τῆς Ἰωνικῆς καί τῆς Ἀττικῆς ἤ τίς ἰδιαιτερότητες τῆς Ἀχαϊκῆς (Αἰολικῆς), ὁ κορμός τῆς γλώσσης ἦταν ἑνιαῖος. Αὐτό τό συμπέρασμα προφανῶς καί δέν ὀφείλεται σέ κάποιου εἴδους κατασκευή, ἀλλά σέ μίαν πραγματικότητα τήν ὁποίαν ὀφείλομεν νά ἀναγνωρίσωμεν.

Εἶναι αὐτονόητον ὅτι ὅλες αὐτές οἱ ἔρευνες καί τά συμπεράσματα βασίζονται καί ὀφείλονται σέ γραπτά κείμενα πού προέρχονται ἀπό διάφορες πηγές. Σχετικῶς μέ αὐτές τίς πηγές ἔχει ἐκφρασθεῖ κατά καιρούς ὁ ἰσχυρισμός ὅτι ἡ γλῶσσα πού ἔφθασε ἕως ἐμᾶς εἶναι αὐτή τῆς λογοτεχνίας καί τῶν ἐπιγραφῶν, ἐνῶ οἱ πληθυσμοί τῶν διαφόρων περιοχῶν ὁμιλοῦσαν «φυσικά καί ἀβίαστα». Εἶναι σαφές ὅτι ὑπῆρχε, ὑπάρχει καί θά ἐξακολουθεῖ ἐπί μακρόν νά ὑφίσταται, διαφορά μεταξύ τοῦ γραπτοῦ καί τοῦ προφορικοῦ τρόπου μέ τόν ὁποῖον ἐκφράζονται οἱ ἄνθρωποι. Ὅμως, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ὑπάρχουν δυό γλῶσσες, ἡ «φυσική ἤ ἀβίαστος» καί ἡ «ἀφύσικη ἤ ἐξαναγκαστική».

Ἐκεῖνο τό ὁποῖον ἔχει σημασία εἶναι πώς ὑπάρχει ἡ γραπτή ἱστορία τοῦ κόσμου, ἡ ὁποία βασίζεται στά «ἐξαναγκαστικά» κείμενα καί δευτερευόντως στήν προφορική παράδοση, ἡ ὁποία φέρει στούς ὤμους της σωρεία μετατροπῶν καί στρεβλώσεων καί ὡς ἐκ τούτου καθίσταται ἀδύνατος ἡ διακρίβωσις τῶν περιγραφομένων, με τρόπον ὥστε νά ἐξαχθῆ ἕνα ἀσφαλές συμπέρασμα περί τῆς φύσεως καί τῆς ὑποστάσεώς τους. Τίς οἶδε πῶς θά ἦσαν στίς ἡμέρες μας τά Ὁμηρικά Ἔπη ἐάν δέν κατεγράφοντο.

"ΒΟΜΒΑ" ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΚΟΥΝΑΔΗ: ΤΕΡΜΑ Η ΔΗΘΕΝ ΦΟΙΝΙΚΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ!ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ!!

   Μια συγκλονιστική ομιλία για την ελληνική γλώσσα και την αυθεντική ελληνική γραφή της (αλφάβητο) που δεν προέρχεται από τους Φοίνικες και τους ανύπαρκτους "Ινδοευρωπαίους", θεωρία που ζητά να αφαιρεθεί από τα σχολικά βιβλία, έκανε στην Ακαδημία Αθηνών ο απερχόμενος πλέον Πρόεδρός της, Ακαδημαϊκός Αντώνιος Κουνάδηςστις 14 Ιανουαρίου 2019 μ.Χ., κλείνοντας την εκεί ετήσια θητεία του.
 
 Το παρακάτω κείμενο της ομιλίας του, πρωτοδημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Εφημερίδας "Εστία" σε ατόφια πολυτονική γραφή. Για την καλύτερη και ευκολότερη κατανόηση και μελέτη, το ΝΟΙΑΖΟΜΑΙπρόσθεσε υπογραμμίσεις, τίτλους παραγράφων και οπτικό υλικό. Διαβάστε την. Αξίζει!

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ: ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΗΣ

Ομιλία τοῦ τ. προέδρου τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν Ἀντωνίου Κουνάδη

εκφωνήθηκε στην Ακαδημία Αθηνών στις 14 Ἰανουαρίου 2019 μ.Χ.

ΥΨΙΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΑΓΑΘΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

   "Η προβληθείσα τόν 18ο αἰῶνα ἄποψη, ὅτι ἡ Ἑλληνική γλῶσσα ἀνήκει στήν Ἰνδοευρωπαϊκή οἰκογένεια γλωσσῶν, καθώς καί ἡ ἄποψη ὅτι τό Ἑλληνικό ἀλφάβητο εἶναι Φοινικοσημιτικῆς προελεύσεως ἀπετέλεσαν ἀντικείμενα συνεχιζομένων μέχρι σήμερα ἐντόνων συζητήσεων καί ἀμφισβητήσεων. Δύο θέματα, τά ὁποῖα δέν πρέπει νά ἀφήνουν ἀδιάφορο κανένα Ἕλληνα, ἀφοῦ τό ὑψίστης σημασίας ἀγαθό τῆς πολιτισμικῆς μας κληρονομιᾶς, ἡ Ἑλληνική γλῶσσα, προφορική καί γραπτή, ἀρρήκτως συνδεδεμένη μέ τήν ταυτότητα, τήν συνέχεια, τήν ἐπιβίωση καί τήν προοπτική τοῦ Ἑλληνισμοῦ, εἶναι ὑπόθεση ὅλων μας.

   Βεβαίως καί τοῦ ὁμιλοῦντος, λόγω τῆς μακρόχρονης ἐνασχόλησής μου μέ τήν Ἐκπαίδευση καί τήν συναφῆ ἀρθρογραφία μου, μέ τήν ὁποία ἐστηλίτευσα τίς ὀλέθριες νομοθετικές παρεμβάσεις στή γλῶσσα μας, μέ τόν ψευδεπίγραφο χαρακτηρισμό ὡς Ἐκπαιδευτικῶν Μεταρρυθμίσεων.