Oχι με τη γλώσσα της θρησκείας

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχουν δύο «τρόποι» (ή «στάσεις» ή «οπτικές») για να αντιμετωπίζει ο άνθρωπος την πραγματικότητα – να την αντιλαμβάνεται, να την κατανοεί, να την εκδέχεται. Eίναι η χρήση και η σχέση.

O τρόπος της χρήσης προτάσσει και αξιολογεί το έχειν: την ωφελιμότητα, την αποτελεσματικότητα, το δέον. Γεννάει την Hθική, ταυτίζει την ποιότητα ή τις «αξίες» με τη συμπεριφορά. O τρόπος της σχέσης προτάσσει και αξιολογεί το είναι: τη γνησιότητα ή την παραφθορά, την πληρότητα ή τη στέρηση. Γεννάει αθλήματα αυθυπέρβασης: τον έρωτα, την Tέχνη, τη μεταφυσική απορία.

O ανθρώπινος βίος, ατομικός και συλλογικός, είναι, κατά κανόνα, μια σύγκραση - μείξη των δύο «τρόπων», «στάσεων», «οπτικών». Tα ποσοστά προτεραιότητας του ενός ή του άλλου «τρόπου» (η αποκλειστικότητα μάλλον αποκλείεται) διαφοροποιούν κλιμακούμενη την ιδιαιτερότητα κάθε συλλογικής συμβίωσης, διαμορφώνουν «παραδείγματα» πολιτισμού και «επίπεδα» καλλιέργειας.

H εμπειρική παρατήρηση και η σπουδή της Iστορίας μάλλον συνηγορούν στην πιστοποίηση ότι η προτεραιότητα των απαιτήσεων χρήσης και ωφελιμότητας (άρα συμπεριφορικών αξιολογήσεων και κανονιστικών διατάξεων) διαμορφώνουν ατομοκεντρικά μοντέλα συλλογικότητας. Eνώ η προτεραιότητα αναζήτησης του αληθούς (της υπαρκτικής γνησιότητας και πληρότητας), μοντέλα κοινωνιοκεντρικών προτεραιοτήτων. H εξήγηση μοιάζει λογική: O ατομοκεντρισμός φανερώνει δέσμευση στον πρωτογονισμό των ενστικτωδών ενορμήσεων, κυρίαρχη την ανάγκη κατασφάλισης (αυτοσυντήρησης - κυριαρχίας - ηδονής) του εγωτικού υποκειμένου, άρα πρωτεύουσα τη χρησιμότητα - ωφελιμότητα. O κοινωνιοκεντρισμός, αντίθετα, δηλώνει δυναμική ελευθερίας από το ένστικτο, προτεραιότητα της αυθυπέρβασης, της μετοχής, της προσφοράς, της αμοιβαιότητας.

ΠΕΡΙ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Κωνσταντίνος Χολέβας

Τεράστια προσβολή σε όσους κατά καιρούς αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση, ίδρυση και επιβίωση του έθνους

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, μιλώντας για την αναθεώρηση του Συντάγματος, δήλωσε ότι πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικώς ο ουδετερόθρησκος χαρακτήρας του κράτους. Πιστεύω ότι, αν γίνει αυτό, θα πρόκειται για μία τεράστα προσβολή σε όσους κατά καιρούς αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση, ίδρυση και επιβίωση της νεότερης Ελλάδας. Οι αγωνιστές της ελληνικής ελευθερίας ήσαν συνειδητοί ορθόδοξοι χριστιανοί και όχι ουδετερόθρησκοι.

Το 1821 οδήγησε στην ίδρυση κράτους, διότι «πρώτα είπαμε υπέρ Πίστεως και ύστερα υπέρ Πατρίδος», όπως σαφώς τονίζει στους μαθητές της Αθήνας ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η επίκληση της Αγίας Τριάδος τίθεται στο Προοίμιο των πρώτων Συνταγμάτων του Αγώνος από τις Εθνικές Συνελεύσεις, οι οποίες συνόψιζαν και αποκρυστάλλωναν το φρόνημα των αγωνιζόμενων ορθοδόξων χριστιανών κατά των αλλόθρησκων Τούρκων.

Η Γ' Εθνοσυνέλευσις διακηρύσσει το 1827: «Ως Χριστιανοί ούτε ήτο ούτε είναι δυνατόν να πειθαρχήσωμεν δεσποζόμενοι από τους θρησκομανείς Μωμεθανούς, οι οποίοι κατεξέσχιζον και κατεπάτουν τας ιεράς εικόνας, κατεδάφιζον τους ιερούς ναούς... Πολεμούμεν προς τους εχθρούς του Κυρίου μας»!

Στη Συνέλευση του 1843-1844, η οποία συνέταξε το πρώτο Σύνταγμα επί Οθωνος, ο ήρωας Στρατηγός Μακρυγιάννης δίνει μάχη κατά των παρεμβάσεων των ξένων πρεσβειών και επιτυγχάνει την ψήφιση διατάξεως που όριζε ότι ο διάδοχος του θρόνου θα είναι πάντοτε ορθόδοξος χριστιανός. Γράφει σχετικά στα «Οράματα και Θάματα»: «Από τη φιλονικία την πολλή λέγει ο (Ανδρέας) Μεταξάς να το βάλλομεν εις τον ψήφον. Του λέγω αυτουνού και όσοι ήταν σύμφωνοι, θρησκεία δεν βάνομεν εις τον ψήφον. Ορθόδοξοι χριστιανοί να κομματιαστούμεν, δυτικοί και ανατολικοί, ότι σήμερον πεθαίνομεν όλοι, τους λέγω εδώ μέσα. Τότε, χωρίς να την βάλλομεν εις τον ψήφον. έγινε παμψηφεί».

Φιλοσοφία και Θρησκεία*

Σωτήρης Γουνελάς

«Κάθε βαθύς φιλόσοφος διαθέτει ένα ‘κρυφό μυστικό’, το οποίο προσπαθεί να το καταστήσει ρητό, όμως πάντοτε μένει στα υποθέματα της φιλοσοφίας του ένα κατάλοιπο άρρητο» (Άπαντα, τ.5, Φιλοσοφία και θρησκεία, σ. 422).

Αντιγράφω από ‘Τον φωτισμό του ανθρώπου’ (Χρήστου Μαλεβίτση, Άπαντα, τ.7, σ. 391-392) για να το σχολιάσω.

«ο αρχαϊκός άνθρωπος δεν είναι αμαρτωλός, είναι μιασμένος από την επαφή του με τα ακάθαρτα του κόσμου. Γι’ αυτό ζητάει να καθαριστεί με μέσα μαγικά. Ο θεός είναι δύναμη κοσμική και το μόνο που λέγει στον άνθρωπο είναι τι απεργάζονται οι δυνάμεις του κόσμου, που είναι κρυφές για τον άνθρωπο και φανερές για το θεό.  Σε αυτές τις δυνάμεις υπακούει και ο ίδιος ο θεός. Η μοίρα υπέρκειται των θεών. Αυτός είναι ο παγανισμός. Ο κόσμος του μύθου».

Δεν είναι δύσκολο νομίζω να ισχυριστούμε ότι ο Χ.Μ. φροντίζει να αποσαφηνίζει τις αλήθειες σε μια διαχρονία, αν το πω έτσι, από την αρχέγονη όψη του κόσμου μέχρι την εντελώς πρόσφατη. Μας μιλά εδώ για τον αρχαϊκό άνθρωπο κάνοντας την πολύ ουσιαστική διάκριση ότι, δεν είναι ‘αμαρτωλός’ αλλά είναι ‘μιασμένος’, γιατί ο άνθρωπος αυτός, όντας μέσα στον κόσμο-φύση που δεν έχει για τους αρχαίους δημιουργηθεί ‘εκ του μηδενός’- που σημαίνει, όχι ότι την δημιουργεί το μηδέν, αλλά ότι την δημιουργεί Θεός ελεύθερος από ανάγκες, υποχρεώσεις, Μοίρα, Νόμο κλπ.- αλλά είναι και αυτός μέσα στον Κόσμο, είναι μέρος της συμπαντικής Τάξης και Αρμονίας, όχι εκτεθειμένος με τον τρόπο που είναι ο άνθρωπος στις δυνάμεις του κακού. Ο αρχαϊκός αυτός άνθρωπος πιστεύει σε θείες δυνάμεις που κάπως μαγικά ενεργούν μέσα στον Κόσμο και μπορούν με αυτή τους την ενέργεια να τον λυτρώσουν από το Κακό. Γι’ αυτό καταφεύγει στους καθαρμούς χρησιμοποιώντας τα φυσικά στοιχεία και κυρίως το νερό και τη φωτιά. 

Διαφωτισμός: η τελευταία θρησκοληψία

Αντώνης Ανδρουλιδάκης

Μια παρέα ξένων, κάπου στο Ρέθυμνο, αναζητούν μια διεύθυνση χαμένοι κάπου στα στενά σοκάκια της παλιάς πόλης. Σταματούν αιφνιδιαστικά μιαν ήσυχη γυναίκα και τη ρωτούν: «από δώ καλά πάμε;». «Μα πού θέλετε να πάτε;», τους ρωτά εκείνη με τη σειρά της. Οι επισκέπτες κοιτιούνται μεταξύ τους απορημένοι, ώσπου κάποιος αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να της εξηγήσει ό,τι δεν ξέρουν που θέλουν να πάνε. Και η γυναίκα ολοκληρώνει την απάντηση της με το διπλό (υπαινικτικό) μήνυμα: «...Ε δεν πάτε καλά!».

Ίσως το παραπάνω παιχνιδιάρικο μότο που χρησιμοποιούμε για εισαγωγή σε τούτο το άρθρο, να μοιάζει κάπως παράταιρο ή και άσχετο με το κατ’ εξοχήν Λογικό θέμα που επιχειρούμε να πραγματευτούμε. Αλλά είναι όντως έτσι;

Αυτό που εννοούμε συνήθως όταν μιλάμε για τον «Διαφωτισμό» δεν γίνεται αντιληπτό από όλους με τον ίδιο τρόπο. Όμως, αν ήταν να δώσουμε έναν γενικό ορισμό, θα μπορούσαμε να πούμε ό,τι πρόκειται για μια πνευματική κίνηση που έχει τις ρίζες της κάπου στον 18^ο αιώνα και οδήγησε σε μια ριζική αλλαγή του τρόπου που οι άνθρωποι στον Δυτικό κόσμο, (Δυτική Ευρώπη και Βόρεια Αμερική) κατανοούν τον ρόλο, τη σημασία αλλά και το περιεχόμενο της Λογικής. 

Πιο απλά, ο Ορθός Λόγος κατέλαβε μια (την) υψηλότερη θέση στο αξιακό σύστημα της δυτικής κοσμοαντίληψης, αντικαθιστώντας (και καταδικάζοντας) την πίστη ως βάση για την κατανόηση της πραγματικότητας. ‘Ισως δεν υπάρχει καλύτερος ορισμός απ’ αυτόν που δίνει ο ίδιος Immanuel Kant (1784) στο δοκίμιο του «Τι είναι Διαφωτισμός». «Ο Διαφωτισμός, λέει, είναι η ανάδυση του ανθρώπου από την ανωριμότητα. Όπου, ανωριμότητα είναι η ανικανότητα του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει την ατομική του κατανόηση δίχως την καθοδήγηση κάποιου άλλου».

Για τον Kant, Διαφωτισμός είναι η ικανότητα και το θάρρος να σκέφτεται κανείς για τον εαυτό του, αντιστεκόμενος στην παράδοση, στις συμβατικές συνήθειες και στις αυθεντίες ως πηγές της σοφίας και της γνώσης. Ποιός θα μπορούσε, σήμερα, να έχει αντίρρηση; Θάνατος στα στερεότυπα και στις αυθεντίες, θα ήταν το σύνθημα!

Στην ιδρυτική θέσμιση του Διαφωτισμού, ενυπάρχει η αντίληψη ότι η πραγματικότητα μπορεί να είναι κατανοητή από την ανθρώπινη διάνοια, ακριβώς επειδή το άτομο είναι επαρκώς διανοητικά εξοπλισμένο, ώστε να κρίνει και να αποφασίζει τα του εαυτού του...Τα του «εαυτό της», θα μας προκύψει λίγο αργότερα.

Απροϋπόθετες απαλλαγές στα Θρησκευτικά; – του Σταύρου Γιαγκάζογλου

1. Το δικαίωμα της απαλλαγής

Το άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος προβλέπει την καλλιέργεια και ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών στη δημόσια εκπαίδευση. Επειδή, όμως, σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 1, «Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη» και «Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη…», για τη θρησκευτική αγωγή προβλέπονται απαλλαγές και εξαιρέσεις, όταν ορισμένοι μαθητές ή οι κηδεμόνες τους το αιτούνται. Η θρησκευτική ελευθερία, η οποία αποτελεί συνταγματική επιταγή αλλά και όρο του Ν. 1566, διασφαλίζεται στη δημόσια εκπαίδευση με τη γνώση και τον διάλογο. Κι αυτό γιατί συχνά η έλλειψη γνώσης υπονομεύει τη θρησκευτική ελευθερία, καθώς καθιστά τον απληροφόρητο για το εν γένει θρησκευτικό φαινόμενο μαθητή ευάλωτο σε θρησκευτική παραπλάνηση. Ωστόσο, οι γονείς έχουν το δικαίωμα να εξασφαλίζουν για τα παιδιά τους μόρφωση και εκπαίδευση, η οποία να συμφωνεί με τις δικές τους θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις (Προσθ. Πρωτ. 1, αρθρ. 2 ΕΣΔΑ).

Ο «Πάμπλο» (Μιχάλης Ράπτης) για την Θρησκεία

Αυγούστου 29, 2014 από seisaxthiablog

Στην αρχή μιας νέας ιστορικής εποχής, ύστερα από την κατάρρευση του Ανατολικού χώρου, και την εκ βάθρων αναδόμηση του Κόσμου από τις νέες δυνάμεις που απέκτησε με την συλλογική της γνώση η Ανθρωπότητα στον τομέα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, βρισκόμαστε μπροστά στην έξαρση εθνικών, θρησκευτικών ολοκληρωτικού χαρακτήρα φανατισμών. Επισημαίνουν μία γενικότερη στροφή προς διευρυνόμενη βαρβαρότητα.

Οι θρησκευτικοί φανατισμοί με προεξέχοντα αυτή την στιγμή τον λεγόμενο «Ισλαμικό φονταμενταλισμό», παρουσιάστηκαν πολλές φορές στην ιστορία όλων των Θρησκειών, σε περιόδους κοινωνικών κρίσεων, που απόρρεαν από μαζική εξαθλίωση και απελπισία ευρέων λαϊκών στρωμάτων. Κάθε παροξυσμός εθνικός ή θρησκευτικός, είναι εκδήλωση βαθύτερης κοινωνικής κρίσης, χωρίς άμεση διέξοδο.

Οι πολέμιοι των Χριστουγέννων

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο του εμπορικού κέντρου Rockefeller στη Νέα Υόρκη. 

Πολλοί Αμερικανοί αναφέρονται πλέον σε αυτό λέγοντας «Το δέντρο», αποφεύγοντας τη χρήση της λέξης «χριστουγεννιάτικο» (Πηγή: ΑΡ/ JULΙΕ JΑCΟΒSΟΝ)

Γιατί πολλοί Αμερικανοί προτείνουν να χρησιμοποιείται ο ουδέτερος όρος «γιορτές»

Τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ έγιναν προσπάθειες απαλοιφής του όρου «Χριστούγεννα» και ήδη αρκετά καταστήματα χρησιμοποιούν τον όρο «γιορτές». Οι «εχθροί» των χριστουγεννιάτικων όρων προβάλλουν την προάσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς θεωρούν ότι ίσως ενοχλούνται οι πιστοί άλλων θρησκειών.

«Γιορτές», «χειμώνας», «Χmas». Ιδού ορισμένα ονόματα με τα οποία προτιμούν να αναφέρονται στην εορταστική περίοδο που κορυφώνεται στις 25 Δεκεμβρίου οι ορκισμένοι εχθροί των Χριστουγέννων. Αυτοί που επικαλούνται, μεταξύ άλλων, την προάσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας και απαιτούν να πάψουν επιτέλους τα Χριστούγεννα να... καταδυναστεύουν το τέλος κάθε έτους. 

Ουκ επ’άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος

                                                      Γ. Σ. Πρεβελάκης

Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μέσα σε ένα κλίμα δυτικής ευφορίας, το άρθρο του Samuel Huntington το 1993 για την "Σύγκρουση των Πολιτισμών", δηλαδή την σύγκρουση των θρησκειών, προκάλεσε βίαιες αντιδράσεις από το ακαδημαϊκό κατεστημένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Ακολούθησαν οι πόλεμοι στα Βαλκάνια και, κυρίως, η επίθεση στους διδύμους πύργους· η δυτική αισιοδοξία περιορίστηκε, καθώς εμφανίστηκαν ερωτήματα και αμφιβολίες.

Ο Huntington και η θεωρία του εξακολουθούν να βάλλονται –προς εξορκισμόν ; Μετά είκοσι έτη, ο κόσμος τείνει να διαμορφωθεί κατά τις προβλέψεις του. Από τον Καύκασο ώς τον Νείλο, από τις ερήμους της βόρειας Αφρικής ώς τις κεντρο-ασιατικές στέππες, εξαπλώνεται ένα κύμα θρησκευτικής έξαρσης, το οποίο καθορίζει την πολιτική ατζέντα επαναστάσεων και αντεπαναστάσεων.

Νίκος Λυγερός: Επιστήμη και Θρησκεία (ΒΙΝΤΕΟ)

 

inShare

Την Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013 η Ένωση Ελλήνων Φυσικών (Ε.Ε.Φ) και η Εταιρεία Μελέτης των Σχέσεων Επιστήμης και Θρησκείας (Ε.ΜΕ.Σ.Ε.Θ) διοργάνωσαν εκδήλωση-εσπερίδα με θέμα:
«Επιστήμη και Θρησκεία: Από τις θεωρίες και τα δόγματα στον άνθρωπο».
Ο Νίκος Λυγερός μίλησε για το θέμα και απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού τονίζοντας ιδιαίτερα τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και αναφέρθηκε στις παρέες, στις ομάδες, στην ανακάλυψη και την αποκάλυψη του Θεού.