Του Τζιοβάνι Αρίγκι
νέος Λόγιος Ερμής τ.2
Ο Τζιοβάνι Αρίγκι (7 Ιουλίου 1937-18 Ιουνίου 2009) υπήρξε θεωρητικός της πολιτικής οικονομίας και της κοινωνιολογίας. Μέχρι το 1998, διετέλεσε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 15 γλώσσες.
Γεννήθηκε στην Ιταλία το 1937. Ξεκίνησε την καριέρα του διδάσκοντας στο πανεπιστήμιο της Ροδεσίας (τώρα Ζιμπάμπουε) και, αμέσως μετά, στο πανεπιστήμιο του Νταρ ες Σαλάμ, στην Τανζανία. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αφρική, μελέτησε το πώς η προσφορά εργατικών χεριών και η αντίσταση των εργατών επηρέασαν την ανάπτυξη του ιμπεριαλισμού και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, ενώ συνδέθηκε οργανικά με τα τελευταία. Εκεί, επίσης, γνώρισε τον Ιμάνουελ Βαλερστάιν με τον οποίο συνδέθηκε αργότερα πραγματοποιώντας από κοινού διάφορες έρευνες. Μετά την επιστροφή του στην Ιταλία, το 1969, ο Αρίγκι ενεπλάκη στο εργατικό/φοιτητικό κίνημα της εποχής, ιδρύοντας την «Ομάδα Γκράμσι» στα 1971, ενώ παράλληλα δίδασκε σε διάφορα ιταλικά πανεπιστήμια. Το 1979, δίδαξε στο Κέντρο Φερνάν Μπροντέλ για τη μελέτη των οικονομιών, των ιστορικών συστημάτων και των πολιτισμών (πανεπιστήμιο του Μπίνχαμπτον), ως καθηγητής κοινωνιολογίας μαζί με τον Βαλερστάιν και τον Τέρενς Χόπκινς. Κατά την περίοδο αυτή, το Κέντρο Μπροντέλ εξελίχθηκε σε επίκεντρο μελέτης των παγκόσμιων συστημάτων, προσελκύοντας διανοουμένους απ’ όλες τις χώρες.
Η πιο διάσημη εργασία του είναι μια τριλογία για τις καταβολές και τους μετασχηματισμούς του παγκόσμιου καπιταλισμού, η οποία ξεκίνησε το 1994 με ένα βιβλίο που αναθεωρούσε την κατεστημένη αντίληψη για την εξέλιξη του καπιταλισμού, με τίτλο Ο Μακρύς Εικοστός Αιώνας: Χρήμα, Εξουσία και οι Καταβολές της Εποχής μας. Το βιβλίο αυτό είναι κλασικό στον τομέα του και έχει μεταφραστεί σε 10 γλώσσες. Το 1999, δημοσίευσε το έργο Χάος και Διακυβέρνηση στο Σύγχρονο Παγκόσμιο Σύστημα μαζί με την Μπέβερλι Σίλβερ, ενώ το 2007 εξέδωσε το τελευταίο βιβλίο της σειράς Ο Άνταμ Σμιθ στο Πεκίνο, Γενεαλογίες του Εικοστού Πρώτου Αιώνα, στο οποίο συγκρίνει τη δυτική με την ανατολική οικονομική ανάπτυξη και μελετά την ανάδυση της Κίνας ως παγκόσμιας οικονομικής δύναμης.
Έχει επηρεαστεί από το έργο των Καρλ Μαρξ, Αντόνιο Γκράμσι, Μαξ Βέμπερ, Άνταμ Σμιθ, Καρλ Πολάνυι και Τζόζεφ Σουμπέτερ. Ο Τζ. Αρίγκι πέθανε τον Ιούνιο του 2009, έπειτα από μακροχρόνια μάχη με τον καρκίνο. Το κείμενό του με τίτλο States, Markets, and Capitalism, East and West, που παρουσιάζουμε εδώ, πρωτοπαρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2005 στη Βραζιλία, σε σεμινάριο για τις εναλλακτικές προτάσεις στην παγκοσμιοποίηση. (Ν.Λ.Ε.)
Α΄ Μέρος:
Η γένεση του δυτικού και του ανατολικού μοντέλου
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο Τζέφρεϋ Μπάρακλοου έγραφε ότι, όταν η ιστορία του 20ού αιώνα –η οποία για τους περισσότερους ιστορικούς επικαθορίζεται ακόμα από τους ευρωπαϊκούς πολέμους και τα σχετικά ζητήματα– ιδωθεί κάτω από μια ευρύτερη σκοπιά, κανένα άλλο θέμα δεν θα αποδειχθεί σημαντικότερο από την «εξέγερση ενάντια στη Δύση» (Barraclough 1967: 153-4). Αντίστοιχα, σήμερα, μπορούμε να ισχυρισθούμε πως, όταν γραφεί η ιστορία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα κάτω από μια ανάλογη ευρύτερη οπτική, είναι απίθανο να θεωρηθεί κάποιο ζήτημα σημαντικότερο από την οικονομική αναγέννηση της Ανατολικής Ασίας. Αυτή επιτεύχθηκε μέσω μιας αλληλουχίας οικονομικών θαυμάτων, δίκην χιονοστιβάδας, στις ασιατικές χώρες της Ανατολής -με αφετηρία την Ιαπωνία των δεκαετιών του ’50 και του’60-, που μετακυλήθηκαν στη συνέχεια στη Ν. Κορέα, την Ταϊβάν, το Χονγκ-Κονγκ, τη Σιγκαπούρη και κάποιες άλλες χώρες του ASEAN, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών ’70 και ’80, για να καταλήξουν στη δεκαετία του ’90 και στις αρχές του 2000 στην ανάδειξη της Κίνας ως του επικέντρου της πλέον δυναμικής συσσώρευσης κεφαλαίου στον πλανήτη. Σύμφωνα με τον Τερουτόμο Οζάουα, «το κινέζικο θαύμα, αν και βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο εξέλιξης, θα καταστεί αναμφίβολα… το πιο δραματικό, όσον αφορά την επίδραση που θα έχει στον υπόλοιπο κόσμο» (Ozawa 2003: 700).
του Άρη Χατζηστεφάνου
