Η Διαφορά της Λογικής και γενικά του Λόγου (=λογική σκέψη+γλώσσα) από τον Ορθολογισμό.

Νικόλαος Λάος

Η Διαφορά της Λογικής και γενικά του Λόγου (=λογική σκέψη+γλώσσα) από τον Ορθολογισμό.

 Ορθολογισμός σημαίνει το εξής: εφόσον αποδεχθείτε ένα σύστημα πεποιθήσεων, ύστερα, εφόσον είστε ορθολογικά υποκείμενα, πρέπει να σκέπτεστε, να συμπεριφέρεστε και να δράτε με τρόπους που είναι συνεπείς προς (συμφωνούν με) το θεμελιώδες σύστημα πεποιθήσεών σας. Για παράδειγμα, αν πιστεύετε ότι εκτελώντας έναν μαγικό τελετουργικό χορό, μπορείτε να προκαλέσετε βροχή, τότε, σε περιόδους ανομβρίας, είναι ορθολογικό να εκτελέσετε αυτό το μαγικό τυπικό για να βρέξει. Με άλλα λόγια, ορθολογισμός σημαίνει ότι κάποιος είναι συνεπής προς τις θεμελιώδεις προκείμενες προτάσεις της κουλτούρας που υιοθετεί. 

Λογική είναι η επιστήμη της ορθής σκέψης και υπάρχουν διάφορες λογικές, αριστοτελικές (βασισμένες στον νόμο του αποκλειομένου τρίτου) και μη-αριστοτελικές (στις οποίες έχει αρθεί ο νόμος του αποκλειομένου τρίτου).

Οι κρίσεις του 1929 και του 2008 έδειξαν ξεκάθαρα ότι η φιλελεύθερη αφήγηση της "μαγικής πίπας" δεν χάρισε στην ανθρωπότητα ευημερία και ευτυχία αλλά μόνο δυστυχία, φτώχεια και αποπροσανατολισμό.

Απέναντι σε ένα τέτοιο όραμα, και εκτός από τις οικονομικές κρίσεις, υπήρξαν και συνειδητές ενστάσεις. Μεταξύ των πολλών, θα αναφέρω εκείνη του Serge Latouche, ο οποίος, στον τόμο του Le Défi de Minerve: Rationalité occidentale et raison méditerranéenne, αφού προτείνει εκ νέου τη διάκριση μεταξύ ορθολογισμού και λογικής, παρουσιάζει αρκετές περιπτώσεις που εκφράζουν το κοινό αίσθημα των αρχαίων σοφών και αντιτίθενται στον ορθολογισμό του κέρδους και της οικονομικής ανάπτυξης. 

Νίτσε: Λόγος και επιθυμία

από

 Δημήτρης Γ. Ιωάννου

 -

8 Φεβρουαρίου 2022

1

195

Ο Νίτσε, αυτός ο προφήτης του μεταμοντερνισμού, υπήρξε εχθρός του «λόγου» – και γενικότερα, η σημερινή φιλοσοφία κυριαρχείται από ρεύματα που καταγγέλλουν τον «λογοκεντρισμό» και την «φαλλοκρατία»  του. Ο Νίτσε θεωρούσε παράλληλα τον λόγο ως πατέρα της μεταφυσικής, καθώς ο Πλάτων, ο πρώτος μεγάλος μεταφυσικός, στήριξε την θεωρία του των Ιδεών ακριβώς πάνω στον «λόγο». Και η μεταφυσική έγινε αιτία να τυρρανηθεί η Δύση για   χιλιετίες. Η κυρίαρχη εργαλειακή (= ο λόγος σαν εργαλείο αποδομεί την πολυπλοκότητα του κόσμου) ορθολογικότητα μετέτρεψε τον κόσμο σε ένα απλό μέσο για την επιβίωση, σε απλό υποχείριο της αυτοσυντήρησης, του στέρησε την γεμάτη μυστήριο ομορφιά. Μην μπορώντας όμως να επιτύχει στο έργο του ο λόγος, οδήγησε στην πραγματικότητα εαυτόν στην αυτοαναίρεση και τον πολιτισμό στην βαρβαρότητα. 

Με μεγαλύτερη σφοδρότητα από την περίπτωση του Πλάτωνα, του πρώτου μεταφυσικού, επιτίθεται ο Νίτσε στους μοντέρνους και τον «νεωτερικό Λόγο» τους, ο οποίος φενακίζει, εξαπατά τη σύγχρονη συνείδηση, προσφέροντάς της δήθεν ακράδαντες «αλήθειες», αδιαφιλονίκητες κανονιστικές αρχές και πλασματικούς βιοκοσμικούς στόχους. «Η κριτική διενεργείται ως γενεαλογική μέθοδος η οποία αποδομεί τις αξιώσεις ισχύος του εργαλειακού Λόγου, καταδεικνύοντας τον εξουσιαστικό και αυτοκαταστροφικό του χαρακτήρα», λέγει κάποιος σύγχρονος μελετητής (Χ. Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου, «Το τραγικό, η τραγωδία και ο φιλόσοφος», Αθήνα 1986, σελ. 51).

Από τον Lord Bygone.

Σε αφθονία τα σχόλια αριστερών που γαλουχήθηκαν στα πανεπιστήμια και στις οργανώσεις της εποχής της παγκοσμιοποίησης. Της εποχής της αποδόμησης κάθε εμποδίου της (εθνών, λαών, πολιτισμών) ως ύψιστου καθήκοντος, ως τελικού κι αυτονόητου σκοπού της ύπαρξης του ανθρώπου στο "πλανητικό χωριό" που όλα τα αλέθει, αρκεί ο κιμάς να πουλιέται σε καλή τιμή.

Με κείμενα σε σύγχυση, βαριά και σκοτεινά, με εξεζητημένη χρήση λατινικών φράσεων και τέτοια πράματα, καταλήγουν με τη μελαγχολική χαιρεκακία του υπερ-εγκεφάλου στο ότι το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος επιταχύνει το ράγισμα του περιβόητου "αυγού του φιδιού". Αυτού του ξόανου κάτω απ' το οποίο βολεύεται και απολογείται η τέτοια αριστερά, για να έχει νόημα η αυτοπεριορισμένη ύπαρξή της. Και που άμα δεν φύγει απ' τον ίσκιο του, άμα δεν ανοίξει το μυαλό και την καρδιά της, άμα δεν αφουγκραστεί την "πλέμπα" που θέλει να "εξυψώσει" (πού; και με ποια εξουσιοδότηση; κάποιου διδακτορικού;), σωστά θα κατηγορηθεί πιο πολύ απ' όλους για τέτοια συλλογικά πισωγυρίσματα.

Ορθολογικότητα και συναίσθημα

Του Χάρη Ναξάκη*

Στο μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη ένας ερυθρόμορφος αμφορέας των αρχών του 4ουαι. π.χ. αναπαριστά την ιστορική χειραψία Διόνυσου και Απόλλωνα στους Δελφούς. Γιατί όμως οι έλληνες των ιστορικών χρόνων (5ος και 4ος αιώνας) έβαλαν τον Διόνυσο να συμφιλιωθεί με τον Απόλλωνα; Τι θα μπορούσαν μαζί να κουβεντιάσουν το διονυσιακό πρότυπο (Νίτσε), δηλαδή  τα ένστικτα, το συναίσθημα, το πάθος για χορό και μουσική, η έκσταση του εδώ και τώρα, με το απολλώνιο ιδεώδες του ορθού λόγου, της υπολογιστικής σκέψης, του κάλλους, των υψηλών ιδανικών; Τίποτα θα πουν οι ορθολογιστές, οι φωταδιστές της προόδου. Και όμως πολλά, γιατί και τα δύο είναι στοιχεία της ανθρώπινης ταυτότητας.

Ο διαφωτισμός στην φιλελεύθερη ή στην αριστερή εκδοχή, το δόγμα της πνευματοκρατίας και της  λογοκρατίας, στην προσπάθεια του να επιβάλει τον ανθρωπολογικό μύθο ότι ο άνθρωπος ξέκοψε από την αποπνικτική για τον ατομοκεντρισμό φύση, εφεύρε το ορθολογικό άτομο πού το καθοδηγεί ο απαλλαγμένος από το συναίσθημα, τις συγκινήσεις και τα ένστικτα λόγος και το οποίο είναι δημιουργός ενός πολιτισμού πού ενσαρκώνει την οριστική νίκη του πνεύματος επί της ζωώδους φύσης. Η λογική μάλιστα, σύμφωνα με το καρτεσιανό διυστικό μοντέλο ενός αποχωρισμένου από το σώμα νου, είναι συνώνυμη του πνεύματος και το συναίσθημα του σώματος.

Να γκρεμίσουμε την Αριστερά του Διαφωτισμού (και άλλα στερεότυπα…)

Σήμερα έκανα μια ανάρτηση στον προσωπικό μου λογαριασμό στο Facebook με αφορμή την είδηση για την οργανική κατανομή 178 ιερέων, η οποία ήταν η εξής:

“Παιδιά αυτο το επιχείρημα “προσέλαβε 178 παπάδες αντί γιατρούς ο ΣΥΡΙΖΑ” τα σπάει. Ειναι βγαλμένο απο όλες τις σωστες παραδόσεις τις Αριστεράς. Την επόμενη φορά μην ξεχάσετε το “οι μετανάστες ρίχνουν τα μεροκάματα”…. ‪#‎αντικληρικαλισμος_από_τα_Lidl‬“

Πέραν του προβοκατόρικου λόγου (που έτσι κι αλλιώς μπορεί κανείς εύκολα να μου καταλογήσει) και παρόλο που δε ανάλυσα καν τον χυδαίο λαϊκισμό που περιβάλλει τον μέσο αριστερό τρόπο σκέψης όταν πρόκειται για τέτοιες ειδήσεις, θα σταθώ σε κάτι που μου έκανε όντως εντύπωση. Δυο τρεις φίλοι-ες, σπουδαίοι επιστήμονες και αριστεροί άνθρωποι, κάτω από την ανάρτηση αυτή είπαν το ίδιο επιχείρημα:

Η Αριστερά είναι παιδί του Διαφωτισμού (και με μια παραλλαγή ότι “η Αριστερά είναι με τον Διαφωτισμό”). Αυτό πραγματικά με εντυπωσίασε γιατί το ξανασυνάντησα πρόσφατα στο άρθρο του Ραφαήλ Παπαδόπουλου, στο οποίο και απάντησα. Έτσι λοιπόν, με ανάλαφρη διάθεση και με λίγες κλασικές παραπομπές, σκέφτηκα να αποδομήσω αυτό το απαράδεκτο στερεότυπο και κάπως να συμβάλλω λίγο και στον γενικό προβληματισμό της εποχής που είναι “τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε”.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ:  Qu’est-ce que c’est…

ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΩΝ

(Σαβ. 23/5/15 - 18:30)
Του ΘΩΜΑ ΜΑΥΡΟΦΙΔΗ*

«Σοκ και δέος» φαίνεται να χαρακτηρίζουν την κυβέρνηση, μπροστά στην επιμονή των δανειστών να επιμένουν στο λάθος τους. Και δεν επιμένουν απλώς: αρνούνται οποιαδήποτε συζήτηση, οποιαδήποτε αλλαγή, οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτό που ξεκίνησε μια ανοιξιάτικη μέρα στο Καστελόριζο. Το γεγονός ότι οι διάσημοι «δείκτες της οικονομίας» τους διαψεύδουν, δεν έχει καμία σημασία. Ο ασθενής πεθαίνει, αλλά, απλώς, το φάρμακο δεν είναι αρκετό, χρειάζεται μεγαλύτερη δόση (λένε…).

Οι μονότονες επικλήσεις του Γιάνη Βαρουφάκη στον «ορθό λόγο που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη», έχουν αρχίσει να αποκτούν χροιά κακόγουστου αστείου. Κανείς ορθολογισμός δεν φαίνεται να χαρακτηρίζει την άλλη πλευρά· ή μήπως, λείπει ο ορθολογισμός από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ; Αλλιώς: υπάρχει ένας, ενιαίος ορθολογισμός; Ένας μόνο τρόπος ορθής σκέψης; Αυτό που κάποιοι κοινωνικοί επιστήμονες ονομάζουν «διϋποκειμενικότητα», ότι δηλαδή, εσύ κι εγώ μοιραζόμαστε μια κοινή εικόνα του πώς είναι ο κόσμος, υπάρχει; Γιατί, αν δεν υπάρχει, αν είναι απλώς ένα βολικό εφεύρημα, τότε μπορεί να παραπλανήσει και να οδηγήσει στην καταστροφή όποιον το πιστεύει. Κι αυτή μπορεί να είναι η τύχη του ΣΥΡΙΖΑ, αν – παρά τις επανειλημμένες διαψεύσεις – συνεχίζει να επιμένει στο σενάριο που έστησε μετά το 2012.

Η Εύθραυστη Αγιότητα της Νεωτερικής Επιθυμίας

Nίκος Μαυρίδης

Ποια είναι η ταυτότητα του σύγχρονου, μετανεωτερικού, μεταβιομηχανικού πολιτισμού της Ευρώπης; Παρατηρείται πληθύς βιβλίων, παραστάσεων, ταινιών, εκθέσεων ζωγραφικής και πολιτισμικών προϊόντων σε υπερπληθωριστικό βαθμό, χωρίς παρά ταύτα να προκύπτει μία πολιτισμική συνισταμένη. Και ακριβώς επί της ελλείψεως αυτής της συνισταμένης, θα επιχειρηματολογούσε ο μεταμοντέρνος διανοούμενος, εδράζεται η πολιτισμική ταυτότητα του σύγχρονου μας πολιτισμού. 

Ο λυμφατικός, πλέον, ορθολογιστής ασφαλώς διαφωνεί, αλλά καταλαβαίνει ότι τόσο ο ορθολογισμός όσο και ο διαφωτισμός αποτελούν παρελθόν, ΄΄παράδοση΄΄ μέσα στο σώμα της σύγχρονης ιστορίας. Επιλέγει λοιπόν το μη χείρον ως βέλτιστον. Αν επιμείνει στον διαχωρισμό του από τον μετανεωτερικό άνθρωπο θα συγκαταλεχθεί στις δυνάμεις του παρελθόντος, ήγουν θα πρέπει να συζήσει με τον βδελυρό αντίπαλό του, την χριστιανική μεταφυσική. Διασώζοντας λοιπόν τον εαυτό του στην ορθολογική επιστημονική ευρηματικότητα της τεχνολογίας συντάσσεται εξ ανάγκης με τις μεταμοντέρνες πολιτιστικές προεκτάσεις του ΄΄νέου γενναίου κόσμου΄΄. 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

του Ζήση Παπαδημητρίου

Από την Οικουμενικότητα του Διαφωτισμού στα Μεταμοντέρνα Αδιέξοδα:

Αναζητώντας το Μίτο του Ορθού Λόγου

Η συζήτηση για το μεταμοντέρνο άρχισε ουσιαστικά στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και συνδέεται άμεσα με την κρίση του συ­στήματος αξιών της νεωτερικότητας. Τόσο οι συντηρητικές όσο και οι «προοδευτικές» παραλλαγές του μεταμοντέρνου εκφράζουν κατά την άποψή μου την απογοήτευση της αστικής διανόησης για τη διάψευση των επαγγελιών του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Αποτελούν, όπως πολύ σωστά έχει επισημανθεί, «φιλοσοφίες του συμβιβασμού», καθώς «θεωρούν αδύνατη ή και απίθανη την αλλαγή του κόσμου», με το πρόσχημα ότι η κριτική αδυνατεί να επηρεάσει τις εξελίξεις στον πλανήτη μας «επικροτώντας έτσι την ισχύουσα τάξη πραγμάτων, το status quο»l. Αμφισβητώντας την αποδεικτική ισχύ του ορθού Λόγου, οι θε­ωρητικοί του μεταμοντέρνου διατείνονται πως η κατανόηση της πολυπλοκότητας των σύγχρονων κοινωνιών προϋποθέτει τη χειραφέτηση της σκέψης από τα ορθολογικά αξιώματα της νεωτερικότητας2.Ενδεικτική ως προς τη στάση αυτή είναι η περίπτωση του Γάλλου θεωρητικού του μεταμοντερνισμού Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ3.

Αλογοκρατία

(Ελεύθερος Σκοπευτής, Επενδυτής, 25/10/2013)

«Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος». Η φράση με την οποία ο Ιωάννης ανοίγει το ευαγγέλιό του ηγεμόνευσε για πολλούς μετά Χριστόν αιώνες στη Δύση. Εξέφρασε τον θρίαμβο της θεο-λογοκρατίας και τη συντριβή της αρχαιοελληνικής λογοκρατίας, όπου λόγος ήταν ο κοινός ή ο σύνθετος νους, το μέτρο του κόσμου ή τουλάχιστον το μέτρο αντίληψης του κόσμου. Η μεσολάβηση του θεού καπέλωσε και τον κοινό και τον σύνθετο νου. Ο Λόγος έγινε και φόβος και παρηγοριά για όσα φρικτά περίμεναν τις δύσμοιρες ανθρώπινες υπάρξεις, μέχρι που ήρθαν οι ανθρωπιστές και λίγο μετά οι διαφωτιστές (ομολογώ ότι μ’ έχει πιάσει κάποια εμμονή με τον διαφωτισμό, αλλά τόσο πίσω μάς έχει οδηγήσει ο νεο-σκοταδισμός) κι αποκατέστησαν την κυριαρχία του Ορθού Λόγου. Ο ορθολογισμός τους άλλαξε πολλά στη ζωή των ανθρώπων, τουλάχιστον στη Δύση, και έσπασε το μονοπώλιο του ανορθολογισμού, ο οποίος εδώ και τέσσερις αιώνες σε γενικές γραμμές περιθωριοποιείται. Ζούμε στην εποχή του ορθολογισμού και ουδείς διανοείται να διακηρύξει ότι οποιαδήποτε πολιτική απόφαση, οικονομική επιλογή ή διοικητική πράξη είναι προϊόν θείας επιφοίτησης, προφητείας ή ονειρικής αποκάλυψης, χωρίς να τον πάρουν στο ψιλό. Ακόμη κι όταν εισηγείται τα πιο ανορθολογικά πράγματα.

Το μνημόνιο, αίφνης, και οι εξ αυτού εκπορευόμενες κυβερνητικές αποφάσεις και συνέπειες προβάλλονται ως η πεμπτουσία του ορθολογισμού. Σε βαθμό ώστε ακόμη και τα πιο παράλογα αποτελέσματά τους να αποκαλούνται «εξορθολογισμός». Ως εξορθολογισμός προβλήθηκε η ισοπεδωτική μείωση μισθών και συντάξεων, αλλά ο ορθολογισμός των εξορθολογιστών αποφεύγει να σχολιάσει τη λογική συνάφεια ανάμεσα στη μείωση αυτή και την καταστροφική ύφεση που προκάλεσαν. Όπως αδυνατούν, επίσης, να εξηγήσουν ορθολογικά πώς είναι δυνατό να προκύψει ανάκαμψη μέσω της καταναλωτικής εξουθένωσης, πώς δηλαδή μπορεί να προκύψει αύξηση εισοδήματος μέσω της μείωσής του.