Του Γιάννη Χοντζέα
Πολλά γράφονται για τη συμπλήρωση 30 χρόνων από την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Πάρα πολλά. Χωρίς όμως να απαντούν σε δύο κομβικά ζητήματα: Τι σχέση έχει ο σημερινός κόσμος με όσα επαγγέλθηκαν και διαφημίστηκαν τότε, και, ποια η αιτία της πτώσης του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Αναδημοσιεύουμε από το βιβλίο του Γιάννη Χοντζέα, «Το “τέλος” του κομμουνισμού», εκδόσεις Α/συνεχεια, Αθήνα 1993, ορισμένες εκτιμήσεις που προσανατολίζουν για την απάντηση των δύο αυτών ζητημάτων.
Κι εδώ είναι το «σταυροδρόμι» ή το «κομβικό» σημείο του ζητήματος. Διαμορφώθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 70 μια «πρωτότυπη», σε σχέση με το παρελθόν, κατάσταση που τις διαδοχικές φάσεις τις έχουμε ζήσει από τότε στις εξωτερικές της εκδηλώσεις.
Τα όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια (ΣτΣ: 1989-1991) συνδέονται μ’ αυτή την κατάσταση που δημιουργήθηκε αυτή την περίοδο. Ένας αμερικάνικος ιμπεριαλισμός σε υποχώρηση (αναδιπλώνεται) και ένας, ο συνδιαχειριστής (ΣτΣ: εννοεί την ΕΣΣΔ) της τότε κατάστασης, επεκτείνεται. Όμως και οι δύο πάσχουν από την ίδια ασθένεια: το λαχάνιασμα στον οικονομικό-παραγωγικό τομέα, με διαφορές όμως ουσίας. Από την αναδίπλωση του πρώτου επωφελήθηκαν σύμμαχοι ιμπεριαλισμοί, ιαπωνικός και γερμανικός σε πρώτη γραμμή. Από το λαχάνιασμα του δεύτερου θα επωφεληθούν όλοι οι παραπάνω και θα «επεκταθούν», με διαφορετικούς ρυθμούς, μέσω της «αναδιάρθρωσης» που θα πραγματοποιήσουν σε πεδία όπως εκείνο του «ανταμώματος» (επικοινωνίες, πληροφορική, νέα υλικά κ.λπ.). Ταυτόχρονα θα αξιοποιήσουν σε μια πρώτη φάση μια υπόθεση που «κανονικά» θα έπρεπε να αξιοποιηθεί κι από την άλλη «συνδιαχειρίστρια» πλευρά: το αποκαλούμενο πετρελαϊκό σοκ. Αντί να βγουν ενισχυμένοι οικονομικά-πολιτικά όλοι αυτοί που βρίσκονται στην τροχιά των «σοσιαλιστικών-προοδευτικών χωρών» θα βγουν ζεματισμένοι κι αυτό τη στιγμή που η αναδιάρθρωση των άλλων ήταν η αρχή ενός φαύλου κύκλου κρίσης-αναδιάρθρωσης-κρίσης. Όλα αυτά από κει και πέρα πήραν ένα δρόμο που όποιος καλόπιστα έβλεπε –γιατί δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς– την εξωτερική πλευρά των πραγμάτων ήταν φυσικό, και είναι φυσικό, να πέφτει από αιφνιδιασμό σε αιφνιδιασμό. Όμως αυτό δεν ισχύει για όσους βρίσκονται όχι στη θέση του απλού προοδευτικού ανθρώπου ή αριστερού, αλλά αποτελούσαν «φορείς». Η τέτοια τροπή των πραγμάτων δεν οφείλεται κύρια στις επιμέρους αδυναμίες, γραφειοκρατίες κ.λπ., αλλά στη διπλή φύση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
