Κ.Π. Καβάφης «Εν εσπέρα»

Ευτελίζοντας τον Καβάφη στο Δημοτικό Σχολείο Ένα παράδειγμα της διαστρέβλωσης που βιώνει ο ποιητής εξαιτίας της ανεπάρκειας που κατατρέχει τους ειδικούς

Σαμσών Ρακάς

Υπάρχει ένα ποίημα του Καβάφη, από την ενότητα των αδημοσίευτών του, που δεν χαίρει εκτίμησης σχεδόν από κανέναν. Σπανίως το συναντάς στο πεδίο της καβαφικής έρευνας όλων των ποιοτήτων και γενικότερα είναι σαν να μην υπάρχει. Αν τύχει πάντως και του γίνει αναφορά, αυτό μάλλον θα συμβεί όχι για θετικούς λόγους. Για την ακρίβεια θα χρησιμεύσει ως ένα αντιπαράδειγμα, που θέλει να επιβεβαιώσει πως ο ποιητής έγραφε και μέτρια ποιήματα, και πως χρειάστηκε να εξελιχθεί για να αγγίξει το μεγαλείο (Δημήτρης Φύσσας, Είναι ο Καβάφης υπερεκτιμημένος; Athens Voice, 19.7.2013). Αψηφώντας το γεγονός πως το επιχείρημα δεν μπορεί να σταθεί, καθότι το συγκεκριμένο ποίημα είναι γραμμένο την περίοδο της εκτόξευσης του αλεξανδρινού (1917), αντιλαμβάνομαι την δυσκολία που υπάρχει ως προς την ανάλυση και κατανόηση ενός από τα πιο ριζοσπαστικά ποιήματά του, και προχωρώ ευθύς αμέσως στην παράθεσή του:

Σπίτι με Κήπον

Ήθελα νάχω ένα σπίτι εξοχικό
μ’ έναν πολύ μεγάλο κήπο – όχι τόσο
για τα λουλούδια, για τα δένδρα, και τες πρασινάδες
(βέβαια να βρίσκονται κι αυτά· είν’ ευμορφότατα)
αλλά για νάχω ζώα. Α νάχω ζώα!
Τουλάχιστον επτά γάτες – η δυο κατάμαυρες,
και δυο σαν χιόνι κάτασπρες, για την αντίθεσι.
Έναν σπουδαίο παπαγάλλο, να τον αγροικώ
να λέγει πράγματα μ’ έμφασι και πεποίθησιν
Από σκυλιά, πιστεύω τρία θα μ’ έφθαναν.
Θά ‘θελα και δυο άλογα (καλά είναι τ’ αλογάκια).
Κ’ εξ άπαντος τρία, τέσσαρα απ’ τ’ αξιόλογα
τα συμπαθητικά εκείνα ζώα, τα γαϊδούρια,
να κάθονται οκνά, να χαίροντ’ η κεφαλές των.

Εκ πρώτης όψεως, πράγματι, μοιάζει με ένα ποίημα τρυφερό, χωρίς ιδιαίτερο βάθος, που επιχειρεί να περιγράψει απλώς μια επιθυμία του συγγραφέα.  Ξεχνάμε όμως πως πρόκειται για ποίημα του Καβάφη ο οποίος ποτέ δεν έπιανε το μολύβι του για την χαρά της γραφής. Ποτέ δεν άρχιζε το γράψιμο  αν δεν διέθετε εκ των προτέρων μια κεντρική στόχευση στο μυαλό του. Λίγο υποψιασμένος αν είσαι με αυτά, το ποίημα σε καλεί να το διαβάσεις και να το ξαναδιαβάσεις έτσι ώστε να ξεκλειδώσεις τα ιδιαίτερα μηνύματά του. Ας τα δούμε, ξεκινώντας από το πρωταρχικό μας δεδομένο: ο Καβάφης απεχθάνεται την εξοχή. Του προκαλεί αφόρητη πλήξη. Αν είσαι κάτοχος αυτής της πασίγνωστης παραμέτρου, και ομολογομουμένης από τον ίδιο πολλάκις, όλα γίνονται πιο εύκολα στην αποκρυπτογράφηση. Καταλαβαίνεις από νωρίς, θέλω να πω, πως το ποίημα έχει μια διάθεση ειρωνική. Για να φτάσουμε, βέβαια, από την ειρωνεία στη ριζοσπαστικότητα, χρειαζόμαστε νοηματικά μια πολεμική και κριτική διάθεση εντός του κειμένου. Την κατέχει το ποίημα; Αν μη τι άλλο.

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ, "ΤΕΛΕΙΩΜΕΝΑ"

Κ.Π.Καβάφης - Ένας Γέρος

Επιμελείται ο Χρήστος Μαυρόπουλος Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά. Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνιασκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνιαπου είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά. Ξέρει που γέρασε πολύ· το νιώθει, το κοιτάζει.Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζεισαν χθες. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.

Κ.Π. Καβάφης «Απ'τες Εννιά»

Καβάφης - Περιμένοντας τους βαρβάρους

Ο Χρήστος Τσάγκας διαβάζει Καβάφη Περιμένοντας τους βαρβάρους -Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι; Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.

-Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μιά τέτοια απραξία; Τι κάθοντ' οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;

-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα. Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί; Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

-Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη, και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα. Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.

-Γιατί οι δυό μας ύπατοι κ' οι πραίτορες εβγήκαν σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες· γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους, και δαχτυλίδια με λαμπρά γυαλιστερά σμαράγδια· γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια μ' ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλισμένα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα· και τέτοια πράγματα θαμπόνουν τους βαρβάρους.

-Γιατί κ' οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα· κι αυτοί βαριούντ' ευφράδειες και δημηγορίες.

-Γιατί ν' αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία κ' η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που έγιναν).

Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ' οι πλατέες, κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

Γιατί ενύχτωσε κ' οι βάρβαροι δεν ήλθαν. Και μερικοί έφθασαν απ' τα σύνορα, και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.

Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μιά κάποια λύσις.

Κωνσταντίνος.Π.Καβάφης

Κ.Π. Καβάφης: Τρώες

από Ερανιστής

διαβάζει: Σαββίδης Γ. Π., K.Π. Kαβάφη, Ποιήματα, I, (1896-1918), Διόνυσος

Είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων·

είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.

Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι

παίρνουμ’ επάνω μας· κι αρχίζουμε

νάχουμε θάρρος και καλές ελπίδες.

Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά.

Ο Aχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας

βγαίνει και με φωνές μεγάλες μάς τρομάζει.—

Είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.

Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη

θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά,

κ’ έξω στεκόμεθα ν’ αγωνισθούμε.

Aλλ’ όταν η μεγάλη κρίσις έλθει,

η τόλμη κι η απόφασίς μας χάνονται·

ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει·

κι ολόγυρα απ’ τα τείχη τρέχουμε

ζητώντας να γλυτώσουμε με την φυγή.

Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία. Επάνω,

στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος.

Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κ’ αισθήματα.

Πικρά για μας ο Πρίαμος κ’ η Εκάβη κλαίνε.

Κωνσταντίνος Καβάφης (Αλεξάνδρεια, 29 Απριλίου 1863 (17 Απριλίου με το π.η.) – Αλεξάνδρεια, 29 Απριλίου 1933)

Κωνσταντίνος Καβάφης:"Ας φρόντιζαν" (1930).

Γι' αυτούς κι αυτές που περιφέρονται από ψηφοδέλτιο σε ψηφοδέλτιο των συστημικών κομμάτων, λέγοντας ανερυθρίαστα κάθε μέρα τα απολύτως αντίθετα από εκείνα που έλεγαν την μόλις προηγούμενη. Στην θέση του Ζαβίνα, του Γρυπτού και του Υρκανού, μπορείτε να βάλετε όποιο κόμμα σούπερ-μάρκετ του παρόντος θέλετε.

Κωνσταντίνος Καβάφης, "Ας φρόντιζαν" (1930) 

"Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.
Αυτή η μοιραία πόλις, η Αντιόχεια
όλα τα χρήματα μού τα φαγε:
αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.

Αλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.
Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος
(ξέρω και παραξέρω Αριστοτέλη, Πλάτωνα∙
τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).
Από στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,
κ’ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.
Είμαι μπασμένος καμπόσο και στα διοικητικά.
Στην Αλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι∙
κάπως γνωρίζω (κ’ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:
του Κακεργέτη βλέψεις και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα
ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,
την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω
να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Αυτή ειν’ ἡ πρόθεσίς μου.
Αν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους –
τούς ξέρουμε τούς προκομένους: να τα λέμε τώρα;
αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,
κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,
θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.
Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,
πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.

Κ’ ειν’ η συνείδησίς μου ήσυχη
για το αψήφιστο της εκλογής.
Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Αλλά, κατεστραμμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.
Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.
Ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί
να δημιουργούσαν έναν τέταρτο καλό.
Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν".

[1930]

Ιθάκη - Καβάφης

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,

να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,

αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι

που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·

να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,

και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·

σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.

Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, 

ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. 

Ιθάκη - Καβάφης (ανάλυση ποιήματος)

Η Πόλις -Κ. Καβάφης ... Τόσο επίκαιρο!

Η ΠΟΛΙΣ

Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.

Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·

κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.

Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες. 

Η Πόλις - Καβάφης (ανάλυση ποιήματος)

Τα τραγούδια του Πόντου και ο Καβάφης

Γιώργος Καραμπελιάς

28 Απριλίου 2019

Φέτος, το 2019, κλείνουν 100 χρόνια από την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, που κόστισε 353.000 καταγεγραμμένα θύματα και το ξερίζωμα, μετά από 2.800 χρόνια, του πιο αρχαίου ίσως, τμήματος του μικρασιατικού ελληνισμού. Η άρνηση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από τους εθνομηδενιστές ιστορικούς και πολιτικούς, καθίσταται ακόμα πιο σκανδαλώδης καθώς οι Έλληνες Πόντιοι αποτελούν σήμερα το κομμάτι του ελληνισμού με την ισχυρότερη εθνική συνείδηση.

Κι’ αυτό είναι συνδεδεμένο με μια σειρά από λόγους. Κατ’ αρχάς το γεγονός ότι ο ποντιακός ελληνισμός είχε πάντα μια ισχυρή συνοχή εξ αιτίας της γεωγραφίας και της ιστορίας του. Και κατά δεύτερο λόγο διότι κατά τον 20ό αιώνα βίωσε μια κυριολεκτική Οδύσσεια. Αρχικώς την γενοκτονία από τους κεμαλιστές, τον διωγμό από τη Μικρά Ασία, και την εγκατάσταση ενός μεγάλου αριθμού στη Μακεδονία όπου θα ακολουθήσει στην Κατοχή η σύγκρουση με τους Βουλγάρους. Στη Νότιο Ρωσία την ίδια στιγμή θα γνωρίσουν τους διωγμούς του Στάλιν και τον εκτοπισμό τους στην Κεντρική Ασία, από όπου θα επιστρέψουν επί Χρουστσόφ. Τέλος θα γνωρίσουν μια νέα προσφυγιά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης με την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.

Αυτοί οι διωγμοί και οι αγώνες σφυρηλάτησαν ένα πρωτοφανές αντιστασιακό ήθος πάνω σε μια ήδη πολύ ισχυρή εθνική ταυτότητα. Καθόλου τυχαία δε, οι Πόντιοι πρωτοστάτησαν, σε μεγάλο βαθμό, στις πρόσφατες κινητοποιήσεις ενάντια στη συμφωνία των Πρεσπών.
Έκφραση αυτής της ισχυρής ταυτότητας αποτελεί η ποντιακή κουλτούρα, και προπαντός οι χοροί και τα τραγούδια του Πόντου. Εδώ, λοιπόν, ως ένα ελάχιστο φόρο τιμής στην Ποντιακή γενοκτονία, θα αναφερθώ, συνοπτικά εξ ανάγκης, στο δημοτικό τραγούδι του Πόντου, που αποτυπώνει ανάγλυφα αυτό το ιδιαίτερο αντιστασιακό ήθος.

Τα τραγούδια του Πόντου και ο… Κωνσταντίνος Καβάφης

του Γιώργου Καραμπελιά

Φέτος, το 2019, κλείνουν 100 χρόνια από την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, που κόστισε 353.000 καταγεγραμμένα θύματα και το ξερίζωμα, μετά από 2.800 χρόνια, του πιο αρχαίου ίσως, τμήματος του μικρασιατικού ελληνισμού. Η άρνηση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από τους εθνομηδενιστές ιστορικούς και πολιτικούς, καθίσταται ακόμα πιο σκανδαλώδης καθώς οι Έλληνες Πόντιοι αποτελούν σήμερα  το κομμάτι του ελληνισμού με την ισχυρότερη εθνική συνείδηση. Κι’ αυτό είναι συνδεδεμένο με μια σειρά από λόγους. Κατ’ αρχάς το γεγονός ότι ο ποντιακός ελληνισμός είχε πάντα μια ισχυρή συνοχή εξ αιτίας της γεωγραφίας και της ιστορίας του. Και κατά δεύτερο λόγο διότι κατά τον 20ό αιώνα βίωσε μια κυριολεκτική Οδύσσεια. Αρχικώς την γενοκτονία από τους κεμαλιστές, τον διωγμό από τη Μικρά Ασία, και την  εγκατάσταση ενός μεγάλου αριθμού στη Μακεδονία όπου θα ακολουθήσει στην Κατοχή η σύγκρουση με τους Βουλγάρους.  Στη Νότιο Ρωσία την ίδια στιγμή θα γνωρίσουν τους διωγμούς του Στάλιν και τον εκτοπισμό τους στην Κεντρική Ασία, από όπου θα επιστρέψουν επί Χρουστσώφ. Τέλος θα γνωρίσουν μια νέα προσφυγιά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης με την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.

Αυτοί οι διωγμοί και οι αγώνες σφυρηλάτησαν ένα πρωτοφανές αντιστασιακό ήθος πάνω σε μια ήδη πολύ ισχυρή εθνική ταυτότητα. Καθόλου τυχαία δε, οι Πόντιοι πρωτοστάτησαν, σε μεγάλο βαθμό, στις πρόσφατες κινητοποιήσεις ενάντια στη συμφωνία των Πρεσπών.

Έκφραση αυτής της ισχυρής ταυτότητας αποτελεί η ποντιακή κουλτούρα, και προπαντός οι χοροί και τα τραγούδια του Πόντου. Εδώ,  λοιπόν, ως ένα ελάχιστο φόρο τιμής στην Ποντιακή γενοκτονία, θα αναφερθώ, συνοπτικά εξ ανάγκης, στο δημοτικό τραγούδι του Πόντου, που αποτυπώνει ανάγλυφα αυτό το ιδιαίτερο αντιστασιακό ήθος.

Κ.Π. Καβάφης: «Η Σατραπεία»

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης (Αλεξάνδρεια, 29 Απριλίου 1863 (17 Απριλίου με το π.η.) – Αλεξάνδρεια, 29 Απριλίου 1933) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της σύγχρονης εποχής.

«Η Σατραπεία»

διαβάζει: Φασουλής Σταμάτης, Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα [βιβλίο και cd], Εκδόσεις Καστανιώτη, 2005.

Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος

για τα ωραία και μεγάλα έργα

η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα

ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται·

να σ’ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες,

και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες.

Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις,

(η μέρα που αφέθηκες κ’ ενδίδεις),

και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα,

και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη

που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του,

και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια.

Και συ τα δέχεσαι με απελπισία

αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.

Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει·

τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,

τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε·

την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους.

Aυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Aρταξέρξης,

αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία·

και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.

Καβάφης - Επέστρεφε

Επέστρεφε 

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,

αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—

όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,

κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,

κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται... 

*1912

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) 

Επέστρεφε (ανάγνωση)

(διαβάζει: Θεοχαράκης Βασίλης, Ο Βασίλης Θεοχαράκης απαγγέλλει Καβάφη, 2001)

Επέστρεφε (ανάγνωση)

(διαβάζει: Μοσχίδης Γιώργος, Ο Γιώργος Μοσχίδης διαβάζει Κωνσταντίνο Καβάφη, Κώστα Καρυωτάκη, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Κώστα Χατζόπουλο,Λόγου Χάριν: Αρχείο Ηχογραφήσεων Λόγου 2007)

Επέστρεφε (ανάγνωση)

(διαβάζει: Σαββίδης Γ. Π., K.Π. Kαβάφη, Ποιήματα, I, (1896-1918), Διόνυσος)

Επέστρεφε (ανάγνωση)

(διαβάζει: Σουλιώτης Μίμης, Ανέκδοτη ηχογράφηση, Αθήνα 2002)

Κωνσταντίνος Καβάφης «Τα Παράθυρα»

Τα Παράθυρα

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ για  νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.— Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω. Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία. Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

ΕΔΩ: Τα Παράθυρα (ανάγνωση)

(διαβάζει: Σουλιώτης Μίμης, Ανέκδοτη ηχογράφηση, Αθήνα 2002)

 Ο ίδιος ο Καβάφης γράφει για τα Παράθυρα, τα εξής:

«Αι δυσκολίαι της ζωής. Τα καημένα συμβεβηκότα κ’ αι συνήθεια σχηματίζουν ένα σκότος ηθικόν (τες σκοτεινές κάμαρες), το οποίον προσπαθούμε να φωτίσουμε αναζητούντες αίτια και αρχάς (τα παράθυρα). Κι αποτυγχάνομεν, διότι τα αίτια μένουν κρυμμένα ένεκα της παρελεύσεως πολλού χρόνου και της μεσολαβήσεως πολλών περιστάσεων, αι δε αρχαί, εφαρμοζόμεναι εις τα παρόντα πράγματα, εις τα παρελθόντα, κ’ εις τας υποσχέσεις τα οποίας τα παρόντα δημιουργούν δια το μέλλον, φαίνονται πότε αντιφατικαί και πότε ακατάλληλοι. Κάποτε δε δύναταί τις να υποθέση ότι είναι καλύτερο ότι η έρευνα, κυρίως η περί τα αίτια, μένει ανεπιτυχής, διότι επιτυγχάνουσα ήθελεν ίσως δείξει πλείστα σφάλματα και πλείστην, αναγκαστικήν, αλλ’ ανυπόφορον εν τω μεγάλω φωτί, ασχημίαν και απρέπειαν».

ποίηση: Κ.Π. Καβάφης

μουσική-ερμηνεία: Ελεάνα Τσεσμελή

"Τά παράθυρα", ποίημα τοῦ Καβάφη, ἀπαγγελία Λό Σκόκκο.

Ένα από τα κορυφαία ποιήματα του Καβάφη σχετικά με τον εγκλωβισμό που χαρακτηρίζει τη ζωή πολλών ανθρώπων και φυσικά τη δική του. Μια ζωή μοναξιάς και θλίψης, με την αίσθηση του ανικανοποίητου να ταλανίζει τον ποιητή, που αναζητά με επιμονή τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτό το σημείο. Τα παράθυρα συμβολίζουν τις αναζητούμενες από τον ποιητή αιτίες για την κατάσταση που έχει περιέλθει η ζωή του. Τα παράθυρα είναι συνδυασμένα με την έννοια του φωτός κι αυτό που επιθυμεί ο ποιητής είναι να φωτίσει τα σκοτεινά σημεία της ζωής του, για να μπορέσει να κατανοήσει πώς έφτασε στο σημείο να βιώνει στη ζωή του πλείστους περιορισμούς και καταπιέσεις.

Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933) - Επέστρεφε

Επέστρεφε

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,

αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—

όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,

κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,

κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,

όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται...

* * *

Για νάρθουν

Ένα κερί αρκεί. Το φως του το αμυδρό

αρμόζει πιο καλά, θάναι πιο συμπαθές

σαν έρθουν της Aγάπης, σαν έρθουν η Σκιές.

Ένα κερί αρκεί. Η κάμαρη απόψι

να μη έχει φως πολύ. Μέσα στην ρέμβην όλως

και την υποβολή, και με το λίγο φως —

μέσα στην ρέμβην έτσι θα οραματισθώ

για νάρθουν της Aγάπης, για νάρθουν η Σκιές.

---

Στην Eκκλησία

Στην Eκκλησία

Την εκκλησίαν αγαπώ — τα εξαπτέρυγά της, τ’ ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της, τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της. Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησία των Γραικών· με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες, μες τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες, τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό — λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό — ο νους μου πηαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας, στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Στην Εκκλησία (ανάγνωση)

(διαβάζει: Σουλιώτης Μίμης, Ανέκδοτη ηχογράφηση, Αθήνα 2002)

Ο Παναγιώτης Κονδύλης για τη συρρίκνωση της ελληνικής γλώσσας και της ποίησης…

Αντιγράφουμε από το βιβλίου του Παναγιώτη Κονδύλη: «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού»(Θεμέλιο, Αθήνα, 1991): 

«Όπως και να έχει, η τέτοια είσοδος του μεταμοντερνισμού στις ελληνικές συνθήκες αποτελεί την ολοκλήρωση, και εν μέρει την κορύφωση, της κρίσης όλων των θεμελιωδών δεδομένων της ελληνικής εθνικής ζωής. Η εκποίηση του έθνους με την υλική έννοια θα συνοδευτεί κι από την πλήρη πνευματική του στειρότητα, αν η μεταμοντέρνα σύμφυρση των πάντων με τα πάντα πραγματωθεί αποκλειστικά ως σύμφυρση μεταξύ κακοχωνεμένων δάνειων στοιχείων και αν η φθορά των ελληνικών ή εν πάση περιπτώσει, εξελληνισμένων ιδεολογημάτων καταλήξει συν τοις άλλοις σε συρρίκνωση ή εργαλειοποίηση της γλώσσας τέτοια, ώστε να μην μπορεί πια να παραχθεί στον νεοελληνικό χώρο το μόνο προϊόν που- ακριβώς χάρη στη μοναδική δυναμική μιας πολυστρώματης και παμπάλαιας γλώσσας – που έχει παραχθεί ως τώρα σε υψηλή ποιότητα: η ποίηση.

Απέναντι, σε όλα αυτά τα φαινόμενα, μπορεί κανείς να δοκιμάζει οδύνη, νιώθοντας μετέωρος και δίχως εθνικές ρίζες, ή μπορεί και να τα θεωρεί ασήμαντα, πιστεύοντας ότι πατρίδα του ανθρώπου, προπαντός σήμερα, είναι ο κόσμος και ότι την τροφή που δεν μπορεί να τους δώσει ο ένας τόπος του την παρέχει ένας άλλος. Οποιαδήποτε προσωπική στάση κι αν επιλέξει ο καθένας, γεγονός είναι ότι η νεοελληνική γλώσσα, έτσι όπως την γνωρίσαμε τα τελευταία διακόσια χρόνια, κλείνει τον κύκλο της. Ασφαλώς τα τραγικά και κωμικά της επεισόδια δεν τελείωσαν ακόμη, όμως χάνεται η ενότητα της προβληματικής της και ο ειδοποιός της χαρακτήρας. Η Ελλάδα εντάσσεται σε πολύ χαμηλή θέση στο σύστημα του διεθνούς καταμερισμού της υλικής και πνευματικής εργασίας».

Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου· ποιητού εν Kομμαγηνή· 595 μ.X.- Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.
Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα·
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.—
Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε —για λίγο— να μη νοιώθεται η πληγή.