Γιατί η πατρίδα είναι μία
Μια απάντηση στο Γιώργο Οικονομάκη (και στο ΚΚΕ)
Βασίλης Κων/νου Φούσκας*
Στο Παναγιώτη Φυλακτό, ναυτεργάτη,
στον οποίο οφείλονται πολλά απ’ τα οποία διηγούμαι εδώ
Αφορμή για το κείμενο αυτό στάθηκε μία σύντομη – αλλά κατατοπιστικότατη και περιεκτική – ανάλυση του Γιώργου Οικονομάκη στο Ριζοσπάστη για τα Ελληνο-τουρκικά και τη κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Οι δύο πατρίδες».[1] Σ’ αντίθεση με κατευναστικές και κοσμοπολίτικες προσεγγίσεις για «συμβιβασμό με το γείτονα που έχει δίκιο» και το «να προσφύγουμε στη Χάγη για όλα τα θέματα που θέτει η Τουρκία», ο Οικονομάκης, με αφετηρία τις αναλύσεις του Μαρξ και του Λένιν, ακολουθεί μια (πολιτική) ταξική ανάλυση του θέματος και εξηγεί τα αίτια της σύγκρουσης και των διαπλεκόμενων συμφερόντων. Στον υποτιθέμενο αντίποδα αυτών των νεο-φιλελευθερων-κοσμοπολίτικων αναλύσεων βρίσκονται οι «κρατοκεντρικές-ρεαλιστικές» προσεγγίσεις των διεθνών σχέσεων της χώρας, οι οποίες τείνουν ν’ αποκόπτουν της πολιτική βαθμίδα και τη βαθμίδα άμυνας-ασφάλειας από την οικονομική τους βάση και το διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Συνήθως, αναλύσεις αυτού του είδους τείνουν σ’ ένα υπέρμετρο και ανεδαφικό υπερ-πατριωτισμό, οδηγώντας σε εσφαλμένη εκτίμηση του συσχετισμού διπλωματίας και ισχύος μέσα στη συγκυρία. Πολλές δε από τις αναλύσεις αυτές εμπνέονται από μία καταστροφική εθνικιστική ιδεολογία. Ακόμα, η οπτική της ταξικής ανάλυσης του Οικονομάκη τον διαχωρίζει από «δομικές» αναλύσεις του καπιταλισμού των Βαλκανίων και της Εγγύς Ανατολής, που είτε αντλούν από το δομικό Μαρξισμό του Αλτουσέρ είτε απ’ το νεο-φιλελεύθερο οπλοστάσιο παραμένουν, κατά τη γνώμη μου, ελλιπείς για τη κατανόηση των υποκειμένων της ιστορικής διαδικασίας και των διακρατικών συγκρούσεων που την διαπερνούν.
Η προσέγγιση του Οικονομάκη (και, εν πολλοίς, του ΚΚΕ)
Ο Οικονομάκης ξεκινά την αφήγησή του με την αναγνώριση της ένταξης των «εγχώριων αστικών τάξεων» σε μια «ιμπεριαλιστική πυραμίδα» – προσοχή: δεν χρησιμοποιεί τον όρο «ιμπεριαλιστική αλυσίδα», όπως κάνει ο Γιάννης Μηλιός και άλλοι συνεργάτες του στις Θέσεις – η οποία πάλλεται απ’ τους ανταγωνισμούς των κρατών που συμμετέχουν σ’ αυτή. Με σύντομη αναφορά στο Λένιν, τεκμηριώνει τη σημασία των πρώτων υλών στη κερδοφορία του κεφαλαίου και το στέριωμα του μονοπωλιακού καπιταλισμού, ειδικά με την υφαρπαγή του πλούτου των «υπανάπτυκτων κρατών» και την αποικιοποίηση, παράγοντες που δρουν ανασταλτικά στη «πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους». Οι πρόσφατοι ανταγωνισμοί κρατών στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πει ο Οικονομάκης, αποτελούν εκφράσεις του διεθνούς ανταγωνισμού για οικειοποίηση πρώτων υλών στη περιοχή. Ο πόλεμος δεν αποκλείεται. Αυτός, είναι συνέπεια της «άνισης ανάπτυξης» η οποία πριμοδοτεί μια χώρα (και την αστική της τάξη) σε βάρος της άλλης με συνέπεια αυτή η χώρα να έχει υπέρμετρες διεκδικήσεις. Μια τέτοια χώρα είναι σήμερα η Τουρκία.