Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΕΘΝΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΕΘΝΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 11 Μαρτίου 2022

Από το παρόν της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον της ταυτότητας




Ο Θεόδωρος Ζιάκας αναλύει ζητήματα Παιδείας, ταυτότητας, σχέσεων Έθνος-Κράτος και πολίτη, Εκκλησίας ως συστήματος πατρίδας, σχολιάζει την ρήση του Ηράκλειτου "πόλεμος πατήρ πάντων" και καταλήγει σε ζητήματα παγκοσμιοποίησης και δυνάμεων αναίρεσης της. Η αρχική τοποθέτηση: https://youtu.be/F8y9wbidYkU

Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2022

Από το παρόν της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον της ταυτότητας

0
518




Ο Θεόδωρος Ζιάκας αναλύει ζητήματα Παιδείας, ταυτότητας, σχέσεων Έθνος-Κράτος και πολίτη, Εκκλησίας ως συστήματος πατρίδας, σχολιάζει την ρήση του Ηράκλειτου “πόλεμος πατήρ πάντων” και καταλήγει σε ζητήματα παγκοσμιοποίησης και δυνάμεων αναίρεσης της.

Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2022

Η ελληνική ταυτότητα μέσα από τον λόγο του Ιωάννη Βατάτζη

Του Ιωάννη Σαρρή από το ιστολόγιο Φιλαλήθεια

Η έννοια της εθνικής ταυτότητος απετέλεσε μάλλον ένα δυναμικό φαινόμενο μέσα στην υπερχιλιετή ιστορία του Βυζαντίου. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τυγχάνει συχνά παρανοήσεων και ιδεολογικής αποχρώσεως στρεβλώσεων. Εν τούτοις, η κριτική εξέταση του τρόπου δια του οποίου εξελίχθηκε σε αυτό το διάστημα η περί έθνους αντίληψη οδηγεί σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα ιστορικής, εθνολογικής και κοινωνιολογικής φύσεως. Το ζήτημα χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. 

    Το Βυζάντιο κληρονόμησε τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, όπου ετερόκλητα έθνη έπρεπε να υποτάσσονται σε μία υπέρτατη αρχή. Ειδικότερα στους πρώτους αιώνες, το βασικότερο κριτήριο για να γίνει κάποιος θεσμικώς και κοινωνικώς αποδεκτός, απολαμβάνοντας πλήρη πολιτικά δικαιώματα, ήταν η χριστιανική πίστη. Ο Λέων ΣΤ΄ απεκάλεσε τους Ρωμαίους «Έθνος Χριστιανών» [1]. Κατά την περίοδο της αραβικής παντοδυναμίας πολλοί εκτός συνόρων Χριστιανοί θεωρούσαν εαυτούς υπηκόους του Αυτοκράτορος, ενώ η αυτοκρατορική αρχή σε κάθε ευκαιρία αντιμετώπιζε την υπεράσπιση των όπου γης ομοθρήσκων ως φυσικό της καθήκον. Εξάλλου, ο Ηράκλειος πραγμάτωσε την πρώτη καταγεγραμμένη σταυροφορία, μισή χιλιετία πριν την σύνοδο της Κλερμόν και το περίφημο Deus vult. Επί Ηρακλείου (7ος αιών), ολοκληρώνεται και ο γλωσσολογικός εξελληνισμός των επισήμων εγγράφων της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μία διαδικασία που είχε ήδη ξεκινήσει από την εποχή του Ιουστινιανού, καθώς ο λαός δεν κατανοούσε τα λατινικά της παλατινής γραφειοκρατίας. Οι δυτικές πηγές, από κλασικών χρόνων έως και σήμερον, ουδέποτε έπαυσαν να αποκαλούν τον λαό του γεωγραφικού πυρήνος της βυζαντινής κοινοπολιτείας “Γραικούς” (Graeci), χαρακτηρισμό τον οποίο χρησιμοποίησαν ως αυτοπροσδιορισμό και ορισμένοι βυζαντινοί λόγιοι. 

   Μετά την απώλεια των εδαφών της Μέσης Ανατολής και των ιδιότροπων  λαών της (εν μέρει εξαιτίας των θεολογικών ερίδων), η Αυτοκρατορία κατέστη ομοιογενέστερη εθνολογικά και το ελληνικό στοιχείο επεβλήθη κατά κράτος (όπως διαπιστώνεται και στην έκβαση της Εικονομαχίας τον 9ο αιώνα). Μέχρι τότε ο όρος «Έλλην» σήμαινε τον ειδωλολάτρη, αλλά πλέον άρχισε να αποκτά πολιτισμική χροιά, την οποία διά της κλασικής παιδείας ενστερνίστηκαν υπερηφάνως οι βυζαντινοί λόγιοι. Ύστερα από την άλωση του 1204, συνειδητοποιήθηκαν και οι διαφορές με την φραγκική Δύση. Η πολιτισμική κοινοτική συνείδηση ενσωμάτωσε και φυλετικό χαρακτήρα, σφυρηλατήθηκε ένας εθνικισμός και μορφοποιήθηκε η ταυτότητα του Νεοέλληνος. Δυνάμεθα να παρατηρήσουμε ότι στην εννοιολογική εξέλιξη του όρου «Έλλην» ακολουθήθηκε αντίστροφη πορεία σε σχέση με την αρχαιότητα (που έως την κλασική Ελλάδα είχε φυλετικό χαρακτήρα, στην ελληνιστική εποχή πολιτισμικό και στην ρωμαϊκή θρησκευτικό). Τοιαύτη συναρπαστική εθνολογική παλιννόστησις καταμαρτυρεί την αδιάλειπτο συνέχεια του Ελληνικού Έθνους σε βάθος χιλιετιών.

Απεικόνιση του Ιωάννη Βατάτζη σε χειρόγραφο βυζαντινού κώδικα του 15ου αιώνος (Biblioteca Estense Universitaria, Modena). 

Η εννοιολογική μεταστροφή του όρου “Ἕλλην” είναι πρόδηλη στους λόγους των Βασιλέων της Νικαίας, συγκεκριμένα του Ιωάννου Γ΄ Δούκα Βατάτζη (1193-1254) και του υιού του Θεοδώρου Β΄ Βατάτζη Λασκάρεως (1222-1258). Το 1237 σε επιστολή του προς τον Βατάτζη, ο πάπας ζήτησε από «το γένος των Γραικών που ανέβλυζε σοφία» να αναγνωρίσει το παπικό πρωτείο του και απείλησε ευθέως ότι, εάν δεν τερματιζόταν η σύγκρουση με τους Λατίνους της κατεχομένης Κωνσταντινουπόλεως, θα διοργάνωνε σταυροφορία contra Graecos (στα πλαίσια μιας «ευρύτερης» σταυροφορίας για τους Αγίους Τόπους) [2].

Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2021

Γιώργος Θεοτοκάς: Περί Έθνους


Γιώργος Θεοτοκάς: Περί Έθνους


Oι αριθμοί στις παρενθέσεις παραπέμπουν στους αριθμούς των κειμένων, όπως αυτά ταξινομούνται στην έκδοση Γιώργος Θεοτοκάς, «Στοχασμοί και Θέσεις, Πολιτικά Kείμενα 1925-1949 και 1950-1966», τόμοι A’ και B’, «EΣTIA, 1996». H επιλογή τους έγινε από τον Γ. Π. Mαλούχο.

Η Eλλάδα κοντεύει να τεθεί έξω-νόμου από τους πνευματικούς μας κύκλους. Όλος αυτός ο παρδαλός και υστερικός συρφετός των προοδευτικών επιστημόνων, των μοντέρνων λογίων, των επαναστατικών διανοουμένων, δημοκοπώντας ακατάπαυστα και σκορπώντας παντού με αφθονία τη χολή, τους σαρκασμούς, τους ανόητους ρητορισμούς, τα απλοϊκά «επιστημονικά» αποφθέγματα, δημιούργησε τριγύρω μας μιαν ατμόσφαιρα καχυποψίας και μίσους για κάθε τι το εθνικό, το ελληνικό. Tα πνευματικά όργια των πατρηδοκαπήλων συμμαζευτήκανε κιόλας και κοπάσανε μπροστά σ’ αυτά τα καινούργια όργια της συγχρονισμένης παρέας. Oι νέοι δημοκόποι ξεπεράσανε τους παλιούς, τους πήρανε τον αέρα…(15)

Tο έθνος περνά την πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας του. Oλόγυρα ξύπνησαν πρωτόγονοι και άγριοι οι βαλκανικοί εθνικισμοί. H παλιά Tουρκία κάνει ξαφνικά μια ένεση ζωής, συγκεντρώνει όλες τις δυνάμεις της στα χέρια λίγων νέων φανατικών και αποφασίζει να παλέψει. Mακριά στον ορίζοντα μαζεύονται τα σύνεφα του ευρωπαϊκού πολέμου. Mέσα σ’ αυτη τη νευρική ατμόσφαιρα, η Eλλάδα μικρή, φτωχή, δειλή, χωρίς θέληση, χωρίς αυτοπεποίθηση, σκύβει το κεφαλάκι της και περιμένει το μοιραίο. Mα η Eλλάδα πρέπει να ζήσει οπωσδήποτε. Στην Aθήνα, στην Πόλη, στη Mακεδονία, σε όλα τα μεγάλα κέντρα του ελληνισμού, η έλλειψη ανθρώπων είναι απελπιστική…(11)

Tο εθνικό συναίσθημα δεν φαίνεται να υποχώρησε στις μέρες μας σε καμμιά περιοχή της γης. Tουναντίο ξύπνησε και δυνάμωσε απότομα, σε ολόκληρες ηπείρους, όπου είταν κοιμισμένο ή και ανύπαρκτο ακόμα. Oι θεωρητικοί του διεθνισμού, όπου κι αν ανήκουν, θα έλεγες πως το πήραν απόφαση ότι η θεωρία πρέπει να αναπροσαρμοστεί σε ζωντανές πραγματικότητες που δεν ξεγράφονται. Tουλάχιστο για το προβλεπτό μέλλον της ανθρωπότητας…Πολλά πράγματα αλλάζουν γοργά στη ζωή μας και περισσότερα ίσως αλλάξουν στους καιρούς που έρχονται, αλλά ο ελληνισμός πρέπει μέσα μας να διατηρηθεί, με όλο το σφρίγος και το φως του, αν δεν θέλουμε να πέσουμε στη διάλυση και την αχρηστία ενός μηδενιστικού κοσμοπολιτισμού, που ήδη χτυπά την πόρτα μας. (263)

Τετάρτη 7 Ιουλίου 2021

Ο Ιταλός Φιλέλληνας που σκοτώθηκε το 1897 στην Πάλαιρο


Ποταμάκι Παλαίρου-Πογωνιάς


Μια τοποθεσία, δύο ιστορικές χρονικές στιγμές, ένα μελλοντικό μνημείο αφιερωμένο στο διεθνή εθελοντισμό για την υπεράσπιση των ιδανικών της ανθρωπότητας και της ελευθερίας των λαών.

Πρωινό της 10ης Μάιου 1897: Μια τετράκοπος λέμβος φτάνει στην ακτή. Αποβιβάζονται 5 Ιταλοί Γαριβαλδηνοί, 2 Έλληνες χωροφύλακες και οι κωπηλάτες. Από την πλώρη κατεβάζουν ένα πρόχειρα φτιαγμένο φέρετρο, στο οποίο, από το βράδυ που πέρασε, είχαν τοποθετήσει το άψυχο σώμα του νεαρού σε ηλικία Φίλιππα Τρόϊα. Του Φιλλέληνα, Γαριβαλδηνού ήρωα, του 26χρονου παιδιού που είχε αφήσει την πατρίδα του, την ονομαστή στη Ρώμη οικογένεια, την Νόμπιλι- Τρόϊα, για να έλθει στην Ελλάδα και να πολεμήσει κατά των Τούρκων, υπερασπιζόμενος τα ιδανικά της ελευθερίας των λαών, τα ιδανικά της ανθρωπότητας.

Στο βάθος του κόλπου της Ζαβέρτας- Πογωνιάς, τα πληρώματα από τα δύο Ελληνικά πολεμικά πλοία και οι λεγεωνάριοι από ένα επιβατικό, παρακολουθούν σιωπηλοί και δακρυσμένοι τις μοναδικές, για την ιστορία, στιγμές. Όταν η τετρόκοπος λέμβος περνούσε κάτω από τα πλοία, στην διαδρομή της από το λιμάνι της Ζαβέρτας προς τον κόλπο της Πογωνιάς, οι Έλληνες αξιωματικοί και οι Γαριβαλδηνοί λεγεωνάριοι, πότισαν με τα δάκρυά τους, το άψυχο σώμα του Τρόϊα. Μια φωνή είχε σπάσει την πένθιμη σιωπή, μια κραυγή που έβγαινε με πόνο και κλάμα : Λιμπερτά-α-α-α…

Αυτή η φωνή συνόδευσε την τετράκοπο λέμβο μέχρι το σημείο που ο συνταγματάρχης Μπερτιέ, αποφάσισε ότι η τοποθεσία είναι αναγνωρίσιμη, ώστε μετά από χρόνια να έρθουν και να πάρουν πίσω στη Ρώμη τα οστά του αδικοχαμένου Φίλιππου Τρόϊα. Μπροστά τους ήταν το γεφυράκι στη σημερινή παραλία Παλαίρου-Πογωνιάς.Οι σκηνές που ακολούθησαν, κατά τη ταφή, είναι συγκλονιστικές, ο δε επικήδειος που είπε ο συνταγματάρχης Μπερτιέ, σήμερα θεωρείται ως ο ύμνος για την ελευθερία των λαών.

Μεσημέρι της 10ης Αυγούστου 1912. Μια ομάδα από καβαλάρηδες φτάνει στο πέτρινο γεφύρι, στη περιοχή ποταμάκι. Μπροστά και σε απόσταση από την ομάδα των άλλων καβαλάρηδων, είναι ο Δημήτριος Μίχος, ένας πολίτης της Ζαβέρτας που από την Κυβέρνηση της Ελλάδας είχε οριστεί υπεύθυνος για την τελετή της εκταφής των οστών του Γαριβαλδηνού ήρωα Φίλιππου Τρόϊα, καθώς και για την τελετή πρώτης απονομής τιμής. Σημειώνουμε ότι η δεύτερη απονομή τιμής και η επίσημη παράδοση των οστών, θα γίνονταν στη Πάτρα, με εκπροσώπους της δύο Κυβερνήσεων, της Ιταλίας και της Ελλάδας.Στην ομάδα των καβαλάρηδων τη πρώτη θέση είχε ο Δήμαρχος Ανακτορίων, συνοδευόμενος από μέλη του Δημοτικού συμβουλίου και από την επίσημη αντιπροσωπία του Δήμου της Ρώμης, που αποτελούνταν από τον Αντονιετι (εκπρόσωπο του Δήμου), τον Γρατσιώτι (δημοσιογράφο της ντε σέρα Μιλάνου και συμπολεμιστή του Φίλιππου Τρόϊα) και τον Μπίατζιο Τρόϊα (αδελφό του Φίλιππα). Στο χώρο ταφής του Τρόϊα, στο ποταμάκι, είχαν έλθει γρηγορότερα πέντε ιερείς, οι εργάτες για την εκταφή και μαυροφορεμένες γυναίκες.

Πέμπτη 18 Μαρτίου 2021

Η μακρά πορεία του ελληνισμού μέσα στο χρόνο: πραγματικότητα ή επινόηση;

0
117

Ο ελληνισμός είναι συνομήλικος με την ελληνική γλώσσα. Ό,τι έχει γραφεί στην γλώσσα αυτή, είναι το ζωντανό αλλά όχι και το μοναδικό τεκμήριο της ύπαρξής του.  Συνεπώς  στο χρονικό  εύρος αυτής της γλώσσας,  δηλαδή στην διάσταση περίπου τριών χιλιάδων χρόνων ξετυλίγει την ιστορική του πορεία ως σύνολο που έχει συνείδηση της ενότητάς του.

Ο Ρ. Μπήτον σε μια πρόσφατη συνέντευξη στο περιοδικό «Φρέαρ» (Περ. «Φρέαρ», Ιούλιος 2020, τεύχος 27-28, σελ. 21) διαπιστώνει το στοιχείο της ελληνικής συνειδητοποίησης  να αναδεικνύεται κατά τους Περσικούς πολέμους, δηλαδή την  πρώτη οργανωμένη συλλογική προσπάθεια του ελληνισμού να αντισταθεί σε ένα πολλαπλάσιο εχθρό που εισβάλλει από την ανατολή. Στα ίδια συμπεράσματα δεν κατέληξαν μόνο οι παλαιότεροι ιστορικοί μας ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Σ. Ζαμπέλιος, αλλά και οι νεότεροι ο Κ. Δημαράς, ο Ν. Σβορώνος και ο Γ. Δερτιλής. Σε αυτή την συζήτηση η συνεισφορά της γενιάς του ’30  είναι πολύτιμη: επέτυχε με το έργο της τον συγκερασμό παράδοσης και νεοτερικότητας, οικουμενισμού και ελληνισμού, η υιοθέτηση της φόρμας του μοντερνισμού και η ανανέωση της ποίησης  συνδυάστηκε με την ανακάλυψη των σημασιών που έχουν ο Μακρυγιάννης, ο Θεόφιλος, η λαϊκή παράδοση αλλά και η εκκλησιαστική λειτουργία ως διάσωση του ύφους της αρχαίας τραγωδίας.

Απέναντι σε αυτή την σχολή σκέψης διαμορφώθηκε, κυρίως μετά την άνοδο της παγκοσμιοποίησης και τις προσδοκίες που αυτή έφερε για την κατάργηση των εθνικών κρατών, μια αντίθετη σχολή σκέψης που θεωρεί τον ελληνισμό ως κατασκευή του ελληνικού κράτους και των ιστορικών του. Το συμπέρασμα αυτό όχι μόνο περιφρονεί την ιστορική πραγματικότητα αλλά παρερμηνεύει πολλούς νεότερους ιστορικούς  που κάποιοι όπως ο Ε. Γκέλλνερ παραδέχονται ότι το ελληνικό έθνος προϋπήρξε της επανάστασης του 1821. Συνεπώς δεν είναι το ελληνικό έθνος πρόσφατη κατασκευή, αλλά οι θεωρίες που ερμηνεύουν αυτό ως πρόσφατη κατασκευή.

Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2021

2.500 χρόνια πριν.. ή ακόμα και σήμερα; ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ:

Δημοσθένης - Βικιπαίδεια


ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ:


.. "Κι όσο για τη μεγάλη μάζα των πολιτών, είτε δεν αντιλαμβάνονται τα όσα διαπράττουν οι κυβερνώντες, είτε τα αντιλαμβάνονται αλλά δεν αντιδρούν, βυθισμένοι όπως είναι στη ραστώνη και την άνεση της καθημερινότητας...
Από τούτη την αρρώστια έχουν προσβληθεί παντού οι πάντες, απλώς ο καθένας τρέφει την ψευδαίσθηση ότι η συμφορά δεν θα χτυπήσει τη δική του πόρτα, αλλά θα διασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα εκμεταλλευόμενος τους κινδύνους των άλλων....

Κι ενώ κανονικά όλες οι συζητήσεις γίνονται πριν απ' τα όποια γεγονότα, εσείς διαβουλεύεστε πάντα κατόπιν εορτής. Αφήσατε όλον αυτό τον καιρό να κυλήσει με συνεχείς αναβολές, μετάθεση των ελπίδων σας σε άλλους, αλληλοκατηγορίες και καταγγελίες. Αυτά συνεχίζετε να κάνετε και σήμερα...

Όλοι πρέπει να εξοργίζεστε εξίσου όταν βλέπετε ότι πολύ εύκολα κινδυνεύουν να κακοποιηθούν οι πιο φτωχοί και αδύνατοι πολίτες, ενώ οι βδελυροί και πλούσιοι μπορούν να αδικοπραγούν ατιμωρητί και να εξαγοράζουν πρόσωπα για να εκβιάζουν καταστάσεις.

Στρέψτε το βλέμμα προς τους σημερινούς πολιτικούς: Άλλοι από φτωχοί έγιναν πάμπλουτοι, άλλοι από άσημοι χόρτασαν τιμές, ορισμένοι έφτιαξαν σπίτια δίπλα στα οποία τα δημόσια οικοδομήματα είναι πιο σεμνά, κι όσο ο πλούτος της πόλης ελαττωνόταν, τόσο ο δικός τους αύξανε...

Δεν είναι ασφαλώς ένα και δύο τα αίτια ένεκα των οποίων έφθασαν τα πράγματα ως εδώ. Αλλά την κύρια αιτία θα τη βρείτε στο πρόσωπο εκείνων που προτιμούν να σας είναι ευχάριστοι παρά να σας συμβουλεύουν ορθά. Απ' αυτούς, πολλοί προσπαθούν να συντηρούν τη σημερινή κατάσταση γιατί αντλούν από αυτή δημοτικότητα και εξουσία - κι έτσι ούτε οι ίδιοι προνοούν για το αύριο, ούτε νοιάζονται για το αν εσείς προνοείτε..

Βρίσκονται σε τέτοια εγκατάλειψη και σε τέτοια χάλια τα πράγματα, ώστε ακόμη και αν όσοι μιλούν από τούτο το βήμα πρότειναν συνειδητά τα πιο βλαβερά μέτρα κι εσείς τα ψηφίζατε, πάλι δεν θα μπορούσαμε να βρεθούμε σε χειρότερη θέση."...
Φοίβος (Ληφθέν από τον Καπετάνιο)

[Ο σημαντικότερος ρήτορας όχι μόνον της Αρχαιότητας αλλά και όλων των εποχών, ήταν μαθητής του Ισοκράτη και του Ισαίου. Εκείνο που χαρακτηρίζει τους λόγους του είναι το ύψος και η "δεινότης", δηλαδή η θαυμαστή δύναμη του λόγου, που συναρπάζει το νου και εξεγείρει τα πάθη. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 384 και αυτοκτόνησε με δηλητήριο το 322 πΧ. Στην εικόνα, ο θάνατος του Δημοσθένη..]

Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου 2020

Διονύσης Χαριτόπουλος - Δεν αρέσουμε

 

Όταν βρίζεις την πατρίδα σου, είναι σαν να βρίζεις τη μάνα σου. 

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣΑΚΟΥΜΕ Ή ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ, καμιά φορά, για το «Ελλαδιστάν», τη «χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας», τους «Ελληνάρες», και άλλα τέτοια. 

 Ο αυτοσαρκασμός δεν είναι κακός. 

 Αντίθετα λειτουργεί λυτρωτικά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επαναφέρει τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις. Η ζημιά είναι ότι μερικοί κοκορόμυαλοι τα παίρνουν σοβαρά. Τα πιστεύουν και θεωρούν εαυτόν, ανώτερο της χώρας. Ανήκουν σε κάποια ελίτ εκλεκτών και ο τόπος τους πέφτει στενός. 

 Όλα τους ξινίζουν. Είναι σε διαρκή παρεξήγηση, με τους άλλους. Η χώρα είναι καθυστερημένη, η Αθήνα κακάσχημη, οι άνθρωποι βιλγκέρ. Δεν βρίσκουν πουθενά κάτι αξιόλογο, αντάξιό τους.

 Εγώ, που είμαι βαθιά ερωτοχτυπημένος με κάθε γωνιά της χώρα μας, πιστεύω πως όταν βρίζεις την πατρίδα σου, είναι σαν να βρίζεις τη μάνα σου. 

 Θέλουν να φύγουν, να πάνε αλλού. Στο καλό. Και ας επιστρέφουν τα καλοκαίρια με τη γνωστή ανοησία: «Η Ελλάδα είναι καλή μόνο για διακοπές» 

 Ορισμένοι είναι συστηματικοί φαρμακομύτες. Αναρωτιέσαι αν υπάρχει κάτι εδώ γύρω, που δεν έχουν βρίσει ή κριτικάρει εντελώς αρνητικά. «Μόνο στην Ελλάδα γίνονται αυτά», πιπιλίζουν. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μπουρδολογία. 

 Δεν έχουμε την αποκλειστικότητα σε καμία από τις παθογένειες του δυτικού κόσμου. Στα βασικά, είμαστε ολόιδιοι. Η ειδοποιός διαφορά, είναι το μέγεθος, ο πλούτος και η δύναμη των μεγάλων κρατών, που τους επιτρέπει να απορροφούν πιο ανώδυνα τους κραδασμούς από σκάνδαλα, αδικίες, ρεμούλες. 

 Φυσικά, κάθε χώρα έχει και τις δικές της ιδιαιτερότητες. Καλές, κακές, χείριστες, υπέροχες, ανυπόφορες. 

 Μόνο που υπάρχει και κάτι που λέγεται αγάπη. Είναι αυτό που σε κάνει να κατανοείς και να συμμερίζεσαι τις αδυναμίες του άλλου. Κι αναρωτιέσαι, εντάξει, δεν σέβονται τον τόπο. Αλλά δεν τον πονάνε; 

 Και όπως πιστεύω εγώ, που είμαι βαθιά ερωτοχτυπημένος με κάθε γωνιά της χώρα μας, όταν βρίζεις την πατρίδα σου, είναι σαν να βρίζεις τη μάνα σου. 

Πέμπτη 23 Απριλίου 2020

Αντικρουση του Χομπσμπαουμ στα περι εθνους.- Ελευθεροτυπια 6.4.1995

Γ.Κοντογιώργης : Η Τουρκία προετοιμάζει τους όρους "λύσης ...από ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ

Η μυθοπλασία στην ιστορια. Η περιπτωση του Ερικ Χομπσμπάουμ



1. Η συνέντευξη του βρετανού ιστορικού ΄Ερικ Χομπσμπάουμ στην Ελευθεροτυπία της 27 Μαρτίου 1995 θα είχε περάσει απαρατήρητη εάν δεν είχε επιχειρήσει το ακατόρθωτο: την επιμειξία της επιστημονικής του άποψης με την πολιτική σκοπιμότητα που ήθελε να υπηρετήσει τη δεδομένη στιγμή. Παρατράβηξε τις ούτως ή άλλως προβληματικές θέσεις του για τις συνθήκες γένεσης και εξέλιξης του ταυτοτικού (εθνικού κλπ) φαινομένου προκειμένου να τις εφαρμόσει σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον, το οποίο στο έργο του το αντιμετωπίζει σταθερά ως παραπληρωματικό της δυτικο-ευρωπαϊκής διαδικασίας μετάβασης από τη δεσποτεία στον ανθρωποκεντρισμό.
Εντούτοις, δεν ήσαν κυρίως τα σχόλια της τρέχουσας δημοσιογραφικής επικαιρότητας που ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων από την πλευρά των ιθαγενών ηρακλέων της επιστημονικής ορθότητας. Αυτά, άλλωστε, είχαν εστιάσει την προσοχή τους βασικά στις πολιτικές ερμηνείες του Έρικ Χομπσμπάουμ σχετικά με την «εθνική» υπόθεση των Σκοπίων και μόνο, συνακόλουθα με αυτήν, στο ζήτημα της συνέχειας ή της ασυνέχειας του έθνους των Ελλήνων. Την οργή της εθνικιστικής νεοτερικότητας συγκέντρωσε, ουσιαστικά, το απαντητικό άρθρο μου στην Ελευθεροτυπία της 6ης Απριλίου 1995, λίγες μόλις μέρες μετά τη συνέντευξη του Βρετανού ιστορικού. Επρόκειτο, όπως προκύπτει δια γυμνού οφθαλμού, για κείμενο, αυστηρά επικεντρωμένο στο επιστημονικό μέρος του επιχειρήματος «Χομπσμπάουμ», ως προς το οποίο ο συγγραφέας διεκδικούσε το αυτονόητο δικαίωμα της έλλογης αντίρρησης.
Τι ήταν, ωστόσο, αυτό που ενόχλησε τους θεματοφύλακες της ευρωπαϊκής νεοτερικότητας στην Ελλάδα από τις αντιρρήσεις που εκφράσθηκαν στα επιχειρήματα του Ε. Χομπσμπάουμ;

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2020

Ποιός “νέος Πατριωτισμός”, κυρία Πρόεδρε;

Δημοσιεύτηκε 

  στην Θανάσης Κ 
    Του Θανάση Κ.         Μέρα που είναι δεν ήθελα να αντιδικήσω με την νέα μας Πρόεδρο της κα. Αικατερίνη Σακελλαροπούλου.
Της εύχομαι προσωπικά – όπως εύχομαι και σε όλους εσάς – Χρόνια Πολλά για την Πατρίδα μας.
Αναγκάζομαι, όμως, να παρατηρήσω τα εξής, για τον τηλεοπτικό της διάγγελμα “επί τη επετείω”:
Πρώτον, δεν καταλαβαίνω τι θα πει “νέος πατριωτισμός”. Για την ακρίβεια, ξέρω ότι τον όρο τον χρησιμοποιούν συστηματικά όσοι – στην ουσία – αρνούνται τον Πατριωτισμό!
Μπορούμε να λέμε ότι ο Πατριωτισμός προσλαμβάνει διαφορετικό περιεχόμενο από εποχή σε εποχή. Αλλά δεν παύει να είναι Πατριωτισμός – όχι νέος ή παλιός – πατριωτισμός! Δηλαδή “αγάπη για την Πατρίδα”.
Και Πατρίδα είναι πάντα μια “αίσθηση κοινότητας” και μια “αίσθηση του ανήκειν”, ευρύτερη από την οικογένεια, τη φάρα τη φυλή και την επιτοπιότητα.
Η Πατρίδα όμως, αφορά ένα δεσμό ανάμεσά μας, πέρα από τα στοιχεία της ατομικής καταγωγής καθενός από μας.
Δεσμό ευρύτερο, συναισθηματικά φορτισμένο και ιστορικά ριζωμένο.
Το με ποιούς άλλους έχετε την ίδια γλώσσα, μοιράζεστε τα ίδια ήθη και έθιμα, τον ίδιο Πολιτισμό, την ίδια συλλογική ταυτότητα, ανήκετε στην ίδια ευρύτερη κοινότητα και έχετε την ίδια “αίσθηση του ανήκειν”.
Σας ενώνουν όλα αυτά για τα οποία είστε συλλογικά υπερήφανοι.
Και σας ενώνουν κοινοί κώδικες συμπεριφοράς.
Κοινές αξίες και κοινός Πολιτισμός.
Ό,τι δίνει “ηθική διάσταση” στα άτομα και τα κάνει “Πρόσωπα”.
Δεύτερον: Όλα αυτά εξελίσσονται, ασφαλώς, αλλά διαμορφώνονται μέσα από αιώνες και αλλεπάλληλες γενιές: από τους αγώνες τους και τις συλλογικές εμπειρίες τους, και τους θριάμβους ή τις καταστροφές τους – ή ό,τι εβίωσαν συλλογικά ως “θριάμβους” ή ως “καταστροφές” – και τον Πολιτισμό που σώρευσαν, και τις αναμνήσεις που πέρασαν από γενιά σε γενιά και τη γλώσσα που εμπλούτισαν (ή φτώχυναν) και τα μνημεία Πολιτισμού που έφτιαξαν και τους καθόρισαν.
Κι αυτά όλα είναι πραγματικά και “φαντασιακά” ταυτόχρονα:
–Είναι πραγματικά, γιατί σμιλεύτηκαν μέσα σε ιστορικά – συχνά δραματικά γεγονότα – που χάραξαν το υποσυνείδητο των λαών από γενιά σε γενιά.
–Και είναι “φαντασιακά”, διότι όλο αυτό το συλλογικό πολιτιστικό υποσυνείδητο  γέννησε μέσα από τη φαντασία των ανθρώπων μύθους και “εκδοχές” της Ιστορίας και Πολιτισμό που καθόρισε την Ταυτότητα των λαών.
Η Πατρίδα των νεοΕλληνων είναι διαφορετική από τις Πόλεις-πατρίδες των Αρχαίων Αθηναίων ή των Αρχαίων Σπαρτιατών.
Είναι ευρύτερη και έχει πολύ μεγαλύτερο ιστορικό βάθος.
–Αλλά εκείνοι είχαν τον “Παιάνα” τους, όπως εμείς έχουμε το “Τη Υπερμάχω” μας.
–Εκείνοι είχαν τις ενδο-ελληνικές συγκρούσεις τους, όπως κι εμείς έχουμε τις φαγομάρες μας.
–Εκείνοι, ενώνονταν προ κοινού εχθρού και νικούσαν – συνήθως πέρα από κάθε προσδοκία – πολύ περισσότερους.
Όπως ακριβώς κάναμε κι εμείς το 1821 και το 1912 και το 1940.
–Εκείνοι έμεναν όρθιοι, όταν όλοι οι άλλοι είχαν λυγήσει.
Όπως ακριβώς κάναμε κι εμείς, αρκετές φορές…
–Εκείνους τους ένωνε κοινή γλώσσα έναντι όλων των άλλων, όπως ακριβώς κι εμάς μας ενώνει η ίδια γλώσσα.
–Εκείνοι νοσταλγούσαν την γενέτειρά τους – το “σύνδρομο του Οδυσσέα” – και έκαναν τα πάντα για να επιστρέψουν στην Πατρίδα τους, όσο δύσκολο κι αν ήταν όσο κι αν τους είχε πικράνει – όπως ακριβώς κάνουμε κι εμείς.

Τρίτη 24 Μαρτίου 2020

«Νόστιμον ἦμαρ»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Η ομηρική λέξη «νόστος» σημαίνει επάνοδος, επιστροφή στην πατρίδα, επιστροφή στο σπίτι, ταξίδι με καλό, αίσιο τέλος· περιήγηση, πλους «Νόστος Ἀχαιίδος» σημαίνει ευκαιρία για επιστροφή στην Ελλάδα· «ἐπὶφορβῆς νόστος» είναι η περιήγηση για αναζήτηση τροφής
Η λόγια φράση «νόστιμον ἦμαρ» σημαίνει την ημέρα του γυρισμού, της επιστροφής «οἴκᾰδε». Επειδή το «νόστιμον ἦμαρ» θεωρείται ηδονικότατη, γλυκύτατη μέρα, το επίθετο νόστιμος σημαίνει σήμερα οτιδήποτε είναι γλυκό, ηδύ, χαριτωμένο, ευχάριστο (στη γεύση, αν πρόκειται για κάτι που τρώγεται.), που κεντρίζει ευχάριστα τις αισθήσεις ή το ενδιαφέρον μας.
Ο Αργύρης Εφταλιώτης μεταφράζει: «Τον άντρα τον πολύπραγο τραγούδησέ μου, ω Μούσα, / που περισσά πλανήθηκε, σαν κούρσεψε τής Τροίας / το ιερό κάστρο, και πολλών ανθρώπων είδε χώρες / κι έμαθε γνώμες, και πολλά στα πέλαα βρήκε πάθια, / για μία ζωή παλεύοντας και γυρισμό συντρόφων. («Ἀ ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.») / Μα πάλε δεν τους γλύτωσε, κι αν το ποθούσε, εκείνους, / τι από δική τους χάθηκαν οι κούφιοι αμυαλωσύνη, / τού Ήλιου τού Υπερίονα σαν έφαγαν τα βόδια, / κι αυτός τους πήρε τη γλυκειά του γυρισμού τους μέρα. («αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.») Και αλλού: «Όμως περίσσια λαχταρώ, και το ζητώ ολοένα, / να πάω στον τόπο, να χαρώ του γυρισμού τη μέρα. («οἴκαδέ τ᾿ ἐλθέμεναι καὶ νόστιμον ἦμαρ ἰδέσθαι.») / Κι αν με χτυπήσει οργή θεού στα μελανά πελάγη, / έχω καρδιά βασταχτερή, κι απομονή θα κάνω· / έπαθα που έπαθα πολλά και ‘πόφερα άλλα τόσα / στις μάχες και στις θάλασσες· ας μου γενεί και τούτο.»[1]

Οι Σειρήνες ήταν γυναικείες θεότητες που σχετίζονταν με το νερό, τον έρωτα και τον θάνατο.
Οι Σειρήνες ήταν γυναικείες θεότητες που σχετίζονταν με το νερό, τον έρωτα και τον θάνατο.
«Καὶ καπνὸν ἀποθρῴσκοντα νοῆσαι»
Λιγότερο γνωστή είναι ίσως η φράση «…καὶ καπνὸν ἀποθρῴσκοντα νοῆσαι ἧς γαίης, θανέειν ἱμείρεται.» Που σημαίνει: [Εκείνου η κόρη τον κρατάει το δύστυχο στα δάκρυα, / και με γλυκειές μαγεύει τον κουβέντες, να ξεχάσει / τον τόπο του·] μα πάλε αυτός, και τον καπνό μονάχα / να θώρειε της πατρίδας του σαν αλαφροανεβαίνει, / κι ας πέθαινε.[2]
Ο Δημήτρης Τζήκας είναι ιστορικός.
Οι πληροφορίες είναι από εδώ: LIDDELL & SCOTT. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος 2007.
[1] Οδύσσεια (ε219-226). Μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη.
[2] Οδύσσεια (α55-59). Μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά. Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/. Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.

Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2019

Ίων Δραγούμης: Το ελληνικό έθνος






Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου (π.η.) ή 14 Σεπτεμβρίου (ν.η) 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό αγώνα. Υποστήριξε τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους, εκφραζόμενος από το 1908 εναντίον της Μεγάλης Ιδέας. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Μέσα στο ασταθές πολιτικό κλίμα που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Παρίσι, συνελήφθη και τελικά δολοφονήθηκε στην περιοχή Αμπελοκήπων της Αθήνας, από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας, μπροστά σε περαστικούς.

Το κείμενο που αναδημοσιεύουμε στη συνέχεια -με λίγες αλλαγές στην ορθογραφία- είναι από ένα μικρό βιβλιαράκι με τίτλο «Ελληνικός πολιτισμός» που κυκλοφόρησε στα 1913 από το περιοδικό «Γράμματα». Ο Δραγούμης υπογράφει με το ψευδώνυμο «Ίδας».


Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου (π.η.) ή 14 Σεπτεμβρίου (ν.η) 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης.

Κείμενο: Ίων Δραγούμης


Το κράτος δεν έγινε για το κράτος, ειδεμή τι ενδιαφέρο θα είχε; Είναι παιδί του έθνους, καρπός του, γέννημα του, και γι’ αυτό του έχει κάποια σημαντική υποχρέωση -να το φυλάγει. Και επειδή όλα τα μέρη του έθνους συνεργάστηκαν και αγωνίστηκαν για να πλάσουν αυτό το κράτος που έχουμε, το κράτος έχει από μέρος του χρέος να φυλάγει ολόκληρο το έθνος που το έπλασε. Είναι στενότερο το κράτος από το έθνος, μικρότερο το παιδί από το γονιό του, μα δεν έπαψε με τούτο να ζει και το έθνος ο μεγάλος γονιός που θέλει να τον φυλάγουν.

Πέμπτη 4 Ιουλίου 2019

Ανδρέας Κάλβος: ᾨδὴ Δεκάτη. Ὁ Ὠκεανός

Η εικόνα ίσως περιέχει: ένα ή περισσότερα άτομα
φωτό via Marco Noris

Ανδρέας Κάλβος

ᾨδὴ Δεκάτη. Ὁ Ὠκεανός

στροφὴ α´.


Γῆ τῶν θεῶν φροντίδα,
Ἑλλὰς ἡρῴων μητέρα,
φίλη, γλυκεῖα πατρίδα μου
νύκτα δουλείας σ᾿ ἐσκέπασε,
νύκτα αἰώνων.

β´.
Οὕτω εἰς τὸ χάος ἀμέτρητον
τῶν οὐρανίων ἐρήμων,
νυκτερινὸς ἐξάπλωσεν
ἔρεβος τὰ πλατέα
πένθιμα ἐμβόλια.

δ´.
Ἐχάθηκαν ἡ πόλεις,
ἐχάθηκαν τὰ δάση,
κ᾿ ἡ θάλασσα κοιμᾶται
καὶ τὰ βουνά· καὶ ὁ θόρυβος
παύει τῶν ζώντων.

ιγ´.
Ἔθλιψε τὴν Ἑλλάδα
νύκτα πολλῶν αἰώνων,
νύκτα μακρᾶς δουλείας,
αἰσχύνη ἀνδρῶν, ἢ θέλημα
τῶν ἀθανάτων.

ΠΗΓΗ: Anna Staikou

Παρασκευή 10 Μαΐου 2019

Σπύρος Κουτρούλης: Ο ξεριζωμός και η αποξένωση του ανθρώπου

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος ανήκει σε μια πατρίδα, σε ένα τόπο, ότι φέρει τα στοιχεία ενός πολιτισμού, που τον ξεπερνά και τον περιέχει, υπάρχειμαζί με ένα άλλο γεγονός. Ανήκει στον εαυτό του και στην παροδική χρονικά κατάσταση του. Παράλληλα κάποτε τείνει να ταυτίζεται με την ευρύτερη πατρίδα, την πατρίδα-γη, την πατρίδα-κόσμος.
Όμως μια άλλη τάση φαίνεται να αναδύεται το ίδιο ισχυρή με την προηγούμενη. Ο άνθρωπος χάνει την πατρίδα του, βρίσκεται στο κενό, γίνεται ανέστιος, ξεριζωμένος. Το γεγονός αυτό μαρτυρά πολλές καταστάσεις εκ των οποίων η πιο βαθιά είναι το οντολογικό κενό.
Ο ξεριζωμός του ανθρώπου δεν συνδέεται άμεσα με την παγκοσμιοποίηση. Η τελευταία μπορεί να επιθυμεί να διαλύσει όλους τους υφιστάμενους πολιτισμούς, ώστε να μετατρέψει τους πολίτες σε υπηκόους ενός πλανητικού χωριού, όπου θα κυριαρχεί μια ισοπεδωτική εμπορευματική ιδεολογία, αλλά τελικά πετυχαίνει εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα. Οι εθνικοί ανταγωνισμοί και οι θρησκευτικές διαμάχες επανεμφανίζονται ορμητικοί. Η απελευθέρωση του εμπορίου, του κεφαλαίου και της τεχνολογίας αντί να τους εξημερώσει, τους επαναφέρει για να επενδύσουν, συχνά, ευρύτερους οικονομικούς και γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς.
Η αποξένωση του ανθρώπου προηγήθηκε, συνεπώς, της παγκοσμιοποίησης και δεν προκλήθηκε από αυτή. Ο Νίτσε, ο Μαρξ, ο Χάϊντεγκερ, η Σιμόν Βέιλ, ο καθένας από την δική του οπτική γωνία περιέγραψαν το ίδιο γεγονός: ο άνθρωπος αποξενώνεται από την μικρή του πατρίδα, όσο και από την πατρίδα –γη.
Ο Χάιντεγκερ αναφέρθηκε με πολύ σαφή και συγκεκριμένο τρόπο σε ένα έργο, που εκδόθηκεμεταπολεμικά και έχει τον τίτλο Επιστολή για τον Ανθρωπισμό1. Επρόκειτο για μια επιστολή, που απευθυνόταν στον Γάλλο φίλο του και μαθητή του, Jean Beaufret. Η μοίρα του κόσμου και του ανθρώπου ταυτίζεται με το ξεριζωμό: «Η έλλειψη πατρίδας γίνεται παγκόσμιο πεπρωμένο. Οφείλουμε επομένως να σκεφτούμε αυτό το πεπρωμένο οντολογικοιστορικά. Ό,τι ο Marx, αφορμώμενος από τον Hegel, αναγνώρισεμε ένα ουσιαστικό και σημαντικό τρόπο ως την αποξένωση του ανθρώπου, έχει τις ρίζες του στο γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει πατρίδα. Η έλλειψη αυτή προκαλείται από το πεπρωμένο του Είναι μετη μορφή της μεταφυσικής και συγχρόνως συγκαλύπτεται ως τέτοια από τη μεταφυσική. Επειδή ο Marx,βιώνοντας την αποξένωση, εισέρχεται σε μια ουσιώδη διάσταση της ιστορίας, γι’ αυτό η μαρξική αντίληψη της ιστορίας είναι ανώτερη από κάθε άλλη φιλοσοφία της ιστορίας. Επειδή όμως ούτε ο Husserl, ούτε οSartre, από όσο έχω δει έως τώρα, αντιλαμβάνονται την ουσιαστικότητα του ιστορικού στοιχείου μέσα στο Είναι, γι’ αυτό ούτε η φαινομενολογία, ούτε ο υπαρξισμός εισέρχονται σε κείνη τη διάσταση, όπου είναι δυνατός ένας δημιουργικός διάλογος με τον μαρξισμό».2
Σύμφωνα με έναν αρκετά νεώτερο μελετητή του, τον Τ. Στάϊνερ, Χάϊντεγκερ υπήρξε ένας επαρκήςμελετητής του Μαρξ και για αυτό μπορεί με επιτυχία να συνδέεται με σημαντικές πλευρές του στοχασμού του3. Ουσιαστικά και οι δύο περιγράφουν με άλλοτε παραπλήσιες και με άλλοτε διαφορετικές έννοιες την κατάσταση όπου η γη, και τα εθνικά κράτη δεν είναι ικανά να στεγάσουν τον άνθρωπο, ως τον «οίκο του Είναι». Κατ’ αυτόν τον τρόπο καθώς ο Χάϊντεγκερ συναντά τον Μαρξ διαπιστώνει ότι: «Απέναντι στην ουσιώδη έλλειψη πατρίδας του ανθρώπου, το μελλοντικό πεπρωμένο του εμφανίζεται για την οντολογικοιστορική σκέψη στο γεγονός ότι πρέπει να ανακαλύψει το δρόμο προς την αλήθεια του Είναι και να ξεκινήσει γι’ αυτή την ανακάλυψη. Κάθε εθνικισμός είναι, μεταφυσικά ιδωμένος, ένας ανθρωπολογισμός και ως τέτοιος ένας υποκειμενισμός. Ο εθνικισμός δεν υπερβαίνεται με τον απλό διεθνισμό, αλλά διευρύνεται και υψώνεται σε σύστημα. Έτσι ο εθνικισμός δεν οδηγείται προς τηνHumanitas, ούτε αναιρείται εντός της, ακριβώς όπως και ο ατομικισμός δεν αναιρείται από ένα ανιστορικό κολλεκτιβισμό. Ο τελευταίος είναι η υποκειμενικότητα του ανθρώπου στην ολότητά της. Ο κολλεκτιβισμός πραγματώνει την απόλυτη αυτοκατάφασή της. Αυτή δεν είναι δυνατόν να ανακληθεί. Ούτε μπορεί να κατανοηθεί επαρκώς από μια μονόπλευρα μεσολαβητική σκέψη. Παντού περιστρέφεται ο άνθρωπος, εξορισμένος από την αλήθεια του Είναι, γύρω από τον ίδιο του τον εαυτό ως το animal rationale».4
Στα όρια της σκέψης του Χάιντεγκερ η έλλειψη πατρίδας «συνίσταται στην εγκατάλειψη του Είναι από το όν. Είναι η ένδειξη της λήθης του Είναι. Εξαιτίας της παραμένει η αλήθεια του Είναι ανέγγιχτη από τη σκέψη»5. Όπως γράφει σε ένα άλλο σημείο η λέξη πατρίδα νοείται «με μια ουσιαστική έννοια και όχι πατριωτικά, ούτε εθνικιστικά, αλλά οντολογικοιστορικά. Ταυτόχρονα αναφερόμαστε στην ουσία της πατρίδας επειδή θέλουμε να σκεφτούμε την έλλειψη πατρίδας του νεότερου ανθρώπου με αφετηρία την ουσία της ιστορίας του Είναι. Ο τελευταίος που εβίωσε την έλλειψη αυτή ήταν ο Nietzsche. Παραμένοντας ωστόσο στα πλαίσια της μεταφυσικής δεν μπόρεσε να βρει άλλη διέξοδο από την αντιστροφή της. Τούτο όμως είναι το αποκορύφωμα του αδιεξόδου».6

Δευτέρα 22 Απριλίου 2019

ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ



Ο χώρος που πάνω του και μέσα του είναι αποτυπωμένη η διαχρονική σφραγίδα του πολιτισμού έχει μετατραπεί σε τόπο· σ’ έναν τόπο που μιλά τη γλώσσα της κοινωνίας που φι­λοξενεί μέσα στο χρόνο, κι αυτή η γλώσσα είναι ο ίδιος ο τρόπος ζωής συνολικά, δηλαδή ο πολιτισμός αυτής της κοινωνίας. Ο τό­πος, ένας χώρος δηλαδή με συγκεκριμένη ταυτότητα, μιλά με τα σημεία του, τα «σημάδια» του, και τα σημαινόμενα είναι οι ίδιες οι ιστορικά προσδιορισμένες αξίες μιας ανθρώπινης ομάδας που βρίσκεται σε μια διαρκή και διαλεκτική σχέση με το περιβάλλον της, καθώς το οικειοποιείται.

Η αποτύπωση των βασικών χαρακτηριστικών ενός πολιτισμού στον χώρο οδηγεί με βάση τη συλλογική εμπειρία στη συλλογική ταύτιση της ομάδας μ’ αυτόν και έτσι διαμορφώνεται σε διάφορα επίπεδα, ανάλογα με το εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο, μια ταυτότη­τα άρρηκτα συνυφασμένη με ένα συγκεκριμένο χώρο μικρής κλί­μακας συγκροτώντας ό,τι αποκαλούμε «τοπικότητα». Η τοπικότητα νοείται ως ένα πλαίσιο κοινωνικής ανα­φοράς και ταύτισης, κάτι που παραπέ­μπει και στην ιδέα της πατρίδας, ιδιαίτερης (τοπικής) ή εθνικής. Από αυτή την άποψη είναι ευνόητο ότι η τοπικότητα πρέπει να εκλαμβάνεται όχι ως μία προηγούμενη της εθνικότητας «ιστορική φάση», αλλά ως μηχανισμός ένταξης και ενσωμάτωσης τοπικών οντοτήτων σε ευρύτερα σύνολα, όπως τα έθνη-κράτη.

Η ιδέα της κοινότητας που στηρίζεται στα θεμέλια της τοπικότητας θεωρείται βασικό πολιτισμικό ιδίωμα της χώρας μας, συνυφασμένο και με τον τοπικισμό, αυτή την έντονη συναισθηματική και ιδεολογι­κή προσκόλληση στον τόπο καταγωγής, που συνδέεται και με την έννοια της «ηθικής κοινότητας», όπως αυτή αποδόθηκε στις αγρο­τικές κοινωνίες.

Σάββατο 20 Απριλίου 2019

Αντί να φύγει το κράτος, φεύγει το έθνος


Αποτέλεσμα εικόνας για κρατοσ εθνοσ

Της Μπέτης Μπιζά


Αντί να φύγει το κράτος, φεύγει το έθνος

Το ελληνικό κράτος υπάρχει χάριν του ελληνικού έθνους, και όχι το αντίστροφο. 
Το ελληνικό έθνος αγωνίστηκε για την ελευθερία του απ' τους Τούρκους το 1821, και δημιούργησε ένα μικρό κράτος που σιγά σιγά μεγάλωνε καθώς απελευθερώνονταν κι άλλα εδάφη. Ως το 1821 ελληνικό κράτος δεν υπήρχε να βοηθήσει το έθνος να ελευθερωθεί. Υπήρχε μόνο η οθωμανική αυτοκρατορία και ο σουλτάνος.

Το έθνος επαναστάτησε όχι μόνο το 1821 αλλά και πρωτύτερα. Πολλές φορές. Χωρίς να έχει πρωθυπουργό, υπουργείο Άμυνας, στρατό. Το έθνος μόνο του αγωνιζόταν για την ελευθερία του.

Τους αιώνες της σκλαβιάς, που δεν υπήρχε κράτος, το έθνος είχε φυσικό αρχηγό του την Εκκλησία. Η Εκκλησία ήταν εθναρχούσα. Πατέρας του έθνους ήταν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Και σε όλους τους αγώνες για ελευθερία, αρχηγός ήταν κάποιος κληρικός, συνήθως επίσκοπος. Όπως ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος που ηγήθηκε επαναστατικού κινήματος γύρω στο 1610, που καταπνίγηκε, κι αυτό, από τους Τούρκους με πολύ σκληρό τρόπο. Τον ίδιο τον επίσκοπο τον έγδαραν ζωντανό.

Το ελληνικό έθνος λοιπόν, με τους θρησκευτικούς του ηγέτες, αγωνίστηκε και θυσιάστηκε ώστε να δημιουργήσει ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος.
Γι' αυτό ο εθνικός μας ποιητής λέει για την ελευθερία ότι είναι «βγαλμένη απ' τα κόκαλα των Ελλήνων τα ιερά».

Επομένως, το ελληνικό κράτος υπάρχει χάρη στους Έλληνες. Δεν του χρωστάνε τίποτα οι Έλληνες. Αυτό χρωστάει στους Έλληνες την ύπαρξή του. Χωρίς τους αγώνες τους, δεν θα υπήρχε. Ούτε αυτό, ούτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ούτε πρωθυπουργοί, υπουργοί, βουλευτές κ.λπ. Όλοι αυτοί έχουν τις θέσεις τους χάρη στους προγόνους τους που ελευθέρωσαν αυτόν τον τόπο και τον έκαναν κράτος.

Παρασκευή 29 Μαρτίου 2019

Μάρκος Τρούλης, Περί έθνους: Διδάγματα από την Τουρκία


Πώς να οριοθετήσει κάποιος την έννοια του έθνους και πώς να την τοποθετήσει εντός τυπολογικών περιχαρακώσεων… Το τι είναι έθνος ορίζεται από τις ίδιες τις αισθητικές προσλαμβάνουσες και τις παραδόσεις οι οποίες διέπουν το «χαρακτήρα» μιας συλλογικότητας. Το έθνος προσδιορίζεται από την ίδια τη φύση των πραγμάτων και ανάγεται σε ζήτημα μεταφυσικής πρόσληψης, καθώς άλλωστε εξ ορισμού εγκολπώνεται τέτοιας φύσης ζητήματα κατά την αντίληψή του.
Όπως έγραψε ο Παναγιώτης Κονδύλης, είναι «πρακτικά αδιάφορο αν το αίσθημα της ταυτότητας εδράζεται ή όχι σε μια πλασματική κατασκευή. Ακόμα κι αν συμβαίνει το πρώτο, καθοριστική σημασία έχει το ότι η επιδίωξη της αυτοσυντήρησης χρειάζεται μια τέτοια πλασματική κατασκευή».
Στόχος του ήταν να περιγράψει με ακρίβεια την ανάγκη καλλιέργειας μιας συλλογικής συνείδησης και ταυτότητας, αν δεν προϋπάρχει ως αποτυπωμένο συλλογικό βίωμα, προκειμένου να επιτευχθεί το μείζον: η επιβίωση. Συλλογικές κοσμοθεωρητικές αποφάσεις όπως οι μύθοι, οι θρησκείες και οι ιδεολογίες, συνιστούν εκφάνσεις –πραγματικές ή πλασματικές– του συγκεκριμένου επίμονου αγώνα για επιβίωση, όρος ο οποίος συνυφαίνεται με την προάσπιση της ετερότητας ως έχει.
Κατά συνέπεια, πέραν της οντολογικά αδιαμφισβήτητης παρουσίας του έθνους ως ταυτοτικής αναφοράς, καθίσταται αντιληπτό ότι το παραγόμενο αφήγημα του «εθνικισμού» εμπεριέχει τα ανάλογα χαρακτηριστικά της πολιτικής σκοπιμότητας. Η εμπέδωση του εθνικισμού πραγματοποιείται με απώτερο σκοπό την αύξηση της εσωτερικής ομοιογένειας και την εξασφάλιση της πίστης και της νομιμοφροσύνης των άλλοτε «υπηκόων» και νυν «πολιτών».

Παρασκευή 10 Αυγούστου 2018

Γιώργος Κοντογιώργης, Από το έθνος του κράτους στο έθνος της κοινωνίας

Γιώργος Κοντογιώργης


Αποτέλεσμα εικόνας για κοντογιωργησΤο ελληνικό πρόβλημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το «διεθνές», πλην όμως διαθέτει τη δική του ιδιαιτερότητα και δυναμική που μας επιτρέπει να το ορίσουμε ως παρέκκλιση. Αποδίδω την αιτία της ελληνικής κακοδαιμονίας στις δυσμορφίες που προκαλεί η αναντιστοιχία του πολιτικού συστήματος/κράτους προς την ανθρωποκεντρική ιδιοσυστασία της ελληνικής κοινωνίας. Το πολιτικό αυτό σύστημα οδήγησε το κράτος και τους νομείς του να λειτουργούν ως λυμεωνικά παράσιτα επί του Ελληνισμού, να τον απομυζούν και να τον καταστρέφουν.
Δεν ανέμενα την τωρινή κρίση για να προβώ στη διαπίστωση αυτή. Δεκαετίες επισημαίνω το γεγονός, και ουσιαστικά ανήγγειλα πριν από τη δεκαετία του 1990 την, σε συντεταγμένες βάσεις, επιχειρούμενη λεηλασία της ελληνικής χώρας και την επερχόμενη νέα συντριπτική συρρίκνωση του Ελληνισμού. Στο πλαίσιο αυτό, αρκούσε μια μικρή έστω διεθνής αναταραχή για να εκθέσει την Ελλάδα και να της προκαλέσει μια ανήκεστη βλάβη.
Η ίδια γνωσιολογική αφετηρία με οδήγησε να επισημάνω την κατεύθυνση της λεγόμενης διεθνούς εξέλιξης και τις επιπτώσεις της. Καιρό πριν την εκδήλωση της αμερικανικής κρίσης, που οδήγησε στο κλείσιμο της τράπεζας Lehman Brothers, είχα αναδείξει το γεγονός της επελθούσης ανατροπής στην ισορροπία μεταξύ κοινωνίας, κράτους και οικονομίας, την αιτιολογία της και τις επερχόμενες επιπτώσεις.
Το επιχείρημα αυτό πηγαίνει πολύ πιο πίσω, στις αναλύσεις μου της δεκαετίας του 1980 και του 1990, στις οποίες κατέγραφα τον χαρακτήρα των αλλαγών που συντελούνταν στον κόσμο της εποχής: στο επικοινωνιακό σύστημα, στην εργασία, στη σχέση κοινωνίας και πολιτικής, στην διακρατική φιλοδοξία των εθνικών θεσμών, στις επιπτώσεις της πλανητικής διακτίνωσης σημαντικών παραμέτρων του ανθρωποκεντρικού γίγνεσθαι κλπ.
Εν σπέρματι η υπέρβαση