“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1923-1950

 

Ασημακόπουλος Βασίλης 

Στα τρία προηγούμενα άρθρα παρουσίασα κριτικά το 1ο, 2ο και 3ο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς “Καταστροφές και Θρίαμβοι”, που επιμελείται ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Στάθης Καλύβας και που καλύπτουν την περίοδο 1821-1923. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσω το κριτικά το 4ο επεισόδιο. Tίτλος του τέταρτου επεισοδίου: “Από τη διχόνοια στο θαύμα, 1923-1950”.

Το επεισόδιο ξεκινά με μια εκτενή αναφορά στην αφετηρία του Εθνικού Διχασμού, το 1915. Αναφέρεται στις διαφορετικές κατευθύνσεις των δύο παρατάξεων σε σχέση με τη συμμετοχή ή όχι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την βενιζελική παράταξη να τάσσεται υπέρ της εισόδου της Ελλάδας στον πόλεμο με την πλευρά των δυνάμεων της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Αντάντ) και την αντιβενιζελική παράταξη να τάσσεται υπέρ της ουδετερότητας, που ουσιαστικά ήταν στάση υπέρ των Κεντρικών Αυτοκρατοριών (κάτι που δεν αναφέρεται).

Αμέσως μετά δηλώνεται ως αφετηριακή στιγμή της ρήξης η στάση του κόμματος των Φιλελευθέρων και του Βενιζέλου για αποχή στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915. Επιπλέον δεν αναφέρεται σε κανένα σημείο της αφήγησης στο ποια ήταν τα διακυβεύματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ειδικώς για το ελληνικό κράτος, αλλά και για τον κεντρικό λόγο ύπαρξης του, δηλαδή την Μεγάλη Ιδέα, όπως υλοποιούνταν.

Αλλά και σημαντικές εκδηλώσεις αυτής της διάστασης αποσιωπούνται στο πλαίσιο της υποστήριξης του αντιβενιζελικού αφηγήματος, που αποτελεί μια σταθερά της σειράς. Η ρήξη δεν ξεσπά το 1915 ως κεραυνός εν αιθρία. Κυοφορείται ήδη από το 1909-1910. Ο Βενιζέλος επιτυγχάνει έναν προωθητικό συμβιβασμό με τον θρόνο, προκειμένου να επιτύχει την ενότητα στην κορυφή του κράτους για την ευόδωση των εθνικών και μεταρρυθμιστικών-προοδευτικών του στόχων, όχι όμως χωρίς παραχωρήσεις, τις οποίες θα βρει μπροστά του.

Ρήξη Βενιζέλου-Βασιλιά και Αντάντ

Μια πρώτη εκδήλωση είναι η διάσταση με τον βασιλιά Κων/νο για την άμεση κατάληψη (που επεδίωκε ο Βενιζέλος) ή όχι (που ήταν η θέση του Κων/νου ο οποίος προτιμούσε να κινηθεί προς Μοναστήρι) της Θεσσαλονίκης (Οκτώβριος 1912). Αμέσως μόλις ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Βενιζέλος, πέραν του ότι κινείται ιδεολογικο-πολιτικά εγγύτερα στα δημοκρατικά καθεστώτα της Αγγλίας και της Γαλλίας, συνειδητοποιεί την κομβική σημασία του, τόσο για την παγίωση των επιτυχιών των Βαλκανικών Πολέμων, όσο και την ολοκλήρωση της Μεγάλης Ιδέας και ζητά να συμμετάσχει η Ελλάδα στον Πόλεμο.

Ακόμα και οι δυνάμεις της Αντάντ αρχικά αρνούνται την πρόταση Βενιζέλου. Όταν όμως η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα ταχθεί με το μέρος των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, η εκτίμηση του Βενιζέλου αποδεικνύεται απολύτως βάσιμη, ενώ οι δυνάμεις της Αντάντ αρχίζουν να προσφέρουν σημαντικά εδαφικά ανταλλάγματα προκειμένου η Ελλάδα να συμμετάσχει στον Πόλεμο ως σύμμαχός τους. Μεταξύ των ανταλλαγμάτων η Αγγλία προσφέρει την Κύπρο (1915).

Η συνέχεια της ανάρτησης ....“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1923-1950

“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1830-1912

Ασημακόπουλος Βασίλης

Στο προηγούμενο άρθρο, αφού έγινε μια αφετηριακή κριτική της τηλεοπτικής σειράς “Καταστροφές και Θρίαμβοι”, σε σχέση με τους στόχους που η ίδια θέτει στην εισαγωγική
αυτοπαρουσίαση της, στα μεθοδολογικά και ερμηνευτικά εργαλεία που χρησιμοποιεί ή ορθότερα στην έλλειψη αυτών, ξεκίνησε η ανά επεισόδιο ανάλυση του εμπειρικού υλικού και αναλυτικού πλαισίου, με την εξέταση του πρώτου επεισοδίου. Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστεί κριτικά το δεύτερο επεισόδιο, “Ένα κράτος από το μηδέν, 1830-1912”.

Στο αρχικό αφηγηματικό μέρος του επεισοδίου, ο Καποδίστριας θα αναφερθεί μία φορά και αυτή άχρωμα. Από τη μακρά περίοδο που καλύπτει το δεύτερο επεισόδιο, το “1897” κρίνεται ως το κεντρικό σημείο, καθώς ο υπεύθυνος της σειράς θεωρεί ότι συμπυκνώνονται όλα τα αρνητικά στερεότυπα, δηλαδή ο λαϊκισμός, που με τη μορφή της παλλαϊκής πίεσης για ανάληψη άμεσης πολεμικής δράσης υπό τη συντριπτική επιρροή του μεγαλοϊδεατικού κλίματος και με άγνοια των διεθνοπολιτικών συσχετισμών, οδηγεί στην στρατιωτική ήττα.

Η αναφορά για το “1897” θα ακουστεί 14 φορές, σε επεισόδιο διάρκειας 48 λεπτών. Η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου χαρακτηρίζεται ως είδος τρόικας, το πρόγραμμα μνημόνιο και περίπου ευλογία, ενώ ο Εδουάρδος Λω ως “Αρχιτροϊκανός της εποχής”, σε μια καταφανή ανάγνωση της ιστορίας με όρους πρόσφατης συγκυρίας.

Επιπλέον η επιτυχής έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων (1912-13) αποδίδεται σχεδόν αποκλειστικά στην επιτυχημένη οικονομική διαχείριση από τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και στο συντονισμό ιδιωτικής πρωτοβουλίας και δημοσίου, όπως αποτυπώθηκε στην αγορά του θωρηκτού Αβέρωφ. Επιπλέον ρητώς επαναλαμβάνεται το σχήμα του μοντερνισμού για το εθνικό φαινόμενο, όπου το κράτος διαμορφώνει το έθνος, δεδομένο ότι, σύμφωνα με τα δύο πρώτα επεισόδια της σειράς οι ελίτ και οι λόγιοι είχαν εθνική συνείδηση, οι άλλοι- οι πολλοί, οι “από κάτω”- δεν είχαν, αδιαφορώντας προφανώς για τις πηγές και τα πραγματολογικά στοιχεία.

“Ένα κράτος από το μηδέν”

Ο δε ιστορικός Κων/νος Παπαρρηγόπουλος παρουσιάζεται ως ένας διανοούμενος που περίπου επινοεί, ως απάντηση στην πρόκληση Φαλμεράυερ, το Βυζάντιο ως ενδιάμεσο κρίκο της αλυσίδας στην συνέχεια της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού έθνους και όχι ως τον διανοούμενο εκείνο, όπως και ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος που είχε προηγηθεί, που απαντώντας στον Φαλμεράυερ και τη φυλετική θεώρηση του έθνους αλλά και στην αθηναϊκή-αστική-πνευματική ελίτ της εποχής του, ηγεμονεύει ιδεολογικά, κατανοώντας το έθνος πρωτίστως ως πολιτισμικό φαινόμενο-γεγονός, όπως ιστορικά εξελίσσεται, συναντώντας το εθνικο-λαϊκό αίσθημα στο οποίο ήταν ριζωμένη και αδιαπραγμάτευτη η αίσθηση της ιστορικής συνέχειας.

Η συνέχεια...“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1830-1912

“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1821-1830

Ασημακόπουλος Βασίλης

 

Οι επέτειοι προσφέρονται για απολογισμούς. Η συμπλήρωση 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 και 100 χρόνων από το 1922, τα πλέον κρίσιμα χρονικά ορόσημα της σύγχρονης ιστορίας του μακραίωνου ελληνικού έθνους, αποτελούν “στιγμές” που καλούν σε αναστοχασμούς. Ακόμα και αυτή η παραδοχή είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού της σημασίας των συγκεκριμένων γεγονότων με όρους αντικειμενικούς, αλλά και υποκειμενικής πρόσληψης της πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται. Το πώς τοποθετούμαστε στο χώρο και το χρόνο, ως συλλογική αυτοκατανόηση.

Οι αναστοχασμοί αυτοί δεν είναι ουδέτεροι και δεν αφορούν (μόνο) το παρελθόν. Αποτελούν δυναμικά σχήματα ερμηνείας, που αφορούν το παρόν και το μέλλον, με συγκεκριμένη οπτική, ιδεολογικό, πολιτικό και κοινωνικό πρόσημο. Γι’ αυτό και συνιστούν επίδικο. Όπως αναγράφεται στο οπισθόφυλλο του εμβληματικού βιβλίου του Tony Judt, “Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο” (Αλεξάνδρεια, 2012), παραθέτοντας ένα ανέκδοτο της σοβιετικής περιόδου: Ένας ακροατής τηλεφωνά στο “Ραδιόφωνο της Αρμενίας” και ρωτάει: «Είναι δυνατό να προβλέψουμε το μέλλον ;» Απάντηση: «Ναι. Κανένα πρόβλημα. Ξέρουμε ακριβώς πώς θα είναι το μέλλον. Το πρόβλημά μας είναι το παρελθόν: Αυτό είναι που αλλάζει συνέχεια».

Η σειρά επτά επεισοδίων του τηλεοπτικού σταθμού Σκάι, με τίτλο “Καταστροφές και Θρίαμβοι”, από το ομότιτλο βιβλίο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Στάθη Καλύβα, που είναι και ο επιστημονικά υπεύθυνος αλλά και παρουσιαστής της εκπομπής, δεν ήταν προφανώς απαλλαγμένη από τις ανωτέρω παραδοχές.

Η σειρά αυτοπαρουσιάστηκε ως μια νέα, επιστημονικά έγκυρη και καινοτόμα οπτική της ελληνικής ιστορίας, απαλλαγμένη από τη συγκυρία της πρόσφατης κρίσης, η οποία «μας εκπαίδευσε να κοιτάμε το παρελθόν, αποκλειστικά μέσα από το δικό της πρίσμα». Ουσιαστικά επαγγέλθηκε ένα νέο σχήμα ερμηνείας της ελληνικής ιστορίας των τελευταίων 200 χρόνων. Το πέτυχε ; Η γνώμη μου είναι πως όχι. Ίσως για αυτό παρατηρήθηκε μια σχετική εξασθένιση του αρχικού ενδιαφέροντος για τη σειρά.

Η συνέχεια...“Καταστροφές και Θρίαμβοι”: Ένας αντίλογος – Περίοδος 1821-1830

Κριτικές στην εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, "Καταστροφές και Θρίαμβοι" (Καραμπελιάς - Ασημακόπουλος -Τασιόπουλος)

Για την εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, "Καταστροφές και Θρίαμβοι"

Γιώργος Τασιόπουλος

Καμία έκπληξη, αφού, όπως και σε κάθε δημοσίευσή του συνεχίζει ιδεολογικά στρατευμένος στο νεοφιλελεύθερο, εθνομηδενιστικό, κοσμοπολίτικο, παγκοσμιοποιητικό του πρόταγμα.

Αποσιωπά κάθε εθνική και φιλολαϊκή κατάκτηση και αναδεικνύει με μανία τη συλλογική ήττα και το διχασμό.

Ο μεγαλοϊδεατισμός των Ελλήνων, σύμφωνα με τον κ. Καλύβα, παράγει μόνο εμφυλίους, διχασμό, πτώχευση και ήττες.

Η απελευθέρωση των Ελλήνων είναι δυτικό ή καλύτερα αγγλικό δώρο. Σε αυτό συμφωνούν με τον κ. καθηγητή, ο κ. Μπήμον και άλλοι ιστορικοί της επιτροπής της κ. Αγγγελοπούλου, αλλά είναι και η επίσημη τουρκική αντίληψη.

Η Ελλάδα είναι ένα αποτυχημένο κράτος και οι βασικοί υπεύθυνοι γι΄ αυτό, οι οπλαρχηγοί του αγώνα. Το μόνο θετικό στο νεοσύστατο κράτος το βαυαρικό του DNA.

_____****______

Η κριτική από τον Βασίλη Ασημακόπουλο (Vasilis Asimakopoulos) 

Για την εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, Καταστροφές και Θρίαμβοι

Είχα γράψει μια πρόταση-σχόλιο αμέσως μετά το 1ο επεισόδιο. Θα δω όλη τη σειρά και ίσως μετά γράψω κάτι συνολικό. Μετά και το 2ο επεισόδιο της περασμένης Παρασκευής (1830-1913), πέραν της διαφωνίας μου , είναι και μεγάλη η επιστημονική αδυναμία που εμφανίζει η σειρά.

Δεν είναι μόνον ότι απουσιάζουν από την αφήγηση καταλυτικής σημασίας γεγονότα. Αυτό που διαφημίζει αφετηριακά το κανάλι και ο παρουσιαστής-υπεύθυνος της σειράς, μια νέα δηλαδή οπτική, είναι τραγικά φτωχή και ανεπαρκέστατη.

Στο 2ο επεισόδιο, 1830-1913 δεν υπήρξε καμία αναφορά στο Κίνημα στου Γουδή (1909), στον Ελευθέριο Βενιζέλο (και μιλάμε για την εποχή μέχρι και τους Βαλκανικούς Πολέμους), σχεδόν ανύπαρκτη αναφορά στο Κρητικό ζήτημα και τις αντίστοιχες επαναστάσεις-εξεγέρσεις στην Κρήτη που συγκλονίζουν τον ελλαδικό χώρο, καμία αναφορά στο Μακεδονικό ζήτημα-Αγώνα που επίσης παίζουν καταλυτικό ρόλο και προφανώς καμία αναφορά στους Ριζοσπάστες στα Επτάνησα, γενικώς απουσιάζει το επαναστατικό εθνικο-ενωτικό κίνημα στις διάφορες εκδοχές του και η Μεγάλη Ιδέα, που ήταν η κινητήρια δύναμη στα πρώτα 100 χρόνια (από το 1821), παρά μόνο μία φορά νομίζω αναφέρθηκε και αυτή απαξιωτικά.

Δεν υπήρξε καμία αναφορά στον πολύ σημαντικό Κριμαϊκό Πόλεμο στα μέσα του 19ου αιώνα και την επιρροή που άσκησε στην Ελλάδα και το ελληνικό κράτος ειδικότερα.

Μπορεί ο Ανδρουλάκης να ξανακάνει το ΠΑΣΟΚ μεγάλο;

Ασημακόπουλος Βασίλης

07/01/2022

Views: 1,113

FacebookTwitterLinkedInEmailPrintViberΑνταλΣε προηγούμενο κείμενο εξέτασα την πορεία του ΠΑΣΟΚ με βάση το γκραμσιανό σχήμα του “πολέμου ελιγμών-πολέμου θέσεων”. Επίσης, τον ΣΥΡΙΖΑ από το 2012 και μετά κυρίως ως αποτέλεσμα του “πολέμου ελιγμών” σε μια μεταρρυθμιστική (όχι επαναστατική) γραμμή, με την έννοια του όρου στην αριστερή φιλολογία. Στο παρόν εξετάζω την κίνηση ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ στη διαφαινόμενη συνθήκη ενός “πολέμου θέσεων”.

Η νέα ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ επιχειρεί κάτι σπάνιο στην ιστορία των κομμάτων. Την αναγέννηση ενός πάλαι ποτέ ηγεμονικού κόμματος, που φαινόταν να βαδίζει προς το περιθώριο. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει αφενός να οξύνει τον αντιπολιτευτικό του λόγο με όρους καθημερινότητας – στο πεδίο ιδίως των κοινωνικών ανισοτήτων και των εργασιακών ζητημάτων. Αφετέρου να αποφύγει την υπαγωγή του σε θεματικές που ορίζει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η παρούσα “κανονικότητα” προκρίνει περισσότερο στρατηγικές “πολέμου θέσεων”, στις οποίες το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ οφείλει ανταγωνιστικά να ανταποκριθεί, εφόσον επιδιώκει να αμφισβητήσει την μετά το 2012 πρωτοκαθεδρία του ΣΥΡΙΖΑ στο χώρο της Κεντροαριστεράς. Να κάνει ό,τι έπραξε ο Ανδρέας Παπανδρέου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 απέναντι στην παραδοσιακή Αριστερά, να ανακτήσει στοιχεία της ιδιομορφίας του χώρου, που αφορούν τη σχέση εθνικού-διεθνικού σήμερα. Στοιχεία διακριτά που διαφοροποιούσαν το ΠΑΣΟΚ από άλλα κόμματα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, τα οποία έχει επισημάνει ο οξυδερκής Ντόναλντ Σασούν στο μνημειώδες έργο του “Εκατό Χρόνια Σοσιαλισμού” (τ. 2ος, Καστανιώτης, 2001), με την βοήθεια του Βασίλη Φούσκα στο κεφάλαιο για το ΠΑΣΟΚ της περιόδου 1974-1994.

Αναπαράγεται στο δημόσιο λόγο ότι η νέα ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ δεν έχει διατυπώσει θέσεις. Η προσέγγιση στην απολυτότητά της είναι λανθασμένη. Πράγματι δεν έχει διατυπωθεί αναλυτικά και επεξεργασμένα ένα σώμα ιδεών-απόψεων. Η πολιτική ομάδα του Νίκου Ανδρουλάκη είχε συγκροτηθεί περισσότερο με οργανωτικά χαρακτηριστικά και λιγότερο ιδεολογικά. Αυτό έχει να κάνει και με την ηγεμονική κομματική κουλτούρα του ΠΑΣΟΚ την περίοδο που ανδρώθηκε ο ίδιος και η γενιά του πολιτικά, ένα δηλαδή μαζικό κόμμα σε υποχώρηση.

Θέσεις-Κατευθύνσεις

Έχουν όμως αναδειχθεί ορισμένα σημεία-κατευθύνσεις που αξίζει να επισημανθούν, καθώς αποτελούν μια αφετηρία. Το πρώτο είναι η αναφορά στην παραταξιακή μνήμη. Το δεύτερο είναι το παρόν και το μέλλον του τόπου και των πολιτών με την χρήση κρίσιμων εννοιών όπως δημογραφικό, πατρίδα, κοινωνικές ανισότητες, παιδεία, εργασία, ανάπτυξη-παραγωγή, που σκιαγραφούν προτεραιότητες. Το τρίτο είναι η αναφορά με κέντρο την Ελλάδα, ένα “εμείς”, δηλαδή η εθνική, δημοκρατική, κοινωνική ενότητα.

Η συνέχεια της δημοσίευσης: Μπορεί ο Ανδρουλάκης να ξανακάνει το ΠΑΣΟΚ μεγάλο;

“Πόλεμος θέσεων” ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ για την ηγεμονία στον αντιδεξιό χώρο

Ασημακόπουλος Βασίλης

05/01/2022

Views: 861

FacebookTwitterLinkedInEmailPrintViberΑνταλλαγή

Σε προηγούμενα κείμενα επιχείρησα να αναλύσω τους πολιτικούς και οργανωτικούς όρους διαμόρφωσης του Νίκου Ανδρουλάκη και της πολιτικής του ομάδας. Επιπλέον μέσα από τη διαπάλη για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ προσπάθησα να αποτυπώσω τις κατευθύνσεις κάθε υποψηφιότητας και ορισμένα συμπεράσματα που απορρέουν από το αποτέλεσμα της ανοιχτής εσωκομματικής διαδικασίας. Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω ορισμένα θέματα τακτικής και στρατηγικής στο νέο τοπίο, κυρίως στη σχέση μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ενός διαφαινόμενου “πολέμου θέσεων”.

Οι πολιτικές διαιρετικές τομές του 20ου αιώνα ήταν τρεις, τόσο από την άποψη των διακυβευμάτων, όσο και της έντονης συγκρουσιακής διαπάλης και μαζικής κινητοποίησης του λαϊκού παράγοντα, χωρίς να σημαίνει ότι ήταν ίσης βαρύτητας: Η περίοδος 1915-1922, η δεκαετία 1940, η δεκαετία 1960. Και οι τρεις χαρακτηρίστηκαν από τραγωδίες, με έντονη εμπλοκή του διεθνούς παράγοντα: Εθνικός Διχασμός και Μικρασιατική καταστροφή, Εμφύλιος, Δικτατορία και Κύπρος.

Στις διαιρετικές τομές, στα ιστορικά αυτά σχίσματα μορφοποιήθηκαν οι πολιτικές παρατάξεις, τα ιστορικά μπλοκ: Βενιζελισμός-αντιβενιζελισμός, ΕΑΜ-αστικές/συντηρητικές δυνάμεις, Δημοκρατικές δυνάμεις-Δεξιά. Στη μακρά διάρκεια οι διαιρετικές τομές παρήγαγαν συρρίκνωση του ελληνικού έθνους και έξοδό του από ιστορικούς του τόπους, γενοκτονικού μάλιστα χαρακτήρα.

Ένα κράτος που είχε έντονα τα χαρακτηριστικά του κυρίαρχου-κυριαρχούμενου στο διεθνοπολιτικό επίπεδο και ανολοκλήρωτη την κοινωνική του διάσταση, λόγω απώλειας του δημοκρατικού κύματος της περιόδου 1945-1975 στη δυτική Ευρώπη. Μια εθνο-κρατική, οικονομική, πληθυσμιακή και θεσμική αρχιτεκτονική που λάμβανε τα χαρακτηριστικά του κράτους-πρωτεύουσα, μοναδική σε εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς της Ευρώπης, αν εξαιρεθούν τα μικροσκοπικά κράτη.

Ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός

Η συνέχεια εδώ:“Πόλεμος θέσεων” ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ για την ηγεμονία στον αντιδεξιό χώρο: 

Ο Κάρολος Παπούλιας και η επιστροφή στα γεγονότα της 28ης Οκτωβρίου 2011

Ο Κάρολος Παπούλιας και η επιστροφή στα γεγονότα της 28ης Οκτωβρίου 2011: Τέσσερις λέξεις χαρακτηρίζουν την πολιτική διαδρομή και ταυτότητα του Κάρολου Παπούλια: Πατριώτης, δημοκράτ

Πώς έχτισε τον κομματικό στρατό του ο Νίκος Ανδρουλάκης

Ασημακόπουλος Βασίλης

16/12/2021

Views: 888

FacebookTwitterLinkedInEmailPrintViberΑνταλλαγή

Θα προσεγγίσουμε την εκλογή νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και τα ζητήματα που θέτει, μέσα από τις ακόλουθες διαστάσεις: Την πολιτική διαδρομή, την αναμέτρηση για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, την επόμενη μέρα. Αρχικά σε δύο κείμενα θα εξεταστούν στιγμές της πολιτικής διαδρομής του Νίκου Ανδρουλάκη, μέσα από την οπτική του μαζικού κόμματος, επειδή είναι ο πρώτος πρόεδρος του χώρου, γέννημα-θρέμμα αποκλειστικά της κομματικής οργάνωσης.

Σε επόμενα κείμενα θα αναφερθούμε σε θέματα της αναμέτρησης για την ηγεσία στο χώρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και ζητήματα της επόμενης μέρας. Βασικό αναλυτικό σχήμα στη θεωρία των πολιτικών κομμάτων, είναι το κόμμα μαζών ή με εμπειρικούς όρους, ορθότερα ίσως, το μαζικό γραφειοκρατικό κόμμα. Ο Μωρίς Ντυβερζέ στην πραγματεία του για τα “πολιτικά κόμματα” στη δεκαετία 1950, προχωρά στην κλασική τυπολογία του κομματικού φαινομένου, όπου αναλύει το “κόμμα μαζών”.

Νωρίτερα στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Ρόμπερτ Μίχελς στο βιβλίο “Κοινωνιολογία των πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία” (Γνώση, 1997), μελετώντας συγκεκριμένα τη λειτουργία του πλέον μαζικά οργανωμένου κόμματος της εποχής του, του SPD, προβαίνει σε καίριες επισημάνσεις για τη διαμόρφωση και τα χαρακτηριστικά της κομματικής γραφειοκρατίας.

Η ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα είναι συνδεδεμένη με το φαινόμενο του μαζικού γραφειοκρατικού κόμματος, ως τρόπου μαζικής συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία. Το γραφειοκρατικό κόμμα στη δημοκρατική του εκδοχή πάντοτε, συνδέθηκε με το καθολικό εκλογικό δικαίωμα, την βιομηχανική κοινωνία και αφετηριακά με τη σοσιαλιστική/σοσιαλδημοκρατική πολιτική οικογένεια.

Η ελληνική ιδιομορφία

Για ακαδημαϊκή προσέγγιση στη θεωρία των πολιτικών κομμάτων, το βιβλίο του Κώστα Ελευθερίου, “Το Πολιτικό Κόμμα” (ΕΝΑ, 2021), προσφέρει πολύ καλή εισαγωγή. Η ελληνική περίπτωση είχε ιδιομορφίες σε σχέση με την ευρωπαϊκή εμπειρία. Στο ελληνικό κράτος υπήρξε καθολικό εκλογικό δικαίωμα (στον ανδρικό πληθυσμό) νωρίτερα από όλη την Ευρώπη. Όχι από το Σύνταγμα του 1844, όπως συνήθως αναφέρεται, αλλά από τα χρόνια ήδη της Επανάστασης, πριν την τυπική συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους, για ένα συνδυασμό από λόγους που δεν είναι του παρόντος. Γι’ αυτό και η ισχυρή πολιτική κουλτούρα του δημοκρατισμού.

Η ασθενής βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά και τα συγκεκριμένα στοιχεία του εθνικού ζητήματος, είχαν σαν αποτέλεσμα το εργατικό κίνημα να έχει διαφορετικά εν μέρει χαρακτηριστικά τόσο οργανωτικά, όσο και κατεύθυνσης-φυσιογνωμίας σε αρκετές στιγμές της ιστορίας του, από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Τέλος, από τη δεκαετία 1930 και μετά, η Αριστερά μονοπωλήθηκε από την τριτοδιεθνιστική παράδοση, κάτι που δεν αποτέλεσε μάλλον την εξαίρεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Δεν είναι τυχαίο ότι μαζικό σοσιαλιστικό πολιτικό ρεύμα στην Ελλάδα εμφανίστηκε σε μια περίοδο που βρισκόταν σε εξέλιξη ήδη από δεκαπενταετίας μια βιομηχανικού τύπου συσσώρευση κεφαλαίου-συγκεντροποίηση παραγωγής με όψεις δυτικού τύπου κι όταν το επέτρεψαν οι πολιτικές συνθήκες με την πτώση της δικτατορίας. Η εργατική τάξη, ιδίως στη βιομηχανική της εκδοχή, υπήρξε από τις βασικές συνιστώσες του ΠΑΣΟΚ με όρους πολιτικούς και οργανωτικούς.

Παράδοξα και αντιθέσεις του ΠΑΣΟΚ