Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 4 Αυγούστου 2023

Ο οπτικός πολιτισμός του Αντρέι Ταρκόφσκυ



από Κώστας Καμαριάρης


O Kώστας Καμαριάρης μας μυεί στην φιλμογραφία του Ρώσσου δημιουργού μέσα από τις ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Εξετάζει το έργο του Ταρκόφσκυ με βάση την οπτική κουλτούρα που περιβάλλει τον ίδιο και τις ταινίες του. Αναλύει τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται στις σκηνές του σκηνοθέτη και εξηγεί για το πώς λειτουργούν ως κάτι περισσότερο από απλές εικόνες, αλλά μάλλον ως μεταφορές βαθύτερου νοήματος.

Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2022

Ἡ πλήρης πραγματικότητα τῆς πνευματικότητας «ΑΝΤΡΕΪ ΡΟΥΜΠΛΙΩΦ»

από France Farago




Στὸ φεστιβὰλ τῶν Καννῶν τοῦ 1983, σὲ μιὰ τηλεοπτικὴ συζήτηση ποὺ ὀργάνωσε ἡ Ἀντέννα 2, ὁ Ταρκόφσκυ, ἐξομολογούμενος τὴ δυσφορία του μπροστὰ σ’ αὐτὴν τὴν πληθωρικὴ καὶ θορυβώδη ἐκδήλωση, ἐντόπιζε τὸ σύγχρονο κακό: τὸ χάος ἀνάμεσα στὴν ὑλικὴ πρόοδο καὶ στὴν ἀπουσία ἢ τὴ φτώχεια πνευματικῆς ζωῆς στὸ σύγχρονο ἄνθρωπο. Σ’ αὐτὴ τὴν ἔλλειψη ἔρχεται νὰ ἐγγραφεῖ ἡ χρήση ποὺ κάνει τῆς ἕβδομης τέχνης σὰν τῆς μυστικῆς ματιᾶς ποὺ ἐξευρενεῖ τὸ ἀόρατο. Προορισμένη νὰ μαντεύει καὶ νὰ αἰσθάνεται, νὰ προϋποθέτει τὴν ὑπεραισθητὴ παρουσία τοῦ Εἶναι, τοῦ Θεοῦ: αὐτὸ εἶναι τὸ ἔργο ποὺ ἀποδίδει στὴν τέχνη του, αὐτὸν τὸν προορισμὸ ἐπικαλεῖται. Ἔτσι δὲν ξαφνιαζόμαστε ποὺ τὸν βλέπουμε νὰ ἐφαρμόζει μὲσα στὴν ἀπουσία σύγχρονων εἰδώλων μιὰ τέχνη εἰκονικὴ μὲ σκοπὸ νὰ ἀποκαταστήσει τὴν ἀληθινὴ Εἰκόνα, γλώσσα ἀνυπόφορη στὸν ἐπίσημο ὑλισμὸ τῆς χώρας του ποὺ ἐξηγεῖ εὔκολα τὴ λογοκρισία ποὺ ἔπληξε τὸν Ἀντρέι Ρουμπλιώφ. Ἔτσι πρέπει νὰ διαβάσουμε τὰ ἔργα του –και ὁ «Stalker» δὲν εἶναι τὸ λιγότερο σπουδαῖο– σὰν μεσολαβήσεις, δρόμους ποὺ προσφέρονται σὰν ἐλπίδα.

Πορεία μέσα στὸ διάστημα καὶ πορεία μέσα στὸ χρόνο: ἔτσι μοιάζουν οἱ δυναμικὲς συντεταγμένες μιᾶς ἐσωτερικῆς πορείας, ὅπου μέσα ἀπὸ ὀκτὼ πίνακες ποὺ χρονολογοῦνται μὲ αὐξανόμενη πρόοδο, παρακολουθοῦμε τὶς περιπλανήσεις ἑνὸς μοναχοῦ ζωγράφου εἰκόνων, τοῦ Ἀντρέι Ρουμπλιώφ, στὴ μέση ἑνὸς ὑστερομεσαιωνικοῦ κόσμου ὅπου τὸ κακὸ καὶ ἡ κόλαση θυμίζουν τὴν κάθαρση τῆς σιωπῆς γιὰ νὰ ξαναβροῦμε, πέρα ἀπ’ τὸ πνεῦμα τῆς μετάνοιας, τὸν Λόγο ποὺ πάλι ἐνσαρκώνεται, ζωὴ ποὺ ἀποκαθίσταται στὴ δημιουργική της δύναμη. Φορέας μιᾶς ἀληθινῆς ὀντολογίας τοῦ φωτός, ποὺ ἀναλύεται στοὺς διαλόγους πάνω στὴ ζωγραφική, χῶρος τῆς ὁρατῆς ἐκδήλωσης τοῦ φωτὸς καὶ τῆς ἀόρατης οὐσίας τῶν πραγμάτων, πιὸ ἀρχαϊκὸς ἀκόμα ἀπὸ τὸν προφανῆ χριστιανισμὸ τοῦ ὁποίου εἶναι ὁ κήρυκας (ἴσως μὲ τὸ τέχνασμα τῆς στενῆς συγγένειας ἀνάμεσα στὴν αἰσθητικὴ τοῦ Ρουμπλιὼφ καὶ ἐκείνη τοῦ Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτη, ἂν καὶ ἤδη τὰ λόγια τοῦ Θεοφάνη τοῦ Ἕλληνα εἶναι διαποτισμένα ἀπὸ πλατωνικὲς ἀναμνήσεις), ὁ «Ἀντρέι Ρουμπλιὼφ» μοῦ φαίνεται ὅτι εἶναι στὴν πιὸ πλήρη ἔννοια τοῦ ὅρου ἔργο ἀποκατάστασης: ὀντολογικῆς ἀποκατάστασης ἑνὸς ἔκπτωτου κόσμου, ἀποκατάστασης τῶν δυνάμεων τῆς ἁρμονίας, τῆς ὁμόνοιας καὶ τῆς καλωσύνης ποὺ σταθερὰ ἐμπαίζονται ἀπ’ τὶς δυνάμεις τῆς καταστροφῆς, τοῦ κακοῦ καὶ τοῦ θανάτου.

Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 2021

Περί κινηματογράφου και περί Ταρκόφσκυ

Eικονολογική Θεώρηση του Κινηματογράφου

0

Ποια νομίζετε ότι είναι η θέση του Ταρκόφσκυ στην ιστορία του σύγχρονου κινηματογράφου;

Αν και δεν είμαι ειδικός, νομίζω ότι ο Ταρκόφσκυ κατέχει μια ιδιάζουσα θέση. Μέσα στο σύγχρονο κινηματογράφο, όπου το υπαρξιακό πρόβλημα του ανθρώπου και τα ψυχολογικά προβλήματα και όλη η ψυχολογία του βάθους τίθενται με οξύτητα, ο Ταρκόφσκυ, ο οποίος έχει και τα δύο αυτά στοιχεία (και την ψυχολογία του βάθους και τον υπαρξισμό), προσφέρει ένα ιδιαίτερο στοιχείο. Το ότι δεν τα αφήνει όλα αυτά αυτόνομα αλλά, μέσα από μια σουρρεαλιστική, υπερπραγματική διάσταση που διαπνέει το έργο του, τα χρησιμοποιεί σαν μέσα για να μεταφερθούμε σε μιαν άλλη αντίληψη των πραγμάτων, σε έναν άλλο τρόπο να καταλάβουμε τα πράγματα, σε μιαν άλλη θεώρηση.

Άπ’ αυτή την άποψη νομίζω ότι έχει κάτι πολύ σπουδαίο να πεί, και αυτό κάνει τη θέση του Ταρκόφσκυ στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου ιδιαίτερη και μοναδική. Το ότι δηλαδή μας κατευθύνει σε «υπερπραγματικές» σχέσεις αγάπης και τρόπους ζωής, παρ’ όλο που ξέρει καλά την ψυχολογία και είναι πολύ επηρεασμένος απ’ αυτή. Μάλιστα ξαναγυρνάει συνέχεια σ’ αυτή τη σχέση του ήρωά του με τη μητέρα του και τη γυναίκα του, τις οποίες, πολλές φορές, στον ψυχικό του κόσμο ο ήρωας τις ταυτίζει, ενώ άλλοτε πάλι ζεί συχνά το δράμα μιας λανθασμένης σχέσης προς τη μητέρα ή τη γυναίκα.

Μήπως είναι αυτοβιογραφικά στοιχεία;

Υποθέτουμε ότι μπορεί να είναι και αυτοβιογραφικά, για να τον απασχολούν τόσο πολύ και σε τόσα πολλά έργα. Το βλέπουμε στο «Σολάρις», στον «Καθρέφτη», στο «Στάλκερ» κτλ. Έτσι ο Ταρκόφσκυ έχει πολλά ψυχολογικά στοιχεία, όπως επίσης έχει και τον υπαρξιακό προβληματισμό. Αυτά όλα έχει έναν τρόπο πάντα να τα αναφέρει σε ένα επίπεδο υπερπραγματικό. Δηλαδή έχει την πραγματικότητα με την ψυχολογία την κανονική, αλλά τη στιγμή που κάνει ψυχολογία και δείχνει εσωτερικά προβλήματα, αβύσσους και χάη του ανθρώπου, πετάει και κάποια συμβολικά στοιχεία. Π.χ. στο «Στάλκερ», το κοριτσάκι του «Στάλκερ» («Στάλκερ» σημαίνει ξεναγός, και είναι ο ξεναγος που θα τους οδηγήσει σε μια ζώνη απαγορευμένη, όπου κάτι παράξενο συμβαίνει), το κοριτσάκι αυτού του ανθρώπου είναι κι αυτό ένα σημαδιακό πρόσωπο, το οποίο εισάγει στο έργο ένα στοιχείο σουρρεαλιστικό, κοιτάζει στο τραπέζι ένα ποτήρι και το ποτήρι αρχίζει και κινείται μόνο του. Έτσι χρησιμοποιεί το ποτήρι σαν ένα σύμβολο, ότι υπάρχει και ένας άλλος κόσμος, όπου συμβαίνουν πράγματα που δεν τα εξηγεί η λογική μας. Μέσω του συμβόλου αυτού μας μεταφέρει σε μια ατμόσφαιρα σουρρεαλιστική. Παρόμοια μέσα χρησιμοποιεί και στον «Ρουμπλιώφ», στο διάλογο του ήρωα με το νεκρό Θεοφάνη. Και στο «Σολάρις» με τις εμφανίσεις της νεκρής γυναίκας του ήρωα, και στον τρελό με το κερί στη «Νοσταλγία», και στη Μαρία της «Θυσίας». Αυτός είναι ένας δρόμος για ν’ ανεβάσει τα ψυχολογικά μας προβλήματα σε μια σφαίρα άλλη, ανώτερη, όπου οι προβληματικές σχέσεις μας με τους ανθρώπους τείνουν να γίνουν αιώνιες σχέσεις αγάπης. Έτσι εκφράζει με το βαθύτατο αυτό ανθρώπινο πόθο τη θέληση του ανθρώπου ν’ απελευθερωθεί από δεσμεύσεις που του επιβάλλει ο ντετερμινισμός των ψυχολογικών νόμων.

Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021

ΠΕΡΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΑΡΚΟΦΣΚΥ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

ΠΕΡΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΑΡΚΟΦΣΚΥ ΣΥΝΕΧΕΙΑ






Συνέχεια ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Ποια νομίζετε ότι είναι η θέση του Ταρκόφσκυ στην ιστορία του σύγχρονου κινηματογράφου;

Αν και δεν είμαι ειδικός, νομίζω ότι ο Ταρκόφσκυ κατέχει μια ιδιάζουσα θέση. Μέσα στο σύγχρονο κινηματογράφο, όπου το υπαρξιακό πρόβλημα του ανθρώπου και τα ψυχολογικά προβλήματα και όλη η ψυχολογία του βάθους τίθενται με οξύτητα, ο Ταρκόφσκυ, ο οποίος έχει και τα δύο αυτά στοιχεία (και την ψυχολογία του βάθους και τον υπαρξισμό), προσφέρει ένα ιδιαίτερο στοιχείο. Το ότι δεν τα αφήνει όλα αυτά αυτόνομα αλλά, μέσα από μια σουρρεαλιστική, υπερπραγματική διάσταση που διαπνέει το έργο του, τα χρησιμοποιεί σαν μέσα για να μεταφερθούμε σε μιαν άλλη αντίληψη των πραγμάτων, σε έναν άλλο τρόπο να καταλάβουμε τα πράγματα, σε μιαν άλλη θεώρηση.

Άπ’ αυτή την άποψη νομίζω ότι έχει κάτι πολύ σπουδαίο να πεί, και αυτό κάνει τη θέση του Ταρκόφσκυ στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου ιδιαίτερη και μοναδική. Το ότι δηλαδή μας κατευθύνει σε «υπερπραγματικές» σχέσεις αγάπης και τρόπους ζωής, παρ’ όλο που ξέρει καλά την ψυχολογία και είναι πολύ επηρεασμένος απ’ αυτή. Μάλιστα ξαναγυρνάει συνέχεια σ’ αυτή τη σχέση του ήρωά του με τη μητέρα του και τη γυναίκα του, τις οποίες, πολλές φορές, στον ψυχικό του κόσμο ο ήρωας τις ταυτίζει, ενώ άλλοτε πάλι ζεί συχνά το δράμα μιας λανθασμένης σχέσης προς τη μητέρα ή τη γυναίκα.

Μήπως είναι αυτοβιογραφικά στοιχεία;

Υποθέτουμε ότι μπορεί να είναι και αυτοβιογραφικά, για να τον απασχολούν τόσο πολύ και σε τόσα πολλά έργα. Το βλέπουμε στο «Σολάρις», στον «Καθρέφτη», στο «Στάλκερ» κτλ. Έτσι ο Ταρκόφσκυ έχει πολλά ψυχολογικά στοιχεία, όπως επίσης έχει και τον υπαρξιακό προβληματισμό. Αυτά όλα έχει έναν τρόπο πάντα να τα αναφέρει σε ένα επίπεδο υπερπραγματικό. Δηλαδή έχει την πραγματικότητα με την ψυχολογία την κανονική, αλλά τη στιγμή που κάνει ψυχολογία και δείχνει εσωτερικά προβλήματα, αβύσσους και χάη του ανθρώπου, πετάει και κάποια συμβολικά στοιχεία. Π.χ. στο «Στάλκερ», το κοριτσάκι του «Στάλκερ» («Στάλκερ» σημαίνει ξεναγός, και είναι ο ξεναγος που θα τους οδηγήσει σε μια ζώνη απαγορευμένη, όπου κάτι παράξενο συμβαίνει), το κοριτσάκι αυτού του ανθρώπου είναι κι αυτό ένα σημαδιακό πρόσωπο, το οποίο εισάγει στο έργο ένα στοιχείο σουρρεαλιστικό, κοιτάζει στο τραπέζι ένα ποτήρι και το ποτήρι αρχίζει και κινείται μόνο του. Έτσι χρησιμοποιεί το ποτήρι σαν ένα σύμβολο, ότι υπάρχει και ένας άλλος κόσμος, όπου συμβαίνουν πράγματα που δεν τα εξηγεί η λογική μας. Μέσω του συμβόλου αυτού μας μεταφέρει σε μια ατμόσφαιρα σουρρεαλιστική. Παρόμοια μέσα χρησιμοποιεί και στον «Ρουμπλιώφ», στο διάλογο του ήρωα με το νεκρό Θεοφάνη. Και στο «Σολάρις» με τις εμφανίσεις της νεκρής γυναίκας του ήρωα, και στον τρελό με το κερί στη «Νοσταλγία», και στη Μαρία της «Θυσίας». Αυτός είναι ένας δρόμος για ν’ ανεβάσει τα ψυχολογικά μας προβλήματα σε μια σφαίρα άλλη, ανώτερη, όπου οι προβληματικές σχέσεις μας με τους ανθρώπους τείνουν να γίνουν αιώνιες σχέσεις αγάπης. Έτσι εκφράζει με το βαθύτατο αυτό ανθρώπινο πόθο τη θέληση του ανθρώπου ν’ απελευθερωθεί από δεσμεύσεις που του επιβάλλει ο ντετερμινισμός των ψυχολογικών νόμων.

Ως «ανώτερη, υπερπραγματική σφαίρα» εννοείτε τη θρησκευτική;

Προς το παρόν δεν την ονομάζω θρησκευτική. Θα απέφευγα έναν τέτοιο χαρακτηρισμό και θα έμενα στο «υπερπραγματική». Αλλά ας πώ και ένα άλλο παράδειγμα: Στο «Σολάρις» παρουσιάζει από κάποιο διαστημικό σταθμό να φαίνεται σε φανταστικό πλανήτη μια θάλασσα που κάνει κάτι μυστήρια κύματα και από εκεί βγαίνει ένα μωρό που ξαναχάνεται. Νά, άλλο σουρρεαλιστικό θέμα. Λοιπόν εκεί παρουσιάζει μια νησίδα που είναι το σπίτι του πατέρα του και επιστρέφει στο σπίτι του πατέρα του τελικά, αφού ξαναζεί στο διάστημα, με την αλλαγή του χρόνου, κάποιες στιγμές με τη γυναίκα του, η οποία έχει πεθάνει (κι όμως εκεί και οι νεκροί ξαναζούν). Πάλι στοιχεία σουρρεαλιστικά. Στο τέλος γυρνά στο σπίτι που είναι ο πατέρας και τον περιμένει και φαίνονται τα πόδια του πατέρα και γονατίζει στα πόδια του, ενώ ο πατέρας τον αγκαλιάζει. Είναι βέβαια μιά παραπομπή στη βιβλική παραβολή της επιστροφής του Άσώτου. Εκεί μπορούμε να πούμε ότι έχουμε ένα καθαρά θρησκευτικό στοιχείο, που παρεμβάλλεται συμβολικά (γιατί είναι ένα σύμβολο το σπίτι και η επιστροφή στο σπίτιτου, στον πατέρα), αλλά κι αυτό μέσα από έναν καθαρά σουρρεαλιστικό χειρισμό. Το ότι δηλαδή βάζει ένα αστέρι και ότι σ’ αυτό το αστέρι συμβαίνουν περίεργα πράγματα, όλα αυτά είναι σουρρεαλιστικά στοιχεία.

Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 2021

ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ (+29-12-1986)

ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ (+29-12-1986)

Του Κώστα Χατζηαντωνίου

Ο ΑΜΛΕΤ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ (+29-12-1986)


«Τι έχω λησμονήσει άραγε; Λησμόνησα τον θάνατο. Ποιον ονειρεύτηκα άραγε; Ονειρεύτηκα τον θάνατο» 
(23 Ιουλίου 1979. Σημειώσεις διασχίζοντας την Ιταλία).

Σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχεί το αίσθημα της αποξένωσης (αναπόφευκτο αντίτιμο της απώλειας του νοήματος), ο Ταρκόφσκι αναδείχθηκε σε πνευματικό οδηγό γιατί εύρισκε τις ρωγμές απ’ όπου επετύγχανε να μας μεταφέρει όχι στον νοσταλγικό κόσμο των πατροπαράδοτων δεσμών αλλά σε τοπίο οραματικό, σε ένα μέλλον όπου ο ήρωας μπορεί να είναι ο κάθε τίμιος άνθρωπος, που μέσα από διαδοχικές περιπέτειες πόνου θα φτάσει στην γαλήνη του νοήματος.

 Η ομορφιά της σοβαρότητας: συγκινητική ευθύτητα και ειλικρίνεια, γεύση των αφώτιστων χώρων της ψυχής χωρίς ψυχαναλυτικές ανοησίες, ακρίβεια και μεστότητα των διαλόγων, ευθύβολοι μονόλογοι, δραματική συνέπεια, ευρηματικές στροφές του λόγου και της σκηνής. Μια σύγκρουση λευκότητας και στάχτης. Μια επίμονη βραδύτητα που διόλου δεν κουράζει. Αίσθημα μαγείας από την μοναδική οπτική σύλληψη του χώρου, τα αποκαλυπτικά καδραρίσματα, την ατμόσφαιρα της λεπτής τονικότητας των φωτισμών, των χρωμάτων και των αποχρώσεων. Ο χρόνος εξαφανίζεται – και όχι μόνο ο μαθηματικός χρόνος αλλά και ο δραματικός και ο ψυχολογικός. Η γαλήνια παραδοχή του θανάτου, μια ιλαρή συμμαχία με την ζωή, η άρνηση της συνδιαλλαγής με την ανθρώπινη μοίρα και η επιμονή για ένα νόημα, η επιλογή της αγωνίας. 

Ας μη νομίσει κανείς όμως πως η ιδιοσυγκρασιακή κλίση του Ταρκόφσκι ήταν η αυτοσυγκέντρωση και ο διανοητισμός, μεγάλη παγίδα για πολλούς απ’ όσους αναζητούν ένα νόημα. Ο Ταρκόφσκι αντιλαμβανόταν την τέχνη σαν θητεία ψυχής, σωματική συμπλοκή με τον κόσμο, δραματική εμπειρία χώματος και αίματος – όχι διανοητική ενασχόληση.

Ο Ταρκόφσκι ασφαλώς δεν συνοψίζεται εύκολα. Υπήρξε συγχρόνως κορυφαίος ως δραματικός στοχαστής και ως αισθητικός δάσκαλος, αξεπέραστος στις εικόνες του ψυχρού θανάτου. Αλλά οι ήρωές του έχουν πάντα αντίδοτο την αναστάσιμη χάρη του νοήματος, το κέντρο μιας υπάρξεως που οι νέοι καιροί εξόρισαν. Να είναι τάχα οι αναστάσιμες σκέψεις του Ταρκόφσκι που ήθελαν ένα άλλο τέλος για τον Άμλετ (βλ. Μαρτυρολόγιο, εγγραφή 14ηςΔεκεμβρίου 1976), η απάντηση σ’ αυτούς τους καιρούς; Όπως και να’ ναι, βλέμμα πύρινο και τεκτονική δύναμη ψυχής κινεί τους ήρωες προς την αποκάλυψη του νοήματος που βρίσκεται στο σημείο συνάντησης της ζωής με τον θάνατο. Άλλωστε, ο σκοπός της τέχνης του, το είχε πει καθαρά, είναι να μας ετοιμάσει για τον θάνατο. Έναν θάνατο που είναι γεγονός της ζωής, μηδενισμός της αισθητής προσιτότητας για να αποκαλυφθεί η αδιάστατη παρουσία.

Υπάρχουν εποχές σημαδεμένες από την μοίρα που συνοψίζουν το αίτημα και τον καημό τους, σε μια λέξη, σ’ ένα όραμα. Η αυταρέσκεια της σύγχρονης τέχνης και μια πόζα απορρίπτουν κάθε πεποίθηση πνευματικής αποστολής και τονίζουν απλώς μια περίεργη πικρή στοργή που έχει ο άρρωστος για την αρρώστια του. Μια τέχνη που αντιγράφει μια χωρίς νόημα ζωή δεν είναι μόνο κάτι δυσάρεστο αλλά απειλητικό. Καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν λυσσαλέα να ζήσουν για την δύναμη, ο Άμλετ της Αγίας Ρωσίας συντρίβεται, πεθαίνει, δεν μπορεί να ζήσει εκεί που έζησε η Γερτρούδη και ο σφετεριστής βασιλέας. Ο έντιμος άνθρωπος αφήνει τον τραχύ αέρα αυτού του κόσμου. Κι ο Οράτιος αποχαιρετά: «Εδώ συντρίβεται καρδία ευγενεστάτη. Καληνύχτα αγαπημένε Πρίγκιπα. Να σε φέρουν στην ανάπαυσή σου αγγέλων πτέρυγες και ύμνοι»

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2020

“Υπερβαίνοντας το ορατό: Χώροι του Αντρέι Ταρκόφσκυ




από Άγγελος Αλετράς

Με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου ¨Χώροι του ανοίκειου. Η ποιητική του Αντρέι Ταρκόφσκι” από τις εκδόσεις Νήσος,
ο Άγγελος Αλετράς και ο Ευθύμης Χατζής συζητούν για το έργο του σκηνοθέτη.

Με ποιους τρόπους ο κινηματογράφος του Ρώσου δημιουργού καλεί τον θεατή σε μια υπέρβαση του δεδομένου;

Παρασκευή 16 Αυγούστου 2019

Αντρέϊ Ταρκόφσκι:ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΑΣ ΚΟΣΜΟ

Αντρέϊ Ταρκόφσκι.


ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΑΣ ΚΟΣΜΟ


Υπάρχει μόνο ένα είδος ταξιδιού το οποίο είναι δυνατό: στον εσωτερικό μας κόσμο. Ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο δεν μαθαίνουμε πολλά. Δεν πιστεύω πως το ταξίδι τελειώνει πάντα με την επιστροφή. Ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να επιστρέψει εκεί από όπου ξεκίνησε, εφόσον στο μεταξύ έχει αλλάξει. Εννοείται δε, πως δεν μπορεί να γλιτώσει από τον εαυτό του: από εκείνο που φέρουμε μέσα μας, το οποίο είναι το πνευματικό μας ενδιαίτημα, όπως η χελώνα κουβαλάει το καβούκι της. Το ταξίδι ανά τον κόσμο είναι μόνο ένα συμβολικό ταξίδι. Όπου κι αν βρεθείς, συνεχίζεις να αναζητάς την ψυχή σου.

Αντρέϊ Ταρκόφσκι.


Παρασκευή 28 Ιουνίου 2019

Arseny Tarkovsky - «Πουλιά ταξίδευαν στο δρόμο μας»

Arseny Tarkovsky - «Πουλιά ταξίδευαν στο δρόμο μας»
-Μίλα!
-Μίλα! Γιατί δε μιλάς;
-Μίλα! Δε με νοιάζει τι θα πεις, μίλα!
-Μίλα! Μίλα!
Πες της... πες της... γιατί δεν της λες ότι κάθε στιγμή μαζί ήταν γιορτή.
Επιφάνεια, οι δυο σας μόνοι μέσα στον κόσμο.
Ότι ήταν πιο θαρραλέα, πιο αναλάφρη κι από πουλί, ότι κατέβηκε ορμητική δυο δυο τα σκαλιά σαν ίλιγγος και μέσα από την υγρή πασχαλιά σε οδήγησε στο βασίλειό της, στην άλλη πλευρά, πίσω από τον καθρέφτη.
Πες της, γιατί δεν της λες, ότι όταν ήρθε η νύχτα, άνοιξαν διάπλατα οι πύλες της αγίας τράπεζας, ότι στο σκοτάδι έλαμψε η γύμνια σας, καθώς γείρατε.
Ότι άνοιξες τα μάτια σου και την είδες στο πλάι σου και είπες...
Πες της το.
Αυτό πρέπει να της το πεις: ευλογήμενη να' σαι.
Κι ότι ήξερες πως η ευλογία σου ήταν θράσος.

Κυριακή 7 Απριλίου 2019

Αντρέι Ταρκόφσκι: ο Κινηματογραφικός Ποιητής (Andrei Tarkovsky)


Αντρέι Ταρκόφσκι (Andrei Tarkovsky) 1932 - 1986

Στη μνήμη του σημαντικότερου, ίσως, σκηνοθέτη που ανέδειξε ο σοβιετικός κινηματογράφος, Αντρέι Ταρκόφσκι † 29 Δεκ. 1986. 

Αν και ο Σεργκέι Αιζενστάιν είναι ο άνθρωπος που ουσιαστικά δημιουργεί το ρωσικό κινηματογράφο, ο Αντρέι Ταρκόφσκι είναι αυτός που τον καθιερώνει. 

Το κυριότερο παράπονο από τις σοβιετικές αρχές ήταν ότι δεν του επέτρεψαν να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη όλα του τα σχέδια και τις ιδέες. Το έργο του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από τα χριστιανικά και μεταφυσικά θέματα, τους αργούς ρυθμούς, τα εξαιρετικής αισθητικής και μακράς διάρκειας μακρινά πλάνα. 

«Είμαι χαμένος. Δεν μπορώ να ζήσω στη Ρωσία, αλλά ούτε μακριά από αυτήν», έγραφε το 1983 στο ημερολόγιό του. Βρισκόταν στην Ιταλία για τις ανάγκες της ταινίας του Νοσταλγία. Εγκαθίσταται μόνιμα αρχικά στη γειτονική χώρα και στη συνέχεια στη Γαλλία. Η τελευταία του ταινία Η Θυσία γυρίστηκε στη Σουηδία το 1986 και κερδίζει τρία βραβεία στις Κάννες. Στις 29 Δεκεμβρίου 1986 άφησε την τελευταία του πνοή στο Παρίσι, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.

♦ Βίντεο: Andrey Rublyov (1966) [Αγία Τριάδα του Ρουμπλιόφ] ολόκληρη η ταινία σε σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι με υπότιτλους και η Ερμηνεία της εικόνας της Αγίας Τριάδας του Αντρέι Ρουμπλιώφ. Κλικ στην εικόνα ή τον σύνδεσμο για να δείτε τα Video.

Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2018

ΜΝΗΜΟΝΕΥΟΝΤΑΣ ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ (26-2-2016)


Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2016 το βράδυ, στον Πολυχώρο ΑΙΤΙΟΝ, στου Μακρυγιάννη (Αθήνα), η εκδήλωση - αφιέρωμα στον μεγάλο σκηνοθέτη Αντρέϊ Ταρκόφσκι (1932-1986), με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το θάνατό του, που διοργανώθηκε από το Καλλιτεχνικό Σύνολο ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ (υπεύθυνος: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος).

 Το αφιέρωμα, με τον γενικό τίτλο NOSTALGHIA, περιλάμβανε τις ακόλουθες εισηγήσεις: 
- π. Πέτρος Μινώπετρος, σκηνοθέτης: «Η πνευματικότητα του Ταρκόφσκι μέσα από τον κινηματογραφικό λόγο». 

- Δημήτρης Μπαλτάς, Δρ. Φιλοσοφίας: «Αντρέϊ Ταρκόφσκι και Σοβιετικό καθεστώς». 

- Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, θεολόγος και μουσικός: «Η μουσική ποιητική του Αντρέϊ Ταρκόφσκι».

Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2018

Αντρέι Ταρκόφσκυ Ο κινηματογράφος είναι ψηφιδωτό από το χρόνο (Ελληνικοί υπότιτλοι)

Μεγάλη συνάντηση στη Ρώμη με τον σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκυ, όπου αναπτύσσει μερικές από τις μεγάλες του ιδέες για την καλλιτεχνική δημιουργία και ιδιαίτερα τη σημασία της χρονικής διάστασης στην αντίληψή του για τον κινηματογράφο. Ο Ταρκόφσκυ σχολιάζει επίσης αποσπάσματα από διευθυντές κινηματογραφικών ταινιών που τον ενέπνευσαν όπως ο Kurosawa, ο Buñuel, ο Antonioni ... (Ρώμη, τέλος 1982).
Από την Donatella Baglivo ("Il cinema è un mosaico fatto di tempo", 1984).
Το βίντεο είναι με ελληνικούς υπότιτλους.

Τρίτη 10 Απριλίου 2018

Η Θυσία (1986) - Αντρέι Ταρκόφσκι

Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Αντρέι Ταρκόφσκυ

Η Εκκλησιαστική Κοινότητα του Αγίου Φιλίππου υποδέχθηκε με πολλή χαρά τον θεολόγο και σκηνοθέτη Κωνσταντίνο Μπλάθρα και τον ηθοποιό Ηλία Κουνέλα, οι οποίοι  μας ταξίδεψαν στον υπέροχο εσωτερικό κόσμο του μεγάλου ποιητή της εικόνας Αντρέι  Ταρκόφσκυ.
Τον λόγο συνόδεψε μελωδικά η μουσική με τον Παναγιώτη Σιώτο στο λαούτο και την Ειρήνη Στυλιανάκη στο κανονάκι.

Τετάρτη 4 Απριλίου 2018

Andrei Rublev.(1966)




Σκηνοθεσία: Andrei Tarkovsky. 

Παίζουν: Anatoliy Solonitsyn, Ivan Lapikov 


“Η τέχνη γεννιέται και ριζώνει εκεί που υπάρχει διαχρονική και ακόρεστη δίψα για το πνευματικό, το ιδεώδες, εκεί όπου υπηρετείται μία υψηλότερη και συλλογική ιδέα” Αντρέι Ταρκόφσκι. 


Στη Ρωσία του 15ου αιώνα, εσωτερικές αναταράξεις κι επιδρομές εισβολέων θεμελιώνουν όλο και περισσότερο την ανάγκη για αδερφοσύνη. Οι πνευματικοί άνθρωποι αποπροσανατολίζονται και στρέφονται προς την κάλυψη εφήμερων αναγκών. Κάποιοι χρησιμοποιούν την τέχνη τους ως αφορμή για απόδραση από την πραγματικότητα, αλλά σύντομα καταλαβαίνουν ότι είναι ανέφικτη. Άλλοι στρέφουν την προσοχή τους στην τεχνική αρτιότητα των έργων τους αψηφώντας την αναζήτηση βαθύτερου νοήματος. Υπάρχουν κι εκείνοι που εκμεταλλεύονται την αναμπουμπούλα για προσωπικό όφελος κι επειδή νιώθουν υπερβολική αυτοπεποίθηση, αναλαμβάνουν απαιτητικά έργα τα οποία τελικά αδυνατούν να ολοκληρώσουν. Μπροστά σε στιγμές που όλοι τους έρχονται αντιμέτωποι με την αλήθεια, βρίσκεται σιωπηλά και διακριτικά ένας ακόμη καλλιτέχνης, ο Αντρέι Ρουμπλιόφ.

Οι υπόλοιπες ταινίες:

Πέμπτη 8 Μαρτίου 2018

Α. Ταρκόφσκυ: Λόγος πάνω στην Αποκάλυψη

Αντρέι Ταρκόφσκυ
Δε συνηθίζω καθόλου να μιλώ μέσα σε εκκλησίες και περισσότερο για θέματα όπως η Αποκάλυψη. Έχω επίγνωση της αδυναμίας μου να αναφερθώ σε ένα τόσο μεγάλο θέμα, αλλά θα προσπαθήσω να μοιραστώ μαζί σας το νόημα που αντιπροσωπεύει η Αποκάλυψη για μένα σαν καλλιτέχνη. Η ίδια μου η ζωή τον τελευταίο καιρό πήρε μια αποκαλυπτική στροφή και αυτό με υποχρεώνει να κάνω κάποιες σκέψεις. 
Η αποκάλυψη είναι ίσως το ποιό μεγάλο ποιητικό έργο που δημιουργήθηκε ποτέ. Εμπνευσμένη από μια ανώτερη δύναμη, εκφράζει από μόνη της όλους τους Νόμους που θεσπίστηκαν άνωθεν για τον άνθρωπο. Αιώνες τώρα γίνονται επιστημονικές συζητήσεις πάνω στα διάφροα κείμενα της Αποκάλυψης. Συνοπτικά, ἐχουμε συνηθίσει στις ιστορικές έρευνες της Αποκάλυψης, στις διάφορες ερμηνείες της. Τελικά κάνουμε ακριβώς ό,τι δεν πρέπει, γιατί η Αποκάλυψη δεν είναι για να ερμηνευτεί, δεν περιέχει σύμβολα, αλλά οράματα. Μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε ένα σύμβολο, να βγάλουμε ένα ακριβές νόημα, μια φόρμουλα, αλλά το όραμα δεν μπορούμε να το καταλάβουμε· μπορούμε να το εννοήσουμε ή να το νιώσουμε σε σχέση με τις απεριόριστες δυνατότητες ερμηνείας που περιέχει. Η εικόνα είναι η έκφραση των άπειρων δεσμών με τον κόσμο, με το απόλυτο, με το άπειρο.
Η Αποκάλυψη εμφανίζεται ως ο υπέρτατος κρίκος αυτής της αλυσίδας που είναι η Βίβλος. Ένας κρίκος που ολοκληρώνει την πνευματική εποποιΐα της ανθρωπότητας. Ζούμε σε δύσκολους καιρούς, κάθε χρόνο περιπολοκότερους. Σίγουρα υπήρξαν εποχές στην ιστορία που ο κόσμος ένιωσε να πλησιάζει το τέλος του. Βεβαίως λέμε:“…Μακάριος ο αναγινώσκων και οι ακούοντες τους λόγους της προφητείας και τηρούντες τα εν αυτή γεγραμμένα, ο γάρ καιρός εγγύς…” (Απ. Α΄3).

Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 2017

Αντρέι Ταρκόφσκι (Andrei Tarkovsky) † 29 Δεκ. 1986


Αντρέι Ταρκόφσκι (Andrei Tarkovsky) 1932 - 1986

Στη μνήμη του σημαντικότερου, ίσως, σκηνοθέτη που ανέδειξε ο σοβιετικός κινηματογράφος, Αντρέι Ταρκόφσκι † 29 Δεκ. 1986. 

Αν και ο Σεργκέι Άιζενστάιν είναι ο άνθρωπος που ουσιαστικά δημιουργεί το ρωσικό κινηματογράφο, ο Αντρέι Ταρκόφσκι είναι αυτός που τον καθιερώνει. 

Το κυριότερο παράπονο από τις σοβιετικές αρχές ήταν ότι δεν του επέτρεψαν να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη όλα του τα σχέδια και τις ιδέες. Το έργο του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από τα χριστιανικά και μεταφυσικά θέματα, τους αργούς ρυθμούς, τα εξαιρετικής αισθητικής και μακράς διάρκειας μακρινά πλάνα. 

«Είμαι χαμένος. Δεν μπορώ να ζήσω στη Ρωσία, αλλά ούτε μακριά από αυτήν», έγραφε το 1983 στο ημερολόγιό του. Βρισκόταν στην Ιταλία για τις ανάγκες της ταινίας του Νοσταλγία. Εγκαθίσταται μόνιμα αρχικά στη γειτονική χώρα και στη συνέχεια στη Γαλλία. Η τελευταία του ταινία Η Θυσία γυρίστηκε στη Σουηδία το 1986 και κερδίζει τρία βραβεία στις Κάννες. Στις 29 Δεκεμβρίου 1986 άφησε την τελευταία του πνοή στο Παρίσι, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.

 1. Βίντεο: Andrey Rublyov (1966) ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι με υπότιτλους. Ερμηνεία εικόνας της Αγίας Τριάδας του Αντρέι Ρουμπλιώφ

Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2017

Η κινηματογραφική δημιουργία του Αντρέι Ταρκόφσκυ (π. Στ. Σκλήρης, Ν. Φ. Μικελίδης)

Ο αγιογράφος π. Σταμάτης Σκλήρης και ο κριτικὀς κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης μιλούν  για την κινηματογραφική δημιουργία του Αντρέι Ταρκόφσκυ.
 
Προλογίζει και συντονίζει ο Κώστας Μπλάθρας.
 
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από το Αντίφωνο στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Εν Πλω, τον Ιανουάριο του 2017 με αφορμή τα 30 χρόνια από την εκδημία του μεγάλου Ρώσου δημιουργού.

Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2017

Αριστουργήματα του παρελθόντος: Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962)- (ΤΑΙΝΙΑ)


Διαβάζοντας τον Αύγουστο τις Καταστάσεις του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, έπεσα πάνω σε ένα κείμενο όπου ανέλυε με ενθουσιασμό το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Αντρέι Ταρκόφσκι. Ήταν λοιπόν θέμα χρόνου να αναζητήσω ένα από τα συγκλονιστικότερα αντιπολεμικά δράματα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Με τίποτα όμως δε περίμενα πως σε μία ταινία θα συναντούσα τόσα πολλά πλάνα μαζεμένα, τα οποία σήμερα θεωρούνται από τα πιο ποιητικά κι αριστουργηματικά της έβδομης τέχνης. 
Η ιστορία μας πηγαίνει στο ανατολικό μέτωπο όπου ο Κόκκινος Στρατός αμύνεται απέναντι στη ναζιστική επέλαση. Πρωταγωνιστής είναι ένα δωδεκάχρονο παιδί
που έχασε τους γονείς του και γεμάτο οργή κι εκδίκηση προσπαθεί με κάθε τρόπο να πείσει τους αξιωματικούς να τον εντάξουν στο στρατιωτικό σώμα. Οι Ρώσοι όμως για να τον σώσουν τον στέλνουν στα μετόπισθεν για να ενταχθεί σε κάποιο ορφανοτροφείο ή σε μία στρατιωτική σχολή. Ο μικρός όμως το σκάει κι επιστρέφει στο μέτωπο για να συνεισφέρει στην άμυνα της πατρίδας του. Από τις λίγες πληροφορίες που μας δίνονται, πιθανότατα να δρούσε ως κατάσκοπος ή ανιχνευτής, βασίζοντας το χρησιμότητά του στην παιδική του τόλμη και την νεανική του ταχύτητα. Όμως τα ίχνη του Ιβάν χάνονται, σε μία μυστική αποστολή που γίνεται για να ξεκρεμάσουν δύο νεκρούς στρατιώτες, τους οποίους οι Γερμανοί έχουν τοποθετήσει στην αντίπερα όχθη για να σπάσουν το ηθικό των Ρώσων. 

Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2017

Αντρέι Ταρκόφσκυ - H μέθεξη του ιερού

Ο Ευθύμης Χατζής μιλά για την κινηματογραφική δημιουργία του Αντρέι Ταρκόφσκυ, με άξονα προσέγγισης την πεποίθησή του ότι «τον Ταρκόφσκυ καλείσαι όχι να τον δεις: να τον ζήσεις».
 
«Ο σκηνοθέτης αυτός», μας λέει, «δημιουργεί ένα χώρο που δεν είναι ούτε φλας-μπακ, ούτε ανάμνηση, ούτε καθαρά ρεαλιστικός, ούτε όμως και μόνο ποιητικός. Ένα χώρο ο οποίος είναι εσωτερικός, ένα χώρο όπου η σκέψη μας συναντάει την καρδιά μας. Και εκεί, πραγματικά, συμβαίνει μια κάθαρση».
 
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από το Αντίφωνο στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Εν Πλω, τον Ιανουάριο του 2017 με αφορμή τα 30 χρόνια από την εκδημία του μεγάλου Ρώσου δημιουργού.