Τὰ Ἑλληνικὰ ὡς τραγούδι

Διονύσης Σαββόπουλος

 

Τὰ ἑλληνικὰ εἶναι τραγούδι, ὄχι ἁπλῶς καὶ μόνον ἐπειδὴ ἡ ἐκφορά τους διαθέτει πλούσιο κυματισμό· κι ἄλλες γλῶσσες ἠχοῦν ὄμορφα. Τὰ ἰταλικὰ π.χ. δὲν ὑστεροῦν ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἀπόψεως. Κάθε γλῶσσα ἔχει τὸν ἦχο της. ῞Ομως μόνον ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἶναι τραγούδι, ἐπειδὴ μόνον ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ἔχει συνείδηση τοῦ ἑαυτοῦ της ὡς τραγουδιοῦ. Τὸ ἀποτύπωμα αὐτῆς τῆς συνείδησης εἶναι οἱ τόνοι καὶ τὰ πνεύματα τῶν Ἀλεξανδρινῶν.

Συχνὰ ἀκοῦμε: Μὰ τὰ ἑλληνικὰ στὴν ἀρχὴ δὲν εἶχαν τόνους. Πράγματι, τί νὰ τοὺς ἔκαναν; Μιὰ φωνὴ ποὺ μπορεῖ νὰ τραγουδᾶ χωρὶς συνείδηση εἶναι χαρὰ Θεοῦ. Κάποτε ὅμως τὰ ἑλληνικὰ ἁπλώθηκαν· «ὣς μέσα στὴν Βακτριανὴν τὰ πήαμεν, ὣς τοὺς Ἰνδούς...» οἱ ὁποῖοι πῆραν μὲν τὰ ἑλληνικά, ἀλλὰ ἄμουσα. Κι ἔτσι ἔδωσαν τὴν λαμπρὴ εὐκαιρία στοὺς ῞Ελληνες νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι ἡ βάση τῶν ἑλληνικῶν εἶναι βάση καθαρὰ μουσικοποιητικὴ καὶ χωρὶς αὐτὴν τὰ ἑλληνικὰ ἦταν ἁπλῶςμιὰ γλῶσσα τόσο φριχτὰ διαφορετικὴ ὥστε ν᾿ ἀναγκαστοῦν οἱ Ἀλεξανδρινοὶ νὰ χαράξουν μέσα της, γιὰ πρώτη φορά, πνεύματα καὶ τόνους, ποὺ σὰν μουσικὰ σημάδια ἀπεικονίζουν τὴν ἀρχετυπικὴ φωνὴ ἀπ᾿ ὅπου ἀναβλύζουν τὰ ἑλληνικὰ ἐπὶ αἰῶνες. Οἱ ᾽Αλεξανδρινοὶ χρειάστηκαν γι᾿ αὐτὴν τὴν ἐργασία τρεῖς αἰῶνες. Πῶς νὰ φαντασθοῦν, ὅτι ἀπόγονός τους, ὀνόματι Βερυβάκης, θὰ ἔκρινε τὴν ἐργασία τους περιττὴ καὶ θὰ τὴν ἀπέρριπτε ἐν μιᾷ νυκτί!

Ὁ λόγος τῆς εἰσήγησής μου, θά ᾽θελα νά ᾽ναι λόγος ὑπὲρ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν τόνων. Στέκω ἀντίθετος πρὸς τὸ μονοτονικό. Μεταβάλλει τὴν γλῶσσα σὲ δάσος καμμένο κι ὄχι μόνο ἀπὸ ὀπτικῆς πλευρᾶς. Διαφοροποιεῖ βαθύτερα τὴν ἀντίληψή μας γιὰ τὴν γλῶσσα, τὴν ὁποία ὑποβιβάζει σὲ κώδικα τῆς τροχαίας, ἀγνοώντας ὅτι δὲν μιλᾶμε γιὰ νὰ πληροφορήσουμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, διότι ἂν ἦταν ἔτσι θὰ μᾶς ἀρκοῦσαν οἱ εὔγλωττες χειρονομίες τοῦ συμπαθοῦς κυρίου ποὺ στέκει πίσω ἀπ᾿ τὴν ἐκφωνήτρια τῆς ΕΡΤ στὸ δελτίο εἰδήσεων, ἀπευθυνόμενος σὲ κωφαλάλους.

Μ. Μητσός: Για μια περισπωμένη…

Μιχάλης Μητσός

 

Αφού έλυσε όλα τα προβλήματα που έφραζαν το δρόμο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, η ΕΟΚ τα 'βαλε με τις περισπωμένες [1991]. Οι κυβερνήσεις χωρών που μιλούν γλώσσες απλές, εύκολες και οικουμενικές, τόσο ώστε να μπορούν να επιβάλλονται σ' όλο τον κόσμο, όπως η αγγλική, ενοχλήθηκαν φαίνεται από τα μικρά στολίδια της ισπανικής, της γαλλικής ή της γερμανικής. Όσο για την Ελλάδα, εκείνη κατάργησε νωρίς, ως περιττά, τα δικά της πνεύματα και περισπωμένες. Χωρίς τύψεις.

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα απαίτησε την περασμένη Τετάρτη από την Ισπανία να καταργήσει τρία διατάγματα που ορίζουν ότι οι γραφομηχανές και ηλεκτρονικοί υπολογιστές που πωλούνται στην Ισπανία πρέπει να περιέχουν και το 17ο γράμμα του αλφαβήτου, το Ν με περισπωμένη. Τα διατάγματα αυτά εμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, υποστηρίζουν οι Κοινοτικοί τεχνοκράτες, και αντιτίθενται προς τα άρθρα 30 κα 36 της Συνθήκης της Ρώμης, που εγγυώνται ότι ένα προϊόν που κατασκευάζεται νομίμως σε μια χώρα-μέλος πρέπει να μπορεί να πωλείται σε όλες τις άλλες.

 

Κοινή λογική

Νικηφόρος Βρεττάκος: Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα

Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα

Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς

θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα

ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει.

Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα

στοὺς γαλάζιους διαδρόμους

συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς

μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ

δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε

μεταξὺ τους μὲ μουσική.

Η γλώσσα αλλάζει τη σκέψη 0

Στην ταινία Arrival του Ντενί Βιλνέβ, εξωγήινοι προσφέρουν στην ανθρωπότητα ένα νέο “όπλο”, τη γλώσσα τους.

Όσοι μαθαίνουν αυτή την “κυκλική” και χωρίς χρόνους γλώσσα, μπορούν να αντιληφθούν διαφορετικά τον χρόνο.

Ακούγεται εξωπραγματικό ως ιδέα, κι όμως συμβαίνει: Ό,τι θεωρούμε ως αληθινό εξαρτάται απόλυτα απ’ τη γλώσσα που μάθαμε να μιλάμε.

~~

Η γλωσσολόγος Dorothy Lee, ανέλυσε την ινδιάνικη γλώσσα Wintu και λέει γι’ αυτήν:

Αυτό που επαναλαμβάνεται είναι η νοοτροπία της ταπεινότητας και του σεβασμού προς την πραγματικότητα, προς τη φύση και προς την κοινωνία. Δεν μπορώ να βρω έναν ικανοποιητικό αγγλικό όρο για τη νοητική αυτή διεργασία, που είναι τόσο ξένη στην παιδεία μας.

Εμείς είμαστε επιθετικοί απέναντι στην πραγματικότητα. Λέμε “αυτό είναι ψωμί”. Οι Wintu λένε “ονομάζω αυτό ψωμί” ή “αισθάνομαι ότι είναι ψωμί” ή “βλέπω πως είναι ψωμί”.

Ένας Wintu δεν λέει ποτέ απόλυτα “αυτό είναι…” Αν μιλά για μια πραγματικότητα που δε βρίσκεται μέσα στην περιοριστική εμπειρία δεν τη δηλώνει καν, απλώς την υπαινίσσεται.

«Τη γλώσσα μού έδωσαν Ελληνική»: η εισβολή των Greeklish και οι αντιδράσεις που προκάλεσαν

Της  Δωρίτας  Μαρκαντώνη  

«Einai ok gia to apogevma?» «Nαi, 8α se pαrw tel» … έγραφε ένα μικρό χαρτάκι που βρήκα στο πάτωμα έξω από την τάξη μου την προηγούμενη βδομάδα. Δύο παιδιά προγραμμάτιζαν προφανώς την απογευματινή τους συνάντηση. Λατινικοί χαρακτήρες είχαν αντικαταστήσει τους ελληνικούς κι ένα – κατά τ’ άλλα γλυκύτατο και ολοστρόγγυλο – 8, είχε αντικαταστήσει το ελληνικό «θ».

Καθόλου δεν με ξένισε το γεγονός. Η χρήση των Greeklish, της γραφής δηλαδή της ελληνικής γλώσσας με λατινικούς χαρακτήρες, χρησιμοποιείται κατά κόρον στο διαδίκτυο και στις συσκευές κινητής τηλεφωνίας. Έχει, όμως, εξαπλωθεί και στα χαρτάκια, στα τετράδια, ακόμη και στις απαντήσεις των μαθητών σε αξιολογήσεις. 

Εκσυγχρονισμός ή μάστιγα της εποχής;

Η χρήση των Greeklish έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις και ατελείωτες συζητήσεις. Οι ανησυχίες όλων περιστρέφονται γύρω από το εάν η χρήση τους αφενός, καταστρέφει την ποιότητα της ελληνικής γλώσσας και αφετέρου επιδρά αρνητικά στην ορθογραφική ικανότητα των μαθητών.

Η γλώσσα αλλάζει τη σκέψη

Γελωτοποιός

Στην ταινία Arrival του Ντενί Βιλνέβ, εξωγήινοι προσφέρουν στην ανθρωπότητα ένα νέο «όπλο» τη γλώσσα τους.

Όσοι μαθαίνουν αυτή την «κυκλική» και χωρίς χρόνους γλώσσα, μπορούν να αντιληφθούν διαφορετικά τον χρόνο.

Ακούγεται εξωπραγματικό ως ιδέα, κι όμως συμβαίνει: Ό,τι θεωρούμε ως αληθινό εξαρτάται απόλυτα απ’ τη γλώσσα που μάθαμε να μιλάμε. 

~~

Η γλωσσολόγος Dorothy Lee, ανέλυσε την ινδιάνικη γλώσσα Wintu και λέει γι’ αυτήν:

---

Αυτό που επαναλαμβάνεται είναι η νοοτροπία της ταπεινότητας και του σεβασμού προς την πραγματικότητα, προς τη φύση και προς την κοινωνία. Δεν μπορώ να βρω έναν ικανοποιητικό αγγλικό όρο για τη νοητική αυτή διεργασία, που είναι τόσο ξένη στην παιδεία μας.

Εμείς είμαστε επιθετικοί απέναντι στην πραγματικότητα. Λέμε «αυτό είναι ψωμί». Οι Wintu λένε «ονομάζω αυτό ψωμί» ή «αισθάνομαι ότι είναι ψωμί» ή «βλέπω πως είναι ψωμί».

Ένας Wintu δεν λέει ποτέ απόλυτα «αυτό είναι…» Αν μιλά για μια πραγματικότητα που δε βρίσκεται μέσα στην περιοριστική εμπειρία δεν τη δηλώνει καν, απλώς την υπαινίσσεται.

Κι αν μιλά για την εμπειρία τότε ποτέ δεν την εκφράζει ως κατηγορηματικά αληθινή.

(«Γλωσσολογικός στοχασμός πάνω στη γλώσσα των Wintu» – Dorothy Lee)

---

~~{}~~

Η ελληνική γλώσσα (όπως και οι περισσότερες δυτικές) περιέχει μια έννοια όπως η χρωματική κλίμακα, σ’ ένα φάσμα που εκφράζεται μ’ ευδιάκριτες κατηγορίες: κόκκινο, πορτοκαλί, πράσινο, μπλε κ.ο.κ. 

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΡΕΣΕΝΤΖΙΟ ΣΑΝΤΣΙΛΙΟ : Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Πρωτοβάθμια καὶ δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση στὴν Ἑλλάδα:

ἡ ἐπίθεση στὴν Γλῶσσα καὶ στὴν Ἱστορία
Ἀνοικτὴ ἐπιστολὴ τοῦ Κρεσέντζιο Σαντσίλιο

στὸν Πρωθυπουργὸ Ἀλέξη Τσίπρα
καὶ
στὸν Ὑπουργὸ Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου
Ἀ θ ή ν α

Μετὰ ἀπὸ τὴν βασικὴ ὑποβάθμιση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (τελείως ἀπαράδεκτο στὴν ἴδια τὴν χώρα δημιουργίας των), ἡ ἐξάλειψη καὶ κεντρικῶν φάσεων τῆς ἀρχαίας καὶ μοντέρνας ἱστορίας ἀπὸ τὶς ὁποῖες προέκυψαν θεμελιώδεις πολιτικές, οἰκονομικές, πολιτιστικὲς καὶ ἄλλες ἐξελίξεις, πιστεύουμε πὼς ἐπικίνδυνα ὁδηγοῦν στὴν συρρίκνωση τῆς ἔκτασης καὶ τοῦ βάθους τῆς Πατριδογνωσίας τῶν Ἑλλήνων μαθητῶν μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μειώνονται σημαντικὰ οἱ δύο πρωταρχικῆς σημασίας πυλῶνες τῆς ἑλληνικῆς ἐθνικῆς ὑπόστασης: ἡ Γλῶσσα καὶ ἡ Ἱστορία.

Τὴν στιγμὴ ποὺ στὶς ἄλλες εὐρωπαϊκὲς χῶρες καὶ ἀλλοῦ ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (καὶ Λατινικῶν) ἐντείνεται, καὶ δικαίως, γιὰ τοὺς γνωστοὺς λόγους τοὺς ὁποίους ἀσφαλῶς θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουν καὶ ὁ Πρωθυπουργὸς καὶ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας,

καὶ τὴν στιγμὴ ποὺ σὲ αὐτὲς τὶς ἴδιες χῶρες οὔτε κατὰ διάνοια «μειώνουν» τὸ εὖρος καὶ τὴν σημασία τῆς διδασκαλίας τῆς Γλώσσας καὶ τῆς Ἱστορίας των, ἂν καὶ ἀπόλυτα ὑποδεέστερες ἀπὸ ἐκεῖνες τῆς Ἑλλάδας,

καὶ τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ γλωσσικὸ καὶ ἱστορικὸ παρελθὸν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους εἶναι θεμελιῶδες στοιχεῖο αὐτογνωσίας,

οἱ ἑλληνικὲς ἐκπαιδευτικὲς Ἀρχὲς θέλουν νὰ ἐπιβάλλουν μία κατάσταση ποὺ ἰσοδυναμεῖ στὴν οὐσία μὲ ἐξαφάνιση ἑνὸς μεγάλου μέρους τῆς ἴδιας τῆς Ἑλλάδας(!) ἀπὸ τὴν γνώση, συνείδηση καὶ μελέτη τῶν Νέων Ἑλλήνων τῆς Πρωτοβάθμιας καὶ Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης, καὶ συνεπῶς καὶ στὴν μετέπειτα ζωή τους.

Οἱ ὑπογράφοντες τὴν παροῦσα ἀνοικτὴ ἐπιστολὴ Ἕλληνες συγγραφεῖς καὶ Ξένοι Ἑλληνιστὲς διαμαρτυρόμαστε γιὰ τὴν συνεχῆ πολιτικὴ ταπείνωσης αὐτῆς τῆς μοναδικῆς γλωσσικῆς καὶ ἱστορικῆς διαχρονίας τῆς Ἑλλάδας, τὴν ὁποία ἀνέλαβε τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας (ποὺ «ἔχασε» στὸν δρόμο καὶ τὸν «ἐθνικό» του χαρακτῆρα!) μὲ τὴν ὑιοθέτηση μιᾶς, πιστεύουμε, ἄκρως διαφθείρουσας καὶ παρεκκλίνουσας «ἀναμόρφωσης» τῶν προγραμμάτων σπουδῶν τῶν Ἀρχαίων καὶ Νέων Ἑλληνικῶν καὶ Ἱστορίας.

Ἔτσι, ἡ καταρράκωση τῆς οἰκουμενικῆς διάστασης τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας καὶ ἡ ἀλλοίωση/νόθευση, εἰς βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἱστορικῶν πραγματικοτήτων πέραν κάθε ἀμφιβολίας, προσφέρει χείριστη ὑπηρεσία στὴν σημερινὴ σπουδάζουσα νεολαία καὶ τοὺς πολῖτες τοῦ αὔριο.

Ὡς Ἕλληνες Λογοτέχνες καὶ Ξένοι Ἑλληνιστὲς ζητοῦμε τὴν ἐκ νέου ἐξέταση ὁλόκληρου τοῦ προγράμματος Νέων/Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν καὶ Ἱστορίας καὶ τὴν δίκαια ἐπαναφορὰ τῶν διδασκαλιῶν ποὺ περικόπηκαν καὶ μέλλουν νὰ περικοποῦν ὄχι μόνο ἀναφορικὰ μὲ τὴν καθεαυτοῦ διδακτέα ὕλη, ἀλλὰ καὶ μὲ τὶς σοβαρὲς μειώσεις ὡραρίων.

Ο αγαπώς και η αγαπώ

Περικλής Κοροβέσης

Παλιός μου καλός φίλος, από αυτούς που στα λένε κατάμουτρα και πίσω σου σε παινεύουν, στο επάγγελμα δημοσιογράφος, από τους πιο έγκριτους, θεωρεί τον Παντελή Μπουκάλα τον μεγαλύτερο Ελληνα διανοητή. Εγώ που πάντοτε είχα πρόβλημα με τον κάθε είδους πρωταθλητισμό, αρκούμαι να ευχηθώ πως μακάρι να είναι έτσι.

Αυτό όμως που με βεβαιότητα μπορώ να πω είναι πως ο Μπουκάλας μάς έδωσε ένα κλασικό βιβλίο για το δημοτικό τραγούδι, ο πρώτος τόμος μιας δεκάτομης σειράς (ο δεύτερος τόμος είναι υπό έκδοση).

Πρόκειται για το βιβλίο «Οταν το ρήμα γίνεται όνομα» (εκδόσεις «Αγρα»). Τι είναι αυτό που με κάνει να θεωρώ αυτό το βιβλίο τόσο σημαντικό, ενώ έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία, αν όχι χιλιάδες για αυτό το θέμα; (Βάζω μέσα ανακοινώσεις σε συνέδρια, μεμονωμένες μελέτες και άρθρα.) Μόνο στο εν λόγω βιβλίο υπάρχουν 589 αναφορές.

Πέρα από την ανυπέρβλητη ποίηση των δημοτικών τραγουδιών, ο συγγραφέας μπαίνει και εξερευνά στο κοινοτικό γλωσσικό εργαστήριο που το προϊόν το οποίο παράγει είναι η γλώσσα.

Η γλώσσα, ως ζωντανός οργανισμός που είναι, αναπτύσσεται και αλλάζει. Η ελληνική γλώσσα από τον Ομηρο μέχρι τον Βαμβακάρη είναι ενιαία, αλλά δεν είναι η ίδια.

Ούτε ο Βαμβακάρης θα καταλάβαινε τον Ομηρο, αλλά ούτε και ο Ομηρος τον Βαμβακάρη. Θα τα βρίσκανε όμως στις μουσικές τους. Αλλά η μουσική δεν εντάσσεται στη γλωσσολογία.

Σε αντίθεση με τον άνθρωπο που με τα χρόνια γερνάει, η γλώσσα με το πέρασμα του χρόνου γίνεται όλο και πιο νέα. Για αυτό και λέμε «νέα ελληνικά» και όχι «γεροντικά ελληνικά», αν σκεφτούμε πως τα παιδικά της χρόνια χάνονται στο βάθος των αιώνων.

Η γλώσσα είναι πάντοτε η προφορική μορφή της και δεν γνωρίζει συντακτικό ή γραμματική. Αντίθετα, με την παραβίαση αυτών των κανόνων αναπτύσσεται. Εδώ νικάει πάντα η αναρχία.

Ο γραπτός λόγος και οι γραμματικοί κανόνες είναι για τη γλώσσα που έχει περάσει και έχει μελετηθεί. Οχι για αυτήν που θα προκύψει.

Και εδώ τα παραδείγματα του Μπουκάλα είναι εξαντλητικά. Το πιο διάσημο, το ρήμα που έγινε όνομα, είναι ο αγαπώς και η αγαπώ που έχουν ζωή 500 ετών.

Ο συγγραφέας, βαθύς γνώστης της ενιαίας ελληνικής γλώσσας από τον Ομηρο μέχρι τον Γενίτσαρη, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, επιμελητής βιβλίων, κριτικός λογοτεχνίας, ποιητής ο ίδιος και πολλά άλλα, είναι απολύτως αρμόδιος για την ξενάγηση που μας κάνει με μεγάλη άνεση στο απέραντο πέλαγος της ελληνικής γλώσσας, που στίχοι-τρεχαντήρια έχουν αρμενίσει από τα προ-ομηρικά έπη για να συνεχίσουν τα ταξίδια τους με τα δημοτικά τραγούδια.

Η προφορική παράδοση είναι η αόρατη βιβλιοθήκη των φτωχών και κατά κανόνα αγράμματων, που εντούτοις γίνονται κληρονόμοι, διαχειριστές και συνεχιστές ενός μοναδικού πολιτισμού της αρχαιότητας. Χωρίς να έχουν συνείδηση της καταγωγής αυτού του πλούτου, τον ενσωματώνουν και ζουν και διαμορφώνονται μέσα από αυτόν. (Η λέξη Ελληνας είχε εξαφανιστεί στο Βυζάντιο ως συνώνυμο του ειδωλολάτρη, του μη χριστιανού.)

Ο Κ. Θ. Δημαράς είχε γράψει ήδη από το 1947: «Πραγματικά πουθενά αλλού δεν θα βρούμε ένα πιο καθαρό και ανεπηρέαστο αντιφέγγισμα της ελληνικής ψυχής όσο μέσα στα τραγούδια του ελληνικού λαού [...] εκφράζει την ψυχή του Εθνους». 

Αλαμπουρνέζικα, η γλώσσα των κουλτουριάρηδων

Του Ντίνου Χριστιανόπουλου*

Κουλτουριάρηδες είναι οι διανοούμενοι που δίνουν μεγαλύτερη σημασία στη γνώση και την πληροφόρηση και λιγότερη στο αίσθημα και το βίωμα. Ότι έμαθαν ή δεν έμαθαν έχει γι’ αυτούς μεγαλύτερη αξία από τη σκέψη. Κουλτουριάρηδες βρίσκονται σ’ όλες τις εποχές.

ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος

Στην αρχαία Ελλάδα τους κοροϊδεύει πολύ άσχημα ο Αριστοφάνης επειδή χρησιμοποιούσαν πάντα καινούριες και παράξενες λέξεις για να ξιπάσουν τον κόσμο. Και οι σοφιστές ήταν ένα είδος κουλτουριάρηδων της εποχής τους, γιατί έδωσαν πολλή σημασία στη γνώση και όχι στη σωστή κρίση.

Αλλά και παλαιότερα όταν λέγαμε «οι διανοούμενοι» ή «οι άνθρωποι των γραμμάτων» νιώθαμε κάτι σαν δυσφορία και ενόχληση, γιατί καταλαβαίναμε ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν ξεφύγει πολύ από τη ζωή εν ονόματι δήθεν της τέχνης. Αυτοί νομίζανε ότι, επειδή ήτανε άνθρωποι των γραμμάτων, έπρεπε να μιλούν με ειδικό λεξιλόγιο, να καταλαβαίνονται μεταξύ τους, κι ας μην τους καταλαβαίνουν οι άλλοι.

Σε τελική ανάλυση, οι κουλτουριάρηδες είναι ψευτομορφωμένοι. Μόνο ένας ψευτομορφωμένος μπορεί να χρησιμοποιεί λεξιλόγιο που ξιπάζει και ξαφνιάζει, ή να μεταχειρίζεται ωραίες λέξεις και φράσεις για να κάνει εντύπωση, ενώ καταβάθος δεν κατέχει τη γλώσσα και δεν την χρησιμοποιεί σωστά.

Αυτό που σήμερα αποκαλούμε γλώσσα των κουλτουριάρηδων, είναι ένα κουρκούτι από νεόκοπες λέξεις, από ξένες αμετάφραστες λέξεις και από λέξεις παρμένες από διάφορες επιστήμες, λ.χ. «η μεταστοιχείωση της ντεμί νομενκλατούρας».

Και αν καταργούσαμε τα Ελληνικά;

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η​​ κοινωνική αφασία είναι προϊόν ή αιτία της γλωσσοπενίας; Φταίει το λεξιλόγιο των εκατόν πενήντα λέξεων που παράγει σπινθήρες (στην κυριολεξία) στους εγκεφαλικούς νευρώνες του φύλαρχου των Εξαρχείων; Ή μήπως για την αγλωσσία του ευθύνονται η οικογένεια και το σχολείο που τον διαπαιδαγώγησαν στην αυθαιρεσία; Τι έγινε πρώτο, η κότα ή το αυγό; Χάσαμε τη γλώσσα μας με αποτέλεσμα να χάσουμε τη δυνατότητα της σκέψης μας; Ή μήπως επειδή ξεμάθαμε να σκεφτόμαστε ατρόφησε το εργαλείο; Στη γλώσσα κατοικεί η ύπαρξη. Και την έχουμε εγκαταλείψει σαν εκείνα τα παλιά κτίρια που επειδή δεν χρησιμοποιούνται καταρρέουν. Η Αθήνα είναι γεμάτη με τέτοια.

Κι όμως, σε ορισμένους κύκλους η ορθή χρήση των ελληνικών είναι του συρμού. Λεξικά εκδίδονται και μοσχοπουλιούνται σαν ζεστά ψωμάκια, και κάτι ονόματα στις μαρκίζες του Διαδικτύου σιτίζονται αλιεύοντας σολοικισμούς και γραμματικές παρεκτροπές. Ελληνομαθείς οι μεν, γλωσσολόγοι οι δε, ελληνοπρεπείς εκ των ων ουκ άνευ και οι μεν και οι δε. Το πνεύμα του Μιστριώτη παραμένει ζωντανό, κι ας μη μιλάει καθαρεύουσα. Η λατρεία του ορθοδόξου σχήματος. Ο κ. Μπαμπινιώτης παρασκευάζει λέξεις βάσει κανόνων, και κάποιος κύριος στο Διαδίκτυο περνάει τις μέρες του σοβατίζοντας ρωγμές στους τοίχους των κειμένων. Δημοφιλείς και οι δύο. Σαν τους αρχιτέκτονες του υπουργείου Πολιτισμού που επέμεναν στο ακροκέραμο του διατηρητέου ενώ στο διπλανό κτίριο, που δεν ήταν διατηρητέο, γινόταν το έλα να δεις. Το έλεγε πολύ καλά ο Συκουτρής: η Ελλάδα βγάζει φιλολόγους, δεν έχει όμως έναν φιλόσοφο. Η γλώσσα δεν είναι νεοκλασικό διατηρητέο.

Παρμενίδης: τι είναι η γνώμη;

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος 

Παρμενίδης

περίπου 515-440 π.Χ.

Δια-λεκτική γνώμης και αλήθειας

§1

     Η έννοια της δόξας [=δοξασία, γνώμη] είναι κεντρική στον προσωκρατικό στοχασμό. Ως φιλοσοφική έννοια, πρωτίστως έχει μια αρνητική σημασία: είναι μια απλή γνώμη, μιαδοξασία, που βρίσκεται σε αντίθεση προς την αλήθεια. Η διάκριση εν γένει, μεταξύ δόξας και αλήθειας, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική στη σκέψη του Παρμενίδη. Στο Προοίμιο ήδη του Ποιήματός του βρίσκουμε τη σκέψη του να εκτυλίσσεται κατά το μοτίβο μιας τέτοιας διάκρισης και με τον τρόπο μιας γνωσιακής διαδικασίας, μιας αναζήτησης της γνώσης. Ταξιδιώτης ο ίδιος σε ένα φανταστικό ταξίδι προς τη θεά ξεκινάει, όντας πάνω σε ένα άρμα, από τα δώματα της Νύχτας, δηλαδή από την πόλη/τον κόσμο των θνητών, όπου κυριαρχούν οι αδιαλείπτως μεταβαλλόμενες δοξασίες, προς τη χώρα του Φωτός, προς το φως της αλήθειας: ένα ταξίδι, μια πορεία από το σκοτάδι στο φως· και τούτο όχι με τη δογματική, αδιέξοδη παρερμηνεία ορισμένων μελετητών του Παρμενίδη ‒εγχώριων, αλλά και σε επίπεδο διεθνούς βιβλιογραφίας‒ ότι σκοπός μιας τέτοιας διαδρομής είναι η εγκατάσταση σε κάποια χώρα του Φωτός [=αλήθεια], σαν στην απρόσιτη από τους κοινούς θνητούς γη της επαγγελίας, που θα αποκλείεται οριστικά το σκότος [=οι δοξασίες και οι πλάνες των θνητών], το ψεύδος, το λάθος. Το ταξίδι που περιγράφει ο Παρμενίδης, δηλαδή η πορεία ή η διαδρομή, που θέλει να μας επισημάνει/υποδείξει ο κορυφαίος αυτός Έλληνας στοχαστής, είναι η κατεύθυνση της σκέψης και του Λόγου που την/τον καθιστά ικανή/

Συντηρητισμού εγκώμιον

Τάκης Θεοδωρόπουλος

 

Οταν οι μισοί αντιμετωπίζουν την κλασική αρχαιότητα σαν βάρος και οι άλλοι μισοί σαν εθνικό φυλαχτό, ιερό σκήνωμα, είναι φυσικό η μετάδοση της γνώσης της να κακοποιείται με τον τρόπο που την κακοποιεί η μέση εκπαίδευση. Κάποτε τουλάχιστον στο σχολείο μπορεί να μην εμβαθύναμε στα πολιτισμικά επιτεύγματα των Ελλήνων και των Ρωμαίων, τουλάχιστον όμως μαθαίναμε κάποια αρχαία ελληνικά. Αλλοι περισσότερα άλλοι λιγότερα. Η δικτατορία που κατήργησε την μεταρρύθμιση του Παπανούτσου επανέφερε τη διδασκαλία της αρχαίας Ελληνικής από την Α΄ γυμνασίου. Δεν ήμουν άριστος μαθητής, απλώς καλός, και μέσα μου ήμουν διχασμένος. Ο αριστερός συρμός της ηλικίας μου τα αντιμετώπιζε ως τμήμα της ιδεολογίας του καθεστώτος, πλην όμως κυκλοφορούσαν και βιβλία του Λεκατσά, ο περίφημος «Επίκουρος» του Θεοδωρίδη, τα οποία κάθε άλλο παρά «δεξιά» μπορούσαν να χαρακτηρισθούν. Μυριζόμασταν ότι το ζήτημα ήταν πολυπλοκότερο από ό,τι μας υποχρέωνε να πιστέψουμε ο πολιτικός μας μανιχαϊσμός.

 

Τα αρχαία ελληνικά έμαθα να τα εκτιμώ στη διάρκεια των σπουδών μου στο Παρίσι. Στον πρώτο κύκλο είχα γραφτεί στο τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας, κοινώς σύγχρονης, παρ’ όλ’ αυτά οι αναφορές στην αρχαία ελληνική και τη λατινική γραμματεία ήσαν συνεχείς. Τη δεύτερη δεν την είχα ποτέ διδαχθεί, η πρώτη όμως, παρά τα κενά, μου ήταν οικεία. Είναι από τα λίγα πράγματα για τα οποία έχω μετανιώσει στη ζωή μου. Αν ξανάρχιζα σπουδές, θα γραφόμουν στα «Κλασικά Γράμματα». Εκεί, αν μη τι άλλο θα βελτίωνα τα λατινικά μου, παρ’ ό,τι ήταν ένα από τα υποχρεωτικά μαθήματα και στη Συγκριτική Λογοτεχνία. Κι όμως, με τα αρχαία ελληνικά που έμαθα στο ελληνικό λύκειο της εποχής, έγινα δεκτός για διδακτορικό από τον Βιντάλ Νακέ στο τμήμα «Κοινωνικής ανθρωπολογίας του ελληνορωμαϊκού κόσμου». Με λίγη παραπάνω προσπάθεια μπορούσα να διαβάσω και Ιπποκράτη και Ευριπίδη στο πρωτότυπο. Το θέμα της διατριβής μου ήταν «H γυναίκα και η νόσος στους τραγικούς», οπότε μου χρειάζονταν και οι δύο.

Ανησυχητικά στοιχεία: Τα παιδιά έως 2 ετών που παίζουν με κινητά και tablet αρχίζουν να μιλάνε με καθυστέρηση!

Τι δείχνει έρευνα

Όσο περισσότερο χρόνο περνάει ένα παιδί έως δύο ετών μπροστά από μια οθόνη κινητού τηλεφώνου, υπολογιστή-ταμπλέτας ή άλλης φορητής ηλεκτρονικής συσκευής, τόσο πιθανότερο είναι ότι θα αρχίσει να μιλάει με καθυστέρηση, σύμφωνα με μια νέα καναδική επιστημονική έρευνα.

Είναι η πρώτη φορά που μια μελέτη διαπιστώνει κάτι τέτοιο για τις φορητές συσκευές, ενώ προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η πολλή οθόνη τηλέορασης μπορεί να καθυστερήσει το πότε θα μιλήσει ένα παιδί.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Τζούλια Μα του Πανεπιστημίου του Τορόντο, που έκανε τη σχετική ανακοίνωση στο συνέδριο των Παιδιατρικών Ακαδημαϊκών Εταιρειών στο Σαν Φρανσίσκο, μελέτησαν 1.077 παιδιά ηλικίας έξι μηνών έως δύο ετών.

Αποδόμηση και ελληνική γλώσσα: προφητείες, «θεωρίες συνωμοσίας» & επιστήμη…!

 

«αρχή σοφίας ή των ονομάτων επίσκεψις»

Αντισθένης (445-360 π.χ)

του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου* 

Συχνά, η συζήτηση γύρω από την ελληνική γλώσσα και την επίθεση που δέχεται από τις μεταρρυθμίσεις που επιχειρεί, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, το Υπουργείο Παιδείας, εκτρέπεται σε ανορθολογικά σενάρια ή θεωρίες συνωμοσίας. Η στρατηγική των φορέων που καθοδηγούν τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, εύκολα παντρεύεται με θρησκευτικές παραβολές, εύληπτες προφητείες, αστικούς μύθους, σοβινιστικές υστερίες και υποχθόνιες – εγκόσμιες – υπερκόσμιες θεωρίες για καταστροφή αποκλειστικά του ελληνικού έθνους και της γλώσσας του, με μπόλικο άρωμα κακόβουλων κέντρων που απεργάζονται τα καταστροφικά σενάρια. Η «πανουργία της ιστορίας», τα φέρνει έτσι, ώστε κάποιες φορές, το αποτέλεσμα των παιδαγωγικών εξελίξεων ανά τον κόσμο, να «δικαιώνει» τους συνομωσιολόγους μας ή τους τηλε-ευαγγελιστές μιας μοναδικής «αποκαλυψιακής» γνώσης. Μεταξύ ψευδών ειδήσεων, μισής αλήθειας, αλμάτων λογικής και συναισθηματικές υπερβολές, καμιά δικαίωση δεν μπορεί να υπάρξει σ’αυτό το «μακελειό» της λογικής, και καμιά προφητεία ή συνωμοσία δεν δικαιώνεται.

Εντέλει, οι προφήτες-συνωμοσιολόγοι, σε καμιά περίπτωση δεν βοηθούν την υπαρκτή ανάγκη υπεράσπισης της ελληνικής παιδείας, ιστορίας και γλώσσας, αλλά αντίθετα της κάνουν πολύ κακό. Παρέχουν τα κατάλληλα επιχειρήματα, στους μηδενιστές και αποδομιστές κάθε πολιτισμού – όχι μόνο του ελληνικού – ώστε να διαστρεβλώνουν και να συκοφαντούν κάθε προσπάθεια κριτικής, αντιλόγου και πνευματικής αναγέννησης της παιδείας, ως γραφικές, φοβικές, αντιδραστικές, ανορθολογικές πολιτικά και επιστημονικά, προσπάθειες.

«Ο θάνατος της ομιλίας»: Ένα υπέροχο ταινιάκι για την επικοινωνία

Καφετέρια

Επικοινωνία είναι η διαδικασία της ανταλλαγής πληροφορίας μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μερών για τα οποία η πληροφορία έχει νόημα, οπότε αποκτά νόημα και η ανταλλαγή της ως πράξη.

Η ανθρώπινη επικοινωνία (σπηλαιογραφίες, γλώσσα) αναπτύχθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια εφόσον οι άνθρωποι ένιωθαν από νωρίς αυτήν την ανάγκη. Σήμερα η επικοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή μας αφού ολόκληρη η καθημερινότητά μας εξαρτάται από αυτήν. Η επικοινωνία μεταξύ μας μπορεί να γίνει με νοήματα, με λέξεις και με γράμματα δηλαδή μπορεί να είναι νοηματική, προφορική ή γραπτή αντίστοιχα. Η επικοινωνία όμως μπορεί να είναι και προσχεδιασμένη μέσω διάφορων συσκευών. Η τηλεόραση, το τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη συσκευή μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας ακόμα και σε απόσταση,είναι ένα κομμάτι μιας προσχεδιασμένης επικοινωνίας η οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας.

Με την τεχνολογική ανάπτυξη έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο σήμερα επικοινωνούμε. Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι έχουν ενσωματώσει στον τρόπο επικοινωνίας μέσα και εφαρμογές όπως το facebook messenger, το viber, το whatsapp με τα οποία διέπουν και διαμεσολαβούν τις διαπροσωπικές τους σχέσης σε έντονο βαθμό.

Η εικόνα του νέου ανθρώπου να βρίσκεται κάθεται έξω σε μία καφετερία με εναν φίλο του και οι δύο αντί να έχουν διάδραση μεταξύ τους κάθονται σκυμμένοι πάνω από μια οθόνη κινητού και "τσατάρουν" δεσπόζει στις ημέρες μας.

Δείτε παρακάτω το βίντεο που έχει τίτλο "ο θάνατος της ομιλίας"

Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ

Γράφει: Ἄγγελος ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ

(Δημοσίευση: 30 Μαΐου 2008) Ἕνα σημαντικὸ κείμενο γιὰ τὴν πορεία τῆς ἑλληνικῆς γλῶσσας ἀπὸ τὸν πὰντοτε φωτισμένο Ἀγγελο Ἐλεφάντη. Κρούει τὸν κώδωνα, ἀκούει κανεὶς; Γιὰ πόσο ἆραγε ἀκόμη, θὰ κωφεύουμε, γιὰ πόσο θὰ θεωροῦμε ὅτι μὲ τὴν λαίλαπα τοῦ Κρατικοῦ Δημοτικισμοῦ τάχα "ἔκλεισε τὸ γλωσσικὸ θέμα";

Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ κινδυνεύει! Δεν είναι μόνον γλωσσομύντορες και γνωστοί θρηνωδοί που βλέπουν θανάσιμους κινδύνους να απειλούν τη γλώσσα, όπως η «λεξιπενία» των νέων, ο εκλατινισμός της γραφής, η βίαιη εισβολή ξένων λέξεων, ο αφελληνισμός, το ξέκομμα από τις ρίζες και την τρισχιλιετή διαχρονία της ελληνικής γλώσσας...

...Τώρα προστίθενται και όσοι, όχι χωρίς βάση είναι αλήθεια, βλέπουν ότι οι εθνικές γλώσσες, ιδιαίτερα των μικρών εθνών, όπως το ελληνικό, είναι καταδικασμένες σε αλλοίωση και τελική εξαφάνιση μέσα στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης, στην οποία επελαύνει ο οδοστρωτήρας των αγγλικών και η επικράτηση της οικουμενικής «τεχνοαγγλικής». 

Και, επιπλέον, επισημαίνεται ο κίνδυνος οτι ακόμη κι αυτή η ίδια η αγγλοφωνία νοθεύεται από μιαν άλλη υπερκείμενη γλώσσα της εικονογραφημένης πληροφορικής. Διότι το νέο επικοινωνιακό ιδεώδες, εικονικό και τυποποιημένο, κωδικό και τεχνικιστικό, στερεότυπο και πάνω απ' όλα «υπερεπικρατειακό» αφαιρεί από τις γλώσσες τον συμβολικό και τον εκφραστικό τους φωτοστέφανο. Αν, ακολουθώντας τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, θεωρήσουμε ότι «η γλώσσα είναι, σε κάθε περίπτωση, όχι μόνον κοινοποίηση του κοινοποιήσιμου», τότε η απίσχανση της γλώσσας, ο περιορισμός της σε αποκλειστικά επικοινωνιακές λειτουργίες και η έκπτωση όλων των εκφραστικών της στοιχείων οδηγεί σε μια νέα πραγματικότητα που ο Κων/νος Τσουκαλάς περιγράφει ως εξής: «αποδυναμώνεται η αξία του επιχειρήματος, η δύναμη της ρητορικής, μια ολόκληρη παράδοση λόγου και τέχνης που ανατρέχει στην αρχαία πόλη και στον Μεσαίωνα κινδυνεύοντας να πνιγεί στους τυποποιημένους μαιάνδρους του Microoft. Και εν κατακλείδι, πάλι κατά τον Τσουκαλά, «οι εθνικές γλώσσες κινδυνεύουν να μετατραπούν σε εκλεκτικά παρεφθαρμένες διαλέκτους μιας άτυπης και απλώς «χρηστικής» οικομενικής τεχνοαγγλικής και σε αποδυναμωμένα παιχνίδια που επιβιώνουν προς τέρψιν των φιλολόγων, των ποιητών και των αμετανόητων εκκεντρικών.

ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ τα πράγματα; Είναι βάσιμη η πρόβλεψη ότι οι εθνικές γλώσσες, άρα και η ελληνική, κινδυνεύουν να μετατραπούν σε παρεφθαρμένες διαλέκτους μιας άτυπης τεχνοαγγλικής και σε αποδυναμωμένα παιχνίδια προς τέρχιν φιλολόγων, ποιητών και εκκεντρικών; Έχει νόημα να αντιπαρατεθεί μια άλλη «πρόβλεψη» ότι η ελληνική γλώσσα ποτέ δεν πεθαίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά;

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ χρόνια σε ένα συνέδριο άκουγα κάποια γλωσσοκοινωνιολόγο και πανεπιστημιακό να προφητεύει ότι σε εκατό χρόνια πάνω-κάτω, ίσως σε διακόσια, τα ελληνικά δεν θα υπάρχουν πια. Δεν με ξένισε τόσο η κατηγορηματικότητα της προφητείας. Άλλωστε, όπως η ίδια η γλωσσοκοινωνιολόγος δεν θα μπορούσε να στοιχειοθετήσει την πρόβλεψή της άλλο τόσο κι εγώ δεν θα μπορούσα να τη διαψεύσω. Ξέρουμε άλλωστε· χιλιάδες γλώσσες, διάλεκτοι, ιδιώματα και ντοπιολαλιές έχουν εξαφανιστεί, αλλοιωθεί ή μεταμορφωθεί, ανάμεσά τους ένδοξες γλώσσες όπως τα λατινικά ή τα αρχαία ελληνικά. Γιατί όχι και οι σύγχρονες εθνικές γλώσσες, ιδίως αυτές με τους λίγους ομιλητές, αν πράγματι υπάρχουν ισχυρές και ακαταμάχητες αιτίες που ωθούν προς την εξαφάνισή τους ή τη μετάλλαξή τους σε «παρεφθαρμένες διαλέκτους μιας άτυπης τεχνοαγγλικής»; Εκείνο όμως που ξενίζει περισσότερο σ' αυτές τις «προβλέψεις», περισσότερο και από ένα είδος προφητισμού που τις διακρίνει, είναι ο τελεολογικός τους χρακτήρας, ένα είδος αναπότρεπτης νομοτέλειας. Κάτι σαν μοίρα που βαραίνει πάνω στις γλώσσες και τους πολιτσμούς, μπροστά στην οποία η οποιαδήποτε αντίσταση είναι μάταιη και εν τέλη η εμμονή ορισμένων, έστω κι αν αυτοί οι ορισμένοι είναι ολόκληρα έθνη, δεν είναι παρά νοσταλγία, ρομαντισμός, αναχρονισμός, εκκεντρικότητα ή και, ευθεώς, συντηρητισμός. Ή διαφορετικά, η ίδια η «πρόβλεψη» δεν προβλέπει την αντίσταση, άρα μια διαφοερτική προοπτική, αλλά την προσαρμογή στη νέα κατάσταση πραγμάτων, ακόμη κι αν, όπως ο Κ. Τσουκαλάς, δεν επιχαίρει για τις μελλούμενες εξελίξεις.

Όλη η φιλοσοφία είναι φιλοσοφία της γλώσσας

René Descartes (1596-1650)

Το χάος δεν είναι χαοτικό! Ο δε άνθρωπος είναι ένα «καλώς εννοούμενο» χάος! Όσο σολοικισμοί ή αυτο-αναιρούμενες θέσεις και αν ακούγονται αυτές, δεν είναι ούτε το ένα το άλλο. Και δεν είναι σολοικισμοί ούτε και συνιστούν αυτο-αναιρούμενες τοποθετήσεις, διότι διακρίνονται από ιδιαίτερη φιλοσοφική νοηματοδότηση. Αποκτούν διαφορετικό νόημα, το οποίο δεικνύει ότι το χάος αποτελεί έναν «χώρο» ανθρώπινης δημιουργίας που νοηματοδοτεί τη ζωή μας. Κατ’ επέκταση, αυτή η δημιουργία επεκτείνεται και στην ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη, στο πλαίσιο της οποίας δημιουργούμε ακατάπαυστα τον εαυτό μας καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου μας.

Η νοηματοδότηση είναι σύμφυτη με το φιλοσοφείν. Η γλώσσα, και δη τα σημαινόμενα των όρων ή η εισαγωγή νέων σημαινομένων, αναδεικνύουν την αστείρευτη φιλοσοφική   δημιουργία   μέσα   στους αιώνες. «Η γλώσσα είναι σίγουρα αντικείμενο της φιλοσοφίας. Αλλά το να πει κανείς ότι υπάρχει ένας συγκεκριμένος κλάδος της φιλοσοφίας που λέγεται φιλοσοφία της γλώσσας, αυτό κατά τη γνώμη μου είναι καταχρηστικό», επισημαίνει ο Καστοριάδης.1  Η ιστορία της φιλοσοφίας έχει δομηθεί πάνω στη σύγκρουση νοημάτων, πάνω δηλαδή στη γλώσσα, ή τη φιλοσοφία της γλώσσας υπ’ αυτήν την έννοια. Κατ’ επέκταση, και το  χάος  και  ο  άνθρωπος  μπορούν  να επανανοηματοδοτούνται,  χωρίς τούτο να μας ξενίζει.

Το αξιόβαρο, εν προκειμένω, ζήτημα εντοπίζεται στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας στην επιλογή ερμηνευτικού μοντέλου ανάμεσα στα ακόλουθα τρία επίπεδα:

1. στο οντολογικό
2. στο νοησιακό ή νοησιαρχικό και
3. στο λινγκουιστικό.

Πρώτον, στο οντολογικό παράδειγμα πλατωνικο-αριστοτελικής προέλευσης, «η φιλοσοφία ξεκινά από το θαυμασμό και την απορία [και διατυπώνονται] ερωτήματα του τύπου ‘τι είναι ον’, ‘τι είναι πραγματικό ον’.  [Εδώ  διατηρείται]  το  πρωτείο  του  είναι  και  όλα  τα  άλλα,  που αφορούν τη γνώση και τη σκέψη, έρχονται δεύτερα. Αλλά με τον Descartes [περνάμε στο νοησιακό ή νοησιαρχικό μοντέλο, όπου η] αμφιβολία (στη θέση του θαυμασμού) και με ερωτήματα του τύπου ‘τι μπορώ να ξέρω σίγουρα’, οικοδομείται μια νέα φιλοσοφία, που προϋποθέτει το νοείν ως πρωταρχικό (όχι το είναι, όπως η προηγούμενη οντολογική φιλοσοφία) και τις σκέψεις, τις ιδέες και παραστάσεις στη θέση των όντων. Η νόηση γίνεται έτσι ο καθρέφτης του κόσμου. [Με] τη σύγχρονη αναλυτική φιλοσοφία [το  νοησιακό  ή νοησιαρχικό  δίνει τη θέση του στο τρίτο μοντέλο, το] λινγκουιστικό [όπου] στη θέση της νόησης μπαίνει η γλώσσα και στη θέση των σκέψεων, των ιδεών και των παραστάσεων μπαίνουν οι λέξεις, οι εκφράσεις και οι προτάσεις· ως αρχή του φιλοσοφείν λειτουργεί τώρα η ασάφεια και η σύγχυση της γλώσσας (όχι η αμφιβολία) και τα πρωταρχικά ερωτήματα που μπαίνουν έχουν τη μορφή ‘τι καταλαβαίνουμε μ’ αυτό;’ ή ‘ποιο είναι το νόημα αυτής της λέξης;’».2

Το οντολογικό μοντέλο είναι περισσότερο κλειστού κυκλώματος: κλείνει τα ερωτήματα με οριστικές, ιδεατές και ιδανικές, απαντήσεις του τύπου «δημοκρατία είναι μόνο η άμεση δημοκρατία». Απηχεί τη φυσιοκρατική  θέση του Κρατύλου στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο ότι η σημασία των όρων τίθεται ανεξάρτητα από τη χρήση τους από τους ανθρώπους και συναρτάται αποκλειστικά με τη φύση των πραγμάτων που ονομάζονται (φύσει).3  Υπ’ αυτό το πρίσμα, και το «χάος είναι ό,τι υπήρχε  πριν  από  την  ύπαρξη  του  κόσμου»  ή  «ο  αμέτρητος  και ασύλληπτος από τον άνθρωπο χώρος» ή «η πλήρης ακαταστασία».

«Γλῶσσα καὶ κοινωνία». Παράθεση ἀποσπάσματος ἀπὸ τὸ παραπάνω ἄρθρο.

Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ὅπως ἓν ζωντανὸν σῶμα δὲν δύναται νὰ ζήση δι᾽ ἐνέσεων, τρόπον τινά, ἀπὸ κόνιν ἀρχαίων σκελετῶν καὶ μνημείων, ἄλλο τόσον δὲν δύναται νὰ ζήση, εἰμὴ μόνον κακὴν καὶ νοσηρὰν ζωήν, τρεφόμενον μὲ τουρσιὰ καὶ μὲ κονσέρβας εὐρωπαϊκάς. Ἔχει πολλὰς ἀνάγκας καὶ ἀδυναμίας ἡ γλῶσσα. Ἔχει τὴν δεσπόζουσαν ἀνάγκην καὶ τὴν ἀδυναμίαν τοῦ νεωτερισμοῦ. Φοβερὰ εἶναι τοῦ ξενισμοῦ ἡ ἐπίδρασις. Εἶναι ἀναγκαιότατον κακόν, τὸ ὁποῖόν ποτε δὲν ἀπείργεται, ἐὰν κλείση τις τὴν θύραν, θὰ εἰσέλθη διὰ τῶν παραθύρων· ἐὰν κλείση τὰ παράθυρα, θὰ εἰσδύση διὰ τῶν ρωγμῶν καὶ σχισμάδων· ἐὰν στουπώση τις τὰς σχισμάδας, θὰ εἰσχωρήση ἀοράτως δι᾽ αὐτοῦ τοῦ συμπαγοῦς σώματος τῆς οἰκοδομῆς.

Ὑπάρχει καὶ ἀλληλεγγύη, ἐπὶ τέλους. Ἀδύνατον εἶναι γλῶσσα ζωντανή, σύγχρονος, ἔχουσα πόθον καὶ ἀξίωσιν νὰ ζήση, νὰ μὴν αἰσθάνεται βαθεῖαν τὴν ἀλληλεγγύην αὐτήν. Ἀλλ’ ἡ γλῶσσα ἡ Ἑλληνικὴ ἔπρεπε νὰ βλέπη μακράν, ὡς φάρον παμφαῆ, τὴν λαμπρὰν αἴγλην τῆς ἀρχαίας, χωρὶς νὰ ἔχη τέρμα τὸν φάρον αὐτόν. Ὁ φάρος ὁδηγεῖ εἰς τὸν λιμένα, δὲν εἶναι αὐτὸς λιμήν.

Πάλιν, τὰς γλώσσας τὰς νεωτέρας ἔπρεπε νὰ τὰς ἔχη σύμπλους, χωρὶς νὰ ρυμουλκῆται ἀπὸ καμμίαν ἐξ αὐτῶν. Διότι ἂν ὁ νεωτερισμὸς εἶναι ἀνάγκη, δὲν ἕπεται ὅτι πρέπει νὰ τὸ παρακάμνωμεν εἰς τὸν νεωτερισμόν. Τὸ ζήτημα δὲν εἶναι πῶς νὰ ἐμφορηθῶμεν κατὰ κόρον ἀπὸ ξενισμούς, ἀλλὰ πῶς νὰ φέρωμεν ἀντίδρασιν, πῶς νὰ μετριάσωμεν τὴν ἀνάγκην τοῦ ξενισμοῦ. Χαλινοῦ καὶ ὄχι πτερνιστῆρος ἡ ὀργῶσα φύσις ἔχει ἀνάγκην.

Τι σημαίνει η ελληνική γλώσσα, λίγοι από μας το γνωρίζουν..

του Σπύρου Μακρή - 

Α,Β,Γ,Δ,Ε,Ζ,Η,Θ,Ι,Κ,Λ,Μ,Ν,Ξ,Ο,Π,Ρ,Σ,Τ,Υ,Φ,Χ,Ψ,Ω

α,β,γ,δ,ε,ζ,η,θ,ι,κ,λ,μ,ν,ξ,ο,π,ρ,σ,τ,υ,φ,χ,ψ,ω

Η Αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις από τις οποίες 41.615 λέξεις. είναι από την Ελληνική γλώσσα..

(βιβλίο Γκίνες)

Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ’ αυτήν δεν υπάρχουν όρια.

(Μπιλ Γκέιτς, Microsoft)

Η Ελληνική και η Κινέζικη. είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και…..στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική.

(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε.

Επίσης η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί). Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας.

Επιπλέον η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης. Και αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας νεοελληνική γλώσσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Ζακ Μπουσαρ: Πονάω όταν βλέπω Έλληνες να υποτιμούν την πατρίδα τους και τη γλώσσα τους

Κρημνιώτη Πόλυ/Δημοσίευση: ΑΥΓΗ-09 Οκτωβρίου 2016 

Εγώ αποφάσισα να γίνω νεοελληνιστής σε ηλικία 12 ετών. Πριν αρχίσω τα αρχαία ελληνικά στο σχολείο, γιατί μαθαίναμε πολλά χρόνια αρχαία ελληνικά, με μάγευαν τα γράμματα της ελληνικής το ψ, το ξ, το ω

Τον συναντήσαμε μεσημέρι στο Θέατρο Τέχνης στην οδό Φρυνίχου. Μερικές ημέρες πριν έφτασε στην Αθήνα από το Μόντρεαλ όπου ζει και διδάσκει την αρχαία και τη νέα ελληνική. Αυτή τη φορά τον έφερε στη δεύτερη πατρίδα του, όπως ονομάζει τη χώρα μας, το Φεστιβάλ Αναλόγιο της Σίσυς Παπαθανασίου και η παρουσίαση του έργου «Φιλοθέων πάρεργα» του Νικόλαου Μαυροκορδάτου.

Ο ίδιος αφιέρωσε πολλά χρόνια από τη ζωή του για τη μετάφραση του «πρώτου νεοελληνικού μυθιστορήματος», που μας το συστήνει ως «ριζοσπαστικό κείμενο» που εισάγει τον πρώιμο Νεοελληνικό Διαφωτισμό στα ελληνικά.

Ευγενής και μειλίχιος, αρχίζει να ξεδιπλώνει ήρεμα την αφήγησή του. Από τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα και τον Μαυροκορδάτο μέχρι τους πρόσφυγες της Μεσογείου και τους Ινδιάνους του Κεμπέκ, ο διακεκριμένος ελληνιστής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και ακαδημαϊκός Ζαν Μπουσάρ μιλάει για τις αξίες και τις αρχές τις οποίες οφείλουμε να σεβόμαστε, για τη γλώσσα και τη χώρα μας, για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, τον υπερρεαλισμό και τον Εμπειρίκο, για τις μεταφράσεις του, τη μεγάλη αγάπη και σεβασμό που τρέφει στη γλώσσα και στον πολιτισμό μας.

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη

* Γιατί να ασχοληθούμε σήμερα με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, την ώρα που η Ελλάδα, η Ευρώπη περιδινίζονται σε μια πολύπλευρη κρίση, όταν στη Μεσόγειο οξύνεται το προσφυγικό;