Διάλογος γιὰ τὸ Πρόσωπο: Θ. Ζιάκας, π. Ν. Λουδοβίκος & Δ. Γερούκαλης

Διάλογος γιὰ τὸ Πρόσωπο: Θ. Ζιάκας, π. Ν. Λουδοβίκος & Δ. Γερούκαλης. from Αντίφωνο (antifono.gr) on Vimeo.

Τὸ Ἀντίφωνο διοργάνωσε δημόσιο διάλογο γιὰ τὸ Πρόσωπο. 

Με τι κοινό συζήτησαν ο Θεόδωρος Ζιάκας, ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος καὶ ο Δημήτρης Γερούκαλης. Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχαν οι τοποθετήσεις του κ. Γ. Κοντογιώργη και του π. Βασ. Θερμού.

Η παρουσίαση του βιβλίου του Γ.Καραμπελιά για τον Π.Κονδύλη (video)

Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

inShare

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος «Η Ανάσταση»

του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα από το Αντίφωνο

Το βιβλίο αυτό (Ιλιάδα ο κόσμος μας) διαπιστώνει ότι το σύστημα κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού, που προσφέρει το κείμενο της Ιλιάδας για τον κόσμο της Ιωνίας του 8ου π.Χ. αιώνα, παραμένει αξιόπιστο και για τον σύγχρονο δικό μας κόσμο. Το ίδιο διαπιστώνει και για το Ευαγγελικό κείμενο, ένα κείμενο τον 1ου και του 2ου αιώνα μ.Χ., όπως τουλάχιστον το προσέλαβαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας.

Αλλά πώς μπορούν οι κόσμοι των κειμένων αυτών να είναι και δικός μας κόσμος; Αυτό είναι το προκλητικό ερώτημα του βιβλίου.

Οι «κόσμοι» των δύο κειμένων είναι κοσμο-εικόνες, αντιλήψεις για τον κόσμο. Όχι ο ίδιος ο κόσμος. Οπότε, ή ο κόσμος είναι δεδομένος και ανεξάρτητος από τα κείμενα, ή είναι δημιούργημά τους.

 Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας: Ο σύγχρονος Μηδενισμός

Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας και ο Νίκος Μαυρίδης συζητούν για τον Μηδενισμό, τα αδιέξοδα και τις εξόδους διαφυγής του σύγχρονου κόσμου. Επίκεντρο της συζήτησης είναι η γενεαλογία του μηδενισμού με γνώμονα την σύγκρουση ανάμεσα στον ατομικισμό και το κοινωνείν. Μιλούν επίσης για την κοινωνική οντολογία του ελληνικού βίου ως οικουμενικού παρελθόντος αλλά και προοπτικής θέασης των μελλούμενων.

ΖΙΑΚΑΣ: «ΤΖΟΓΑΔΟΡΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΣΤΟ ΤΙΜΟΝΙ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ»

facebook, σελίδα βιβλίου

Παναγιώτης Ήφαιστος  

 www.ifestosedu.gr

Κάποτε σε ένα αμφιθέατρο ρώτησα ποιος είναι ο Σόρος. Κανείς δεν ήξερε. Βέβαια κάπου είχαν ακούσει αυτό το όνομα. Κάποιος μου έδωσε μια απάντηση ότι είναι … φιλάνθρωπος. Ότι επίσης έχει και … «πανεπιστήμια» (έλεος, κανείς δεν λυπάται τους φοιτητές που φοιτούν σε «ιδρύματα» που βρίσκονται υπό την υψηλή προστασία κερδοσκόπων αποδεδειγμένα πρωταθλητών του διεθνικού τζόγου!).

Πιο κάτω, στο τέλος του παρόντος, παραθέτω δύο, κατά την εκτίμησή μου σημαντικά,κείμενα. Το πρώτο είναι για τον ρόλο της Golden Sachs και τον τρόπο που διαπερνά καταχρηστικά τις διάτρητες κρατικές εξουσίες. Μιας δηλαδή διεθνικής χρηματοοικονομικής δύναμης που τελικά όπως και πολλοί άλλοι «τζογαδόροι» κάθεται πάνω από τα κράτη και τις κοινωνίες. Το δεύτερο είναι οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τους ωμούς εκβιασμούς μέσα στο πολύ θολό πλέον βασίλειο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ένα θολό βασίλειο μέσα στο οποίο το δημοκρατικό έλλειμμα της πολλαπλά έμμεσης αντιπροσώπευσης καταργεί κάθε αξίωση κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και το οποίο διαμέσου των ανεξάρτητων πλέον μεταβλητών που ονομάζονται υπερεθνικοί «θεσμοί» καθιστούν τα κράτη-μέλη και τις κοινωνίες τους έρμαιο

α) των διεθνικών κερδοσκόπων-τζογαδόρων οι οποίοι διαφεύγουν κάθε πολιτικού ελέγχου,

β) των αδιαφανών στρατηγιστών στα υπόγεια των ηγεμονικών κρατών (ή των υπό ανάδυση ηγεμονικών κρατών) και

γ) γιατί όχι και εγκληματικών στοιχείων που κινούνται στους σκοτεινούς διαδρόμους και στα κατασκότεινα υπόγεια μέσα στα οποία κανένας κοινωνικοπολιτικός έλεγχος δεν μπορεί να υπάρξει.

Το ότι βέβαια πολλοί αφελείς ή υποκριτές επικαλούνται με ακραία καταχρηστικό τρόπο την ιερή έννοια της δημοκρατίας για να εμπεδώσουν μια επιστροφή στην προπολιτική βαρβαρότητα είναι κατιτί που κανείς θα πρέπει είτε να γελά είτε να κλαίει. Γιατί ανεξαρτήτως με ποια φιλελεύθερα (δήθεν) ή σοσιαλιστικά (δήθεν) πρόσημα ευνοεί την κατάργηση της δημοκρατίας απλά υιοθετώντας στάση ιδιωτείας ή αφέλειας συνηγορεί με την κατάργηση της Πολιτικής και την εμπέδωση καταστάσεων που μορφικά μιλώντας αλλά και από άποψη περιεχομένου ίσχυαν στην προπολιτική βαρβαρότητα.

Θ. Ι. Ζιάκας: Σύγχρονα ψέματα και αρχαίες αλήθειες. Για μια οντολογική αναθεώρηση της Δύσης*

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Ο δυτικός πολιτισμός βρίσκεται στους αντίποδες του ελληνικού πολιτισμού. Πράγμα που έχει δύο συνέπειες. Η πρώτη είναι ο αποκλεισμός του ελληνικού πολιτισμού. Το διαχρονικό Contra Errores Graecorum. Η δεύτερη συνέπεια είναι η  αδυναμία των Ελλήνων «να γίνουν κράτος» (“ευρωπαϊκού” τύπου εννοείται) –παρά τη σφοδρή τους επιθυμία.

Τη γνώση αυτή την οφείλουμε, πρωτίστως, στο έργο των Κώστα Παπαϊωάννου, Κορνήλιου Καστοριάδη και Κώστα Αξελού. Το οντολογικό κεκτημένο του έργου τους, τη γνώση της οντολογικής ασυμμετρίας δυτικού και ελληνικού πολιτισμού, την αναδεικνύει η κ. Μαγγιώρου στο ως άνω βιβλίο, προκειμένου να την κάνει πυξίδα πολιτικού προσανατολισμού. Στη βάση αυτή μας προσφέρει μια οντολογική ανάλυση της Δύσης απροσδόκητη, για μένα τουλάχιστο. Η οντολογική πολιτική ανάλυση συνιστά και την καινοτομία που εισάγει το βιβλίο στην πολιτική σκέψη. Η εφαρμογή της μάλιστα στα διάφορα κεφάλαια του βιβλίου, αποδεικνύει μια εντυπωσιακή ευρετικότητα. Είναι ένα από τα πολύ σπάνια εκείνα βιβλία, που εισάγουν τον αναγνώστη στον τρόπο του αληθινού πολιτικού σκέπτεσθαι. 

Στο κείμενο που ακολουθεί, θα αποδελτιώσω ορισμένα στοιχεία, α) για την οντολογική υποδομή του δυτικού πολιτισμού, β) για το οντολογικό ιστορικό του,  και γ) για τα σύγχρονη κοσμοϊστορικής σημασίας παλινωδία του.   

1. Η οντολογική υποδομή της Δύσης

Η θεμελίωση του πολιτισμικού πεδίου προϋποθέτει την παραδοχή μιας από τις εξής τρεις και μόνο οντολογικές επιλογές:

Α’. Δεν υπάρχει το Εγώ ως ον, υπάρχει μόνο το Εμείς, τα Άτομα είναι εφήμερα μέλη του. Λατινική επιλογή.

Β’. Μόνο τα Εγώ - Άτομα υπάρχουν.  Το Εμείς δεν είναι ον, αλλά επίφαση όντος, σύμβαση.Γερμανική επιλογή.

Γ’. Τόσο τα Άτομα όσο και το Εμείς συν-υπάρχουν, ως όντα     διαφορετικού επιπέδου. Ελληνική επιλογή.  

Θ. Ζιάκας: Τὸ ὀντολογικὸ ἐρώτημα στὸ πεδίο τῶν κοινωνικῶν σχέσεων

Θεόδωρος Ἰ. Ζιάκας

Τὰ πάντα ρεῖ. Κάθε τι στὴ φύση καὶ στὴν κοινωνία, ὑπόκειται σὲ ἀκατά­παυστη τροπὴ καὶ ἀλλοίωση. Στὸ ποτάμι τοῦ Γίγνεσθαι εἶναι ἀδύνατο νὰ μπεῖς γιὰ δεύτερη φορά. Πῶς μποροῦμε λοιπὸν νὰ μιλήσουμε γιὰ ὀντο­λογία καὶ μάλιστα κοινωνική;

Ἔχουμε ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ τὴν ἐλεατικὴ θέαση τοῦ κόσμου: Ἡ ἀέναη τροπὴ καὶ ἀλλοίωση (τὸ ἠρακλείτειο γίγνεσθαι) ἀποτελοῦν ψευ­δαίσθηση. Τίποτα δὲν κινεῖται καὶ τίποτα δὲν ἀλλάζει. Ὁ κόσμος ἁπλῶς Εἶναι. Κι ἐδῶ μοιάζει ἀδύνατο νὰ ὑπάρξει κοινωνικὴ ὀντολογία. Ὅλα εἶναι καλὰ καὶ αἰώνια θεμελιωμένα.

Ἡ κοινωνικὴ ὀντολογία τίθεται ὡς αἴτημα, πρόβλημα καὶ ἐπίτευγμα, μέσα σὲ ἕναν κόσμο μεικτό, ἕναν κόσμο συγχρόνως ἠρακλείτειο καὶ παρμενίδειο, ποὺ ὑπόκειται στὴν ἀλλαγή, ἀλλὰ ἔχει καὶ τὴ δυνατότητα τοῦ Εἶναι καὶ τὴν διεκδικεῖ.

Μιὰ πρώτη αἴσθηση τοῦ συναμφότερου Εἶναι καὶ Γίγνεσθαι, ἔχουμε στὸ προσωπικὸ ὑπαρξιακὸ πεδίο. Τὸ ὑποκείμενο ἀπεχθάνεται τὸ ἀπόλυ­το Γίγνεσθαι, τὴν ἀπόλυτη τροπή, τὴν ἀλλαγὴ γιὰ τὴν ἀλλαγή, τὴν ἀλλαγὴ ποὺ δὲν ἔχει νόημα. Ἀπεχθάνεται ἐπίσης τὸ ἐλεατικὸ Εἶναι, τὴν ἀπόλυτη ἀκινησία καὶ στασιμότητα. Θέλει καὶ τὰ δύο συγχρόνως, κάτω ἀπὸ τὸ πρίσμα τῆς ἐλευθερίας του: Ἂν θέλει νὰ εἶναι, νὰ εἶναι. Ἂν θέλει νὰ ἀλλάζει, νὰ ἀλλάζει − τόσο τὸν κόσμο ὅσο καὶ τὸν ἑαυτό του. Ἔχει μάλιστα τὴν παράξενη βεβαιότητα ὅτι δὲν εἶναι τρεπτὸ σὲ ὅλη του τὴν ἔκταση. Ὅτι στὸ «βάθος» του ὑπάρχει «κάτι» (ὁ «ἑαυτός» του;) ποὺ δὲν ἀλλάζει. Ποὺ εἶναι μοναδικό, ἀνεπανάληπτο καὶ ἀναλλοίωτο. Κάτι μέσῳ τοῦ ὁποίου μετέχει στὸ Εἶναι.

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας : Ο σύχγρονος Μηδενισμός

Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας και ο Νίκος Μαυρίδης συζητούν για τον Μηδενισμό, τα αδιέξοδα και τις εξόδους διαφυγής του σύγχρονου κόσμου.

 

Επίκεντρο της συζήτησης είναι η γενεαλογία του μηδενισμού με γνώμονα την σύγκρουση ανάμεσα στον ατομικισμό και το κοινωνείν.

 

Μιλούν επίσης για την κοινωνική οντολογία του ελληνικού βίου ως οικουμενικού παρελθόντος αλλά και προοπτικής θέασης των μελλούμενων.

• 
  

ΠΗΓΗ: http://antifono.gr/

Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

inShare

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος «Η Ανάσταση»

του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα από το Αντίφωνο

Το βιβλίο αυτό (Ιλιάδα ο κόσμος μας) διαπιστώνει ότι το σύστημα κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού, που προσφέρει το κείμενο της Ιλιάδας για τον κόσμο της Ιωνίας του 8ου π.Χ. αιώνα, παραμένει αξιόπιστο και για τον σύγχρονο δικό μας κόσμο. Το ίδιο διαπιστώνει και για το Ευαγγελικό κείμενο, ένα κείμενο τον 1ου και του 2ου αιώνα μ.Χ., όπως τουλάχιστον το προσέλαβαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας.

Αλλά πώς μπορούν οι κόσμοι των κειμένων αυτών να είναι και δικός μας κόσμος; Αυτό είναι το προκλητικό ερώτημα του βιβλίου.

Οι «κόσμοι» των δύο κειμένων είναι κοσμο-εικόνες, αντιλήψεις για τον κόσμο. Όχι ο ίδιος ο κόσμος. Οπότε, ή ο κόσμος είναι δεδομένος και ανεξάρτητος από τα κείμενα, ή είναι δημιούργημά τους.

Με άλλα λόγια: Ή υπάρχει μια στατική, αναλλοίωτη ανθρώπινη «φύση» και τα μεγάλα πολιτισμικά κείμενα μας λένε απλώς «τι είναι και πώς λειτουργεί», ή η εν λόγω «φύση μας» δεν είναι και τόσο «δεδομένη και αναλλοίωτη». Δηλαδή είναι κάτι που διαπλάθεται, με βάση ενυπάρχουσες ίσως δυνατότητες, οι οποίες όμως δεν ενεργοποιούνται από μόνες τους, αυτόματα, αλλά χρειάζονται ειδικές πολιτισμικές επεξεργασίες, κατευθυνόμενες από τη γνώση των δυνατοτήτων αυτών, δηλαδή από κάποια «μεγάλα κείμενα».

Αν υπάρχει ανθρώπινη φύση, που επιδέχεται «καλή αλλοίωση», τότε ο ρόλος των μεγάλων κειμένων εμφανίζεται πράγματι ουσιαστικός: Εφόσον αυτά μας «έφτιαξαν» είναι όντως ο «κόσμος μας». Περιέχουν τα «πρότυπα», τους «ελκυστές», τα «κέντρα έλξης», του κόσμου μας.

Εδώ μεσολαβεί όμως ένα δεύτερο παράδοξο: Πώς μπορεί το ιλιαδικό κείμενο να είναι «ο κόσμος μας» και το ευαγγελικό κείμενο να είναι επίσης «ο κόσμος μας», αφού τα πρότυπά τους είναι εντελώς διαφορετικά και εν πολλοίς ασυμβίβαστα; Αν ο κόσμος μας είναι «και των δύο», τότε πρέπει να βρισκόμαστε κάπου «ανάμεσα», σαν σε κάποιου είδους ελλειπτική τροχιά γύρω από δύο εστιακά κέντρα. Θα πρέπει να μιλάμε τότε για μια «ένταξη» στους διαφορετικούς κόσμους τους και συνάμα για «απόκλιση» απ’ αυτούς.

Θ. Ζιάκας: Κονδύλης: ο δικός μας σκεπτικός στο λυκόφως του μοντερνισμού [1]

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας 

Η κατανάλωση έγινε αξία και οι αξίες έγιναν καταναλωτικά αγαθά.

 Π. Κονδύλης

Ο Παναγιώτης Κονδύλης «αντιπαθούσε» τη φιλοσοφία δηλώνοντας «αυστηρά περιγραφικός». Δεν παύει ωστόσο να είναι φιλόσοφος, καθότι η γνωσιολογική πριμοδότηση της «αυστηρής περιγραφής» περιγράφει φιλοσοφική θέση. 

Η όποια φιλοσοφία της εποχής μας, είναι ομόλογη της ελληνιστικής με τις τρεις διάσημες σχολές της, τη Στωική, τη Σκεπτική και την Επικούρεια. Του Κονδύλη η φιλοσοφία τοποθετείται στη Σκεπτική σχολή, όχι μόνο λόγω του ομολογημένου «σκεπτικισμού» της, αλλά και της ταυτότητας σκοπού και μεθόδου. Ο σκοπός της, η «αξιολογική ελευθερία του επαΐοντος του περιθωρίου», συμπίπτει με την «εποχή» (αποχή - αταραξία) των αρχαίων σκεπτικών. Η δε μέθοδός της, το συστηματικό ξεποπούλιασμα των αντιμαχόμενων απόψεων, υπόκειται στη σκεπτική αρχή της «ισοσθένειας» των αντίπαλων λόγων.

Σε συνάφεια με τη θεώρηση του Κονδύλη ως σκεπτικού λέω να προσεγγίσω το έργο του με βάση την αρχαία σκεπτική οδηγία: Προσδιόρισε πρώτα τη «φύση» των απόψεων που εξετάζεις (από ποιο δηλαδή ιστορικό έδαφος «ξεφύτρωσαν»). Ξεκαθάρισε έπειτα τη δική σου «διάθεση» απέναντί τους. Και τέλος δες αν έχουν κάποια «χρησιμότητα». 

1.- Προκαταρκτικά

Το συγκλονιστικό συμβάν, που καθόρισε τη «φύση» της σκέψης του Κονδύλη, είναι η κατάρρευση της επαναστατικής ιδεολογίας που σάρωσε τον 20^ο αιώνα. Δηλαδή του μαρξισμού.

Βασικό αίτημα του μαρξιστικού επαναστατικού κινήματος ήταν η αναβάθμιση της νεωτερικής ελευθερίας από απλώς ιδιωτική, σε κοινωνική («κατάργηση της μισθωτής δουλείας») και σε πολιτική («μαρασμός» των αυτονομημένων μηχανισμών του κράτους -ώστε «ακόμα και η μαγείρισσα» να μπορεί να το διοικεί!). Το αποτέλεσμα όμως, παντού όπου νίκησαν οι επαναστατικές δυνάμεις, ήταν το αντίθετο: υποστροφή στον δεσποτισμό, όπου ακόμα και η ανεπαρκής ιδιωτική ελευθερία τέθηκε εκποδών. Ανέκυψε λοιπόν θέμα «κριτικού απολογισμού»: πού ήταν το λάθος; 

Θ. Ζιάκας: Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός

Θεόδωρος Ζιάκας

Οι αποτελεσματικοί ψυχοθεραπευτές είναι κατά κανόνα χαρισματικά άτομα. Σπάνιες περιπτώσεις. Όμως ακόμα πιο σπάνιες είναι οι περιπτώσεις, όπου το έργο του χαρισματικού θεραπευτή υπερβαίνει το άτομό του και γίνεται Μέθοδος, Σχολή, Θεσμός.

Ο Γιάννης Τσέγκος ανήκει στην κατηγορία των δεύτερων. Εκ Σοφάδων ορμώμενος, σπούδασε ιατρική στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών, Νευρολογία και Ψυχιατρική στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου και απέκτησε την διδακτική, κλινική και ερευνητική εμπειρία, που του επέτρεψε να κινηθεί σε όλο το πεδίο των σύγχρονων πρακτικών της ψυχοθεραπείας.

Διαγνώσας τα θεραπευτικά πλεονεκτήματα του συνδυασμού Ομαδικής Ανάλυσης και Θεραπευτικής Κοινότητας, εισήγαγε και ανέπτυξε τις πρακτικές αυτές εν Ελλάδι από το 1978 και κυρίως από το 1980 με την δημιουργία του Ανοιχτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου και των εν αυτώ θεραπευτικών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών Ινστιτούτων. Το βιβλίο του, «Ο ψυχιατρικός κοινοτισμός. Στάσεις και Αποστάσεις στο Σύγχρονο Ψυχοθεραπευτικό Γίγνεσθαι», από τις Εκδόσεις Αρμός, είναι ένα απόσταγμα μακράς θεραπευτικής, ερευνητικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Δραστηριότητα που υπήρξε εν πολλοίς καινοτόμος και δημιούργησε «ελληνική σχολή» στην ψυχοθεραπεία.

Το βιβλίο είναι συγχρόνως μια γλαφυρή κατατοπιστική εξιστόρηση  των βασικών τάσεων και φάσεων στην εξέλιξη της ψυχοθεραπείας στον δυτικό κόσμο.

Η θεματολογία του

Το βιβλίο μιλά για τον «ψυχιατρικό κοινοτισμό», ως σύστημα ψυχοθεραπείας και ταξινομεί, προς διδακτική και συμβουλευτική χρήση, τις σχετικές βασικές γνώσεις. Ακολουθώντας την ιστορική οδό, παρουσιάζει το αντικείμενό του κατά την εξέλιξή του από τον 18^ο αιώνα ως σήμερα.

Κατ’ αρχάς εκτίθενται τα διάφορα θεραπευτικά μοντέλα. Ακολουθεί η γεννεαλόγησή τους, μαζί με τις αναπόφευκτες περιπλανήσεις και παραπλανήσεις, ένθεν και εντεύθεν του Ατλαντικού. Κυρίαρχες είναι οι δύο αγγλοσαξωνικές σχολές του ψυχιατρικού κοινοτισμού, οι επικεντρωμένες αντίστοιχα στο κολεκτιβιστικό-δεσποτικό και στο ατομοκεντρικό-δημοκρατικόπρότυπο. Περιγράφονται οι αντιφάσεις τους, τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματά τους, επισημαίνονται τα προβλήματα που θέτει η πόλωσή τους, και από την ανάλυσή τους προκύπτει, ως εφικτή διέξοδος, ένα τρίτο μοντέλο: ο  εμπρόσωπος κοινοτισμός. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την συζήτηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η εμπρόσωπη θεραπευτική κοινότητα, ως «Ενδιάμεσος Θεσμός», μεταξύ της Οικογένειας και των Μεγάλων Θεσμών.

Η πολιτισμική παρακμή ως μηδενισμός. Το νεωτερικό και το ελληνικό παράδειγμα.

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Αν ο 19^ος αιώνας είδε τη γέννηση μιας «ψυχολογίας χωρίς ψυχή» [...] εμείς θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη σημερινή εποχή σαν εποχή της ανθρωπολογίας «χωρίς άνθρωπο».

Κώστας Παπαϊωάννου.[1]

Τι είναι παρακμή; Ποιοι είναι οι γενικοί τύποι της παρακμής; Πώς γίνονται και απογίνονται;  Σκοπός της εισήγησής μου είναι να διαμορφώσει μια βάση συζήτησης των τριών αυτών ερωτημάτων.

Το εμπειρικό πεδίο του θέματος είναι οι μεγάλοι ιστορικοί πολιτισμοί, των οποίων η περιγραφική θεώρηση μας λέει, πριν απ’ όλα, ότι: Όλοι έχουν αρχή και τέλος. Όλοι γνωρίζουν φάσεις ακμής και φάσεις παρακμής. Το δε τέλος τους συνδέεται κατά κανόνα με «βαθιά παρακμή».  Η περιγραφική αυτή εικόνα, για την πορεία του πολιτισμού, αποδίδει μια κωδωνόσχημη καμπύλη. Αληθεύει άραγε;

 

1.     Η συνεκδοχή Παρακμής και Μηδενισμού

Σύμφωνα με τις δύο κρατούσες στον σύγχρονο κόσμο αντιλήψεις, η κωδωνόσχημη απεικόνιση είναι παραπλανητική.

Για την πρώτη και κυρίαρχη άποψη, την «τεχνοσυστημική», το πρόβλημα είναι οι «κρίσεις», που βέβαια, αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά, δύνανται να εξελιχθούν σε ολοσχερή καταστροφή. Εκ των προτέρων όμως τίποτα δεν αποκλείει την «ορθή αντιμετώπιση» των κρίσεων. Και τούτο στο διηνεκές. Άρα για ποιά ακμή και παρακμή και ποιο τέλος μπορεί να γίνεται λόγος;

Σύμφωνα με τη δεύτερη και εναλλακτική της πρώτης άποψη, η ιστορία «δεν έχει νόημα». Είναι το θέατρο της τύχης και της ανάγκης, ή πιο κομψά της «ετερογονίας των σκοπών». Οι  λέξεις «αρχή» και «τέλος», «ακμή» και «παρακμή», είναι αυθαίρετες αξιολογικές-κανονιστικές προβολές.

Σύγχρονα ψέματα και αρχαίες αλήθειες. Για μια οντολογική αναθεώρηση της Δύσης*

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Ο δυτικός πολιτισμός βρίσκεται στους αντίποδες του ελληνικού πολιτισμού. Πράγμα που έχει δύο συνέπειες. Η πρώτη είναι ο αποκλεισμός του ελληνικού πολιτισμού. Το διαχρονικό Contra Errores Graecorum. Η δεύτερη συνέπεια είναι η  αδυναμία των Ελλήνων «να γίνουν κράτος» (“ευρωπαϊκού” τύπου εννοείται) –παρά τη σφοδρή τους επιθυμία.

Τη γνώση αυτή την οφείλουμε, πρωτίστως, στο έργο των Κώστα Παπαϊωάννου, Κορνήλιου Καστοριάδη και Κώστα Αξελού. Το οντολογικό κεκτημένο του έργου τους, τη γνώση της οντολογικής ασυμμετρίας δυτικού και ελληνικού πολιτισμού, την αναδεικνύει η κ. Μαγγιώρου στο ως άνω βιβλίο, προκειμένου να την κάνει πυξίδα πολιτικού προσανατολισμού. Στη βάση αυτή μας προσφέρει μια οντολογική ανάλυση της Δύσης απροσδόκητη, για μένα τουλάχιστο. Η οντολογική πολιτική ανάλυση συνιστά και την καινοτομία που εισάγει το βιβλίο στην πολιτική σκέψη. Η εφαρμογή της μάλιστα στα διάφορα κεφάλαια του βιβλίου, αποδεικνύει μια εντυπωσιακή ευρετικότητα. Είναι ένα από τα πολύ σπάνια εκείνα βιβλία, που εισάγουν τον αναγνώστη στον τρόπο του αληθινού πολιτικού σκέπτεσθαι. 

Στο κείμενο που ακολουθεί, θα αποδελτιώσω ορισμένα στοιχεία, α) για την οντολογική υποδομή του δυτικού πολιτισμού, β) για το οντολογικό ιστορικό του,  και γ) για τα σύγχρονη κοσμοϊστορικής σημασίας παλινωδία του.   

1. Η οντολογική υποδομή της Δύσης

Η θεμελίωση του πολιτισμικού πεδίου προϋποθέτει την παραδοχή μιας από τις εξής τρεις και μόνο οντολογικές επιλογές:

Α’. Δεν υπάρχει το Εγώ ως ον, υπάρχει μόνο το Εμείς, τα Άτομα είναι εφήμερα μέλη του. Λατινική επιλογή.

Β’. Μόνο τα Εγώ - Άτομα υπάρχουν.  Το Εμείς δεν είναι ον, αλλά επίφαση όντος, σύμβαση.Γερμανική επιλογή.

Γ’. Τόσο τα Άτομα όσο και το Εμείς συν-υπάρχουν, ως όντα     διαφορετικού επιπέδου. Ελληνική επιλογή.         

Ο γλωσσικός επιθετικός προσδιορισμός των τριών επιλογών δικαιολογείται από το γεγονός, ότι οι ευρωπαϊκοί λαοί που έχτισαν πολιτισμό πάνω σ’ αυτές, ήταν αντίστοιχα, λατινόφωνοι, γερμανόφωνοι και ελληνόφωνοι. Αλλά ας δούμε από πιο κοντά τον ουσιαστικό  προσδιορισμό των τριών επιλογών.        

α) Το λατινικό Εμείς

Θεόδωρος Ἰ. Ζιάκας, Τὸ ὀντολογικὸ ἐρώτημα στὸ πεδίο τῶν κοινωνικῶν σχέσεων*

Τὰ πάντα ρεῖ. Κάθε τι στὴ φύση καὶ στὴν κοινωνία, ὑπόκειται σὲ ἀκατά­παυστη τροπὴ καὶ ἀλλοίωση. Στὸ ποτάμι τοῦ Γίγνεσθαι εἶναι ἀδύνατο νὰ μπεῖς γιὰδεύτερη φορά. Πῶς μποροῦμε λοιπὸν νὰ μιλήσουμε γιὰ ὀντο­λογία καὶ μάλιστακοινωνική;

Ἔχουμε ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ τὴν ἐλεατικὴ θέαση τοῦ κόσμου: Ἡ ἀέναη τροπὴ καὶ ἀλλοίωση (τὸ ἠρακλείτειο γίγνεσθαι) ἀποτελοῦν ψευ­δαίσθηση. Τίποτα δὲν κινεῖται καὶ τίποτα δὲν ἀλλάζει. Ὁ κόσμος ἁπλῶς Εἶναι. Κι ἐδῶμοιάζει ἀδύνατο νὰ ὑπάρξει κοινωνικὴ ὀντολογία. Ὅλα εἶναι καλὰ καὶ αἰώνια θεμελιωμένα.

Ἡ κοινωνικὴ ὀντολογία τίθεται ὡς αἴτημα, πρόβλημα καὶ ἐπίτευγμα, μέσα σὲ ἕναν κόσμο μεικτό, ἕναν κόσμο συγχρόνωςἠρακλείτειο καὶ παρμενίδειο, ποὺ ὑπόκειται στὴν ἀλλαγή, ἀλλὰ ἔχει καὶ τὴ δυνατότητα τοῦ Εἶναι καὶ τὴν διεκδικεῖ.

Μιὰ πρώτη αἴσθηση τοῦ συναμφότερου Εἶναι καὶ Γίγνεσθαι, ἔχουμε στὸ προσωπικὸ ὑπαρξιακὸ πεδίο. Τὸ ὑποκείμενοἀπεχθάνεται τὸ ἀπόλυ­το Γίγνεσθαι, τὴν ἀπόλυτη τροπή, τὴν ἀλλαγὴ γιὰ τὴν ἀλλαγή, τὴν ἀλλαγὴ ποὺ δὲν ἔχει νόημα.Ἀπεχθάνεται ἐπίσης τὸ ἐλεατικὸ Εἶναι, τὴν ἀπόλυτη ἀκινησία καὶ στασιμότητα. Θέλει καὶ τὰ δύο συγχρόνως, κάτω ἀπὸ τὸπρίσμα τῆς ἐλευθερίας του: Ἂν θέλει νὰ εἶναι, νὰ εἶναι. Ἂν θέλει νὰ ἀλλάζει, νὰ ἀλλάζει − τόσο τὸν κόσμο ὅσο καὶ τὸν ἑαυτό του. Ἔχει μάλιστα τὴν παράξενη βεβαιότητα ὅτι δὲν εἶναι τρεπτὸ σὲ ὅλη του τὴν ἔκταση. Ὅτι στὸ «βάθος» του ὑπάρχει «κάτι» (ὁ «ἑαυτός» του;) ποὺ δὲν ἀλλάζει. Ποὺ εἶναι μοναδικό, ἀνεπανάληπτο καὶ ἀναλλοίωτο. Κάτι μέσῳ τοῦ ὁποίου μετέχει στὸ Εἶναι.

Θεόδωρος Ζιάκας, Ο μεταμοντέρνος γνωστικισμός

Η αναζήτηση εξόδου από το τέλμα του σύγχρονου μηδενισμού εκδηλώνεται κυρίως με τη μορφή του μεταμοντέρνου φουνταμενταλισμού και της λεγόμενης «νέας θρησκευτικής συνείδησης».

Η εμφάνιση του μεταμοντέρνου φουνταμενταλισμού τοποθετείται στη δεκαετία του ’60 και έκτοτε βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Το πρώτο κοινό χαρακτηριστικό των ποικίλων και εχθρικών μεταξύ τους φουνταμενταλιστικών ρευμάτων, είναι η διάγνωση ότι για όλα τα δεινά του σύγχρονου κόσμου φταίει η Νεωτερικότητα και ζητούν την αναθεμελίωση του πολιτισμού επί των δικών τους προνεωτερικών ανθρωπολογικών βάσεων. Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ο κολεκτιβισμός και η ενεργοποίηση των πιο απίθανων παραδοσιακών απαγορεύσεων και καθηκόντων, με σκοπό την πλήρη διαφοροποίηση-αποξένωση από το «διεφθαρμένο» νεωτερικό περιβάλλον (γενειάδες, κοτσιδάκια, μαντήλες, κλπ.).

Με τον φουνταμενταλισμό δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε εδώ, γιατί η διέξοδος που προτείνει είναι σαφώς κολεκτιβιστική-προνεωτερική. Με τη «νέα» όμως θρησκευτική συνείδηση πρέπει να προβληματιστούμε, γιατί μέσα απ’ αυτήν προβάλλουν αξιώσεις μετανεωτερικής διεξόδου.

1. Η «νέα θρησκευτική συνείδηση». 

Φορείς της λεγόμενης «νέας θρησκευτικής συνείδησης» είναι σήμερα στη Δύση εκατοντάδες νέες θρησκείες.

Οι απαρχές της «νέας θρησκευτικής συνείδησης» ανάγονται στα τέλη του 19ου αιώνα και συνδέονται με την εμφάνιση του μοντέρνου μηδενισμού. Από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα οι διάφορες τάσεις της γνωρίζουν μια πρωτοφανή άνθιση. Ξεκινούν από την Αμερική και διαχέονται στον υπόλοιπο κόσμο. Πολλές απ’ αυτές έχουν εισαχθεί και στην Ελλάδα έπειτα από τη Μεταπολίτευση. Η λίστα που συνέταξε ο μακαρίτης π. Αν. Αλεβιζόπουλος είναι ατελείωτη.

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Η ιδιοπροσωπεία του Ελληνικού Κοινοτισμού: 

Άμεση δημοκρατία, κοινότητα και ελληνικός ανθρωπολογικός τύπος 

Θεόδωρος Ζιάκας: Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα από το Αντίφωνο

Το βιβλίο αυτό διαπιστώνει ότι το σύστημα κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού, που προσφέρει το κείμενο της Ιλιάδας για τον κόσμο της Ιωνίας του 8ου π.Χ. αιώνα, παραμένει αξιόπιστο και για τον σύγχρονο δικό μας κόσμο. Το ίδιο διαπιστώνει και για το Ευαγγελικό κείμενο, ένα κείμενο τον 1ου και του 2ου αιώνα μ.Χ., όπως τουλάχιστον το προσέλαβαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας.

Αλλά πώς μπορούν οι κόσμοι των κειμένων αυτών να είναι και δικός μας κόσμος; Αυτό είναι το προκλητικό ερώτημα του βιβλίου.

Οι «κόσμοι» των δύο κειμένων είναι κοσμο-εικόνες, αντιλήψεις για τον κόσμο. Όχι ο ίδιος ο κόσμος. Οπότε, ή ο κόσμος είναι δεδομένος και ανεξάρτητος από τα κείμενα, ή είναι δημιούργημά τους.

 

Με άλλα λόγια: Ή υπάρχει μια στατική, αναλλοίωτη ανθρώπινη «φύση» και τα μεγάλα πολιτισμικά κείμενα μας λένε απλώς «τι είναι και πώς λειτουργεί», ή η εν λόγω «φύση μας» δεν είναι και τόσο «δεδομένη και αναλλοίωτη». Δηλαδή είναι κάτι που διαπλάθεται, με βάση ενυπάρχουσες ίσως δυνατότητες, οι οποίες όμως δεν ενεργοποιούνται από μόνες τους, αυτόματα, αλλά χρειάζονται ειδικές πολιτισμικές επεξεργασίες, κατευθυνόμενες από τη γνώση των δυνατοτήτων αυτών, δηλαδή από κάποια «μεγάλα κείμενα».

Π. Ήφαιστος: Για την διαδρομή του μοντερνισμού, των ιδεολογιών και του μεταμοντερνισμού τους Νέους Χρόνους

Με αφορμή το κείμενο του Γιώργου Καραμπελιά, το οποίο κατά τη γνώμη του "περιγράφει με συντομία όσο κανένα άλλο την νεοελληνική μεταπολιτευτική πολιτικοανθρωπολογία συνάμα κάνοντας αναφορές σε κάποιες ρίζες τάσεων και ρευμάτων", ο Π Ήφαιστος, Καθηγητής Πανεπιστημίου σχολιάζει:

Από την δική μου σκοπιά θεωρώ ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα –όχι μόνο για τους νεοέλληνες– είναι το (μοντερνιστικό) ιδεολογικό φαινόμενο όπως προσπάθησα να το περιγράψω στα κεφάλαια 4 και 5 του «Κοσμοθεωρία των Εθνών» και στην συνέχεια με συντομότερες παρεμβάσεις. Όλα τα μοντερνιστικά ιδεολογικά δόγματα –όπως σωστά λέει ο Κονδύλης είναι μορφικά πανομοιότυπα– εντάσσονται σε μια ιστορική αλληλουχία γεγονότων πολλά εκ των οποίων είναι και «ιστορικά πολιτικοπνευματικά ατυχήματα» με πρώτιστο την σχεδόν καθολική αντί-Αριστοτελική ροπή της μοντερνιστικής σκέψης (βασικά εξαρχής δεν τον ήξεραν και σε κάθε περίπτωση οι περισσότεροι λανθασμένοι τον θεώρησαν θεοκρατικό ενώ ισχύει το αντίθετο, είναι ανθρωποκεντρικός). Παραπέμπω αμέσως μετά σε κάποιες παρεμβάσεις όπου θίγεται το πώς γεννήθηκαν τα ιδεολογικά δόγματα.

Κονδύλης: ο δικός μας σκεπτικός στο λυκόφως του μοντερνισμού [1]

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας 

Η κατανάλωση έγινε αξία και οι αξίες έγιναν καταναλωτικά αγαθά.

Π. Κονδύλης

Ο Παναγιώτης Κονδύλης «αντιπαθούσε» τη φιλοσοφία δηλώνοντας «αυστηρά περιγραφικός». Δεν παύει ωστόσο να είναι φιλόσοφος, καθότι η γνωσιολογική πριμοδότηση της «αυστηρής περιγραφής» περιγράφει φιλοσοφική θέση. 

Η όποια φιλοσοφία της εποχής μας, είναι ομόλογη της ελληνιστικής με τις τρεις διάσημες σχολές της, τη Στωική, τη Σκεπτική και την Επικούρεια. Του Κονδύλη η φιλοσοφία τοποθετείται στη Σκεπτική σχολή, όχι μόνο λόγω του ομολογημένου «σκεπτικισμού» της, αλλά και της ταυτότητας σκοπού και μεθόδου. Ο σκοπός της, η «αξιολογική ελευθερία του επαΐοντος του περιθωρίου», συμπίπτει με την «εποχή» (αποχή - αταραξία) των αρχαίων σκεπτικών. Η δε μέθοδός της, το συστηματικό ξεποπούλιασμα των αντιμαχόμενων απόψεων, υπόκειται στη σκεπτική αρχή της «ισοσθένειας» των αντίπαλων λόγων.

Σε συνάφεια με τη θεώρηση του Κονδύλη ως σκεπτικού λέω να προσεγγίσω το έργο του με βάση την αρχαία σκεπτική οδηγία: Προσδιόρισε πρώτα τη «φύση» των απόψεων που εξετάζεις (από ποιο δηλαδή ιστορικό έδαφος «ξεφύτρωσαν»). Ξεκαθάρισε έπειτα τη δική σου «διάθεση» απέναντί τους. Και τέλος δες αν έχουν κάποια «χρησιμότητα». 

1.- Προκαταρκτικά

Το συγκλονιστικό συμβάν, που καθόρισε τη «φύση» της σκέψης του Κονδύλη, είναι η κατάρρευση της επαναστατικής ιδεολογίας που σάρωσε τον 20ο αιώνα. Δηλαδή του μαρξισμού.

Αφιέρωμα στον Ρενέ Ζιράρ ΜΕΡΟΣ ΙII Θρησκευτικά συμφραζόμενα Ευστοχίες και αστοχίες

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της αναφοράς μας στο έργο του Ζιράρ, θα σταθούμε στο βασικό -θρησκευτικής σημασίας- συμπέρασμά του για την ενικότητα του χριστιανισμού. Αλλά και σε ορισμένες άστοχες εξηγήσεις του, σχετικά με την απόσταση ανάμεσα στην ενικότητα--ταυτότητα του χριστιανισμού και στην εξομοιωτική με τις συμβατικές θρησκείες «παραφθορά» του μέσα στην ιστορία. Θα κλείσουμε δε με ορισμένα στοιχεία για τη χριστιανική προσέγγιση στην επιχειρησιακή όψη του κοινωνιο-οντολογικού προβλήματος. Που είναι «παραδόξως» πιο κοντά στο πρόβλημα απ’ όσο η φιλοσοφική και η επιστημονική. 

1. Η ενικότητα του χριστιανισμού

Αξιοποιώντας το εθνολογικό-μυθικό υλικό, μαζί και τα Ευαγγέλια, ο Ζιράρ συμπεραίνει, ότι ο χριστιανικός «μύθος» δεν είναι μύθος στην κυριολεξία, αφού αποδομεί κάθε μύθο. Ενώ εκείνοι ενοχοποιούν το θύμα, δικαιώνοντας τους θύτες, ο χριστιανικός «μύθος» κάνει ακριβώς το αντίθετο, αποκαλύπτει το μυστικό όλων των καταγωγικών μύθων της ανθρωπότητας: την αθωότητα του θύματος.