Κοινωνία - Ψυχισμός και "Σκοτεινός" Εαυτός... σε ανισόρροπες συνθήκες Γεωπολιτικής - Κοινωνικής Απίσχνασης

Μια συνέντευξη - έκπληξη στις "Αντιθέσεις" με τον Δημήτρη Καραγιάννη, Παιδοψυχίατρο - Συστημικό Ψυχοθεραπευτή και διδάκτορα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, που θα συζητηθεί.

Γιατί ο Δημήτρης Καραγιάννης μιλάει για την "κρυμμένη ψυχική ομορφιά" με αφορμή το τελευταίο ομότιτλο βιβλίο του , σε ανισσόροπες συνθήκες κοινωνικής - οικονομικής και γεωπολιτικής απίσχνασης

•Τι λέει για τον ψυχισμό των κοινωνιών , των οικογενειών , των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων σε συνθήκες ακραίων οικονομικών- κοινωνικών και πολιτιστικών καταστάσεων

•Η συλλογική μας κατάθλιψη και η ατομική μας παράδοση, σε νεοπαγή μοντέλα σήψης και παρακμής και ο αισιόδοξος αντίλογος ως αντιπρόταση στις "επίσημες αφηγήσεις" κατανάλωσης ζωής…

•"Άρρωστες" κοινωνίες ή "άρρωστα" αφηγήματα ;

•Ο κοινωνικός εαυτός , ο ψευδής εαυτός και οι τεμπέληδες της ύπαρξης

•Η μεταμοντέρνα α-κοινωνία , το πέρασμα και ο σκοτεινός εαυτός

Αν νοιώθεις υπερφορτωμένος με ευθύνες.

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη 

Αν νοιώθεις υπερφορτωμένος με ευθύνες.

Αν νοιώθεις στερημένος από την χαρά και το "παιχνίδι"

Αν είσαι εξαιρετικά ευαίσθητος στα λάθη σου και σου ασκείς έντονη κριτική γι' αυτά, αναζητώντας διαρκώς το τέλειο.

Αν νοιώθεις ένοχος κάθε φορά που χαλαρώνεις ή διασκεδάζεις.

Αν έχεις μάθει να σχολιάζεις τα άλλα μέλη της οικογένειας σου και όλο καλείσαι να πάρεις το μέρος κάποιου.

Αν νοιώθεις υπεύθυνος για τα συναισθήματα των άλλων.

Αν φοβάσαι μην τυχόν δεν είσαι αρεστός στους άλλους.

Αν είσαι ο "ειρηνοποιός" στην οικογένεια ή στη δουλειά σου.

Αν έχεις μάθει να παρακαλάς τους άλλους, αγνοώντας τις δικές σου ανάγκες.

Αν νοιώθεις ότι  μόνο εσύ "υπάρχεις" για τον εαυτό σου και τις ανάγκες σου.

Αν νοιώθεις πως συχνά μπαίνεις στη θέση του Σωτήρα των άλλων.

Όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα, μάλλον, γιατί όταν ήσουν παιδί γονεϊκοποιήθηκες. 

«Οι τρεις πειρασμοί του Χριστού, ο Ιεροεξεταστής του Ντοστογιέφσκι και η ψυχική νέκρωση».

 Ο ΜΕΓΑΣ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ 

από Παπαθανασίου Ν. Θανάση 

Από την συνάντηση του "Επιμορφωτικού Κύκλου" της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, Τετάρτη 20-3-2024.

«Οι τρεις πειρασμοί του Χριστού, ο Ιεροεξεταστής του Ντοστογιέφσκι και η ψυχική νέκρωση».

Με ιχνηλάτη τον ομιλητή κι. Δημήτρη Κυριαζή (ψυχίατρο, παιδοψυχίατρο, ψυχαναλυτή) προχωρήσαμε στην δύσβατη ενδοχώρα της ανθρώπινης ύπαρξης, του τραγικού της στοιχείου και της αναμέτρησής της με την απελευθερωτική πίστη. Αναμέτρησης που μπορεί να είναι και μαρτυρική και λυτρωτική.

Η ΤΥΡΑΝΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Μια από τις μεγαλύτερες παραδοξότητες του πολιτισμού μας είναι ότι άνθρωποι που απελευθερώθηκαν από τις δεισιδαιμονίες της "πίστης" σε "κάτι ανώτερο", υποδουλώθηκαν στην πίστη της επιτυχίας. Στην πίστη δηλαδή ότι με τον διαρκή αγώνα θα φτάσουμε στην απόλυτη κατάσταση της τελειότητας.

Ένα διαρκές αίσθημα προόδου μας κρατά σε εγρήγορση και όλο φανταζόμαστε ένα τέλος όπου θα μπορούμε τελικά να χαλαρώσουμε και να απολαύσουμε τη ζωή μας. Λες και η φαντασίωση ενός μελλοντικού χρόνου απελευθέρωσης στην παρούσα ζωή, αντικατέστησε την μεσσιανική αντίληψη ενός παραδείσου στην μετά θάνατον ζωή. 

Όμως, τι κρίμα, αυτή η κατάσταση ηρεμίας, το τέλος του αγώνα της επιτυχίας, δεν έρχεται ποτέ, αφού ακόμη κι αν έρθει οι άνθρωποι βρίσκουμε το πιο συχνά κάποια άλλη επιτυχία για να τρέξουμε γι΄αυτήν. Γιατί κατά βάθος νοιώθουμε άνετα μονάχα όταν κυνηγάμε μια κάποια επιτυχία/επίδοση. 

Ένας πολιτισμός που φαντάστηκε το Θεό σαν έναν τιμωρητικό τύραννο, ξεμπέρδεψε μαζί του αντικαθιστώντας τον με την τυραννία της ατομικής επιτυχίας.  

Τι απομένει από τον πατέρα. Η πατρότητα στη σημερινή υπερμοντέρνα εποχή

Χόρχε Μπουκάι: «Το κόστος του να ζεις, αξίζει τον κόπο..»

Ήταν μια φορά ένας κύριος που έκανε ένα ταξίδι στην Ευρώπη. Όταν έφτασε στο Ηνωμένο Βασίλειο, αγόρασε από το αεροδρόμιο έναν οδηγό με τα κάστρα των νησιών. Κάποια είχαν συγκεκριμένες μέρες επισκέψεων και άλλα πολύ αυστηρό ωράριο. Αλλά αυτό που του τράβηξε την προσοχή, ήταν ένα που παρουσιαζόταν με τη φράση «Η επίσκεψη της ζωής σου».

Στις φωτογραφίες τουλάχιστον, φαινόταν ένα κάστρο ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο εντυπωσιακό από τα άλλα, αλλά είχε ιδιαίτερες συστάσεις.

Ο οδηγός εξηγούσε πως για λόγους που θα γίνονταν κατανοητοί αργότερα, οι επισκέπτες δεν πλήρωναν είσοδο εκ των προτέρων αλλά ήταν απαραίτητο να κλείσουν από πριν ραντεβού δηλαδή ημέρα και ώρα.

Η διαφορετική αυτή πρόταση του είχε κινήσει την περιέργεια, και το ίδιο απόγευμα ο άνθρωπος τηλεφώνησε από το ξενοδοχείο του και έκλεισε ραντεβού.

Όλα λειτουργούν πάντα με τον ίδιο τρόπο στον κόσμο. Αρκεί να έχει κάποιος ένα σημαντικό ραντεβού κάποια συγκεκριμένη ώρα και ανάγκη να είναι ακριβής, για να μπερδευτούν όλα. Η περίπτωση αυτή δεν αποτέλεσε εξαίρεση, και δέκα λεπτά αργότερα από τη συμφωνημένη ώρα, ο τουρίστας έφτασε στο παλάτι. Παρουσιάστηκε σ’ έναν άντρα με καρό φούστα, που τον περίμενε και τον καλωσόρισε.


-«Οι υπόλοιποι μπήκαν ήδη με τον ξεναγό;» ρώτησε αφού πρώτα δεν είδε κανέναν άλλο επισκέπτη.

Ο κοινωνικός Φρόυντ και οι ατομιστές της «κοινότητας

Πάνω από 50 χρόνια, «μάθαμε» να «μαθαίνουμε» ότι η φρουδική ψυχανάλυση, εστίαζε στο άτομο και όχι στην κοινότητα και την κοινωνία. Τα χρόνια της αμφισβήτησης του ’60, παράλληλα με την ανάδυση του φρουδισμού ως αντίβαρο στον αφόρητο αστικό θετικισμό και στον μονοκόματο κανονιστικό μαρξισμό, εξαπλώνονται και οι μετα-φρουδικές σχολές ψυχοθεραπείας και ανάλυσης.

Κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων που ορθώς συνυπολόγιζαν το ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα ως βασική παράμετρο μελέτης και θεραπευτικής ανακούφισης του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, εστίαζαν στην «ανθρωπιστική» ματιά του …ανθρώπου και στην εξεύρεση της έμφυτης «επαναστατικής» καλοσύνης που μπορούσαν να την εντοπίσουν παντού, σε έναν κόσμο που κατά βάση, βέβαια δεν άλλαζε την οικονομική δομή και τις ταξικές αναδιπλώσεις του.

Το νέο θεραπευτικό ρεύμα της «κοινωνικής ψυχοθεραπείας», στην καλύτερη έκανε εποικοδομητική κριτική στον Φρουντ και στην χειρότερη λοιδωρούσε τις «ανακαλύψεις» του ως αυστηρές, συντηρητικές και ακραία εξειδικευμένες. Άλλωστε το κοινωνικά γόνιμο ρεύμα της αντιψυχιατρικής, μπόλιασε και τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, που έτσι θα μετείχαν στον κοινωνικό αναβρασμό της εποχής, αναιρώντας τον … «εξουσιαστικό» πρώην εαυτό τους αλλά όχι το επάγγελμά τους!

Ψυχοθεραπεία και Ποιμαντική

π. Στέφανος Muse

Ο ορθόδοξος αμερικανός ιερωμένος π. Στέφανος Muse, στο β´μέρος της αποκλειστικής του συνέντευξης προς το “Αντίφωνο”, τον Μάρτιο του 2019:

Αναλύει τις σχέσεις μεταξύ Οντολογίας, Ψυχολογίας και Ποιμαντικής, καθώς απαντά στο ερώτημα «πώς συνδυάζεται η Ψυχοθεραπεία με την Ορθοδοξία;».

Περαιτέρω, εξετάζει εάν «μπορεί κάποιος να το κάνει αυτό χωρίς πίστη», ενώ συνάμα διερευνά κατά πόσον μπορεί να καρποφορεί η ψυχοθεραπεία «έξω» από τον χώρο της πίστης.

Ακόμα, ορίζει την «συν-πάθεια» ως συμμετοχή στον πόνο των άλλων. Τέλος, εξηγεί την αστοχία της αντίληψης ότι «πηγαίνω στον ψυχοθεραπευτή μου, οπότε δεν χρειάζομαι εξομολόγηση», αναδεικνύοντας τη σημασία του συγκερασμού ψυχοθεραπευτικής και ιερατικής ιδιότητας.

Από πλευράς Αντιφώνου, ευχαριστίες πολλές στην Πολυξένη Τσαλίκη για την μετάφραση της συνέντευξης, στον Δημήτρη Μουρούλη για τον υποτιτλισμό και στον π. Βασίλειο Θερμό για την φιλοξενία.

αυτό μάθαμε, αυτό εμπιστευόμαστε!

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Ο τρόπος που σχετιζόμαστε σαν ενήλικες επηρεάζεται καθοριστικά από τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμασταν με τους γονείς μας, αλλά και από τον τρόπο που εκείνοι σχετίζονταν μεταξύ τους. 

Βλέπεις, η μαθητεία μας στις βαθιές σχέσεις δεν εντάχθηκε ποτέ σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και περιορίστηκε στην εκπαίδευση μας μέσα στην οικογένεια. 

Και καταλαβαίνουμε πλέον ότι -με δεδομένη την κοινωνική πραγματικότητα των προηγούμενων δεκαετιών- μάλλον δεν είμαστε "προϊόντα" και των καλύτερων οικογενειακών σχέσεων.  Μάλλον η σχεσιακή μας εκπαίδευση δεν ήταν και η καλύτερη, όσο κι αν μια πτυχή μας επιθυμεί να αθωώσει τους γονείς μας για την "εκπαίδευση" αυτή που μας πρόσφεραν. 

Γι' αυτό, αν έχει κανείς την "γενναιότητα" να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: 

- "Ενιωθα δεμένος/η με την μητέρα μου;", 

- "Ένιωθα πως με καταλάβαινε, πως με αγαπούσε;", 

- "Εγώ την αγαπούσα;", 

- "Ήταν θερμή και στοργική μαζί μου;" 

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ, ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΙΩΠΗΛΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΠΟΥ ΕΚΤΥΛΙΣΣΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΜΑΣ

Ο Δρ Ovide, παιδίατρος νευρολόγος, προειδοποιεί για μια σιωπηλή τραγωδία που εκτυλίσσεται σήμερα στα σπίτια μας.

Υπάρχει μια σιωπηλή τραγωδία που εκτυλίσσεται στα σπίτια μας σήμερα, και περιλαμβάνει τα πιο όμορφα κοσμήματά μας: τα παιδιά μας. Τα παιδιά μας βρίσκονται σε καταστροφική συναισθηματική κατάσταση! Τα τελευταία 15 χρόνια, οι ερευνητές μας δίνουν όλο και πιο ανησυχητικά στατιστικά στοιχεία σχετικά με μια οξεία και σταθερή αύξηση της παιδικής ψυχικής ασθένειας που τώρα φτάνει σε διαστάσεις επιδημίας:

Τα στατιστικά δεν λένε ψέματα:
• 1 στα 5 παιδιά έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας
• Έχει παρατηρηθεί αύξηση 43% στη ΔΕΠΥ
• Παρατηρήθηκε αύξηση 37% στην εφηβική κατάθλιψη
• Έχει παρατηρηθεί αύξηση 200% στο ποσοστό αυτοκτονιών μεταξύ παιδιών ηλικίας 10 έως 14 ετών.

Τι συμβαίνει και τι έχουμε πάθει;

Τα σημερινά παιδιά είναι υπερδιεγερμένα και υπερ-προικισμένα με υλικά πράγματα, αλλά στερούνται τα θεμέλια μιας υγιούς παιδικής ηλικίας όπως:

• Συναισθηματικά διαθέσιμοι γονείς
• σαφώς καθορισμένα όρια
• Ευθύνες
• Ισορροπημένη διατροφή και επαρκής ύπνος
• Κίνηση γενικά αλλά ειδικά σε εξωτερικούς χώρους
• Δημιουργικό παιχνίδι, κοινωνική αλληλεπίδραση, ανεπίσημες ευκαιρίες παιχνιδιού και χώροι πλήξης

π. Stephen Muse: π. Stephen Muse: Το Oρθόδοξο βίωμα σήμερα-Ψυχοθεραπεία και Ποιμαντική

Η Ορθοδοξία στην Αμερική

Ο ορθόδοξος αμερικανός ιερέας π. Στέφανος Muse, στα πλαίσια μιας αποκλειστικής του συνέντευξης προς το “Αντίφωνο”, τον Μάρτιο του 2019, απαντά στο «γιατί κάποιος να είναι μέλος της Εκκλησίας», διερευνά το ζητούμενο της κοινότητας («πού είναι οι άλλοι;»), σχολιάζει τη συνάφεια της πίστης με την λογική κι επισκοπεί τη σχέση εν τέλει του Διαφωτισμού με την Εκκλησία, ενώ παράλληλα σκύβει πάνω στο πρόβλημα του θυμού κι εξετάζει, ευρύτερα, το φαινόμενο της ασυνέπειας λόγων και πράξεων. 

«Οι επισκευαστές του νου»: Το μεγάλο σχίσμα νευροβιολογίας-ψυχανάλυσης στην ιστορία της Ψυχιατρικής

από

 Αν Χάρινγκτον

 

Ο κεντρικός πυλώνας της Ιατρικής του 21ου αιώνα συνίσταται στην αναζήτηση της παθογένειας κάθε διαταραχής, δηλαδή της βιολογικής αιτίας της. Ενώ στο επίπεδο των καθαρά σωματικών νόσων αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό (π.χ. AIDS, στομαχικά έλκη κλπ), δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο με τις ψυχικές διαταραχές.

Στο νέο σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Mind Fixers» («Οι επισκευαστές του Νου») και υπότιτλο «Η προβληματική αναζήτηση της Ψυχιατρικής για τη βιολογία της ψυχικής νόσου» (εκδόσεις W.W.Norton, 2019), η Αν Χάρινγκτον, καθηγήτρια Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και κορυφαία ιστορικός της νευροεπιστήμης παγκοσμίως, επισημαίνει ότι παρότι έχουν ξοδευθεί υπέρογκα ποσά για τη διερεύνηση των αιτιών των ψυχικών διαταραχών, η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και στην ψυχοφαρμακολογία οι εξελίξεις δεν είναι τόσο καίριες, ενώ οι προτεινόμενες για τις ψυχικές νόσους θεραπείες διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα μεταξύ των ασθενών.

Το βιβλίο κάνει μια ανασκόπηση τής μέχρι τώρα ιστορίας της ψυχιατρικής και εντοπίζει την εξέλιξη των πολυποίκιλων παραδειγμάτων (μοντέλων) που υιοθέτησαν κατά καιρούς οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι, όσοι βιώνουν ψυχικές νόσους και οι υπερασπιστές τους.

Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν ορισμένοι επιστήμονες, διερευνώντας την ανατομία του εγκεφάλου, επιχείρησαν να προσδιορίσουν την αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νόσων. Οι προσπάθειες τους ωστόσο αποδείχτηκαν άκαρπες. Έκτοτε ένα μέρος των ψυχιάτρων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχαναλυτών, στράφηκαν σε μη βιολογικές εξηγήσεις. Ένα άλλο τμήμα -με πρωτεργάτη τον Γερμανό ψυχίατρο Έμιλ Κρέπελιν- πρότεινε νέες βιολογικές αιτίες, που ωστόσο φαίνονται πια σε μεγάλο βαθμό μη εμπεριστατωμένες, σύμφωνα με τη συγγραφέα.  Το σχίσμα στην Ψυχιατρική είναι εμφανές μέχρι σήμερα.

«Οι επισκευαστές του νου»: Το μεγάλο σχίσμα νευροβιολογίας-ψυχανάλυσης στην ιστορία της Ψυχιατρικής

από

 Αν Χάρινγκτον

 -

Ο κεντρικός πυλώνας της Ιατρικής του 21ου αιώνα συνίσταται στην αναζήτηση της παθογένειας κάθε διαταραχής, δηλαδή της βιολογικής αιτίας της. Ενώ στο επίπεδο των καθαρά σωματικών νόσων αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό (π.χ. AIDS, στομαχικά έλκη κλπ), δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο με τις ψυχικές διαταραχές.

Στο νέο σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Mind Fixers» («Οι επισκευαστές του Νου») και υπότιτλο «Η προβληματική αναζήτηση της Ψυχιατρικής για τη βιολογία της ψυχικής νόσου» (εκδόσεις W.W.Norton, 2019), η Αν Χάρινγκτον, καθηγήτρια Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και κορυφαία ιστορικός της νευροεπιστήμης παγκοσμίως, επισημαίνει ότι παρότι έχουν ξοδευθεί υπέρογκα ποσά για τη διερεύνηση των αιτιών των ψυχικών διαταραχών, η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και στην ψυχοφαρμακολογία οι εξελίξεις δεν είναι τόσο καίριες, ενώ οι προτεινόμενες για τις ψυχικές νόσους θεραπείες διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα μεταξύ των ασθενών.

Το βιβλίο κάνει μια ανασκόπηση τής μέχρι τώρα ιστορίας της ψυχιατρικής και εντοπίζει την εξέλιξη των πολυποίκιλων παραδειγμάτων (μοντέλων) που υιοθέτησαν κατά καιρούς οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι, όσοι βιώνουν ψυχικές νόσους και οι υπερασπιστές τους.

Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν ορισμένοι επιστήμονες, διερευνώντας την ανατομία του εγκεφάλου, επιχείρησαν να προσδιορίσουν την αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νόσων. Οι προσπάθειες τους ωστόσο αποδείχτηκαν άκαρπες. Έκτοτε ένα μέρος των ψυχιάτρων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχαναλυτών, στράφηκαν σε μη βιολογικές εξηγήσεις. Ένα άλλο τμήμα -με πρωτεργάτη τον Γερμανό ψυχίατρο Έμιλ Κρέπελιν- πρότεινε νέες βιολογικές αιτίες, που ωστόσο φαίνονται πια σε μεγάλο βαθμό μη εμπεριστατωμένες, σύμφωνα με τη συγγραφέα.  Το σχίσμα στην Ψυχιατρική είναι εμφανές μέχρι σήμερα.

Ολόκληρος ο 20ος αιώνας χαρακτηριζόταν από μια διαδικασία παραγωγής θεωριών και αντιθεωριών, καθώς και από θεραπείες που κατευθύνονταν από τα οικονομικά συμφέροντα της φαρμακοβιομηχανίας. Η επιρροή των πολιτισμικών και ιστορικών εξελίξεων είναι αξιοσημείωτη για τις θεωρίες της εκάστοτε εποχής, το ζήτημα όμως της παθογένειας των ψυχικών νόσων παραμένει τελικά αναπάντητο ακόμα και σήμερα.
Ορισμένες ανακαλύψεις, όπως τα ευρήματα το 1897 και 1913 που επιβεβαίωναν ότι η σύφιλη προκαλεί ψύχωση με καθυστερημένη έναρξη, ενίσχυσε τις απόψεις ότι η αιτιολογία των ψυχικών διαταραχών εδράζεται στον εγκέφαλο. Έτσι, σταδιακά αναπτύχθηκαν διάφορες απάνθρωπες θεραπείες όπως τα ηλεκτροσόκ στον εγκέφαλο των «ασθενών».

Αντώνης Ανδρουλιδάκης...

Irvin D. Yalom: «Κοιτάξτε μέσα από το παράθυρο του άλλου»

Είναι παράξενο πως κάποιες φράσεις ή κάποια γεγονότα εγκαθίστανται στο μυαλό μας και μας προσφέρουν συνεχή καθοδήγηση και ανακούφιση.

Πριν από μερικές δεκαετίες έβλεπα μια ασθενή με καρκίνο του μαστού, που είχε περάσει ολόκληρη την εφηβεία της παγιδευμένη σε μια μακρόχρονη και πικρή πάλη με τον αρνητικό πατέρα της.

Λαχταρώντας κάποια μορφή συμφιλίωσης, μια καινούργια αρχή για τη σχέση τους, περίμενε πως και πώς να την πάει ο πατέρας της με τ” αυτοκίνητο στο κολέγιο – μια ευκαιρία να είναι μαζί του για πολλές ώρες.

Άλλά το ταξίδι που περίμενε από καιρό με ανυπομονησία αποδείχτηκε καταστροφή. Η συμπεριφορά του πατέρα της ήταν απολύτως συνεπής με την αρνητικότητα του.

Σ' όλη τη διαδρομή δεν σταμάτησε να γκρινιάζει για το άθλιο, γεμάτο σκουπίδια ρυάκι που έτρεχε στο πλάι του δρόμου. Εκείνη, απ' την άλλη μεριά, δεν έβλεπε καμιά βρομιά στο πανέμορφο, γραφικό, καθαρό ποταμάκι.

Μη βρίσκοντας τρόπο ν' ανταποκριθεί στη στάση του πατέρα της, κατέληξαν να βυθιστούν κι οι δύο στη σιωπή και πέρασαν το υπόλοιπο της διαδρομής χωρίς να κοιτάζονται.

Αργότερα η κοπέλα έκανε το ίδιο ταξίδι μόνη της και προς μεγάλη της έκπληξη είδε πως τα ρυάκια ήταν δύο – ένα σε κάθε μεριά του δρόμου.

«Αυτή τη φορά οδηγούσα εγώ» είπε λυπημένη, «και το ρυάκι που έβλεπα από το παράθυρο του οδηγού ήταν ακριβώς όπως το είχε περιγράψει ο πατέρας μου, άθλιο και μολυσμένο».

Ώσπου να μάθει όμως να βλέπει τα πράγματα απ' το παράθυρο του πατέρα της, ήταν αργά – ο πατέρας της είχε πεθάνει.

Δ. Παπαδάτος: Η ευγένεια της επιθυμίας

Δημοσθένης Παπαδάτος

Τα Πορτρέτα είναι το τελευταίο βιβλίο του Ιταλού ψυχαναλυτή Μάσιμο Ρεκαλκάτι [Massimo Recalcati] που μας προσφέρεται στα ελληνικά –και το τρίτο από τον «Κέλευθο». Πρωτοεκδόθηκε το 2011, με αφορμή τα τριάντα χρόνια από το θάνατο του Ζακ Λακάν (1901-1981). Στο πρώτο και μεγαλύτερο μέρος του ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει δέκα διαφορετικά «πρόσωπα» της επιθυμίας, εισάγοντάς μας στη λακανική προβληματική για έναν όρο που κυριαρχεί στα γραπτά του Φρόιντ. Στο δεύτερο («Ο δικός μου Λακάν»), ο Ρεκαλκάτι εξηγεί τη δική του «οφειλή» στο είδος της επιστροφής στον Φρόιντ που προτείνει ο Λακάν, καθώς και από ποιες απόψεις η σκέψη του κορυφαίου Γάλλου ψυχαναλυτή μάς αφορά ακόμα σήμερα.

Για ποιο πράγμα μιλάμε, όμως, όταν μιλάμε για επιθυμία; Και γιατί να είναι αυτή σημαντική σε καιρούς στερήσεων, όταν δηλαδή η βιολογική προϋπόθεση της επιθυμίας –η κάλυψη των πρωταρχικών αναγκών–, δεν είναι διόλου εξασφαλισμένη;

Ικανή και αναγκαία συνθήκη
Μια πρώτη απάντηση προσφέρει η γνωστή ευαγγελική ρήση: «Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος» (Ματθ. Δ’4): ό,τι κάνει τη ζωή ανθρώπινη ξεπερνά κατά πολύ την εξασφάλιση της επιβίωσης. Στα Πορτρέτα, όπως και στα Χέρια της μητέρας (Κέλευθος 2017), ο Ρεκαλκάτι δείχνει την ιδιαιτερότητα της επιθυμίας σε σχέση με την ικανοποίηση των πρωταρχικών αναγκών, επιστρέφοντας σε μια μελέτη στα ορφανοτροφεία του Λονδίνου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο [R. Spitz, Il primo anno di vita, 1973]. Στη μελέτη αυτή, ο Ρενέ Σπιτς σημειώνει ότι παιδιά που είχαν φροντιστεί από καταρτισμένες νοσοκόμες εμφάνιζαν καταθλιπτικά συμπτώματα και πέθαιναν από ανορεξία. Ο ίδιος απέδωσε το γεγονός στην «πρωταρχική αποστέρηση» –σε αυτό που ο Ρεκαλκάτι λέει «απουσία της παρούσας παρουσίας του Άλλου της αγάπης» (σ. 45). Για τα παιδιά αυτά, η έλλειψη του βιώματος πως είναι επιθυμητά είχε αποδειχτεί πιο καθοριστική από τις συμβατικές φροντίδες: από την αναγκαία, αλλά όχι ικανή, συνθήκη της ανθρωπινότητας.

Οι μικρομέγαλοι φασισμοί των «υπερασπιστών της ελευθερίας»

«Χειραφέτηση», «ελευθερία», «δικαιώματα», «επιθυμία», «ταυτότητα», «πρόοδος», «αντιεξουσία», «ηδονή», «οικολογία», «έμβια όντα», «βιοτεχνολογία» και τόσα άλλα, πολλά εισαγωγικά, που στάμπαραν λέξεις, όπως το καυτό σίδερο στο δέρμα των ζώων που πάνε για σφαγή.  Λέξεις που χάνουν το νόημα τους και καταλήγουν να σημαίνουν το αντίθετό τους, που καταλήγουν να οδηγούν στο αντίθετό τους.

Ήταν στον απόηχο του Μάη του 68, όταν ο φιλόσοφος Ντελέζ και ο (σε πολλά διεισδυτικός) ψυχίατρος Γκουαταρί, με το έργο τους «Ο αντι-Οιδίποδας»(1972), οδήγησαν εντελώς στα άκρα τα απελευθερωτικά μηνύματα που έφερνε στην ασφυκτικά περίκλειστη κοινωνία των προηγούμενων καιρών, η δεκαετία του ΄60.

Συνδέοντας την «απελευθέρωση» του ατόμου, ως υποκείμενο και αντικείμενο σχέσεων, με την αναζήτηση και ικανοποίηση της επιθυμίας με κάθε τρόπο και μέσο, κατέληξαν να ηγεμονεύσουν μιας δήθεν επαναστατικής αλλαγής, που στην ουσία μετέτρεπε το σώμα σε μέσον-αντικείμενο. Σε μια μηχανή ικανοποίησης επιθυμιών και κατανάλωσης του Άλλου, υλοποιώντας με το προσωπείο της χειραφέτησης, τις καλύτερες εξουσιαστικές φαντασιώσεις του  μαρκήσιου Ντε Σαντ.

Όμως, όπως μας θυμίζει ο ψυχαναλυτής Μάσσιμο Ρεκαλκάτι, στο εκπληκτικό βιβλίο του «Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου»(Γονείς και παιδιά μετά τη δύση του πατέρα – εκδόσεις Κέλευθος), ακόμα κι αυτοί οι «πατέρες» της αντι-οιδιπόδειας κουλτούρας, προειδοποιούσαν για τους μικροφασισμούς που κρύβει αυτή η «αντικαθεστωτική» υλοποίηση κάθε συνειδητής και ασυνείδητης επιθυμίας.

Οι Ντελέζ και Γκουαταρί, εκμηδενίζοντας το όριο και την ηθική, που με τη μορφή της ενοχής και της αυτοτιμωρίας οριζόταν στο αρχαίο δράμα, «σκοτώνοντας» εντέλει τον Οιδίποδα, παρ’ όλα αυτά προειδοποιούσαν, για την ακραία εφαρμογή της προτροπής τους : «Η μητέρα μπορεί να θεωρηθεί εξουσιοδοτημένη να αυνανίζει τον γιο;, ο πατέρας να μπορεί να γίνει μαμά;».  Περιγράφοντας έτσι, 10 χρόνια μετά τον αντι-Οιδίποδα, τους μικρο-Οιδίποδες που γεννιούνται εκεί που νόμιζαν ότι μπορεί να υπάρχει μόνο η απελευθέρωση της επιθυμίας ως επαναστατική πράξη. Τονίζουν, μάλιστα, ότι χρειάζεται προσοχή ώστε αυτή η απαίτηση, «να μην μετατραπεί σε καταστροφή, σκέτη και απλή κατάργηση, πάθος κατάργησης» (…) Προσοχή ώστε αυτή η «γραμμή φυγής που απορρίπτει το όριο να μην γίνει «γραμμή θανάτου» («Τα Χίλια Επίπεδα»-1980).

Άραγε, μας θυμίζουν όλα τα παραπάνω, πράξεις και συμβολισμούς των ημερών μας; Μα, αυτό όχι μόνο αυτό είναι σαφές, αλλά ζούμε και την ουσιαστική πραγματοποίησή τους. Άλλωστε το ναρκισσιστικό κίνημα ενός επιφανειακού δικαιωματισμού (πρόσφατα κρατικοποιημένου, με την ανάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ του 3%, επιφανούς τμήματος του «κινήματος»), αντλεί το θεωρητικό του οπλοστάσιο από την ακραία κινηματική οντολογία των Ντελέζ και Γκουαταρί, αλλά και του πρώιμου Φουκά, του Ντεριντά, κ.α

Ο διάλογος ανάμεσα σε ψυχανάλυση και Ορθοδοξία

Σκηνή από τον «Αντρέι Ρουμπλιόφ» (1966) του Αντρέι Ταρκόφσκι, ταινία με άφθονες φιλοσοφικές και ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, βασισμένη στη ζωή του Ρώσου αγιογράφου του 15ου αι. Παρά το γεγονός ότι αρχικά οι περισσότεροι ψυχαναλυτές ήταν άθεοι, ψυχανάλυση και θεολογία δεν έπαψαν να διαλέγονται.

http://www.kathimerini.gr- ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ

Tι μπορεί να προσφέρει η θρησκεία στην ψυχανάλυση; Και τι μπορεί η ψυχανάλυση να προσφέρει στη θρησκεία; Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Επιστήμη και Ορθοδοξία ανά τον Κόσμο» διοργανώνει την 1η Δεκεμβρίου ημερίδα με θέμα «Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία». Εντάσσεται στο 3ο Διεθνές Συνέδριο του Προγράμματος με τίτλο «Η σχέση επιστημών και ορθόδοξου χριστιανισμού: παρελθόν-παρόν-μέλλον» (29/11-1/12) και θα φέρει στην Αθήνα σημαντικούς ψυχαναλυτές, ψυχιάτρους, θεολόγους, ερευνητές, φιλοσόφους.

Για πολλές δεκαετίες η πόλωση διαμόρφωνε τις σχέσεις μεταξύ της ψυχανάλυσης και του χριστιανισμού, των ψυχαναλυτών και των θεολόγων. Η έρευνα των τελευταίων χρόνων, όμως, έχει αποκαλύψει ένα ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον από τη μεριά των σύγχρονων ορθοδόξων θεολόγων, στοχαστών και λειτουργών ψυχικής υγείας –οι οποίοι συχνά είναι και κληρικοί– για την ψυχαναλυτική θεωρία και θεραπευτική πρακτική ως μέσο ανθρωπολογικής κατανόησης, ποιμαντικής φροντίδας, αλλά και ερμηνείας της θρησκείας και της πνευματικότητας ως έκφανσης του πολιτισμού.

Στην ημερίδα θα διερευνηθούν σημαντικά θέματα θεολογικής ανθρωπολογίας όπως η έννοια της ψυχής, η διάκριση μεταξύ ψυχικής και πνευματικής ανάπτυξης, τα πάθη, η διαχείριση των συναισθημάτων. Στόχος των διοργανωτών είναι να βρεθούν πεδία σύγκλισης και συνέργειας. Επικοινωνήσαμε με τον διοργανωτή της ημερίδας π. Βασίλειο Θερμό, αναπληρωτή καθηγητή στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών - ψυχίατρο παίδων και εφήβων για να μας μιλήσει για τα κέρδη από τον διάλογο θρησκείας και ψυχανάλυσης.

Ο αναπληρωτής καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών και ψυχίατρος παίδων και εφήβων κ. Βασίλειος Θερμός.

– Τι προσδοκίες έχετε από αυτήν την ημερίδα;

– Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα προσπάθεια διαλόγου που έλαβε χώρα στον τόπο μας. Κοιτάξτε, απ’ όλες τις σχολές ψυχοθεραπείας η ψυχανάλυση εμφανίστηκε η πλησιέστερη ως προς τις αναζητήσεις της θεολογίας σχετικά με τον «έσω άνθρωπο». Παρά το γεγονός ότι αρχικά οι περισσότεροι ψυχαναλυτές ήταν άθεοι, ο δε Φρόιντ τεκμηρίωσε ψυχαναλυτικά την αθεΐα και απαξίωσε τη θρησκευτικότητα, εντούτοις στην πορεία δεν έπαψαν ψυχανάλυση και θεολογία να διαλέγονται συνεχώς. Μάλιστα, σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες είχαμε και ψυχαναλυτές που ήταν καθολικοί κληρικοί ή προτεστάντες πάστορες. Ο θεωρητικός διάλογος δεν σταμάτησε ποτέ μέσα από βιβλία, άρθρα, συνέδρια, όπου διαφαίνονται σημεία υποσχόμενα μια αμοιβαία γονιμοποίηση των δύο χώρων. (Κάποια προηγούμενη απόπειρα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να βρουν στον τόμο «Θεραπεύοντας», από τις εκδόσεις Αρμός). Θα συζητηθούν λοιπόν η ιστορία του διαλόγου, η διασταύρωση κάποιων κρίσιμων εννοιών, οι προοπτικές για το μέλλον, οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση κληρικών και ψυχαναλυτών κ.ά.

– Να δούμε κάποια κέρδη αυτού του διαλόγου;

– Φυσικά. Η ψυχανάλυση θα μπορούσε να παράσχει στη θεολογία εργαλεία ώστε να διακρίνει το υγιές θρησκευτικό βίωμα από το νοσηρό. Οπως ξέρουμε αφθονούν γύρω μας οι νοσηρές μορφές θρησκευτικότητας, όπως ο φονταμενταλισμός, ο φανατισμός, η τυπολατρία, η μαγική θρησκευτικότητα. Επίσης, επειδή η ψυχανάλυση είναι γέννημα της νεωτερικότητας, ο διάλογος βοηθάει τη θεολογία να πατήσει καλύτερα μέσα στη νεωτερικότητα. Διότι η θεολογία διαμορφώθηκε μεν στην προνεωτερική παραδοσιακή κοινωνία αλλά απευθύνεται τώρα στον σύγχρονο άνθρωπο, του οποίου η γλώσσα και το πολιτισμικό κλίμα είναι ψυχολογικά.

Μια ανάλυση στην ψυχανάλυση

antifono.gr

Αστερόπη Λαζαρίδου

Πέντε χρόνια στο ντιβάνι είναι αρκετά για να γνωρίσεις τα μυστικά, τα τεχνάσματα και τα κλισέ μιας θεραπευτικής διαδικασίας με μεγάλη απήχηση και αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητα

Η καθιερωμένη συνεδρία κόντευε να φθάσει στο τέλος της, το μαρτυρούσε και ο λεπτοδείκτης που πλησίαζε απειλητικά στο παρά δέκα, θυμίζοντάς μου ότι τα 50 λεπτά είχαν πάνω-κάτω περάσει. Ο ψυχοθεραπευτής μου πήρε εκείνη τη γνώριμη θέση στη δερμάτινη πολυθρόνα του, γέρνοντας τον κορμό του προς τα εμπρός – το σωματικό σινιάλο του για το «τέλος χρόνου, θα τα πούμε την επόμενη εβδομάδα». Εγώ όμως δεν ήμουν καθόλου έτοιμη να σηκωθώ από τη δική μου δερμάτινη πολυθρόνα. Μέσα στα κλάματα και στην ένταση από όλα όσα του είχα ήδη πει και από όσα ήθελα ακόμη να του πω, τον κοίταξα με αυστηρό ύφος και τον ρώτησα: «Αν ήσασταν παθολόγος και αυτή τη στιγμή αιμορραγούσα από το αφτί, θα μου λέγατε “τέλος χρόνου, θα τα πούμε την επόμενη εβδομάδα;”». Ακούμπησε την πλάτη του πίσω και με άκουσε για άλλα πέντε λεπτά. Αυτή ήταν η πρώτη μικρή νίκη μου απέναντι στους κανόνες του πολύπλοκου και συναρπαστικού παιχνιδιού που ονομάζεται ψυχοθεραπεία.

Αρχισα να επισκέπτομαι έναν ψυχίατρο – προτίμησα να είναι γιατρός και όχι ψυχολόγος σκεπτόμενη ότι ήταν κάποιος που γνώριζε σε βάθος τον δαιδαλώδη ανθρώπινο οργανισμό – στις αρχές του 2005. Τότε αυτό ήταν ακόμη ταμπού στην Ελλάδα. Το κατάλαβα όταν το είπα σε μια φίλη και εκείνη πήρε μια θεατρινίστικη έκφραση βάζοντας το χέρι για να ελέγξει την υποτιθέμενη ταχυπαλμία της. Στο μυαλό πολλών ανθρώπων, όσο νέοι και μορφωμένοι και αν ήταν, η επίσκεψή σου σε έναν ψυχίατρο σου χάριζε την αυτόματη διάγνωση ότι είσαι τρελός, ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα στο κεφάλι σου. Ενας άλλος φίλος, αρκετά πιο ανοιχτόμυαλος, μου είπε: