Η επανάσταση των «φασαίων»

Του Στάθη Καλύβα

Το 1965 εκδίδεται στη Γαλλία ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Ο τίτλος του είναι φαινομενικά απλός: «Τα πράγματα» και ο υπότιτλός του, ασυνήθιστος για μυθιστόρημα: «Μια ιστορία της δεκαετίας ’60». Ο συγγραφέας του, Ζορζ Περέκ, χρησιμοποιεί τη φόρμα του μυθιστορήματος για να περιγράψει την εμφάνιση ενός νέου ανθρωπότυπου, που θα αποκαλούσαμε σήμερα «φασαίους». Ο χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται ειρωνικά και υποτιμητικά για να περιγράψει ιδίως νέα άτομα που επιδιώκουν να περνιούνται ως εναλλακτικά και πολύ προχωρημένα, ενώ στην πραγματικότητα είναι εντελώς συμβατικά.

Πρωταγωνιστεί ένα νεαρό ζευγάρι, ο Ζερόμ και η Συλβί. Εργάζονται σε μια εταιρεία δημοσκοπήσεων και έρευνας αγοράς. Σχεδόν κάθε τι επάνω τους αντιπροσωπεύει κάτι νέο για την εποχή, σε ρήξη με το παρελθόν: οι προτιμήσεις τους, ο τρόπος ζωής τους, το επάγγελμά τους, οι επιδιώξεις τους, οι αξίες τους.

Τους ενδιαφέρει να κατακτήσουν μια ποιότητα ζωής που βασίζεται πρωταρχικά στην αισθητικοποίηση των κάθε λογής δραστηριοτήτων που αναλαμβάνουν, αλλά και των αντικειμένων της καθημερινότητάς τους που αποκτούν μια ιδιαίτερη αξία, νοηματοδοτώντας τον βίο τους.


Η ζωή τους απαιτεί οικονομική άνεση, αλλά όχι πλούτο. Κυριαρχεί η αποστροφή των πάσης φύσεως δεσμεύσεων, είτε αυτές είναι επαγγελματικές είτε οικογενειακές. Στόχος δεν είναι η συσσώρευση πλούτου, αλλά η κατάκτηση της απόλαυσης μέσω μιας ευχάριστης ζωής που νοηματοδοτείται κυρίως μέσα από την ατομική αυτονομία και την καλλιέργεια της ατομικής επιθυμίας και αισθητικής.


Ο Περέκ περιγράφει τους πρωταγωνιστές του με την απόσταση ενός εντομολόγου και τους αντιμετωπίζει με ειρωνεία, επισημαίνοντας την άγνοια που έχουν για τη φούσκα μέσα στην οποία ζουν και αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα στα οποία αναπόφευκτα εμπλέκονται: οι επιλογές τους από ένα σημείο και πέρα αποδεικνύονται αδιέξοδες καθώς οι πόροι τους δεν επαρκούν, οδηγώντας τους σε επίπονους συμβιβασμούς, ενώ το κυνήγι της συλλογής αντικειμένων και εμπειριών στο οποίο επιδίδονται κάποια στιγμή τους απογοητεύει.


Εντέλει, ο τρόπος ζωής τους τούς αφήνει ανικανοποίητους, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι εναλλακτικές επιλογές γίνονται πιο επιθυμητές. Συμβιβάζονται και το βιβλίο κλείνει με μια πικρή αίσθηση.


Στην Ελλάδα η έννοια του «φασαίου» είναι πολύ πιο επιφανειακή, κυρίως γιατί η οικονομία μας είναι πολύ πιο ρηχή. Οι Ελληνες «φασαίοι» διαθέτουν πολύ πιο περιορισμένους πόρους, πιθανότατα ζουν ακόμη με τους γονείς τους, ενώ η αισθητική τους είναι πιο περιορισμένη, πρωτόγονη και μιμητική.


Το φαινόμενο όμως έχει διευρυνθεί, ενώ το Διαδίκτυο έχει συμβάλει στην εκθετική του ανάπτυξη. Πρόσφατα, το μυθιστόρημα του Ιταλού Βιντσέντζο Λατρόνικο («Η Τελειότητα», εκδόσεις Loggia, μετάφραση Δήμητρας Λότση) επικαιροποιεί με επιτυχία το βιβλίο του Περέκ, μεταφέροντάς το στις μέρες μας. Πρωταγωνιστεί ένα νεαρό ζευγάρι Ιταλών, η Αννα και ο Τομ.


Εχουν μεγαλώσει παράλληλα με το Διαδίκτυο, ασχολούνται επαγγελματικά με τις γραφιστικές τέχνες και τον σχεδιασμό ιστοσελίδων, βιοπορίζονται με ανεξάρτητη εργασία δουλεύοντας από το σπίτι και κάποια στιγμή επιλέγουν να μετακομίσουν στο Βερολίνο, όπου επιδίδονται στη συλλογή εμπειριών και αντικειμένων που χαρακτηρίζει τον συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Ο Λατρόνικο αντιμετωπίζει τους χαρακτήρες του με μεγαλύτερη συμπάθεια από ό,τι ο Περέκ τους δικούς του, αλλά και αυτός αναδεικνύει τις αντιφάσεις, τα αδιέξοδα και τις ειρωνείες αυτού του τρόπου ζωής, ιδιαίτερα την αφέλεια και την αυτοαναφορικότητά του.


Αυτό που όμως έχει σημασία είναι ότι η «Τελειότητα» έρχεται να μας θυμίσει πως η εμφάνιση της νέας αυτής κοινωνικής ομάδας δεν υπήρξε μια ιδιαίτερη στιγμή περιορισμένης εμβελείας της δεκαετίας του ’60.


Αντιθέτως, πρόκειται για ένα φαινόμενο που παρά τις τοπικές διαφοροποιήσεις και αντιφάσεις του, έχει αποκτήσει παγκόσμιες διαστάσεις και αντίστοιχη βαρύτητα. Αφορά μια δομική μετατόπιση της αντίληψης του πώς αξίζει να ζει κανείς και συνιστά μια πραγματική κοινωνική επανάσταση με βαθιές συνέπειες.

ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ-PEREC GEORGES

Παρουσίαση

Σ' αυτό το τόσο απλό και στρωτό αφήγημα, που θα άξιζε να υπογραμμίσουμε τη βαθιά πρωτοτυπία του, ο George Perec προσπαθεί, κι είναι ο πρώτος που το κάνει με τέτοια αυστηρότητα, να θέσει στην υπηρεσία ενός μυθιστορηματικού εγχειρήματος, τα μαθήματα της κοινωνιολογικής ανάλυσης. Μας περιγράφει την καθημερινή ζωή ενός σημερινού νεαρού ταξιδιού που προέρχεται από τις μεσαίες τάξεις, την ιδέα που αυτοί οι νέοι άνθρωποι έχουν σχηματίσει για την ευτυχία, τις αιτίες για τις οποίες αυτή η ευτυχία τους είναι απρόσιτη - γιατί είναι συνδεδεμένη με τα πράγματα απ' τα οποία την αποκτά κανείς, είναι η υποδούλωση στα πράγματα. "Γιατί πιστεύω ότι υπάρχει, θα πει ο George Perec, μεταξύ των πραγμάτων του σύγχρονου κόσμου και της ευτυχίας, μια καταναγκαστική σχέση.
Ο πλούτος του πολιτισμού μας κάνει εφικτό ένα είδος ευτυχίας: μ' αυτή την έννοια μπορούμε να μιλάμε για μια ευτυχία τύπου Ορλύ, για παχές μοκέτες, για μια σημερινή μορφή της ευτυχίας που, απ' ότι πιστεύω, για να είναι κανείς ευτυχισμένος απαιτεί να είναι απόλυτα μοντέρνος. Αυτοί που φαντάστηκαν ότι καταδικάζω την καταναλωτική κοινωνία, πραγματικά δεν κατάλαβαν τίποτα από το βιβλίο μου. Ωστόσο, αυτή η ευτυχία παραμένει μια δυνατότητα, γιατί στην καπιταλιστική μας κοινωνία τα πράγματα που μας υπόσχονται δεν μας τα οφείλουν κι απαραίτητα". (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Η τελειότητα\ LATRONICO VINCENZO

ΠαρουσίασηΌλοι θα ήθελαν τη ζωή της Άννας και του Τομ. Ένα νεαρό ζευγάρι ψηφιακών νομάδων ζει το όνειρό του στο Βερολίνο, σε ένα φωτεινό διαμέρισμα γεμάτο φυτά και αντικείμενα ντιζάιν. Η καθημερινότητά τους περιστρέφεται γύρω από το εκλεπτυσμένο φαγητό, την προοδευτική πολιτική ατζέντα, τον σεξουαλικό πειραματισμό και τα ατελείωτα πάρτι. Η ιδανική συνθήκη, κοινή για μια ολόκληρη γενιά, που ζει και ανασαίνει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Σταδιακά, η τελειότητα αποδεικνύεται μονότονη και οι ισορροπίες τους εύθραυστες. Οι φίλοι τους επιστρέφουν στην πατρίδα, κάνουν παιδιά, ωριμάζουν. Ο ακτιβισμός τους, τόσο άρτιος επιφανειακά, πρακτικά περιορίζεται στο να μποϊκοτάρουν το Uber, να αφήνουν φιλοδώρημα σε μετρητά ή να μην τρώνε τόνο. Η ζωή τους, πίσω από τα άψογα φωτογραφικά καρέ που οι ίδιοι δημιουργούν, αρχίζει να μοιάζει με χρυσό κλουβί. Η Άννα και ο Τομ προχωρούν σε ολοένα και πιο ριζοσπαστικά βήματα, αναζητώντας την αυθεντικότητα και τον σκοπό που διαρκώς ξεγλιστρούν μέσα από τα χέρια τους.
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΠΗΓΗ:https://www.facebook.com/share/p/1EpXwsDmBQ/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com