«Στου τουρισμού την ανοχή»

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού επιφυλάσσει αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις 

Του Γιώργου Ρακκά 

Για τους πολλούς, η τουριστική οικονομία είναι «ο μήνας που θρέφει τους τέσσερις» και θεωρείται μέσα στην Ελλάδα της κρίσης ο μοναδικός κλάδος που προσφέρει ευκαιρίες «win-win». Στο παιχνίδι έχουν μπει και οι μεγάλες πόλεις, καθώς οι τοπικές αρχές θεωρούν πως έτσι μπορούν να ελέγξουν την κορύφωση της αστικής ανεργίας, αφού ολόκληρα κυκλώματα της ελληνικής οικονομίας, από την παραγωγή (βιοτεχνίες και εργοστάσια) μέχρι το λιανεμπόριο, καταρρέουν.

Η εντατικοποίηση της τουριστικής δραστηριότητας μέσα στις πόλεις, όμως, έχει ήδη φέρει στην επιφάνεια τις βλαβερές συνέπειες, που μέχρι σήμερα παρέμεναν άγνωστες στη χώρα μας: Έτσι, καθώς ο αστικός τουρισμός αναπτύσσεται γοργά, ολοένα και περισσότεροι πολίτες αντιλαμβάνονται πως δεσμεύεται ζωτικός δημόσιος χώρος από τα τραπεζοκαθίσματα και την καλπάζουσα βιομηχανία της εστίασης και της αναψυχής, πως επιβάλλονται ωράρια τουριστικής σεζόν (με τις Κυριακές ανοιχτά), πως δεσμεύονται ολόκληρες περιοχές για «επενδύσεις», εκτοξεύοντας τις αξίες γης, και πως, εν τέλει, οι φρενήρεις ρυθμοί αυτής της δραστηριότητας έρχονται να μεταλλάξουν δραματικά τη φυσιογνωμία των πόλεων κάνοντάς τις αγνώριστες, υποβαθμίζοντας ακόμα και εκείνα τα ιστορικά, αρχιτεκτονικά και κοινωνικά «συγκριτικά πλεονεκτήματα» τα οποία προσελκύουν τους επισκέπτες τους.Ήδη, ιστορικές πόλεις που, κατά την περασμένη δεκαετία, προβλήθηκαν στο πλαίσιο αυτού του ισοπεδωτικού τουριστικού μοντέλου ως «παραδείγματα επιτυχίας», όπως είναι η Βαρκελώνη ή η Βενετία, βιώνουν πρωτόγνωρες κινητοποιήσεις κατοίκων που καταγγέλλουν ότι η μαζικοποίηση του τουρισμού μετέβαλε τη ζωή τους σε κόλαση.

Οι πόλεις αντεπιτίθενται στην Airbnb

Διαμερίσματα για τους τουρίστες ή τους ντόπιους; Έξτρα εισόδημα για τον καθένα ή οφέλη για τις μεγάλες εταιρείες; Από τη Βαρκελώνη στη Βενετία και τα Χανιά, οι κάτοικοι θέλουν τις γειτονιές τους πίσω.

Του Σταύρου Μαλιχούδη από την ιστοσελίδα insidestory.gr

Tα συνθήματα στους τοίχους φανερώνουν όλο και περισσότερη οργή. «Οι σέλφις σας ανεβάζουν τα νοίκια μας». «Ο τουρισμός σκοτώνει τη γειτονιά». «Ο Γκαουντί σας μισεί». Και μια ερώτηση τραβηγμένη, αλλά ενδεικτική του κλίματος που προοδευτικά δημιουργείται: «Γιατί τη λένε τουριστική σεζόν αφού δεν μπορούμε να πυροβολήσουμε τους τουρίστες;».

Η Βαρκελώνη είναι το πρότυπο μιας πετυχημένης τουριστικά πόλης. Με πληθυσμό ίδιο με της Θεσσαλονίκης (1,6 εκατ. κατοίκους), δέχεται κάθε χρόνο τόσους επισκέπτες, όσους θα δεχθεί φέτος ολόκληρη η Ελλάδα (32 εκατ.). Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει σήμερα το 12% του προϋπολογισμού της πόλης.

Γιατί τότε οι κάτοικοι της βλέπουν τον τουρισμό ως το σημαντικότερο πρόβλημα της πόλης, πιο βαρύ ακόμη και από την ανεργία, τη διαφθορά και το ζήτημα της ανεξαρτησίας των Καταλανών;

Η μεταμόρφωση μιας πόλης

«Πώς είναι ο γραφικός παππούς που λέει ότι “έχουν αλλάξει τα πάντα” και “όταν εγώ ήμουν μικρός…”. Ε, λοιπόν, εμένα αυτό μου συμβαίνει ήδη». O Jordi Ribàs Ustrell είναι ένας νεαρός δημοσιογράφος. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βαρκελώνη και θυμάται πως η Gracia, η συνοικία όπου μένει, ήταν κάποτε μια γειτονιά μόνο για ντόπιους. «Καθόλου ξένοι, αρκετά φθηνή ζωή. Όταν άρχισε να χιπστεροποιείται και μπήκε στους τουριστικούς οδηγούς, ξεκίνησαν να έρχονται οι ξένοι κι ανέβηκαν κατακόρυφα οι τιμές. Ο καλύτερος δείκτης γι’ αυτό;», αστειεύεται. «Η μπίρα που έπινα με ένα ευρώ, τώρα σε πολλά μαγαζιά κοστίζει τρία».

Ο μαζικός τουρισμός μεταμορφώνει τη Gracia με αλματώδεις ρυθμούς. Μέσα στον τελευταίο χρόνο, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 31%, δηλαδή κατά 300 ευρώ τον μήνα. Φέτος μάλιστα ο μέσος όρος τους ξεπέρασε  και αυτόν του 2008, που θεωρούνταν το “ταβάνι” των τελευταίων δεκαετιών.

Για τους ντόπιους, η αύξηση των ενοικίων οφείλεται στην ανεξέλεγκτη διάδοση της Airbnb, της HomeAway και συναφών ιστοσελίδων. «Έχεις ένα διαμέρισμα στο οποίο αντιστοιχεί ενοίκιο 1.000 ευρώ και επιλέγεις να μην το νοικιάσεις σε κάποια οικογένεια, αλλά να το αξιοποιήσεις τουριστικά. Επενδύεις λίγα χρήματα για ανακαίνιση και μπορείς πάρα πολύ εύκολα να κερδίζεις τα διπλάσια χρήματα μηνιαίως», εξηγεί ο Jordi.

Μεταξύ 2014-2016, ο αριθμός των καταχωρήσεων στην Airbnb σχεδόν διπλασιάστηκε, φτάνοντας τις 20.000. Ανάμεσά σε αυτούς που δίνουν τα σπίτια τους δεν βρίσκονται μόνο ιδιοκτήτες, αλλά και ενοικιαστές, που αφού πιάσουν ένα διαμέρισμα το υπενοικιάζουν για βραχύχρονη διαμονή, συχνά χωρίς να ενημερώσουν τον ιδιοκτήτη.

Η τεράστια ζήτηση σημαίνει πως το διαμέρισμα δεν χρειάζεται να είναι κάτι το ιδιαίτερο. «Υπάρχουν ορισμένα που βρίσκονται σε άθλια κατάσταση και κοστίζουν 150 ευρώ τη βραδιά», λέει o Jordi. Στη Barceloneta, την πιο “Airbnb συνοικία”, διαμερίσματα 30 τ.μ. το καλοκαίρι νοικιάζονται ως και για 230-250 ευρώ το βράδυ.