Σε προηγούμενα κείμενα επιχείρησα να αναλύσω τους πολιτικούς και οργανωτικούς όρους διαμόρφωσης του Νίκου Ανδρουλάκη και της πολιτικής του ομάδας. Επιπλέον μέσα από τη διαπάλη για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ προσπάθησα να αποτυπώσω τις κατευθύνσεις κάθε υποψηφιότητας και ορισμένα συμπεράσματα που απορρέουν από το αποτέλεσμα της ανοιχτής εσωκομματικής διαδικασίας. Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω ορισμένα θέματα τακτικής και στρατηγικής στο νέο τοπίο, κυρίως στη σχέση μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ενός διαφαινόμενου “πολέμου θέσεων”.
Οι πολιτικές διαιρετικές τομές του 20ου αιώνα ήταν τρεις, τόσο από την άποψη των διακυβευμάτων, όσο και της έντονης συγκρουσιακής διαπάλης και μαζικής κινητοποίησης του λαϊκού παράγοντα, χωρίς να σημαίνει ότι ήταν ίσης βαρύτητας: Η περίοδος 1915-1922, η δεκαετία 1940, η δεκαετία 1960. Και οι τρεις χαρακτηρίστηκαν από τραγωδίες, με έντονη εμπλοκή του διεθνούς παράγοντα: Εθνικός Διχασμός και Μικρασιατική καταστροφή, Εμφύλιος, Δικτατορία και Κύπρος.
Στις διαιρετικές τομές, στα ιστορικά αυτά σχίσματα μορφοποιήθηκαν οι πολιτικές παρατάξεις, τα ιστορικά μπλοκ: Βενιζελισμός-αντιβενιζελισμός, ΕΑΜ-αστικές/συντηρητικές δυνάμεις, Δημοκρατικές δυνάμεις-Δεξιά. Στη μακρά διάρκεια οι διαιρετικές τομές παρήγαγαν συρρίκνωση του ελληνικού έθνους και έξοδό του από ιστορικούς του τόπους, γενοκτονικού μάλιστα χαρακτήρα.
Ένα κράτος που είχε έντονα τα χαρακτηριστικά του κυρίαρχου-κυριαρχούμενου στο διεθνοπολιτικό επίπεδο και ανολοκλήρωτη την κοινωνική του διάσταση, λόγω απώλειας του δημοκρατικού κύματος της περιόδου 1945-1975 στη δυτική Ευρώπη. Μια εθνο-κρατική, οικονομική, πληθυσμιακή και θεσμική αρχιτεκτονική που λάμβανε τα χαρακτηριστικά του κράτους-πρωτεύουσα, μοναδική σε εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς της Ευρώπης, αν εξαιρεθούν τα μικροσκοπικά κράτη.
Όπως είχαμε επισημάνει από το 2017 και απέδειξαν τα γεγονότα, το πολιτικό άνοιγμα προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και η ρητορική μετατόπιση της Κουμουνδούρου προς την Κεντροαριστερά δεν είναι από μόνες τους ικανές κινήσεις να αφομοιώσουν στον ΣΥΡΙΖΑ τους κεντροαριστερής προέλευσης ψηφοφόρους.
Σε ένα βαθμό αυτό μπορεί να συμβεί. Δεν πρόκειται, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ να γίνει ο διάδοχος του μεγάλου ΠΑΣΟΚ, όπως ελπίζει ο Τσίπρας. Για να καλύψει με ηγεμονικούς όρους ο ΣΥΡΙΖΑ το κενό πολιτικής εκπροσώπησης της Κεντροαριστεράς έπρεπε να εκφράσει πολιτικά τις βασικές κοινωνικοοικονομικές ανάγκες και τις εθνικές ανησυχίες του κορμού της εκλογικής της βάσης.
Σε ό,τι αφορά τις κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες αυτό ήταν αδύνατον σε συνθήκες Μνημονίου και μετά-Μνημονίου. Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Τσίπρα ήταν σε γενικές γραμμές να στηρίξει τα φτωχότερα στρώματα, αφαιμάζοντας τα μικρομεσαία.
Σε ό,τι αφορά τις εθνικές ανησυχίες των κεντροαριστερών ψηφοφόρων, αυτό είναι αδύνατον λόγω των περισσότερο ή λιγότερο εθνομηδενιστικών ιδεολογημάτων που κυριαρχούν στην Κουμουνδούρου. Όσο το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ παρέμενε στο πλαίσιο που είχε χαράξει η Γεννηματά, φαινόταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κινδύνευε. Ο αναποτελεσματικός και ιδεολογικοποιημένος τρόπος που ασκεί αντιπολίτευση από το 2019 και οι θέσεις που πήρε σε κρίσιμα ζητήματα λόγω των ιδεολογημάτων του (μεταναστευτικό, ελληνογαλλικό σύμφωνο αμυντικής συνδρομής, αμυντικές δαπάνες κ.α.) κατέδειξαν την ιδεολογική-πολιτική κυριαρχία του “μικρού ΣΥΡΙΖΑ” επί του “μεγάλου ΣΥΡΙΖΑ”. Στην πραγματικότητα, οι κεντροαριστεροί πρώην “πράσινοι” ψηφοφόροι που πήγαν στο κόμμα του Τσίπρα σαν εκλογικοί πρόσφυγες και το εκτόξευσαν, ελάχιστα επηρέασαν την πολιτική του.
Θα προσεγγίσουμε την εκλογή νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και τα ζητήματα που θέτει, μέσα από τις ακόλουθες διαστάσεις: Την πολιτική διαδρομή, την αναμέτρηση για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, την επόμενη μέρα. Αρχικά σε δύο κείμενα θα εξεταστούν στιγμές της πολιτικής διαδρομής του Νίκου Ανδρουλάκη, μέσα από την οπτική του μαζικού κόμματος, επειδή είναι ο πρώτος πρόεδρος του χώρου, γέννημα-θρέμμα αποκλειστικά της κομματικής οργάνωσης.
Σε επόμενα κείμενα θα αναφερθούμε σε θέματα της αναμέτρησης για την ηγεσία στο χώρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και ζητήματα της επόμενης μέρας. Βασικό αναλυτικό σχήμα στη θεωρία των πολιτικών κομμάτων, είναι το κόμμα μαζών ή με εμπειρικούς όρους, ορθότερα ίσως, το μαζικό γραφειοκρατικό κόμμα. Ο Μωρίς Ντυβερζέ στην πραγματεία του για τα “πολιτικά κόμματα” στη δεκαετία 1950, προχωρά στην κλασική τυπολογία του κομματικού φαινομένου, όπου αναλύει το “κόμμα μαζών”.
Νωρίτερα στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Ρόμπερτ Μίχελς στο βιβλίο “Κοινωνιολογία των πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία” (Γνώση, 1997), μελετώντας συγκεκριμένα τη λειτουργία του πλέον μαζικά οργανωμένου κόμματος της εποχής του, του SPD, προβαίνει σε καίριες επισημάνσεις για τη διαμόρφωση και τα χαρακτηριστικά της κομματικής γραφειοκρατίας.
Η ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα είναι συνδεδεμένη με το φαινόμενο του μαζικού γραφειοκρατικού κόμματος, ως τρόπου μαζικής συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία. Το γραφειοκρατικό κόμμα στη δημοκρατική του εκδοχή πάντοτε, συνδέθηκε με το καθολικό εκλογικό δικαίωμα, την βιομηχανική κοινωνία και αφετηριακά με τη σοσιαλιστική/σοσιαλδημοκρατική πολιτική οικογένεια.
Η ελληνική ιδιομορφία
Για ακαδημαϊκή προσέγγιση στη θεωρία των πολιτικών κομμάτων, το βιβλίο του Κώστα Ελευθερίου, “Το Πολιτικό Κόμμα” (ΕΝΑ, 2021), προσφέρει πολύ καλή εισαγωγή. Η ελληνική περίπτωση είχε ιδιομορφίες σε σχέση με την ευρωπαϊκή εμπειρία. Στο ελληνικό κράτος υπήρξε καθολικό εκλογικό δικαίωμα (στον ανδρικό πληθυσμό) νωρίτερα από όλη την Ευρώπη. Όχι από το Σύνταγμα του 1844, όπως συνήθως αναφέρεται, αλλά από τα χρόνια ήδη της Επανάστασης, πριν την τυπική συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους, για ένα συνδυασμό από λόγους που δεν είναι του παρόντος. Γι’ αυτό και η ισχυρή πολιτική κουλτούρα του δημοκρατισμού.
Η ασθενής βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά και τα συγκεκριμένα στοιχεία του εθνικού ζητήματος, είχαν σαν αποτέλεσμα το εργατικό κίνημα να έχει διαφορετικά εν μέρει χαρακτηριστικά τόσο οργανωτικά, όσο και κατεύθυνσης-φυσιογνωμίας σε αρκετές στιγμές της ιστορίας του, από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Τέλος, από τη δεκαετία 1930 και μετά, η Αριστερά μονοπωλήθηκε από την τριτοδιεθνιστική παράδοση, κάτι που δεν αποτέλεσε μάλλον την εξαίρεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Δεν είναι τυχαίο ότι μαζικό σοσιαλιστικό πολιτικό ρεύμα στην Ελλάδα εμφανίστηκε σε μια περίοδο που βρισκόταν σε εξέλιξη ήδη από δεκαπενταετίας μια βιομηχανικού τύπου συσσώρευση κεφαλαίου-συγκεντροποίηση παραγωγής με όψεις δυτικού τύπου κι όταν το επέτρεψαν οι πολιτικές συνθήκες με την πτώση της δικτατορίας. Η εργατική τάξη, ιδίως στη βιομηχανική της εκδοχή, υπήρξε από τις βασικές συνιστώσες του ΠΑΣΟΚ με όρους πολιτικούς και οργανωτικούς.
Εδώ και χρόνια ασκούμαι συστηματικά, σχεδόν καθημερινά. Παλιότερα έκανα τρέξιμο και τώρα περπάτημα, γρήγορο σχεδόν βάδην. Το καλοκαίρι κολύμπι, ελεύθερο. Εκτός του ότι βοηθάει το σώμα μου, η άσκηση βοηθάει και το μυαλό αλλά και τη διάθεσή μου. Μετά μια ώρα κολύμπι ή μια ώρα βάδην, σχεδόν επτά χιλιόμετρα, αισθάνομαι παντοδύναμος, σαν να έχω παραμερίσει ό,τι δυσάρεστο με ταλαιπωρεί. Μέτρον άριστον όμως. Η πραγματικότητα επανέρχεται, μαζί με τους καρδιακούς παλμούς, και ζητεί τα δικαιώματά της. Δεν ξέρω πώς αισθάνεται κάποιος άνθρωπος στα 70 του ο οποίος ζει για να γυμνάζεται, τρέχει, κολυμπάει, κάνει ποδήλατο, καγιάκ και δεν ξέρω τι άλλο. Το πιθανότερο είναι να τελεί σε κατάσταση συνεχούς έκστασης, που του επιτρέπει να παραβλέπει όλα τα δυσάρεστα. Είναι ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσω την περίπτωση του Γιώργου Παπανδρέου. Δεν μπορείς να τον φανταστείς να διαβάζει, να ακούει μουσική ή να απολαμβάνει ένα ποτήρι κόκκινο κρασί του κυρ-Γιάννη (του Μπουτάρη). Τον φαντάζεσαι πάντα να γυμνάζεται. Δικαίωμά του στην ηλικία του να αισθάνεται νέος. Η νεότης έχει πολλά αγαθά. Σφρίγος, ενέργεια, αισιοδοξία. Της λείπει όμως το παρελθόν, κοινώς η πείρα. Ο Γιώργος Παπανδρέου κάνει πολιτική σαν να κάνει τζόγκινγκ. Ζει την ευφορία της στιγμής. Σαν να μην έχει διατελέσει υπουργός, πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ή πρωθυπουργός.
Ο Μαντζουράνης πρώην στέλεχος του ΠΑΣΟΚ συνεργάζεται σήμερα με τον ΣΥΡΙΖΑ. Στο πολύκροτο οικονομικό και πολιτικό σκάνδαλο Κοσκωτά που οδήγησε στο ειδικό δικαστήριο κορυφαία στελέχη της τότε κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και κυριάρχησε στην ελληνική πολιτική σκηνή κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1990, ο Γιάννης Μαντζουράνης είχε σημαντικό ρόλο. Σήμερα με την οπτική του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζει ΑΝΕΡΥΘΡΙΑΣΤΑ ΓΑΠ!!!
«Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σα βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών» Καρλ Μαρξ, Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη
Του Βασίλη Ασημακόπουλου
Την περίοδο 2013-2014 το ΠΑΣΟΚ υποχρεώθηκε να αλλάξει όνομα. Στις ευρωεκλογές του 2014 εμφανίστηκε μέσα από την εκλογική σύμπραξη κομμάτων με τίτλο «ΕΛΙΑ-Δημοκρατική Συμπαράταξη», κατά απομίμηση της κεντροαριστερής ιταλικής ΕΛΙΑΣ των μέσων της δεκαετίας του ’90, την εποχή που η νέα σοσιαλδημοκρατία φαινόταν να καλπάζει πανευρωπαϊκά, αλλά και πέραν του Ατλαντικού. Στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου 2015 συμμετείχε στον εκλογικό συνασπισμό «Δημοκρατική Συμπαράταξη». Και από τον Ιούλιο 2017 λειτουργεί στο πλαίσιο του συμμαχικού σχήματος με την επωνυμία «Κίνημα Αλλαγής», πραγματοποιώντας και εκλογές με τη διαδικασία του «ανοιχτού κόμματος» τον Νοέμβριο εκείνου του έτους. Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε το ηγεμονικό κόμμα της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά και της μεταπολιτευτικής ελληνικής κοινωνίας στην εξέλιξή της. Ένας κομματικός σχηματισμός πολιτικο-οργανωτικής κυρίως ενότητας και εκλογικής συσπείρωσης, με μια πολυσυλλεκτική στρατηγική. Γιατί όμως ένα κόμμα, όπως το ΠΑΣΟΚ, που η αυτοδύναμη κάθοδος στις εκλογές αποτελούσε αφετηριακό ταυτοτικό του στοιχείο, σε μια χώρα που η εκλογική διαδικασία έχει μεγάλη κεντρικότητα ως το βασικό στοιχείο έκφρασης του κοινωνικού αγώνα, λόγω της εκτεταμένης μικροϊδιοκτητικής δομής και της ηγεμονικής πολιτικής κουλτούρας του δημοκρατισμού, να μην εμφανίζεται, τυπικά, με το όνομα και τα σύμβολά του στις εκλογές από το 2014 και μετά; Τα δυσθεώρητα οικονομικά χρέη προς τις τράπεζες αποτελούν μια εύλογη εξήγηση αυτής της επιλογής, που μοιάζει με απαγόρευση. Αυτό όμως αποτελεί το υλικό αποτέλεσμα, όχι την αιτία. Η αιτία είναι πολιτική.
Ο επί 8 χρόνια επικεφαλής του νομικού γραφείου του Πρωθυπουργού επί Ανδρέα Παπανδρέου, αρχιτέκτονας της συνταγματικής αναθεώρησης περιορισμού των Προεδρικών αρμοδιοτήτων το 1985-1986, ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, Γεώργιος Κασιμάτης, μίλησε σήμερα για τα 40 χρόνια από την πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ και την εκλογή στη Πρωθυπουργία στις 18 Οκτωβρίου του 1981 του Ανδρέα Παπανδρέου.
Αποκάλυψε άγνωστες πτυχές των σχέσεων δύο μεγάλων πολιτικών ηγετών με διαφορετική προσέγγιση στο θέμα της διακυβέρνησης, του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου, τις σχέσεις και τις συγκρούσεις με ηγέτες της τότε ΕΟΚ αλλά και των ΗΠΑ και γιατί το σύνθημα «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», εξέφρασε το λαϊκό ένστικτο για απεξάρτηση από τον έλεγχο δυνάμεων εκτός Ελλάδας.
Ο Γιώργος Κασιμάτης σημείωσε ότι το ΠΑΣΟΚ «έσβησε» με το βιολογικό τέλος του Ανδρέα, ενώ η συνέχεια με τον Κώστα Σημίτη όχι μόνο ήταν στον αντίποδα της πολιτικής παρακαταθήκης του Ανδρέα, αλλά ουσιαστικά από τότε ο Σημίτης, όπως είπε, ήθελε να αλλάξει το όνομα του ΠΑΣΟΚ που τελικά το διατήρησε για λόγους τακτικής και μόνο.
Ο Γ. Κασιμάτης , υποστήριξε τέλος ότι οι εξελίξεις στο ΚΙΝ.ΑΛ, όπως και όλοι οι υποψήφιοι για την ηγεσία του, ουδεμία σχέση έχουν με την πολιτική σκέψη και πράξη του Ανδρέα και το πολιτικό κεφάλαιο ΠΑΣΟΚ, όπως αυτό εξέφρασε ιδίως στη πρώτη πενταετία διακυβέρνησης της χώρας, μεγάλα πλειοψηφικά στρώματα του ελληνικού λαού.
«Δύστηνος ἐγὼ στυγερᾶς μοίρας» γράφει ο Αισχύλος στους Πέρσες, και κάποιοι θεωρούν ότι η μοίρα τους έθεσε το βαρύ φορτίο στον ώμο!
Έτσι, ενώ η αρμόδια επιτροπή (ΔΕΚΑΠ) έδωσε παράταση ως την Πέμπτη το απόγευμα (18.00) για την κατάθεση υποψηφιοτήτων και τη συλλογή υπογραφών για την Προεδρία, ο Γιώργος Παπανδρέου, μετά την αποχώρηση της Φώφης Γεννηματά, βρίσκεται «υπό προβληματισμό» για ενδεχόμενη υποψηφιότητά του – κάτι που επ’ ουδενί σκεφτόταν όσο η Φώφη ήταν στις επάλξεις!
Συνεργάτες του θεωρούν ότι η παρούσα διαδικασία είναι «έως τώρα αδιέξοδη». Θα πρέπει, τονίζουν να υπάρξει μια άλλη «καταλυτική», η οποία θα οδηγήσει «σε έξοδο από το αδιέξοδο» – το οποίο αδιέξοδο διαβλέπουν όσοι έχουν πέσει πάνω στον Παπανδρέου για να τον πείσουν να θέσει υποψηφιότητα!
Παράλληλα θεωρούν ότι η υποψηφιότητά του «θα πολιτικοποιούσε» μια διαδικασία που τώρα είναι «μια σύγκρουση μηχανισμών χωρίς προοπτική»! Επίσης, δείχνουν σαν να περιμένουν «κάτι» να συμβεί ως την Πέμπτη (παρόλο που είναι πολύ σύντομο το διάστημα), ώστε η ενδεχόμενη περίπτωση καθόδου του Παπανδρέου, να είναι απρόσκοπτη και νικηφόρα, πάντα «για το καλό της παράταξης και της χώρας».
"... Η ιστορία ενός κόμματος είναι η ιστορία μιας χώρας από μια συγκεκριμένη οπτική, σύμφωνα με μια περίφημη διατύπωση του Αντόνιο Γκράμσι. (...)
Το ΠΑΣΟΚ τελικά ήταν ζήτημα ιστορικής προσόδου που διαμορφώθηκε από τους εθνικούς - δημοκρατικούς - κοινωνικούς αγώνες του ελληνικού λαού από τη δεκαετία του '30 και μετά, μορφοποιήθηκε σε πολιτικό κίνημα από τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά καταναλώθηκε, όπως εύστοχα έχει επισημάνει ένας από τους συντάκτες της 3ης Σεπτέμβρη '74, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, στις ομιλίες του στο 3ο το 1994 και στο 4ο το 1996 συνέδριο του ΠΑΣΟΚ.
(...)
Η ιδεολογικο-πολιτική κουλτούρα του ΣΥΡΙΖΑ είναι μεταεθνική, δικαιωματική, με βάσεις κυρίως στα κοινωνικά στρώματα της νέας μικροαστικής τάξης, σε μια σοσιαλφιλελεύθερη κατεύθυνση, μετασχηματίζοντας περαιτέρω τη μέση δημοκρατική συνείδηση κατά τα ανωτέρω.
Το ΠΑΣΟΚ μιας εποχής είχε εθνικο-λαϊκή ταυτότητα, με ισχυρή εργατική και αγροτική γείωση. Ηταν εκδοχή του νεοελληνικού ναροντνικισμού και του μικροαστικού δημοκρατικού σοσιαλισμού, με έντονο το στοιχείο της ενότητας εθνικού - κοινωνικού.
Ενα παράδειγμα για την ενότητα εθνικού - κοινωνικού και την αμηχανία ή και αντίθεση που αντιμετωπίζει στα κόμματα της Αριστεράς σήμερα, είναι το σχήμα αρμονικής ενότητας των στοιχείων του αιώνιου Μίκη Θεοδωράκη όπως καταγράφεται στην τελευταία του επιστολή προς τον γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ..."
Βασίλης Ασημακόπουλος
«Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι συνέχεια αλλά και ασυνέχεια του ΠΑΣΟΚ»
Ενας από τους πλέον οξυδερκείς νεότερους έλληνες επιστήμονες με ειδική γνώση στο πεδίο της Κεντροαριστεράς και μετά τη Μεταπολίτευση μάς ξεναγεί στο σύμπαν του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, στο τότε και στο τώρα
Τρεις ημέρες μετά την 3η Σεπτέμβρη, που στο ένα σκέλος της αφορά την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, έχει πάντα ενδιαφέρον να διερευνάς το καθοριστικότερο κόμμα της Μεταπολίτευσης που έλαβε πολλές μεταμορφώσεις. Και δεν είναι μόνον ιστορικοί οι λόγοι. Είναι και ταυτοτικοί, αφού ένας αναστοχασμός πάνω σε αυτό αφορά και την Γ' Ελληνική Δημοκρατία αλλά και την επίδρασή του στον ελληνικό λαό και τα μαζικά ήθη. Pop φαινόμενο που σήμερα είναι πια 47 ετών; Μπορεί, αφού το ΠΑΣΟΚ συχνά γίνεται viral στα κοινωνικά δίκτυα, ταυτόσημο μιας εποχής ευμάρειας, ή και στο κέντρο της ευφυούς κοινότητας «Το Παλιό ΠΑΣΟΚ το Ορθόδοξο». ΠΑΣΟΚ όμως είναι και ο ενεστώτας χρόνος του, πυλώνας του ΚΙΝΑΛ, και αναφορά για πολύ κόσμο. Για όλα αυτά μιλάμε σήμερα με έναν εκ των οξυδερκέστερων νεότερων επιστημόνων που έχουν γνώση του πεδίου. Τον Βασίλη Ασημακόπουλο. Δικηγόρος, πολιτικός επιστήμονας, διδάσκων στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, συγγραφέας του βιβλίου «Πρώτη Φορά Αριστερά» (A.P Publications, 2017), αλλά και συνεπιμελητής με τον Χρύσανθο Τάσση του συλλογικού τόμου «ΠΑΣΟΚ 1974-2018» (Gutenberg, 2018), ο Ασημακόπουλος μας ξεναγεί στο σύμπαν ΠΑΣΟΚ, στο τότε και στο τώρα.
TwitterLinkedInPrintViΤο τελευταίο χρονικό διάστημα έφυγαν από τη ζωή δύο πολιτικά πρόσωπα, που αποτέλεσαν παραδειγματικές στιγμές του πολιτικού και κοινωνικού αγώνα σε διαφορετικές περιόδους. Αμφότεροι υπήρξαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις της ιδεολογικής αλλά και πολιτικο-οργανωτικής ταυτότητας του ΠΑΣΟΚ, της διαμόρφωσης, εξέλιξης αλλά και των ορίων της, δραστηριοποιούμενοι ενεργά σε διαφορετικά τμήματα της κομματικής του δομής.
Ο Σήφης Βαλυράκης, από τα Χανιά της Κρήτης, βενιζελικής πολιτικής καταγωγής, υιός αξιωματικού στρατού ξηράς, διακριθέντος στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και μετέπειτα βουλευτή της Ένωσης Κέντρου, αποτελεί χαρακτηριστική εκδοχή του αγωνιστικού τμήματος της προδικτατορικής κεντροαριστεράς, ιδίως της ΕΔΗΝ. Ενός μαχόμενα δημοκρατικού χώρου που ριζοσπαστικοποιήθηκε ακόμα περισσότερο στα χρόνια της δικτατορίας, σε αντιιμπεριαλιστική-εθνικοαπελευθερωτική-σοσιαλιστική κατεύθυνση. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πλέον συγκρουσιακές αντιδικτατορικές ενέργειες –μέχρι την αγωνιστική αφύπνιση του φοιτητικού κινήματος από το 1971 και μετά– έλαβαν χώρα από αντιστασιακές οργανώσεις με πολιτική καταγωγή από το προδικτατορικό κέντρο (Ελληνική Αντίσταση / Παναγούλης, ΠΑΚ, Δημοκρατική Άμυνα).
Ο Βαλυράκης, μέλος της ΕΔΗΝ και του ΠΑΚ στη συνέχεια, καταζητούμενος επί τρία χρόνια για βομβιστικές επιθέσεις, συνελήφθη, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, απέδρασε με κινηματογραφικό τρόπο δύο φορές από τις φυλακές του δικτατορικού καθεστώτος. Στη συνέχεια υπήρξε κρατούμενος για πολλούς μήνες σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αλβανία σε απάνθρωπες συνθήκες, απ’ όπου αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από ενεργοποίηση –και αφού κατόρθωσε ο ίδιος να γνωστοποιήσει την κατάσταση εγκλεισμού του– των διεθνών διασυνδέσεων του αρχηγού του ΠΑΚ με τον μαοϊκό κόσμο. Παράδειγμα δημοκράτη, γενναιόψυχου αγωνιστή της αντιδικτατορικής πάλης σε πολύ δύσκολες συνθήκες.
Ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ στη μεταπολίτευση, μετείχε σε όλες τις εσωκομματικές συγκρούσεις που μορφοποίησαν τον συγκεκριμένο χώρο. Αποτέλεσε ενεργό τμήμα του ανδρεοπαπανδρεϊκού μηχανισμού, πιστός στην κομματική ηγεσία, μέλος της Κ.Ε. του κόμματος, βουλευτής και υπουργός στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Σταθερά ενταγμένος στο χώρο της εσωκομματικής αντιπολίτευσης την περίοδο Σημίτη, στις κυβερνήσεις του οποίου ουδέποτε μετείχε. Υπήρξε κριτικός σε χειρισμούς ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής και ιδίως εθνικών θεμάτων απέναντι στην τότε κυβέρνηση.
Χαρακτηριστική ήταν η δημόσια αντίδραση του, μαζί με άλλους βουλευτές, στην παράδοση του Οτζαλάν το 1999. Η καχυποψία και αρνητική διάθεση προς το πρόσωπό του από τον αμερικανικό παράγοντα, προερχόμενη από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, παρέμεινε ενεργός μέχρι το τέλος, όπως μαρτυρά το επεισόδιο του 2009 στη Νέα Υόρκη. Επιπλέον ο Βαλυράκης διατηρούσε ενεργό το μέτωπο ενάντια στην Siemens και τον ρόλο της στην ελληνική πολιτική ζωή. Τα μνημονιακά χρόνια είχε αποστασιοποιηθεί από το ΠΑΣΟΚ και βρισκόταν εγγύτερα στον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο συνδικαλιστής που έγινε εκσυγχρονιστής
Ο Ανδρέας Κολλάς, από το Πέραμα με καταγωγή από την Φρίξα Ηλείας, υπήρξε ενεργό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, ενταγμένος στο συνδικαλιστικό βραχίονα του κόμματος (ΠΑΣΚΕ). Έγινε ευρύτερα γνωστός την περίοδο του αγώνα του συνδικάτου της ΕΑΣ, του Σωματείου των Οδηγών των Αστικών Λεωφορείων, την περίοδο 1992-1993, όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχείρησε να τα ιδιωτικοποιήσει.
Τα αστικά λεωφορεία που ανήκαν στο συγκρότημα Ανδρεάδη, είχαν κρατικοποιηθεί, όπως και ολόκληρος ο όμιλος Ανδρεάδη (εμβληματική περίπτωση μονοπωλιακού καπιταλισμού στην ελληνική οικονομία, εφοπλισμός-ναυπηγεία, τράπεζες, συγκοινωνίες κ.α.), από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, την περίοδο 1976-77 (εποχή της λεγόμενης σοσιαλμανίας Παπαληγούρα). Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εφαρμόζοντας τη νεοφιλελεύθερη γραμμή της, επιχείρησε την ιδιωτικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών. Κατήργησε την κρατική ΕΑΣ τον Ιούλιο 1992, απολύοντας 8.500 εργαζομένους και πούλησε άδειες σε ιδιώτες κυρίως πρώην οδηγούς των αστικών λεωφορείων, οι οποίοι είχαν συγκροτήσει την εταιρεία ΣΕΠΕ. Ένα μοντέλο ανάλογο των υπεραστικών λεωφορείων ΚΤΕΛ.
