|
Σκηνή από τον «Αντρέι Ρουμπλιόφ» (1966) του Αντρέι Ταρκόφσκι, ταινία με άφθονες φιλοσοφικές και ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, βασισμένη στη ζωή του Ρώσου αγιογράφου του 15ου αι. Παρά το γεγονός ότι αρχικά οι περισσότεροι ψυχαναλυτές ήταν άθεοι, ψυχανάλυση και θεολογία δεν έπαψαν να διαλέγονται. |
Tι μπορεί να προσφέρει η θρησκεία στην ψυχανάλυση; Και τι μπορεί η ψυχανάλυση να προσφέρει στη θρησκεία; Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Επιστήμη και Ορθοδοξία ανά τον Κόσμο» διοργανώνει την 1η Δεκεμβρίου ημερίδα με θέμα «Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία». Εντάσσεται στο 3ο Διεθνές Συνέδριο του Προγράμματος με τίτλο «Η σχέση επιστημών και ορθόδοξου χριστιανισμού: παρελθόν-παρόν-μέλλον» (29/11-1/12) και θα φέρει στην Αθήνα σημαντικούς ψυχαναλυτές, ψυχιάτρους, θεολόγους, ερευνητές, φιλοσόφους.
Για πολλές δεκαετίες η πόλωση διαμόρφωνε τις σχέσεις μεταξύ της ψυχανάλυσης και του χριστιανισμού, των ψυχαναλυτών και των θεολόγων. Η έρευνα των τελευταίων χρόνων, όμως, έχει αποκαλύψει ένα ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον από τη μεριά των σύγχρονων ορθοδόξων θεολόγων, στοχαστών και λειτουργών ψυχικής υγείας –οι οποίοι συχνά είναι και κληρικοί– για την ψυχαναλυτική θεωρία και θεραπευτική πρακτική ως μέσο ανθρωπολογικής κατανόησης, ποιμαντικής φροντίδας, αλλά και ερμηνείας της θρησκείας και της πνευματικότητας ως έκφανσης του πολιτισμού.
Στην ημερίδα θα διερευνηθούν σημαντικά θέματα θεολογικής ανθρωπολογίας όπως η έννοια της ψυχής, η διάκριση μεταξύ ψυχικής και πνευματικής ανάπτυξης, τα πάθη, η διαχείριση των συναισθημάτων. Στόχος των διοργανωτών είναι να βρεθούν πεδία σύγκλισης και συνέργειας. Επικοινωνήσαμε με τον διοργανωτή της ημερίδας π. Βασίλειο Θερμό, αναπληρωτή καθηγητή στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών - ψυχίατρο παίδων και εφήβων για να μας μιλήσει για τα κέρδη από τον διάλογο θρησκείας και ψυχανάλυσης.
Ο αναπληρωτής καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών και ψυχίατρος παίδων και εφήβων κ. Βασίλειος Θερμός.
– Τι προσδοκίες έχετε από αυτήν την ημερίδα;
– Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα προσπάθεια διαλόγου που έλαβε χώρα στον τόπο μας. Κοιτάξτε, απ’ όλες τις σχολές ψυχοθεραπείας η ψυχανάλυση εμφανίστηκε η πλησιέστερη ως προς τις αναζητήσεις της θεολογίας σχετικά με τον «έσω άνθρωπο». Παρά το γεγονός ότι αρχικά οι περισσότεροι ψυχαναλυτές ήταν άθεοι, ο δε Φρόιντ τεκμηρίωσε ψυχαναλυτικά την αθεΐα και απαξίωσε τη θρησκευτικότητα, εντούτοις στην πορεία δεν έπαψαν ψυχανάλυση και θεολογία να διαλέγονται συνεχώς. Μάλιστα, σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες είχαμε και ψυχαναλυτές που ήταν καθολικοί κληρικοί ή προτεστάντες πάστορες. Ο θεωρητικός διάλογος δεν σταμάτησε ποτέ μέσα από βιβλία, άρθρα, συνέδρια, όπου διαφαίνονται σημεία υποσχόμενα μια αμοιβαία γονιμοποίηση των δύο χώρων. (Κάποια προηγούμενη απόπειρα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να βρουν στον τόμο «Θεραπεύοντας», από τις εκδόσεις Αρμός). Θα συζητηθούν λοιπόν η ιστορία του διαλόγου, η διασταύρωση κάποιων κρίσιμων εννοιών, οι προοπτικές για το μέλλον, οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση κληρικών και ψυχαναλυτών κ.ά.
– Να δούμε κάποια κέρδη αυτού του διαλόγου;
– Φυσικά. Η ψυχανάλυση θα μπορούσε να παράσχει στη θεολογία εργαλεία ώστε να διακρίνει το υγιές θρησκευτικό βίωμα από το νοσηρό. Οπως ξέρουμε αφθονούν γύρω μας οι νοσηρές μορφές θρησκευτικότητας, όπως ο φονταμενταλισμός, ο φανατισμός, η τυπολατρία, η μαγική θρησκευτικότητα. Επίσης, επειδή η ψυχανάλυση είναι γέννημα της νεωτερικότητας, ο διάλογος βοηθάει τη θεολογία να πατήσει καλύτερα μέσα στη νεωτερικότητα. Διότι η θεολογία διαμορφώθηκε μεν στην προνεωτερική παραδοσιακή κοινωνία αλλά απευθύνεται τώρα στον σύγχρονο άνθρωπο, του οποίου η γλώσσα και το πολιτισμικό κλίμα είναι ψυχολογικά.