ΜΝΗΜΗ ΚΩΣΤΗ ΜΟΣΚΩΦ –ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΠΟΔΗΜΙΑ ΤΟΥ

Θωμάς Κοροβίνης

ΜΝΗΜΗ ΚΩΣΤΗ ΜΟΣΚΩΦ –ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΠΟΔΗΜΙΑ ΤΟΥ

Η κατάθεσή μου είναι πολύ σύντομη –in memoriam- για αυτόν τον σπάνιο ομορφάνθρωπο που βιάστηκε να μας αποχωριστεί και που μας άφησε είκοσι χρόνια

τώρα με την στυφή γεύση της ορφάνιας από έναν μεγαλύτερο και σοφότερο αδερφό μας. Ο Κωστής ήταν τέκνο της διαπολιτισμικής και κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης, λατρεμένο παιδί της μπουρζουαζίας αλλά σημαίνων δραπέτης απ’ αυτήν, με πάθος για τους προλεταριακούς αγώνες, γόνος Πόντιων καπνεμπόρων απ’ την Ορντού και εγγονός του κορυφαίου αρχιτέκτονα κόμητος Αριγκόνι, χαϊδεμένος των σαλονίσιων τανγκό μα λάτρης των διονυσιακών ζεϊμπέκικων, ιδιότυπα μαρξιστής και ιδιότροπα βυζαντινός και ορθόδοξος, συνάμα δυτικοθρεμμένος και Ευρωπαίος -όμως Έλληνας και ελληνικός, βαθιά και ουσιαστικά ελληνικός -και μάλιστα, «Μέγας Ανατολικός».

Τι απέγιναν άραγε τα ανέκδοτα έργα του, που όλοι με αγωνία τόσον καιρό τώρα περιμένουμε την έκδοσή τους; Ποια είναι η μοίρα τους; Εννοώ την -a la maniere Braudel- «Γεωγραφία» (γεωγραφική καταγραφή της ελλαδικής ενδοχώρας) ή

«Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος» και την μυθιστορία «Ο Αμνός του Κυρίου»!

Ο Μοσκώφ πλησίαζε με τον τρόπο του τον τύπο ενός homo universalis της εποχής του. Μα ήταν γεννημένος για ποιητής, αυτή ήταν η αυθεντική δημιουργική στόφα του. Άλλο ζήτημα αν σκάλιζε και μελέτησε την ιστορία δίνοντας ερεθιστικά και

ανατρεπτικά ιστορικά πονήματα. Όπως "Η εθνική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα" και "Εισαγωγικά στο κίνημα της εργατικής τάξης στην Ελλάδα". 

Αν η μοίρα του τον ευνοούσε, ποίηση και μόνον ποίηση θα έγραφε παρακάτω. Τα ποιητικά του θέματα κινούνται ανάμεσα στην ιστορία και τον έρωτα κυρίως, με επιρροές από ποιητικά αναστήματα που θαύμαζε και μελετούσε : Καβάφη, Πάουντ, Κουασίμοντο, Εβραίους και Άραβες ποιητές.

Ευ. Κοροβίνης: Χριστιανισμός και αναρχισμός. Μια τεταμένη σχέση;

Ευάγγελος Κοροβίνης

 

Α. Η αποεκκοσμίκευση, η υπερφαλάγγιση του μαρξισμού 
από τον Αναρχισμό και ένα υβρίδιο

Ήδη από το τέλος του 20ου αιώνα παρατηρείται μια δραστική αλλαγή στο παγκόσμιο σκηνικό των θρησκειών. Οι θρησκείες, που στα πλαίσια της εκκοσμίκευσης, μιας γενικής τάσης περιορισμού της κοινωνικής επιρροής τους, είχαν καταστεί ιδιωτική υπόθεση, αναδεικνύονται σε μια ολοένα και περισσότερο ορατή πλευρά της δημόσιας ζωής. Η τάση αυτή, η λεγόμενη αποεκκοσμίσκευση, μέσω της οποίας η θρησκεία επανεπιβεβαιώνει την ακτινοβολία της στην κοινωνία, επιστρέφοντας στη δημόσια σφαίρα, γίνεται αισθητή κατ’ αρχάς με την αναγέννηση του ισλαμισμού σ’ όλο τον κόσμο, την διάδοση  των πεντηκοστιανών και ευαγγελικών εκκλησιών στην Αφρική και αλλού και την αναβίωση της Ορθοδοξίας στη Ρωσία, όπως και του κομφουκιανισμού στην Κίνα. Στην ίδια τη Δύση τώρα και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, με την αυξανόμενη παρουσία μουσουλμάνων μεταναστών, αναπτύσσεται υπογείως και λανθανόντως, μια κάποια μειοψηφική αναγέννηση του Χριστιανισμού. Αυτό που κυριαρχεί πάντως στην σκηνή των δυτικών χωρών, είναι η ενίσχυση των άκρων του πολιτικού φάσματος, της Ακροδεξιάς, κυρίως και δευτερευόντως, και του Αναρχισμού, ο οποίος τις τελευταίες δεκαετίες υπερφαλαγγίζει τον Μαρξισμό στα πλαίσια των κοινωνικών κινημάτων.

Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο οι δύο κρατικιστικές εκδοχές του σοσιαλισμού, που προώθησαν την κοινωνική αλλαγή με μοχλό το κράτος, η σοσιαλδημοκρατία και ο μαρξισμός – λενινισμός, κατόρθωσαν, μεταξύ των άλλων, να περιθωριοποιήσουν σχεδόν πλήρως τον ισχυρό μέχρι τότε ανταγωνιστή τους, τον Αναρχισμό. Σήμερα που η εποχή του κρατικιστικού οπτιμισμού έχει παρέλθει, η αριστερά στην Ευρώπη και στην Αμερική, αναγεννημένη σ’ ένα βαθμό από την τρέχουσα κρίση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, ψάχνει να βρει στον Αναρχισμό εναλλακτική διέξοδο, πιο ταιριαστή με την ατομικιστική και μεταμοντέρνα εποχή που διανύουμε. Αν οι λόγοι της διείσδυσης των αναρχικών ιδεών στα κοινωνικά, καθώς και στα πολιτικά κινήματα, είναι προφανείς, τα αίτια της αποεκκοσμίκευσης, της  «επιστροφής του Θεού», είναι λιγότερο φανερά. Σχετίζονται με την παρακμή της Νεωτερικότητας, όχι μόνο με την έννοια της αποδυνάμωσης, έως εκλείψεως, της κύριας οραματικής διεξόδου της, της μαρξιστικής αριστεράς, αλλά κυρίως με την μορφή της ανάπτυξης καταστροφικών και μηδενιστικών τάσεων χωρίς όρια, που οδηγούν στην αποσύνθεση των ατομικών και των συλλογικών υποκειμένων (Εθνών - Κρατών). Η αναβίωση των θρησκειών υψώνεται ως ανάχωμα στη μηδενιστική αυτή διάβρωση.

Ρατσισμός και πολυπολιτισμικότητα: Μια αδιέξοδη πόλωση;

Ο αποικιοκρατικός και ο μοντέρνος ρατσισμός

του Ευάγγελου Κοροβίνη από το Άρδην τ. 109

Πριν από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, η εθνική και θρησκευτική ποικιλομορφία προσεγγίζονταν με όρους ανωτερότητας και κατωτερότητας. Οι ρατσιστικές ιδεο­λογίες των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων (Αγγλίας και Γαλλίας) υπο­στή­ριζαν ανοιχτά την ανωτερότητα ορισμένων λαών και πολιτισμών και το δικαίω­μά τους να κυβερνούν άλλους λαούς και πολιτισμούς στις υπερπόντιες κτήσεις και αποικίες τους.

Ο υπερπόντιος ρατσισμός κάλυπτε ιδεολογικά, κατά τη Χάννα Άρεντ, μια συμμαχία κεφαλαίου και όχλου, πλεοναζόντων κεφαλαίων και πλεονα­ζόντων ανθρώπων. Τα πλεονάσματα αυτά σχετίσθηκαν με την πτώση του ποσοστού κέρδους στα κέντρα του διεθνούς συστήματος το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Στα πλαίσια του υπερπόντιου ρατσισμού, το πλήθος των ξεριζωμένων και ανέστιων, ή ντεσπεράντος και τυχοδιωκτών, που είχε βαρεθεί να έχει τη θέση του παρία και ήθελε πλέον να ανήκει σε μια φυλή κυρίων, μετατράπηκε σε κατακτητική ορδή.

Η συνεργασία Ρωσίας-Κίνας καθοριστική για το μέλλον του πλανήτη;

Ευάγγελος Κοροβίνης

Α. Πολύπλευρη η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας συσφίγγονται ολοένα και περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες, αν και εν πολλοίς αφανώς και σιωπηρά. Το έτος λήξης του ψυχρού πολέμου, το 1989, σηματοδοτεί το ξεπάγωμα των σχέσεων Ρωσίας και Κίνας, του οποίου είχε προηγηθεί η σινοσοβιετική αντιπαράθεση της δεκαετίας του 60 και του 70. Μετά το 1989 οι ρωσοκινέζικες σχέσεις βελτιώνονται συνεχώς με την συνεργασία των δύο χωρών να αποκτά νέα ορμή όταν πρόεδρος της Κίνας έγινε το 2012 ο XiJiping. Καταλύτης για την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων Ρωσίας και Κίνας υπήρξε η ουκρανική και η συριακή κρίση και η όλο και πιο επιθετική συμπεριφορά των ΗΠΑ απέναντι στο ανασφαλές καθεστώς της Β. Κορέας.

Η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας εκδηλώνεται και υλοποιείται κυρίως σε τέσσερις τομείς: την ενέργεια, την άμυνα, τον σχεδιασμό της διεθνούς οικονομικής αρχιτεκτονικής και την εξωτερική πολιτική των δύο χωρών.

Έτσι παρά τους ισχυρισμούς κάποιων ότι, λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου τα τελευταία χρόνια, επιβραδύνθηκε η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας στον ενεργειακό τομέα, η κατασκευή αγωγών ορυκτών καυσίμων μεταξύ των δύο χωρών προχωράει κανονικά. Εξάλλου πρόσφατα ανακοινώθηκε η εξαγορά μέρους των μετοχών της ρωσικής πετρελαϊκής εταιρείας Rosneltαπό κινέζικο επιχειρηματικό κολοσσό. Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα θα μακροημερεύσει καθώς η Ρωσία παραμένει ενεργειακός γίγαντας, ενώ η Κίνα διψά για ορυκτά καύσιμα.

Ρατσισμός και πολυπολιτισμικότητα. Μια αδιέξοδη πόλωση;

Του Ευάγγελου Κοροβίνη

Α. Ο αποικιοκρατικός και ο μοντέρνος ρατσισμός

Πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η εθνική και θρησκευτική ποικιλομορφία προσεγγίζονταν με όρους ανωτερότητας και κατωτερότητας. Οι ρατσιστικές ιδεο­λογίες των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων (Αγγλίας και Γαλλίας) υπο­στή­ριζαν ανοιχτά την ανωτερότητα ορισμένων λαών και πολιτισμών και το δικαίω­μά τους να κυβερνούν άλλους λαούς και πολιτισμούς στις υπερπόντιες κτήσεις και αποικίες τους.

Ο «υπερπόντιος» ρατσισμός κάλυπτε ιδεολογικά, κατά τη Χάννα Άρεντ, μια συμμαχία κεφαλαίου και όχλου, πλεοναζόντων κεφαλαίων και πλεονα­ζόντων ανθρώπων. Τα πλεονάσματα αυτά σχετίσθηκαν με την πτώση του ποσοστού κέρδους στα κέντρα του διεθνούς συστήματος το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Στα πλαίσια του υπερπόντιου ρατσισμού το πλήθος των ξεριζωμένων και ανέστιων ή ντεσπεράντος και τυχοδιωκτών, που είχε βαρεθεί να έχει τη θέση του παρία και ήθελε πλέον να ανήκει σε μια φυλή κυρίων, μετατράπηκε σε κατακτητική ορδή.

Σε αντίθεση με τον υπερπόντιο ρατσισμό, που ευθύς εξαρχής προσέφερε πραγματικές διεξόδους σε όλες τις κοινωνικές τάξεις των αποικιοκρατικών χωρών, μισό αιώνα αργότερα και στα πλαίσια μιας νέας κρίσης του καπιταλισμού, εμφανίστηκε ο μοντέρνος ρατσισμός: ο ναζισμός, ο εθνικοσοσιαλισμός.

Ρατσισμός και πολυπολιτισμικότητα. Μια αδιέξοδη πόλωση;

Του Ευάγγελου Κοροβίνη

Α. Ο αποικιοκρατικός και ο μοντέρνος ρατσισμός

Πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η εθνική και θρησκευτική ποικιλομορφία προσεγγίζονταν με όρους ανωτερότητας και κατωτερότητας. Οι ρατσιστικές ιδεο­λογίες των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων (Αγγλίας και Γαλλίας) υπο­στή­ριζαν ανοιχτά την ανωτερότητα ορισμένων λαών και πολιτισμών και το δικαίω­μά τους να κυβερνούν άλλους λαούς και πολιτισμούς στις υπερπόντιες κτήσεις και αποικίες τους.

Ο «υπερπόντιος» ρατσισμός κάλυπτε ιδεολογικά, κατά τη Χάννα Άρεντ, μια συμμαχία κεφαλαίου και όχλου, πλεοναζόντων κεφαλαίων και πλεονα­ζόντων ανθρώπων. Τα πλεονάσματα αυτά σχετίσθηκαν με την πτώση του ποσοστού κέρδους στα κέντρα του διεθνούς συστήματος το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Στα πλαίσια του υπερπόντιου ρατσισμού το πλήθος των ξεριζωμένων και ανέστιων ή ντεσπεράντος και τυχοδιωκτών, που είχε βαρεθεί να έχει τη θέση του παρία και ήθελε πλέον να ανήκει σε μια φυλή κυρίων, μετατράπηκε σε κατακτητική ορδή.

Σε αντίθεση με τον υπερπόντιο ρατσισμό, που ευθύς εξαρχής προσέφερε πραγματικές διεξόδους σε όλες τις κοινωνικές τάξεις των αποικιοκρατικών χωρών, μισό αιώνα αργότερα και στα πλαίσια μιας νέας κρίσης του καπιταλισμού, εμφανίστηκε ο μοντέρνος ρατσισμός: ο ναζισμός, ο εθνικοσοσιαλισμός.

Ευ. Κοροβίνης: Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση πεθαίνει και ο νεοεθνικισμός ανατέλλει;

Ευάγγελος Κοροβίνης

Α. Οι δύο μορφές του φιλελευθερισμού, η κρίση τους και η ενίσχυση των άκρων

Μέχρι πρόσφορα η μεταπολεμική φιλελεύθερη τάξη υπήρξε σταθερή. Η τάξη αυτή ενσωματώνει δύο διακριτές και όχι κατ’ ανάγκην συμβατές μεταξύ τους προσεγγίσεις. Η πρώτη, ο κεϋνσιανισμός, θεωρούσε ως θεμέλια κοινωνία  του συστήματος  το Έθνος-κράτος και τις σχετικά κλειστές Εθνικές οικονομίες. Η δεύτερη, ο νεοφιλελευθερισμός, ενίσχυσε και πολλαπλασίασε τη δυνατότητα που έχουν οι ισχυροί «παίχτες» της αγοράς, οι εταιρίες γίγαντες, να παρακάμπτουν και να αποδομούν τους κανόνες που ισχύουν σε Εθνικό επίπεδο. Εκτός από αυτές τις εταιρίες-γίγαντες το θεσμικό περιβάλλον του νεοφιλελευθερισμού το συμπληρώνει η αυξανόμενη ισχύς υπερεθνικών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Στα πλαίσια του κεϋνσιανού κοινωνικού μοντέλου οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοι τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας ν’ αντιμετωπίσουν ως αντίπαλο τη Σοβιετική Ένωση, αποφάσισαν, ότι η μακράς διάρκειας ανεργία ήταν μία υπαρξιακή απειλή για τον καπιταλισμό και ότι έπρεπε να αποφευχθεί με κάθε κόστος. Οι κυβερνήσεις κλήθηκαν να διατηρήσουν δείκτες ανεργίας κατώτερους του 4%. Όμως η επιδίωξη της σταθερότητας μίας μεταβλητής, των δεικτών της ανεργίας εν προκειμένω, μέσα από την ίδια την δυναμική των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων και σε βάθος χρόνου αυτοϋπονομεύθηκε. Οι μισθοί συγκεκριμένα, τείνουν να αυξάνονται στους κόλπους σχετικά κλειστών και ρυθμιζόμενων αγορών, και η απάντηση των επιχειρήσεων είναι να ανεβάζουν με τη σειρά τους τις τιμές των προϊόντων τους. Αυτός ο μηχανισμός, όπου οι μισθοί και οι τιμές «κυνηγούν» οι μεν τις δε, πήρε τη δεκαετία του ‘70 τη μορφή ενός εκρηκτικού σπιράλ ανόδου μισθών και τιμών και συνδυάστηκε με τον πενταπλασιασμό της τιμής του πετρελαίου κατά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979.