- Αρχική σελίδα
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ
- 1940
- ΕΡΤFLIX
- ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΧΘΕΣ
- ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ
- ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
- ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟ
- ΘΕΑΤΡ/ΜΟΥΣ/ΒΙΒΛΙΟ
- ΘΕΑΤΡΟ
- ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ
- ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΚΑΪ
- ΑΡΧΕΙΟ ΕΡΤ
- ΜΟΥΣΙΚΗ
- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
- Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΟΥ
- ΤΥΠΟΣ
- ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ
- ΟΛΑ ΔΩΡΕΑΝ
- ΒΙΝΤΕΟ
- forfree
- ΟΟΔΕ
- ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΗΧΟΣ
- ΔΩΡΕΑΝ ΒΟΗΘΕΙΑ
- ΦΤΙΑΧΝΩ ΜΟΝΟΣ
- ΣΥΝΤΑΓΕΣ
- ΙΑΤΡΟΙ
- ΕΚΠ/ΚΕΣ ΙΣΤΟΣ/ΔΕΣ
- Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ
- ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
- ΓΟΡΔΙΟΣ
- SOTER
- ΤΑΙΝΙΑ
- ΣΙΝΕ
- ΤΑΙΝΙΕΣ ΣΗΜΕΡΑ
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
- Ε.Σ.Α
- skaki
- ΤΕΧΝΗ
- ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
- ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ
- gazzetta.gr
- ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ
- ΑΝΤΙΦΩΝΟ
- ΔΡΟΜΟΣ
- ΛΥΓΕΡΟΣ
- ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ...
- ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
- γράμματα σπουδάματα...
- 1ο ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ
- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ & ΓΛΩΣΣΑ
- ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ
- ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ
- ΑΡΔΗΝ
- ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΥΠΕΠΘ
- ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ
- ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2022
Ξενάγηση στην Μονή Δαφνίου
Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022
«ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ~Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ»
- *Ότι στην ανακομιδή του άφθαρτου σκηνώματος του Ιωάννη Βατάτζη, πάρθηκε η Πόλη πίσω! (1261)
- *Πως ο Άγιος Αυτοκράτωρ κορόιδευε διά της διπλωματίας τον Πάπα και τον Γερμανό αυτοκράτορα χρησιμοποιώντας την δίψα του πρώτου για ένωση των εκκλησιών και τον ανταγωνισμό του δεύτερου με το Βατικανό.
- *Πως ο Άγιος μοίρασε τη γη στους φτωχούς.
- *Πως προστάτεψε την αυτοκρατορία από τους Φράγκους.
- *Ποια είναι η τελευταία μαρτυρία για το άφθαρτο σκήνωμα του Αγίου Αυτοκράτορα. Ὁ δάσκαλος Δημήτριος Νατσιὸς συζητᾶ μὲ τὸν στρατιωτικὸ-συγγραφέα Ἰωάννη Ἀρσάκη γιὰ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη Βατάτζη.
Άγιος Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, ο “πτωχός βασιλεύς”
" Ο σταυρωθείς εγήγερται, ο μεγάλαυχος πέπτωκεν, ο καταπεσών και συντριβείς ανώρθωται».
Φωνές σαν αυτήν να ακούγονται από τον ουρανό την ώρα της μάχης, θαύματα και προφητείες ανάστασης συνοδεύουν στην λαϊκή συνείδηση της μικρασιατικής Ρωμιοσύνης τον βίο του καθήμενου στον εξόριστο αυτοκρατορικό θρόνο της Νικαίας, Ιωάννη Γ’ Δούκα Βατάτζη. Ο άνθρωπος αυτός υπήρξε μία από τις πιο γοητευτικές προσωπικότητες του ελληνικού Μεσαίωνα.
Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2022
Ὄχημα τοῦ καλοῦ – ἀπηχήματα βυζαντινοῦ λόγου μὲ ὄχημα τὴν ποίηση (α’ και β΄)
Δεδομένου ὅτι προσεγγίζουμε τὴν ἱστορία μὲ σκοπό νὰ ἀπαντήσουμε σὲ ἐρωτήματα σημερινά, ἡ ἐπανατοποθέτησή μας ἀπέναντι στὸ Βυζάντιο μπορεῖ νὰ συμβάλει σὲ ἕναν ἐπαναπροσανατολισμὸ τοῦ σύγχρονου κόσμου; Πρόκειται γιὰ τὴν προσπάθεια μιᾶς συνθέσεως, μιᾶς ἀπόπειρας συμπτώσεως τῶν «ἀντιπάλων»· δὲν πρόκειται γιὰ ἄρνηση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ἀλλὰ γιὰ τὴν ἐπανεύρεση τῶν πνευματικῶν του προϋποθέσεων. Γιὰ τὴν ἀνάγκη νὰ ἀναγνωρίσει ἡ Εὐρώπη τὴν ἀνατολική της πλευρά, ποὺ κι ἐμεῖς σήμερα τὴ γνωρίζουμε χάρη στὴν ἀκάματη ἐργασία σπουδαίων εὐρωπαίων ἐργατῶν τοῦ πνεύματος.
Ἔτσι, ἀπευθυνόμαστε στὸ Νέο Πλανόδιον -μὲ ἀφορμὴ τὴν ἀνθoλογία βυζαντινῆς ποίησης ποὺ ἔχει ἐγκαινιάσει ὁ Ἠλίας Μαλεβίτης, ἀλλὰ καὶ τῆς συνεργασίας μας στὸ περιοδικὸ Τὸ Κοινὸν τῶν Ὡραίων Τεχνῶν– καὶ συζητᾶμε μὲ δύο ποιητές: τὸν Θανάση Γαλανάκη καὶ τὸν Κώστα Κουτσουρέλη, ἀνιχνεύοντας τὸν λόγο τοῦ Βυζαντίου μὲ τὴν ποίηση, ὡς «ὄχημα τοῦ καλοῦ» ὅπως τὴν χαρακτήριζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2022
Η ελληνική συνείδηση στο Βυζάντιο και οι «Έλληνες»
Ο «ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΑΙ Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΛΙΟΥΤΠΡΑΝΔΟΣ
Η εθνική συνείδηση του Ιωάννη Βατάτζη.
«ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ EΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΝΟΣ ΑΝΘΗΣΕ Η ΣΟΦΙΑ. ΟΙ ΓΕΝΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΜΟΥ ΚΑΤΑΓΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΕΝΗ».
Ο Ιωάννης Βατάτζης, ένας γνήσιος Έλληνας, από το Διδυμότειχο της Θράκης, Αυτοκράτωρ της Νικαίας, καλλιέργησε την μελέτη των ελληνικών γραμμάτων,
είχε δε και ο ίδιος στερεά κλασσική παιδεία και ελληνική εθνική συνείδηση.
ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΠΟΧΗ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΕΙ
ΚΑΙ ΝΑ ΟΜΟΛΟΓΕΙ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΡΙΖΕΣ.
ΔΕΝ ΔΙΔΑΧΤΗΚΕ ΠΟΤΕ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΑΙΝΕΙΑΔΑ,
ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΒΑΣΙΖΟΤΑΝ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ.
Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2022
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΤΗΣ ΚΟΜΝΗΝΗΣ!
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΤΗΣ ΚΟΜΝΗΝΗΣ!
Κυριακή 3 Ιουλίου 2022
Κύριλλος Λούκαρις
Κύριλλος Λούκαρις…
Πέμπτη 2 Ιουνίου 2022
Γ. Κοντογιώργης, Η Βυζαντινή οικουμενική κοσμόπολη, ο ευρωπαϊκός Μεσαίωνας και η «νεοτερικότητα»
ΒΙΝΤΕΟ – Ο Γεώργιος Φραντζής για την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως
on ΒΙΝΤΕΟ – Ο Γεώργιος Φραντζής για την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως
Ο Γεώργιος Φραντζής ήταν Βυζαντινός αξιωματούχος, διπλωμάτης και ιστορικός συγγραφέας, που έγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Εκτός από αυτόπτης μάρτυρας ήταν και στενός φίλος και συνεργάτης του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου.
Στο παρακάτω βίντεο παρατίθενται μερικά αποσπάσματα από το Βραχύ Χρονικό στο οποίο με πικρία τονίζει την απουσία βοήθειας από τους υπόλοιπους Χριστιανούς προς την Βασιλεύουσα, στη μεγάλη μάχη της για επιβίωση κόντρα στα οθωμανικά στρατεύματα.
Δείτε το βίντεο παρακάτω:
Τετάρτη 1 Ιουνίου 2022
ΒΙΝΤΕΟ – Θρήνος Αναστάσιμος για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
n ΒΙΝΤΕΟ – Θρήνος Αναστάσιμος για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
Ο τελευταίος βασιλέας έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε σε εκείνες τις περιστάσεις. Η στάση του υπήρξε η ιδανική όσον αφορά τη θέση του, το αξίωμα του και το ιστορικό του καθήκον.
Έχει πολύ σωστά ειπωθεί πως ο Κωνσταντίνος με τη θυσία του έσωσε την ψυχή της Ρωμιοσύνης και της έδωσε την ελπίδα να συνεχίσει να μάχεται και να υπομένει τον οθωμανικό ζυγό-αν είχε παραδοθεί όπως γενναιόδωρα του προσέφερε ο Μωάμεθ, η Ρωμανία θα είχε σβήσει άδοξα και η Βασίλισσα των Πόλεων θα είχε καταληφθεί με σκυμμένο το κεφάλι.
Δείτε το βίντεο – αφιέρωμα του Cognosco Team στον τελευταίο Ρωμαίο αυτοκράτορα που έφυγε δοξασμένος κατά την άλωση της Βασιλεύουσας, της Πόλεως των πόλεων:
Τρίτη 31 Μαΐου 2022
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης μέσα από τα μάτια των Οθωμανών
Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης
29 Μαΐου 1453, τη μοιραία Τρίτη, έπεσε η Πόλη στα χέρια των Οθωμανών, πράγμα που σήμαινε το τέλος της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας. Για το συγκλονιστικό αυτό γεγονός πληροφορίες αντλεί κανείς, εκτός από τους Έλληνες Ιστορικούς της Άλωσης Φραντζή, Δούκα, Χαλκοκονδύλη, Κριτόβουλο, και από τις επιστολές του πατριάρχη Γεννάδιου Σχολάριου, και από Οθωμανούς, Βενετούς και Γενουάτες αυτόπτες μάρτυρες κι όχι μόνο.
Ξεκινώντας από τους Οθωμανούς Τούρκους ιστορικούς και χρονικογράφους μας κάνει εντύπωση ότι τα στοιχεία που παραθέτουν είναι συνοπτικά, που συχνά συσκοτίζουν και αντικρούουν την εικόνα της περιγραφής του κορυφαίου αυτού γεγονότος. Ο σημαντικότερος από τους Οθωμανούς χρονικογράφους, ο οποίος ήταν παρών στην Άλωση, ήταν ο Ασίκ Πασά Ζάντε (1400-1486). Όπως όλα τα πρώιμα οθωμανικά χρονικά, φέρει τον τίτλο «Τεβαρίχ-ι αλ –ι Οσμάν», δηλαδή Ιστορία του οίκου του Οσμάν, του ιδρυτή της δυναστείας. Μεταξύ άλλων ο Ασίκ αναφέρει ότι: «ήλθαν και στρατοπέδευσαν γύρω από τα τείχη της Ιστανμπούλ και την απέκλεισαν εντελώς και από τη γη και από τη θάλασσα με τα πλοία τους.
Είχαν 400 πλοία στη θάλασσα και άλλα 70 που τα έφεραν από το Γαλατά ρυμουλκώντας τα πάνω στην ξηρά. Οι πολεμιστές ήταν πανέτοιμοι και ξεδίπλωσαν τις σημαίες τους. Κοντά στα θεμέλια των τειχών μπήκαν στη θάλασσα και έφτιαξαν γέφυρες κάνοντας επίθεση. Ο πόλεμος εξακολούθησε για 50 μερόνυχτα. Στην 51η μέρα ο σουλτάνος έδωσε άδεια για ελεύθερη λεηλασία. Έκαναν νέα μεγάλη επίθεση και στην 51η μέρα, μια Πέμπτη (!!) πήραν την ακρόπολη. Υπήρχαν πολλά πλούτη για λεηλασία: χρυσάφι, ασήμι, διαμαντικά και ωραία υφάσματα και άλλα ακριβά αντικείμενα τοποθετήθηκαν στην αγορά του στρατοπέδου. Μετά άρχισαν να τα πουλούν. Σκλάβωσαν τους κατοίκους της Πόλης, σκότωσαν τον αυτοκράτορά τους και οι γαζίδες (πολεμιστές) έβαλαν χέρι στα κορίτσια των χριστιανών. … την πρώτη Παρασκευή μετά την κατάκτηση έψαλαν τις ευχαριστίες τους στην Αγιά Σοφιά. Η ισλαμική παράκληση απαγγέλθηκε στο όνομα του σουλτάνου Μεχμέτ Χαν Γαζί. … η νίκη αυτή επιτελέστηκε από το σουλτάνο Μεχμέτ Χαν στο έτος Εγίρας 857».
Αρβελέρ: «Το Βυζάντιο βρίσκει σιγά σιγά τη θέση του στο ευρωπαϊκό μεγαλείο»
on Αρβελέρ: «Το Βυζάντιο βρίσκει σιγά σιγά τη θέση του στο ευρωπαϊκό μεγαλείο»
Η διαπρεπής ιστορικός και βυζαντινολόγος, Ελένη Αρβελέρ, μιλάει για το κοσμοϊστορικό γεγονός της Αλωσης της Πόλης, στις 29 Μαΐου 1453, τι σήμαινε για την Ελλάδα και τη Δύση και πώς επιβιώνει στην έρευνα
H πτώση της Κωνσταντινούπολης σημαίνει τη στροφή από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση. Είναι η εποχή που λίγο μετά ανακαλύπτεται η Αμερική. Αυτές οι δύο χρονολογίες, 1453 και 1492, συμπυκνώνουν αυτή τη στροφή. Με τη διαφορά ότι η Αναγέννηση, η οποία σημαίνει επιστροφή στο μεγαλείο το ελληνορωμαϊκό, γίνεται τώρα ερήμην των γεννητόρων της. Την ίδια, δηλαδή, περίοδο, υπό την Τουρκοκρατία, οι Ελληνες γνωρίζουν τον «μεσαίωνα», ενώ πριν δεν είχαν. Δύο γεγονότα θεωρεί καταστροφή ο Ελληνισμός: πρώτα, την Πτώση της Πόλης και αργότερα την καταστροφή της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας. Είναι τα ορόσημα της νεοελληνικής ιστορίας.
Τα ελληνικά στη Δύση
Με την πτώση της Πόλης αλλάζει όλος ο πολιτισμός. Αυτό που θα λέγαμε ύφος και ήθος. Μπορεί ο Μωάμεθ να χρησιμοποιεί τα ελληνικά και να έχει την Κωνσταντία ως πρωτεύουσα αλλά όλη η αρχαία μεγαλοσύνη δεν υπάρχει εκείνη τη στιγμή, τουλάχιστον στην Πόλη. Οι φυγάδες διανοούμενοι, όπως ο Βησσαρίων και ο Γαζής, πηγαίνουν στην Ιταλία και εκεί συμβάλλουν στην Αναγέννηση. Βέβαια, μετέφεραν τη γνώση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού διδάγματος, οπότε βοήθησαν στη δυτική Αναγέννηση, αλλά να μην υπερβάλλουμε και να μην ξεχνάμε ότι ήδη υπήρχαν ο Δάντης, ο Βοκάκιος, ο Φρα Αντζέλικο, ο Ντονατέλο κ.ά. Πάντως ήταν μια συνέπεια της Πτώσης ότι η ελληνική πολυμάθεια έγινε και δυτική χάρις ακριβώς και στους Ελληνες. Να θυμηθούμε ότι ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος φεύγει με τα βιβλία του, τα οποία στη Βενετία συνιστούν την πρώτη μαγιά της περίφημης Μαρκιανής Βιβλιοθήκης.
Ο Κολόμβος και η Αμερική
Ο Αριστοτέλης γράφει στα «Μετεωρολογικά» του ότι πήγε στην Κύπρο και κοίταξε τον ουρανό. Είδε ότι οι αστερισμοί δεν βρίσκονταν στο ίδιο μέρος και κατάλαβε έτσι ότι η Γη είναι σφαίρα. Αν θέλεις να πας σε ένα μέρος από την Ανατολή μπορείς να πας και από τη Δύση και να το βρεις. Ο Κολόμβος εκείνη την εποχή βρισκόταν στα νησιά του Αιγαίου. Οπότε σίγουρα έχει τη μετάφραση των «Μετεωρολογικών» μαζί του. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι όταν παίρνει τα πλοία για να βρει τις Ινδίες δεν μπορεί να πάει από την Ανατολή γιατί οι Τούρκοι έχουν κόψει τον δρόμο και πηγαίνει από τη Δύση σίγουρος ότι θα βρει τις Ινδίες, με τον τρόπο που δείχνει ο Αριστοτέλης. Πέφτει όμως πάνω στην Αμερική και νομίζει ότι έχει βρει τις Δυτικές Ινδίες. Οπότε κατά κάποιον τρόπο μια άλλη συνέπεια, παραδοξολογία βέβαια, αλλά αληθινή, είναι ότι η Αμερική ανακαλύπτεται εκείνη την εποχή λόγω του ότι ο δρόμος του μεταξιού στην Ανατολή είναι κομμένος από τους Τούρκους.
Επιρροές στους Οθωμανούς
Ο οθωμανικός πολιτισμός όχι μόνο κρατάει στοιχεία αλλά θεωρεί ότι είναι συνέχεια του βυζαντινού. Να μην ξεχνάμε ότι έχουμε αρχιτέκτονες, όπως τον Σινάν Πασά, οι οποίοι χτίζουν τεμένη κατά το αρχιτεκτονικό σχήμα των βυζαντινών παλαιολόγειων εκκλησιών. Η τουρκική διοίκηση χρωστάει τα πάντα στη βυζαντινή διοίκηση. Βεβαίως, είναι υπερβολή να λέμε ότι οι αρχαίοι συγγραφείς σώθηκαν από τους Αραβες. Οι Αραβες μετέφρασαν κυρίως Αριστοτέλη για λόγους διοικητικούς. Μετέφρασαν το «Οργανον». Αλλά πού είναι ο αραβικός Ομηρος; Πού είναι οι τραγικοί στην αραβική; Πού είναι η ελληνική ποίηση; Οι Οθωμανοί κρατάνε από τη δική τους συνέχεια τα αραβουργήματα, αλλά όλα τα πολιτιστικά στοιχεία που αφορούν την αρχιτεκτονική και τη διοίκηση είναι ακριβώς μια συνέχεια βυζαντινή.
Σάββατο 28 Μαΐου 2022
Τετάρτη 25 Μαΐου 2022
Sir Steven Runciman – Συνέντευξη στην ΕΤ3: «Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη»
on Sir Steven Runciman – Συνέντευξη στην ΕΤ3: «Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη»
Η συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε από το σερ Στήβεν Ράνσιμαν, στο Ελσισιλντς της Σκωτίας, στον πατρογονικό πύργο του, τον Οκτώβρη του 1994, για λογαριασμό της ΕΤ3, στις δημοσιογράφους Χρύσα Αράπογλου και Λαμπρινή Χ. Θωμά. Για τεχνικούς λόγους, δεν «βγήκε» ποτέ στον αέρα. Και οι δύο δημοσιογράφοι θεωρούν την συνέντευξη αυτή από τις πιο σημαντικές της καριέρας τους, μια και ανήκει στο είδος των «συζητήσεων» που σε διαμορφώνουν και δεν ξεχνάς ποτέ. Θεωρούν ότι πρέπει να δει το φως της δημοσιότητας, έστω και με μια τόσο θλιβερή αφορμή, όπως ο θάνατος του μεγάλου φιλέλληνα.
Δημοσιογράφος: Πώς νοιώθει ένας άνθρωπος που ασχολείται τόσα χρόνια με το Βυζάντιο; Κουραστήκατε;
Δύσκολο να απαντήσω. Το ενδιαφέρον μου ποτέ δεν εξανεμίστηκε. Όταν άρχισα να μελετώ το Βυζάντιο, υπήρχαν πολλοί λίγοι άνθρωποι σ’ αυτήν τη χώρα (σ.σ. τη Μεγάλη Βρετανία) που ενδιαφέρονταν, έστω και ελάχιστα για το Βυζάντιο. Μ’ αρέσει να πιστεύω πως «δημιούργησα» ενδιαφέρον για το Βυζάντιο. Αυτό που με ικανοποιεί, ιδιαίτερα σήμερα, είναι ότι πλέον υπάρχουν αρκετοί, πολλοί καλοί εκπρόσωποι (σ.σ. της σπουδής του Βυζαντίου) στη Βρετανία. Μπορώ να πω ότι αισθάνομαι πατρικά απέναντί τους. Είμαι ευτυχής, λοιπόν, που επέλεξα το Βυζάντιο ως το κύριο ιστορικό μου ενδιαφέρον.
Κι ήταν ελκυστικό για σας όλα αυτά τα χρόνια;
Πιστεύω πως κάθε γεγονός της ιστορίας, αν αρχίσεις να το μελετάς σε βάθος, μπορεί να γίνει συναρπαστικό. Το δε Βυζάντιο το βρίσκω εξαιρετικά συναρπαστικό, γιατί ήταν ένας αυθύπαρκτος πολιτισμός. Για να μελετήσεις το Βυζάντιο, πρέπει να μελετήσεις την τέχνη, να μελετήσεις τη θρησκεία, να μελετήσεις έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, που είναι πολύ διαφορετικός από το σημερινό.
Καλύτερος ή χειρότερος;
Κοιτάξτε… Δεν είμαι σίγουρος αν θα μου άρεσε να ζήσω στους βυζαντινούς χρόνους. Δε θα μου άρεσε, λόγου χάριν, να αφήσω γένια. Ωστόσο, στο Βυζάντιο είχαν έναν τρόπο ζωής που ήταν καλύτερα δομημένος. Άλλωστε, όταν έχεις έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, η ζωή σου «μορφοποιείται» κι είναι πολύ πιο ικανοποιητική από τη σημερινή, όπου κανείς δεν πιστεύει σε τίποτε αρκετά.
Άρα ήταν μία θρησκευτική Πολιτεία;
Ήταν ένας πολιτισμός, στον οποίο η θρησκεία αποτελούσε μέρος της ζωής.
Και στους έντεκα αυτούς αιώνες;
Νομίζω ότι ο κόσμος μιλά για το Βυζάντιο λες κι παρέμεινε το ίδιο, ένας πολιτισμός αμετάβλητος κατά την διάρκεια όλων αυτών των αιώνων. Είχε αλλάξει πολύ από την αρχή ως το τέλος του, αν και κάποια συγκεκριμένα βασικά στοιχεία κράτησαν σε όλη τη διάρκειά του όπως το θρησκευτικό αίσθημα. Μπορεί να διαφωνούσαν για θρησκευτικά ζητήματα αλλά πίστευαν όλοι, κι αυτό το αίσθημα είναι μόνιμο. Ο σεβασμός, η εκτίμηση στις τέχνες, ως εκείνες που ευχαριστούν το Θεό, κι αυτά διατηρήθηκαν. Κι έτσι, παρ’ ότι οι μόδες άλλαζαν, η οικονομική κατάσταση άλλαζε, οι πολιτικές καταστάσεις άλλαζαν, υπήρχε μια ακεραιότητα, πολύ ενδιαφέρουσα μέσα στο σύνολο.
Μιλάμε για θρησκεία κι ηθική. Το Βυζάντιο πολλοί το θεωρούν μία περίοδο πολέμων, δολοφονιών, δολοπλοκιών, «βυζαντινισμών» που ουδεμία σχέση είχε με την ηθική.
Παρασκευή 22 Απριλίου 2022
Οι “Φράγκοι”, οι “Γραικοί” και το Ανατολικό Ζήτημα
Το 1204, η τότε Δύση (Βατικανό, Ενετία και φεουδαλικές ηγεμονίες της Δυτικής Ευρώπης) οργάνωσαν μία ληστρική επιχείρηση εναντίον της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το Βατικανό για να επεκτείνει την επιρροή του στην Ανατολή, η Ενετία για να αποκτήσει αποικίες-εμπορικούς σταθμούς στην Ανατολική Μεσόγειο, οι πειναλέοι φεουδάρχες της υπανάπτυκτης δυτικής Ευρώπης για να αποκτήσουν πρόσβαση στον θρυλικό πλούτο της Ρωμανίας.
Χάρις στην εμφύλια έριδα της δυναστείας των Αγγέλων, η επιχείρηση πέτυχε και η Ρωμανία διαμελίσθηκε. Αποτελέσματα: το Βατικανό επιχείρησε να αφομοιώσει θρησκευτικά την Ορθοδοξία, απέτυχε παταγωδώς και τελικώς προκάλεσε το άσβεστο διαχρονικό μίσος του χριστιανικού κόσμου της Ανατολής εναντίον του. Η Ενετία υπερεπεκτάθηκε και εξετέθη σε συνεχείς επιθέσεις Τούρκων κλπ. εναντίον των αποικιών της που την έφθειραν. Οι δε Φράγκοι, Βαλλόνοι, Φλαμανδοί ιππότες ήλθαν, είδαν και απήλθαν τελικώς ηττημένοι, μετά από βραχύβια παρουσία στην Ελλάδα.
Αλλά το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα του 1204 υπήρξε η διάλυση του ισχυρού κράτους, που επί μία χιλιετία συγκράτησε την επέλαση Περσών, Αβάρων, Αράβων, Πετσενέγων, Σελτζούκων και λοιπών ασιατικών βαρβαρικών φύλων προς δυσμάς. Όταν το 1259-1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος εξεδίωξε τους “Σταυροφόρους” από την Ανατολή, το ανιδρυμένο Βυζάντιο δεν ήταν πλέον η ρωμαϊκή υπερδύναμη, αλλά ένα συρρικνωμένο ελληνικό κράτος, εν μέσω μίας πανσπερμίας βαλκανικών και μικρασιατικών κρατιδίων, τουρκομανικών ηγεμονιών και ενετικών αποικιών.
Τα τουρκομογγολικά φύλα προήλασαν χωρίς αντίσταση και το 1453 κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, εν μέσω ελληνικού εμφυλίου διχασμού μεταξύ Ανθενωτικών και Ενωτικών. Και ενώ οι Ενωτικοί είχαν δίκιο στην στρατηγική επιλογή τους να εκμαιεύσουν την στρατιωτική βοήθεια της Δύσης, οι Ανθενωτικοί δικαιώθηκαν από την εμπαθή άρνηση των Δυτικών να διασώσουν την Κωνσταντινούπολη από την Άλωση.
Αυτοί πάντως που σίγουρα δεν δικαιώθηκαν ήταν οι Ευρωπαίοι, αφού το 1529, οκτώ μόλις δεκαετίες μετά την Άλωση, οι Τούρκοι έφθασαν στα τείχη της Βιέννης. Η απέχθειά τους για το ορθόδοξο Βυζάντιο τους εμπόδισε να διακρίνουν καθαρά την γεωστρατηγική του αξία ως αναχώματος προς Ανατολάς. Το 1821-1830 η στρατηγική επιλογή της Δύσης ήταν αρχικώς μεν η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μετά δε την μεταστροφή της αγγλικής πολιτικής υπό τον Κάννιγκ η δημιουργία γεωγραφικά ελάχιστου, μη βιώσιμου και άρα εξαρτημένου κρατιδίου στο νότιο άκρο της Βαλκανικής.
Διασώζοντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία
Σάββατο 2 Απριλίου 2022
Καλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας Ε1 - Ο πολιτισμός των Ελλήνων στη Μ. Ελλάδα
Δεινοί ταξιδευτές και έμποροι, οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν από πολύ νωρίς τον θεσμό των αποικιών. Οι πρώτες περιοχές που δέχθηκαν τον ‘σπόρο’ του ελληνικού πολιτισμού ήταν η Καλαβρία, το Σαλέντο και η Σικελία, στη Νότια Ιταλία.
Δείτε το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Cosmote History για τη Magna Grecia και την ελληνική ιστορία της Καλαβρίας:
Κυριακή 13 Μαρτίου 2022
Οι κατακτήσεις των Οθωμανών Τούρκων ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης
(Μέρος Πρώτο)
Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης
Το 1451, τη χρονιά που παραλαμβάνει την εξουσία στα χέρια του ο Μωάμεθ Β΄, η οθωμανική αυτοκρατορία είναι η μεγαλύτερη δύναμη της ανατολικής Μεσογείου. Οι τρεις χιλιάδες, όλοι κι όλοι, Οθωμανοί, που τότε ονομάζονταν Καγί μια μικρή ομάδα Ογούζων, όταν εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Βιθυνίας, γύρω στο 1250, ποτέ δε φαντάστηκαν πως μέσα σε έναν αιώνα θα είναι μια μεγάλη δύναμη και σε λιγότερο από δυο αιώνες η μεγαλύτερη της Ευρασίας. Όπως και να έχει, η τρομερή άνοδος αυτής της μικρής φυλής είναι ένα μοναδικό φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία.
Ο ηγέτης των Ογούζων Καγί, Ερτογρούλ, πέθανε το 1290 και την εξουσία θα αναλάβει ο τρίτος του γιος, ο Οσμάν που είχε γεννηθεί το 1258. Από αυτόν θα πάρει το όνομά της η οθωμανική αυτοκρατορία. Γύρω στο 1300 θα κυριέψει το σημερινό Γενισεχίρ και θα στερεώσει ένα κράτος σε εμβρυακή ακόμα κατάσταση. Θα εγκαινιάσει μια επιθετική πολιτική απέναντι στο παραπαίον βυζαντινό κράτος. Το στερεό φρούριο που ήταν η πόλη της Προύσας στους πρόποδες του Ολύμπου της Βιθυνίας, θα πέσει στις 6 Απριλίου 1326 στα χέρια του Ορχάν, γιου και βοηθού του Οσμάν.
Ο Ορχάν, ο πραγματικός οργανωτής της οθωμανικής αυτοκρατορίας, θα κάνει την Προύσα τη νέα πρωτεύουσα, έχοντας διαδεχτεί τον πατέρα του που μόλις είχε πεθάνει. Θα συνεχίσει μια νέα τζιχάντ απέναντι στους Βυζαντινούς. Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος θα συντριβεί στη Φιλοκρήνη και τον Μάρτη του 1331 πέφτει η Νίκαια. Ακολουθεί το 1337 η Νικομήδεια. Ο Ορχάν, εκμεταλλευόμενος της διαμάχες γειτονικών τουρκικών φυλών, θα αυξήσει την επικράτειά του μέχρι τα Δαρδανέλια.
Από εκεί και έπειτα οι Οθωμανοί θα ενδιαφερθούν ιδιαίτερα για τις υποθέσεις τις βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός, στη διαμάχη για το θρόνο με τους Παλαιολόγους, δε θα διστάσει να ζητήσει τη βοήθεια των Οθωμανών. Το 1346 είναι μια σημαδιακή χρονιά: ο Σουλεϊμάν, γιος του Ορχάν, επικεφαλής πέντε χιλιάδων ανδρών θα περάσει στη Θράκη. Ήταν η πρώτη φορά που οι Οθωμανοί επενέβαιναν στα Βαλκάνια! Ο Καντακουζηνός από ευγνωμοσύνη θα δώσει την κόρη του Θεοδώρα σε γάμο με τον Ορχάν! Μια βυζαντινή πριγκίπισσα έμπαινε στο χαρέμι του γαζή! Πώς είχαν αλλάξει οι καιροί!
Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2022
Η μακροβιότητα του Βυζαντίου
Το Βυζάντιο υπήρξε ένα κράτος από τα πιο μακρόβια στην ιστορία. Ταυτόχρονα ήταν και παραμένει πολύ λιγότερο μελετημένο από άλλες επικράτειες της ίδιας ιστορικής περιόδου ενώ επίσης παραμένει μη κατανοητό εν πολλοίς από την δυτική ιστοριογραφία. Στα πλαίσια αυτά αντιμετωπίσθηκε, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, ως ένας παρακμιακός φτωχός συγγενής. Είναι απορίας άξιο, όμως, πως μια επικράτεια με τέτοια χαρακτηριστικά κατόρθωσε, όχι μόνον να επιβιώσει, αλλά και να μεγαλουργήσει επί μια χιλιετία.
Α. «Εξανατολισμός» ή εκχριστιανισμός;
Το Βυζάντιο αναδύεται ως απάντηση στην κρίση που πέρασε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά την διάρκεια του 3ου αιώνα μ.Χ. Ο αιώνας αυτός ήταν περίοδος εμφυλίων πολέμων, νόθευσης του νομίσματος και εμπορικών συναλλαγών σε είδος. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε σταματήσει να επεκτείνεται, οι προερχόμενοι από αιχμαλώτους πολέμου δούλοι σπάνιζαν, οι τιμές ανέβαιναν και η τοπική αριστοκρατία που στήριζε με τις χορηγίες της τα οικονομικά των πόλεων και τις κυβερνούσε, εξωθήθηκε από τις περιστάσεις στην χρεωκοπία. Στο βάθος της κρίσης υπέβοσκαν και άλλα προβλήματα στα οποία θα αναφερθούμε λίγο πιο κάτω.
Προς το τέλος του 3ου αιώνα, εν πάση περιπτώσει,αναζητήθηκε ως λύση της κρίσης, από τον δραστήριο αυτοκράτορα Διοκλητιανό, ένας «εξανατολισμός» της αυτοκρατορίας, κατά τα πρότυπα της Περσίας των Σασσανιδών. Έγινε προσπάθεια, συγκεκριμένα,να περιβληθεί η αυτοκρατορική εξουσία με το φωτοστέφανο μιας υποτιθέμενης θείας καταγωγής της. Προωθήθηκε ταυτόχρονα ένας αυστηρός διαχωρισμός των πολιτικών από τις στρατιωτικές πλευρές του κρατικού μηχανισμού. Η υπαλληλία διογκώθηκε υπέρμετρα ενώ η διοίκηση κατατμήθηκε σε μια πυραμίδα υποδιαιρέσεων,που είχε στην βάση της πολυπληθείς μικρές επαρχίες. Στόχος ήταν η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού και κυρίως η παρεμπόδιση της συγκέντρωσης εξουσιών στα χέρια ανταγωνιστών του αυτοκράτορα.
Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2022
Η ελληνική ταυτότητα μέσα από τον λόγο του Ιωάννη Βατάτζη
Του Ιωάννη Σαρρή από το ιστολόγιο Φιλαλήθεια
Η έννοια της εθνικής ταυτότητος απετέλεσε μάλλον ένα δυναμικό φαινόμενο μέσα στην υπερχιλιετή ιστορία του Βυζαντίου. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τυγχάνει συχνά παρανοήσεων και ιδεολογικής αποχρώσεως στρεβλώσεων. Εν τούτοις, η κριτική εξέταση του τρόπου δια του οποίου εξελίχθηκε σε αυτό το διάστημα η περί έθνους αντίληψη οδηγεί σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα ιστορικής, εθνολογικής και κοινωνιολογικής φύσεως. Το ζήτημα χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
Το Βυζάντιο κληρονόμησε τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, όπου ετερόκλητα έθνη έπρεπε να υποτάσσονται σε μία υπέρτατη αρχή. Ειδικότερα στους πρώτους αιώνες, το βασικότερο κριτήριο για να γίνει κάποιος θεσμικώς και κοινωνικώς αποδεκτός, απολαμβάνοντας πλήρη πολιτικά δικαιώματα, ήταν η χριστιανική πίστη. Ο Λέων ΣΤ΄ απεκάλεσε τους Ρωμαίους «Έθνος Χριστιανών» [1]. Κατά την περίοδο της αραβικής παντοδυναμίας πολλοί εκτός συνόρων Χριστιανοί θεωρούσαν εαυτούς υπηκόους του Αυτοκράτορος, ενώ η αυτοκρατορική αρχή σε κάθε ευκαιρία αντιμετώπιζε την υπεράσπιση των όπου γης ομοθρήσκων ως φυσικό της καθήκον. Εξάλλου, ο Ηράκλειος πραγμάτωσε την πρώτη καταγεγραμμένη σταυροφορία, μισή χιλιετία πριν την σύνοδο της Κλερμόν και το περίφημο Deus vult. Επί Ηρακλείου (7ος αιών), ολοκληρώνεται και ο γλωσσολογικός εξελληνισμός των επισήμων εγγράφων της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μία διαδικασία που είχε ήδη ξεκινήσει από την εποχή του Ιουστινιανού, καθώς ο λαός δεν κατανοούσε τα λατινικά της παλατινής γραφειοκρατίας. Οι δυτικές πηγές, από κλασικών χρόνων έως και σήμερον, ουδέποτε έπαυσαν να αποκαλούν τον λαό του γεωγραφικού πυρήνος της βυζαντινής κοινοπολιτείας “Γραικούς” (Graeci), χαρακτηρισμό τον οποίο χρησιμοποίησαν ως αυτοπροσδιορισμό και ορισμένοι βυζαντινοί λόγιοι.
Μετά την απώλεια των εδαφών της Μέσης Ανατολής και των ιδιότροπων λαών της (εν μέρει εξαιτίας των θεολογικών ερίδων), η Αυτοκρατορία κατέστη ομοιογενέστερη εθνολογικά και το ελληνικό στοιχείο επεβλήθη κατά κράτος (όπως διαπιστώνεται και στην έκβαση της Εικονομαχίας τον 9ο αιώνα). Μέχρι τότε ο όρος «Έλλην» σήμαινε τον ειδωλολάτρη, αλλά πλέον άρχισε να αποκτά πολιτισμική χροιά, την οποία διά της κλασικής παιδείας ενστερνίστηκαν υπερηφάνως οι βυζαντινοί λόγιοι. Ύστερα από την άλωση του 1204, συνειδητοποιήθηκαν και οι διαφορές με την φραγκική Δύση. Η πολιτισμική κοινοτική συνείδηση ενσωμάτωσε και φυλετικό χαρακτήρα, σφυρηλατήθηκε ένας εθνικισμός και μορφοποιήθηκε η ταυτότητα του Νεοέλληνος. Δυνάμεθα να παρατηρήσουμε ότι στην εννοιολογική εξέλιξη του όρου «Έλλην» ακολουθήθηκε αντίστροφη πορεία σε σχέση με την αρχαιότητα (που έως την κλασική Ελλάδα είχε φυλετικό χαρακτήρα, στην ελληνιστική εποχή πολιτισμικό και στην ρωμαϊκή θρησκευτικό). Τοιαύτη συναρπαστική εθνολογική παλιννόστησις καταμαρτυρεί την αδιάλειπτο συνέχεια του Ελληνικού Έθνους σε βάθος χιλιετιών.
Η εννοιολογική μεταστροφή του όρου “Ἕλλην” είναι πρόδηλη στους λόγους των Βασιλέων της Νικαίας, συγκεκριμένα του Ιωάννου Γ΄ Δούκα Βατάτζη (1193-1254) και του υιού του Θεοδώρου Β΄ Βατάτζη Λασκάρεως (1222-1258). Το 1237 σε επιστολή του προς τον Βατάτζη, ο πάπας ζήτησε από «το γένος των Γραικών που ανέβλυζε σοφία» να αναγνωρίσει το παπικό πρωτείο του και απείλησε ευθέως ότι, εάν δεν τερματιζόταν η σύγκρουση με τους Λατίνους της κατεχομένης Κωνσταντινουπόλεως, θα διοργάνωνε σταυροφορία contra Graecos (στα πλαίσια μιας «ευρύτερης» σταυροφορίας για τους Αγίους Τόπους) [2].
Σάββατο 8 Ιανουαρίου 2022
Γ. Κοντογιώργης, «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα - Τι είναι το Βυζάντιο;»
Διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα - Τι είναι το Βυζάντιο;», η οποία έγινε στις 5.11.2021 και διοργάνωσε το Ινστιτούτο Έρευνας & Μελέτης Θουκιδίδης, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Άπειρος Χώρα.