« In unitate fidei » ή ενότητα εις βάρος της αλήθειας

di Chris Jackson

Πάπας Λέων ΙΔ΄

Χίλια επτακόσια χρόνια αφότου η Σύνοδος της Νίκαιας υιοθέτησε μια σκληρή γραμμή (αναθέματα και εξορία) κατά των αιρέσεων, ο Λέων ΙΔ΄ αποφάσισε να σηματοδοτήσει την επέτειο με μια αποστολική επιστολή, « In unitate fidei ». Η ημερομηνία είναι σκόπιμη: 23 Νοεμβρίου, η εορτή του Χριστού του Βασιλιά.
Συμβαίνει την παραμονή ενός θριαμβευτικού οικουμενικού προσκυνήματος που θα οδηγήσει τον Πάπα στην Τουρκία, τον τόπο όπου οι 318 Πατέρες συναντήθηκαν υπό τον Κωνσταντίνο και υιοθέτησαν τον όρο ομοούσιος (ὁμοούσιος), «ομοούσιος», μια βασική έννοια στη χριστιανική θεολογία για να περιγράψει τη σχέση μεταξύ του Θεού Πατέρα και του Υιού, σε αντίθεση με την αίρεση των Αρειανών, η οποία υποστήριζε ότι ο Υιός είναι κατώτερης ουσίας και μόνο όμοιος με τον Πατέρα.

Επιφανειακά, η επιστολή μοιάζει με το είδος του εγγράφου που ένας παραδοσιακός Καθολικός θα μπορούσε να επικροτήσει. Ο Λέων επαινεί το Σύμβολο της Πίστεως, παραθέτει τις φράσεις του, υπενθυμίζει την κρίση των Αρειανών και αποκαθιστά τον όρο «ομοούσιος» αντί να κρύβεται πίσω από μια αόριστη και μοντερνιστική Χριστολογία. Ο Λέων παραθέτει επίσης τον Αθανάσιο, μιλάει για τη θέωση και μας υπενθυμίζει ότι μόνο ένας πραγματικά θεϊκός Χριστός μπορεί να νικήσει τον θάνατο και να μας σώσει.

Παπισμός εναντίον Αυτοκρατορίας: Μετά από αιώνες, η Μοναρχία του Δάντη τρομάζει για άλλη μια φορά τους παραδοσιακούς.(3)

Συνέχεια από: Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 2025

Cosmo Intini

Άμεση και Έμμεση Εξουσία του Παπισμού

Για να επιστρέψουμε συγκεκριμένα στο ζήτημα του κατά πόσον η εξουσία του Παπισμού επί του «χρονικού» είναι κατάλληλη ή όχι, πρέπει να πούμε ότι ο Gilson δεν ασχολείται ποτέ λεπτομερώς με τη διαφορά μεταξύ του δόγματος της potestas directa ή indirecta in temporalibus του παπισμού, ένα θέμα που εξακολουθεί να συζητείται σήμερα σε πιο παραδοσιακούς καθολικούς κύκλους.

Στο απόσπασμα που μόλις παραθέσαμε (βλ. σημείωση 41 παραπάνω), είδαμε πώς την ορίζει ως «άμεση». Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα σημεία όπου φευγαλέα αναφέρεται στην ύπαρξη μιας αντίληψης της παπικής εξουσίας ως «έμμεσης»: ειδικά όταν την ανατρέχει σε αυτήν που προσιδιάζει στον Άγιο Θωμά[47].

Ωστόσο, το ζήτημα αυτό είναι υψίστης σημασίας όταν σχετίζεται με τη Μοναρχία, καθώς και αυτή η διάκριση φαίνεται να υποκρύπτει παρεξηγήσεις και ανακρίβειες που δεν αποσαφηνίζουν την πραγματική εμβέλεια της πολιτικής δογματικής του Δάντη. Εκ πρώτης όψεως, θα φαινόταν ότι, υπό το πρίσμα της αναγνωρισμένης υπεροχής του πνευματικού έναντι του κοσμικού (ιεραρχία αξιοπρέπειας), παρά την «αυτονομία» που απολαμβάνει το τελευταίο (ιεραρχία δικαιοδοσίας), για τον Δάντη θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι το Παπικό αξίωμα μπορεί «τουλάχιστον» να ασκεί «έμμεση» εξουσία επί των κοσμικών πραγμάτων, με τον Πάπα να εμφανίζεται ως μια μορφή «πνευματικού συμβούλου» του Αυτοκράτορα, πάντα παρών δίπλα του για να του υποδείξει τον καλύτερο τρόπο και μέσο για την εφαρμογή των αρχών της πίστης.

Παπισμός εναντίον Αυτοκρατορίας: Μετά από αιώνες, η Μοναρχία του Δάντη τρομάζει για άλλη μια φορά τους παραδοσιακούς.(2)

Συνέχεια από: Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 2025

Cosmo Intini

Υπερβατική και προοδευτική συμμετοχήΜόλις επαναληφθεί η «ιερή» ουσία των Regalitas και η «άμεση και αυτόνομη» θεϊκή τους προέλευση, πρέπει σε αυτό το σημείο να αναρωτηθούμε ξανά αν και με ποιον τρόπο η Αυτοκρατορία είναι «εξαρτώμενη» ή αν διατηρεί μια συγκεκριμένη σχέση αιτίας-αποτελέσματος με κάτι ή κάποιον. και αν προέρχεται μόνο από τον Θεό ή «κατά κάποιο τρόπο» και από τον Παπισμό, λαμβάνοντας υπόψη την «πνευματική» εντολή που ο ίδιος ο Θεός ανέθεσε στον Πέτρο και επομένως στον Ποντίφικα: χωρίς να αντικρούεται η προαναφερθείσα αυτοκρατορική χρονική «αυτονομία».

Στην πραγματικότητα, για να είμαστε ακριβείς, θα δούμε ότι εδώ δεν πρόκειται καθόλου για σχέση «εξάρτησης», αλλά μάλλον, και για να χρησιμοποιήσουμε πιο σωστή ορολογία, «συμμετοχής».[Ο ΠΕΤΡΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΠΗΓΕ ΠΟΤΕ ΣΤΗ ΡΩΜΗ]

Για να υποστηρίξουμε τη συζήτησή μας, πρέπει στη συνέχεια να εισαγάγουμε τη μορφή ενός άλλου σημαντικού νεοθωμιστή στοχαστή: του π. Κορνήλιο Φάμπρο (1911-1995), ιερέα, θεολόγο, φιλόσοφο και ιστορικό της φιλοσοφίας.

Ήταν σίγουρα ο πιο έγκυρος και έγκυρος εκφραστής του ιταλικού νεοθωμισμού, πετυχαίνοντας το αξιοσημείωτο κατόρθωμα να δείξει πώς η μεταφυσική του Αγίου Θωμά αποτελεί τη σύνθεση, καθώς και την αντικατάσταση, του Πλατωνισμού και του Αριστοτελισμού.[ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΕΤΡΩΓΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΠΟΥΚΙΕΣ ΠΑΡΑ ΝΑ ΕΛΕΓΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΕΝΟΛΟΓΙΕΣ] Ο Fabro στην πραγματικότητα διατυπώνει με αυστηρότητα «[…] τη Θωμιστική μεταφυσική του εντατικού esse συνδυάζοντας την πλατωνική αρχή της συμμετοχής με την αριστοτελική αρχή της αποτελεσματικής αιτιότητας»[10].

Παπισμός εναντίον Αυτοκρατορίας: Μετά από αιώνες, η Μοναρχία του Δάντη τρομάζει για άλλη μια φορά τους παραδοσιακούς.(1)

Cosmo Intini - 07/12/2025

Πηγή: Σαν τον Δον Κιχώτη

Το Πρόβλημα

Το μακροχρόνιο και αμφιλεγόμενο ερώτημα σχετικά με τη «σχέση» που θα πρέπει να υπάρχει μεταξύ της πνευματικής εξουσίας και της κοσμικής εξουσίας εντός της Ρωμαϊκής Εκκλησίας —η οποία με «οριζόντια και έμφυτη» έννοια ισοδυναμεί με το να λέμε: μεταξύ «θρησκείας και πολιτικής»· με μια πιο οντολογικά ανυψωμένη «κάθετη και υπερβατική» έννοια, σημαίνει: μεταξύ «Ιεροσύνης και Βασιλείας», μεταξύ «Παπισμού και Αυτοκρατορίας»— φαίνεται μέχρι σήμερα να μην έχει ακόμη βρει μια οριστική θεωρητική διευκρίνιση με στόχο μια κοινή λύση μεταξύ των εμπλεκομένων στη συζήτηση· και αυτό δεν οφείλεται μόνο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παρούσας ιστορικοπολιτικής συγκυρίας, αλλά και υπό το φως των πολυάριθμων και βαθιά ριζωμένων παρανοήσεων ορισμένων Καθολικών που εξακολουθούν να επιμένουν επί της ουσίας.
Από την άλλη πλευρά, όλα αυτά αποτελούν ένα περαιτέρω σύμπτωμα της κρίσης που αντιμετωπίζει η σύγχρονη Ευρώπη (η συγκεκριμένη γεωπολιτική οντότητα που θέλουμε να θέσουμε στο επίκεντρο των σημερινών μας στοχασμών), συμμετέχοντας πλήρως, όπως δυστυχώς συμβαίνει, όχι μόνο στην οντολογική παρακμή ολόκληρης της Δύσης, αλλά και στην εκτεταμένη πνευματική σύγχυση που πλήττει τώρα, ακόμη και εντός των συνόρων της, την ίδια την Ρωμαϊκή Εκκλησία.

Ο εργαζόμενος Θεός και η διαπολιτισμικότητα - Θανάσης Ν. Παπαθανασίου

28.11.2025

Η Σύνοδος της Νικαίας τόλμησε κάτι που μοιάζει επαναστατικό. Διατύπωσε την πίστη με την φιλοσοφική γλώσσα της εποχής της και της κοινωνικής συνάφειάς της. Τόλμησε δηλαδή να εκφράσει την πίστη χρησιμοποιώντας έναν όρο ο οποίος δεν βρίσκεται στην Αγία της Γραφή, τον όρο «ομοούσιος». Με αυτόν δήλωσε ότι ο Υιός –ο οποίος και ενανθρώπησε– είναι της ίδιας ουσίας με τον Πατέρα. Είναι δηλαδή Θεός και όχι δημιούργημα. Πράττοντας έτσι η Σύνοδος χρησιμοποίησε τα ελληνικά εννοιολογικά εργαλεία, την οντολογικά σκέψη δηλαδή, η οποία καταπιάνεται με το «είναι», την «ουσία», την «υπόσταση».

Η γλωσσική αυτή καινοτομία της Συνόδου δεν ήταν παρά εφαρμογή της πίστης σε Θεό σαρκωθέντα. Η ενανθρώπηση (δηλαδή το ότι ο Θεός έγινε και παραμένει για πάντα άνθρωπος – κι όχι ότι απλώς έκανε ένα πέρασμα από την ζωή των ανθρώπων) συνεπάγεται την πρόσληψη του πλήρους ανθρώπου. Είναι θεμελιώδες χριστιανικό αξίωμα το ότι, όποτε ο Θεός μιλάει στον άνθρωπο, μιλάει την γλώσσα του εκάστοτε συνομιλητή του, άρα όλες τις ανθρώπινες γλώσσες, κι όχι κάποια θεϊκή ιδιόλεκτο ή μια και μόνο ιερή γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται η δημιουργική ικανότητα και ευθύνη του ανθρώπου να διατυπώνει το νόημα (το οποίο σύμφωνα με την χριστιανική πίστη αποκαλύπτει ο Θεός) με τους δικούς του γλωσσικούς τρόπους, ποικίλους από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Η δυναμική δηλαδή της ενανθρώπησης συνεχίζεται μέσα στην ιστορία και μέσα στην πολυπολιτισμικότητα.

Η πρόσληψη ειδικά της ανθρώπινης βούλησης και της δημιουργικότητας οδηγεί σε θετική στάση απέναντι στους πολιτισμούς. Σε στάση ανταμώματος, σεβασμού και αποδοχής των πολιτισμών ως νέας σάρκας του σαρκωμένου Χριστού. Κάτι ολότελα διαφορετικό από το αποικιοκρατικό πνεύμα και τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό, αλλά και διαφορετικό από την ειδωλοποίηση κάθε πολιτισμού. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής τέσσερις αιώνες μετά την Νίκαια έγραψε εμβληματικά ότι ο Υιός του Θεού, όντας Θεός ο ίδιος, επιθυμεί να πραγματώνεται πάντα και παντού το μυστήριο της ενανθρώπησής του.


Κάθε πολιτισμός λοιπόν προσλαμβάνεται, όχι όμως ουσιοκρατικά, σαν στατική οντότητα, αλλά με την επίγνωση ότι κάθε πολιτισμός αποτελεί δυναμικό φαινόμενο και γεγονός ανταλλαγών με άλλους πολιτισμούς. Στην οπτική αυτή η ταυτότητα υπάρχει, εμπλουτίζεται, μα δεν πνίγει (γι’ αυτό παραπάνω μίλησα για μη-ειδωλοποίηση του κάθε πολιτισμού). Έχει λοιπόν τεράστιο ενδιαφέρον να μελετήσουμε την δυναμική της διαπολιτισμικότητας στο Σύμβολο της Νίκαιας, στο γνωστό μας «Πιστεύω».

Χρ. Γιανναράς: Πτώση-Κρίση-Κόλαση

Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2025

ΤΟ ΒΗΜΑ / Διονύσιος Σκλήρης

Ζαν-Φρανσουά Κολοσιμό, ιστορικός θρησκειών, δοκιμιογράφος και σκηνοθέτης διευθυντής του επιδραστικού ρωμαιοκαθολικού εκδοτικού οίκου Cerf με έδρα το Παρίσι, εξηγεί τη συμβολική αρχιτεκτονική του ταξιδιού του Πάπα Λέοντα στην Κωνσταντινούπολη, τη Νίκαια, την Άγκυρα και τον Λίβανο, τα πολλαπλά εκκλησιαστικά και γεωπολιτικά μηνύματα προς πολλούς αποδέκτες.

Ποιο είναι το νόημα της επιλογής του νέου Πάπα Λέοντα να διαλέξει ως πρώτο ταξίδι της παποσύνης του τη συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τη μετάβαση σε Τουρκία και Λίβανο;

O ίδιος ο Πάπας Λέων έχει παραδεχτεί ότι η πλέον δύσκολη αποστολή του είναι το πώς θα υπηρετήσει την πλούσια κληρονομιά του Πάπα Φραγκίσκου στα διπλωματικά και γεωπολιτικά ζητήματα.

Ο Πάπας Λέων διαθέτει ένα σύνθετο προφίλ: Ως επικεφαλής του τάγματος των Αυγουστινιανών, αλλά και προσανατολισμένος στην ιεραποστολή, είναι ένας ηγέτης που αναμένεται να συνθέσει εξισορροπητικά την παράδοση και την καινοτομία. Είναι ταυτοχρόνως Βορειοαμερικανός ως πολίτης των ΗΠΑ, γεννημένος στο Σικάγο, και Λατινοαμερικανός λόγω της Περουβιανής υπηκοότητας που απέκτησε, αλλά και της εν μέρει Κρεολής καταγωγής του. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος του «Νέου Κόσμου» διάλεξε ως πρώτο του ταξίδι την Ανατολή, τους τόπους των ιστορικών απαρχών του χριστιανισμού!

Το ταξίδι διαθέτει μία περίπλοκη, αλλά σαφή συμβολική αρχιτεκτονική, περιλαμβάνοντας την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα, τη Νίκαια, τη Βηρυτό και τον υπόλοιπο Λίβανο. Το κυριότερο μήνυμα είναι ασφαλώς η συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο ως πρώτο ταξίδι του νέου Πάπα στο εξωτερικό. Ο Πάπας Λέων επιβεβαιώνει ότι το μέλλον του Χριστιανισμού βρίσκεται στον διάλογο ανάμεσα στους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Ορθοδόξους. Η συνάντηση συμπίπτει συμβολικώς με δύο επετείους:

Το “Slava Ukraini” κοστίζει στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο…

27/11/2025

EPA/ALESSANDRO DELLA VALLE / POOL EDITORIAL USE ONLY EDITORIAL USE ONLY

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟΣ

Ο Πάπας της Ρώμης Λέοντας ο 14-ος επισκέπτεται επισήμως την Τουρκία, προσδίδοντας μάλιστα ιδιαίτερο γεωστρατηγικό βάρος σ’ αυτή την επίσκεψη – βάρος το οποίο στερείται ο Ελληνισμός και γενικότερα η Ορθοδοξία από μία εμβληματική περιοχή, την Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Χώροι ιστορικής σημασίας, όπου ο Ελληνορθόδοξος Χριστιανισμός διαιωνίζεται και θα μπορούσε να παίξει άλλο ρόλο…

Στα πλαίσια μάλιστα της επίσκεψης στην Τουρκία, ο Ποντίφικας θα μεταβεί στο Φανάρι – εν μέσω μάλιστα της Θρονικής Εορτής του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου. Θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο στις σχετικές εκδηλώσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την 1700η Επέτειο της Συνόδου της Νίκαιας.

Το δε Πατριαρχείο εκμεταλλεύεται επικοινωνιακά την επίσκεψη, ως προκάλυμμα έναντι της δυσάρεστης πραγματικότητας. Δεν θα κρίνουμε το αν είναι ορθή ή όχι η στάση έτερων Ορθοδόξων Προκαθημένων, οι οποίοι προσκλήθηκαν στην υποδοχή του Ρωμαιοκαθολικού Πάπα και στις εκδηλώσεις για την Σύνοδο της Νίκαιας και δεν παρευρέθηκαν. Εκείνο που αδήριτα προκύπτει είναι το γεγονός ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατάφερε τελικά να είναι απομονωμένος!

Δυστυχώς, καταλήγει (έστω άθελα του) να εξυπηρετεί το παιχνίδι της Τουρκίας και του Ερντογάν. Είμαστε ενώπιον μίας ενέργειας που στερεί από τον Ελληνισμό χρήσιμο χώρο, απαραίτητο για την αναβάθμιση του εκτοπίσματος που του αναλογεί. Δεν αναφερόμαστε σε ένα ζήτημα που αφορά μεμονωμένους εγωισμούς εκκλησιαστικών ταγών, ούτε για ένα ζήτημα που περιορίζεται σε όσους ασχολούνται με τα εκκλησιαστικά και την σχετική διπλωματία. Η πραγματικότητα και τα γεγονότα, δυστυχώς, αποδεικνύουν το αντίθετο…

Ηχηρές απουσίες

« In unitate fidei » ή ενότητα εις βάρος της αλήθειας

Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2025

di Chris Jackson

Πάπας Λέων ΙΔ΄

Χίλια επτακόσια χρόνια αφότου η Σύνοδος της Νίκαιας υιοθέτησε μια σκληρή γραμμή (αναθέματα και εξορία) κατά των αιρέσεων, ο Λέων ΙΔ΄ αποφάσισε να σηματοδοτήσει την επέτειο με μια αποστολική επιστολή, « In unitate fidei ». Η ημερομηνία είναι σκόπιμη: 23 Νοεμβρίου, η εορτή του Χριστού του Βασιλιά.
Συμβαίνει την παραμονή ενός θριαμβευτικού οικουμενικού προσκυνήματος που θα οδηγήσει τον Πάπα στην Τουρκία, τον τόπο όπου οι 318 Πατέρες συναντήθηκαν υπό τον Κωνσταντίνο και υιοθέτησαν τον όρο ομοούσιος (ὁμοούσιος), «ομοούσιος», μια βασική έννοια στη χριστιανική θεολογία για να περιγράψει τη σχέση μεταξύ του Θεού Πατέρα και του Υιού, σε αντίθεση με την αίρεση των Αρειανών, η οποία υποστήριζε ότι ο Υιός είναι κατώτερης ουσίας και μόνο όμοιος με τον Πατέρα.

Επιφανειακά, η επιστολή μοιάζει με το είδος του εγγράφου που ένας παραδοσιακός Καθολικός θα μπορούσε να επικροτήσει. Ο Λέων επαινεί το Σύμβολο της Πίστεως, παραθέτει τις φράσεις του, υπενθυμίζει την κρίση των Αρειανών και αποκαθιστά τον όρο «ομοούσιος» αντί να κρύβεται πίσω από μια αόριστη και μοντερνιστική Χριστολογία. Ο Λέων παραθέτει επίσης τον Αθανάσιο, μιλάει για τη θέωση και μας υπενθυμίζει ότι μόνο ένας πραγματικά θεϊκός Χριστός μπορεί να νικήσει τον θάνατο και να μας σώσει.

Αν διαβάζαμε μόνο τις παραγράφους δύο έως οκτώ, μπορεί σχεδόν να ξεχάσουμε σε ποιον αιώνα βρισκόμαστε. Αλλά δεν είναι το 325, και ο Λέων δεν είναι Αθανάσιος. Αν το πρώτο μισό έχει καθολικό τόνο, στο δεύτερο, η επιστολή εκφράζεται όπως η Διεθνής Θεολογική Επιτροπή : Η Νίκαια ως το θεμέλιο μιας νέας, ανοιχτής οικουμενικής διαδικασίας, στην οποία « αυτό που μας ενώνει είναι μεγαλύτερο από αυτό που μας χωρίζει » και στην οποία οι παλιές δογματικές συγκρούσεις χάνουν σιωπηλά τον « λόγο ύπαρξής » τους .