Η παρακμή του δημόσιου σχολείου. Μεταπρατισμός ιδεών και αποδόμηση.

Η ομιλία εκφωνήθηκε στα πλαίσια του 2ου συνεδρίου "Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας στην τροχιά του 21ου αιώνα - Η Ελλάδα που χάνεται - Η Ελλάδα που θέλουμε!" 

«Τα μεγάλα ζητήματα της εκπαίδευσης» - Σάββατο 22 Νοεμβρίου

Η παρακμή του δημόσιου σχολείου. Μεταπρατισμός ιδεών και αποδόμηση.

Τασιόπουλος Γιώργος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Πρέπει κατ΄ αρχάς να θυμηθούμε ότι μαζί με  το 1^ο Μνημόνιο - ΔΝΤ (23-04-10) για την οικονομία, με την κ. Διαμαντοπούλου στην ηγεσία του ΥΠΠΘ, ήρθε το εκπαιδευτικό μνημόνιο, η Έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελληνική Εκπαίδευση (OECD, 2011).

Είχαν προηγηθεί τα ΔΕΠΣ-ΑΠΣ και τα νέα βιβλία με το βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ δημοτικού της κ. Ρεπούση.

Τα Αγγλικά δεν έγιναν επίσημη γλώσσα της χώρας όπως θα ήθελε η κ. Διαμαντοπούλου, αλλά η κ. Κεραμέως τα εισήγαγε στην εκπ/ση από το νηπιαγωγείο.

Το φιλόδοξο σχέδιο να εξοπλιστούν όλα τα σχολεία με διαδραστικούς πίνακες ώστε το μάθημα να γίνεται με τα νέα αναλυτικά προγράμματα μέσω ηλεκτρονικών συνδέσμων και χωρίς βιβλία έμεινε και αυτό ανεκπλήρωτο  καθώς η οικονομική χρεοκοπία δεν  το επέτρεψε λόγω κόστους. Ήταν τη χρονιά που έγιναν τα μαθήματα από φωτοτυπίες,  χωρίς βιβλία.

Στην έκθεση - μνημόνιο του ΟΟΣΑ πειθάρχησαν όλοι οι υπουργοί που ακολούθησαν με τρεις από αυτούς θαμώνες του φόρουμ του Νταβός.

Δεν πήραν τα funds τα σχολεία μα, αλλά εκατοντάδες σχολεία έκλεισαν και οι μαθητές στοιβάχτηκαν στις αίθουσας διδασκαλίας.

Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

 Μπορεί όπως και πριν 40 χρόνια, όταν εισήλθα στην δημόσια εκπαίδευση, τα αιτήματα των γονέων (Α.Σ.Γ.Μ.Ε.) στις ανακοινώσεις τους να μιλούν για τη χρόνια υποχρηματοδότηση, τα παλιά και κακοσυντηρημένα σχολικά κτίρια, τις ελλείψεις εκπαιδευτικών και η ΔΟΕ  να συνεχίζει τον αγώνα της ενάντια στην αξιολόγηση.

Όμως με μια πιο προσεκτική ματιά θα διαπιστώσουμε ότι το σχολείο έχει αλλάξει.

Και ο πιο ανυποψίαστος παρατηρητής των πολιτικών που εφαρμόζονται στη δημόσια εκπαίδευση θα συμφωνούσε σε τρεις βασικές κατευθύνσεις της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής.

·       Πρώτον, στον ριζικό μετασχηματισμό του αξιακού, παραδοσιακού και ιδεολογικού προσανατολισμού του δημόσιου σχολείου.

·       Δεύτερον, στην αμφισβήτηση του δημόσιου σχολείου ως αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα των πολιτών.

·       Τρίτον, στην είσοδο του ψηφιακού κόσμου και της Τεχνικής

Όμως η ίδια η κοινωνία έχει μεταμορφωθεί και είναι φυσικό αυτό να έχει συμπαρασύρει  μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς.  Οι μαθητές που έρχονται στο σχολείο του διευρυμένου ωραρίου είναι τα παιδιά των εργαζόμενων γονέων του 13ώρου. Όταν επιστρέφουν στο σπίτι τους για να συναντήσουν τους γονείς τους μετά το ολοήμερο ή και το μελετητήριο, αν δεν ακολουθεί και κάποια σχολική δραστηριότητα, ξένες γλώσσες, γυμναστήριο κ.λ.π. θα συναντηθούν με τους κατάκοπους γονείς τους. Λογικό για την εποχή μας, η διαφυγή για γονείς και μαθητές να γίνει μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.

Αυτή είναι η νέα «ευτυχιοκρατία», το νέο σύστημα που μας έχει επιβληθεί. Έτσι παιδιά και γονείς είμαστε εθισμένοι στην ευτυχία της ντοπαμίνης των like. Ο θαυμαστός νέος ψηφιακός κόσμος της απόλυτης απομόνωσης που ποτέ δεν σε ακυρώνει, η διαφυγή στον εικονικό κόσμο της άμεσης επιβράβευσης. (ΜΙΣΕΑ - ΧΑΞΛΕΥ)

Παραγνωρίζουμε βέβαια, ότι ο άνθρωπος μέχρι την εποχή μας ήταν κοινωνικό - σχεσιακό ον και μέσω της σχέσης του κατακτούσε την αυτοεκτίμηση, την ντοπαμίνη που σήμερα αναζητούμε ολημερίς στο διαδίκτυο.

Οι περισσότεροι μαθητές μας έχουν εθιστεί στο διαδίκτυο με αποτέλεσμα, όχι μόνο ο εγκέφαλός να υπερφορτώνεται και να οδηγούνται σε νευρική κόπωση, αλλά και να προγραμματίζονται έτσι ώστε να μην εκτιμούν τις καθημερινές ανθρώπινες εμπειρίες με τον τρόπο που συνέβαινε στο παρελθόν. Εκπαιδεύονται, να ψάχνουν την γρήγορη ευχαρίστηση, να μην σκέπτονται, να μην αντέχουν τη “βαρεμάρα”!

Το μάθημα στην αίθουσα διδασκαλίας την επόμενη ημέρα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πώς να ανταγωνιστεί ο δάσκαλος την επιβράβευση των like;

 Δυστυχώς, η ψηφιακή προσκόλληση έχει επιβάλει και στο σχολείο τον κανόνα της συνεχούς επιβράβευσης στη διδακτική.

Πώς θα μάθεις όμως αν δεν επισημανθεί το λάθος;

Τα παιδιά του διαδικτύου εθισμένα στην εικόνα, μισούν το κείμενο, ακόμη και ένας καλός μαθητής θεωρεί επώδυνη την υποχρέωση της ανάγνωσης μιας ολόκληρης σελίδας κειμένου και ιδίως την άσκηση στον γραπτό λόγο. Κάθε χρόνο οι εκπαιδευτικοί «νερώνουν», απλουστεύουν την ύλη ακόμη περισσότερο. Αναζητούν βιβλία μάλλον για απρόθυμους αναγνώστες παρά τα κλασικά αναγνώσματα που συνηθίζαμε στο παρελθόν. Τα βιβλία, σχολικά και εξωσχολικά, έχουν γεμίσει με εικόνες που πρέπει να μοιάζουν με τη ψηφιακή οθόνη. Χρησιμοποιούμε έντυπα φύλλα με ασκήσεις και σύντομες απαντήσεις και αποφεύγουμε το γράψιμο εκθέσεων. Καταφεύγουμε όλο και περισσότερο σε οπτικοακουστικά μέσα. Η προσοχή των μαθητών διασπάται εύκολα. Πρέπει ο δάσκαλος να εφευρίσκει συνεχώς νέες τεχνικές για να κερδίσει την προσοχή τους.
Τα παιδιά μας άλλαξαν γιατί εμείς δεν τους δείξαμε τον δρόμο. Μας παρατηρούν αναποφάσιστους και τα παραδώσαμε στην νταντά του διαδικτύου.

Όμως και οι γονείς έχουν αλλάξει. Ο Βασίλης Καραποστόλης (ΝΕΑ 18.11.2023) ισχυρίζεται ότι οι καιροί άλλαξαν, σήμερα οι γονείς μπροστά στα παιδιά τους μασάνε τα λόγια τους. Διακατέχονται από τον φόβο μήπως κάνουν κάποιο ασυγχώρητο λάθος. Διστάζουν να πουν στο ανήλικο τι είναι ωφέλιμο και τι βλαβερό. Συνέπεια όλων αυτών είναι οι γονείς να αποσύρονται από τις ευθύνες τους. Είναι ένας τρόμος που το παιδί τον διαβάζει στην όψη και στη συμπεριφορά τους, και που αμέσως τους δίνει το δικαίωμα να τους απαντήσει με την πιο τυφλή, την πιο πεισματάρικη ανυπακοή...

Ποιος θα αναλάβει λοιπόν το δύσκολο έργο;  Το σχολείο.

Πράγματι, αυτό έκανε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Παρά τις ελλείψεις, παρά τις προκαταλήψεις, μάθαιναν στο παιδί τι σημαίνει να τηρεί κανόνες, να πειθαρχεί σε προγράμματα, να ξέρει πότε να μιλάει και πότε όχι.
Όμως αυτή η αγωγή αποδείχτηκε, και ήταν ως ένα βαθμό, καταπιεστική.

Ο κορυφαίος Γάλλος παιδίατρος Aldo Naouri, ενθαρρύνει τους γονείς να αναλάβουν χωρίς φόβο το ρόλο του καθοδηγητή. Ο Ναουρί σε συνέντευξή του στο περιοδικό Le Point, επισημαίνει:
Στην εποχή μας έγινε το πέρασμα από την κοινωνία της στερήσεως σε μία κοινωνία της αφθονίας.
Το μήνυμα της καταναλωτικής κοινωνίας και των ίδιων των γονέων είναι: "όχι μόνο μπορείς να τα έχεις όλα, αλλά όπως και εμείς, έχεις δικαίωμα σε όλα".
Και στην επισήμανση του δημοσιογράφου ότι αυτό δεν αφορά τις μη προνομιούχες γειτονιές, απαντά:
Προέρχομαι και εγώ από την μιζέρια, από την οποία κατάφερα να βγω και δεν είμαι ο μόνος από την γενιά μου. Μεγάλωσα όμως σε μία εποχή που το μήνυμά της ήταν:
"Δεν μπορείς να τα έχεις όλα, αλλά μπορείς να αγωνιστείς για να έχεις όσο το δυνατόν περισσότερα". Αυτό που είναι φοβερό, είναι να μεγαλώνεις στη στέρηση και η κοινωνία να σε κάνει να πιστεύεις ότι έχεις δικαίωμα για τα πάντα. Είναι κάτι που μπορεί να σε τρελάνει.

ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΡΑΤΙΣΜΟΣ 

Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

 Οι πολιτικές στην δημόσια εκπαίδευση στη χώρα μας και σε όλο τον δυτικό κόσμο έχουν έντονη την νεοφιλελεύθερη σφραγίδα των ισχυρών της Αγοράς.

Το κράτος έχει λόγο ύπαρξης μόνο στον βαθμό που γίνεται μηχανισμός επιβολής της παγκοσμιοποίησης. Η πολιτισμική διαφορετικότητα μετατρέπεται σε «πολιτισμική ομογενοποίηση».

Έννοιες όπως η ευελιξία, η καινοτομία, η ανταγωνιστικότητα, η παραγωγικότητα, η αποτελεσματικότητα που κυριαρχούν στο σύγχρονο εργαλειακό λόγο των οικονομιών της γνώσης αποτελούν και γλωσσάρι στην επικοινωνία και στη βασική εκπαίδευση.

Θύμα του σχολείου οι παραδοσιακές αξίες της εκπαίδευσης.
Η αποστολή του σχολείου κατά κύριο λόγο συνίσταται στην κατασκευή αποτελεσματικών, ευέλικτων, εργαζομένων για τον ανταγωνιστικό κόσμο της αγοράς. Συντελείται αποικιοποίηση του νου, των ηθών και των εθίμων (Χολουιν).

Επιχειρείται να επιβληθεί μια «πολιτισμική αλλαγή» που σηματοδοτεί «το τέλος του κοινωνικού ανθρώπου» και την αντικατάστασή του από τον «άνθρωπο των κοινωνικών δικτύων».

Οι κοινωνικές σχέσεις αντικαθίστανται από τις «διαδικτυακές σχέσεις»

 και ο κοινωνικός χώρος από τον «κυβερνοχώρο».

Οι κοινωνίες δίνουν την θέση τους στις «μετά - ανθρώπινες κοινωνίες» και ο άνθρωπος στον «μετά - άνθρωπο», δηλαδή στον μη κοινωνικό άνθρωπο. Ένα «αποΪστορικοποιημένο κατασκεύασμα», που χωρίς σταθερά σημεία αναφοράς είναι απόλυτα χειραγωγήσιμο από το διευθυντήριο της παγκοσμιοποίησης.

Το κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα και ο βομβαρδισμός "καινοτόμων προγραμμάτων" και δράσεων αποδυναμώνουν την παιδαγωγική διαδικασία μέσα στην τάξη.  Ο εκπαιδευτικός περιορίζεται στον ρόλο του εμψυχωτή, του χειριστή παιχνιδομηχανών, του παιδοφύλακα και του διαχειριστή συγκρούσεων.

ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ – ΤΟ ΤΕΧΝΟΠΩΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Μετά την αποδόμηση, τον εποικοδομητισμό, (κονστρουκτιβισμό) ακολουθεί η ψηφιακή μεταμόρφωση του σχολείου, το «τεχνοπώλειο», όπως το αναφέρει ο Νιλ Πόστμαν .

Έτσι γεννήθηκε η πρακτική της ρομποτικής και επιπλέον ξεκίνησε η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την εισαγωγή του σχολείου στο πνεύμα της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Καμία ανησυχία για τους μεταρρυθμιστές στις προειδοποιήσεις ότι με τη χρήση μηχανών τεχνητής νοημοσύνης ουσιαστικά εκχωρούμε νοητικές λειτουργίες μας στο μηχάνημα για να κάνουμε τη δική μας ζωή πιο εύκολη, χωρίς να αναρωτιόμαστε τι σημαίνει να έχουμε ρομπότ που θα σκέφτονται πια για μας.

Τι θα σήμαινε αυτό για την κατάσταση του ίδιου του ανθρώπινου εγκεφάλου, και πόσο μάλλον όταν αυτό θα ξεκινά από τα πρώτα χρόνια της γνωστικής και ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού;

Σε συνέντευξη στο Βήμα της Κυριακής 16/11/2025 ο Γουέιν Χολμς καθηγητής και κάτοχος έδρας στην   UNESCO στην ηθική της ΤΝ και εκπαίδευσης παρατηρεί ότι οι νέοι από ψηλότερα και κοινωνικό - οικονομικά στρώματα συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση σε ανθρώπους δασκάλους, αλλά πολλοί μη προνομιούχοι, ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο ή σε αναπτυσσόμενες χώρες,  αναγκάζονται να τα βγάλουν πέρα μόνο με υπολογιστές. Έχω βρεθεί σε πολλές τάξεις με 30 λάπτοπ και 30 παιδιά που αγνοούν το ένα το άλλο και τον δάσκαλο.

Η μετατροπή της μαθησιακής διδασκαλίας σε τεχνοεκπαίδευση ακυρώνει το έργο όλων των μεγάλων παιδαγωγών και ψυχολόγων όπως των Πιαζέ, Βιγκότσκι, Φρέιρε, Ροτζερς, Ντιούι, Μπρούνερ...Κατ' αυτούς η οποία έννοια της μάθησης νοείται ο άμεση σχέση με την ενεργή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον (Πιαζέ) και με το άλλο πρόσωπο

Εκπλήσσει δε, η παραίνεση της Παγκόσμιας Τράπεζας στην αναγκαιότητα της επιστροφής στην εποχή του συμπεριφορισμού.

"... Οι συμπεριφορικές αναλύσεις έχουν δείξει ότι οι αλλαγές που είναι σαφείς, εφικτές και ανταποδοτικές αυξάνουν την πιθανότητα επιτυχούς υιοθέτησης εφαρμογής και η τεχνική νοημοσύνη μπορεί να αξιοποιηθεί για την εφαρμογή αυτών των αναλύσεων".
Οι απαραίτητες παιδαγωγικές αρχές της νεωτερικότητας, διδακτική πράξη ως πράξη αυτονομίας, ελευθερίας, αυτοσχεδιασμού προσαρμοζόμενη στα προβλήματα ή τα θέματα στα οποία βρίσκεται αντιμέτωπος ο εκπαιδευτικός στην τάξη του, το απρόβλεπτο, η "παρέκκλιση" από το προκαθορισμένο , σύμφωνα με το  προσχεδιασμένο με τη βοήθεια της μηχανής πρότζεκτ  θεωρείται 'μη αποτελεσματικό".

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ...

Δεν μπορεί να λειτουργήσει το σχολείο αγνοώντας το περιβάλλον γύρω του στον τοπικό, αλλά και στον παγκόσμιο χώρο.

Η εποχή, το παγκόσμιο χωριό δεν μας επιτρέπει την επιστροφή σε μορφές εθνικής πολιτικής για την εκπαίδευση που επινοήθηκαν τον 18ο και τον και τον 19ο αιώνα.
Όμως, πρέπει να αντισταθούμε σε ότι ταυτίζεται με τον λεγόμενο εκσυγχρονισμό όταν ταυτίζεται με τον εκδυτικισμό ή την McDonald-ποίηση του κόσμου. Για να υπάρξει το δημοκρατικό σχολείο του 21ου αιώνα είναι αναγκαίο με σεβασμό στον εθνικό πολιτισμό να κατανοηθεί η παγκόσμια διάσταση της ανθρώπινης δράσης με σκοπό να αναχαιτιστεί ο αχαλίνωτος και ασύδοτος καπιταλισμός της άναρχης αγοράς και η συνεχής αποπολιτικοποίηση που προωθεί ο νεοφιλελεύθερος οικουμενισμός. Οι κοινωνίες με τους οργανωμένους φορείς, ιδιαίτερα η παιδαγωγική κοινότητα έχει χρέος να αντισταθεί στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης.

Η πολιτικοποίηση του όρου «χώρα» σημαίνει ότι ο Τόπος δεν βιώνεται από τον λαό του, από τους πολίτες του, απλά σαν χώρος διαχείρισης, σαν οικόπεδο και αποικία, σαν κόμβος διεθνών δυνάμεων, σαν αποθήκη εμπορευμάτων και περιττών ανθρώπων – αλλά ως Πατρίδα με νόημα και αξιοπρέπεια, ως Τόπος ιστορίας και πολιτισμού, αγώνων και παρακαταθηκών, ως Σημείο ειρήνης, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. (ΡΟΥΝΤΙ  ΡΙΝΑΛΝΤΙ)

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στην Παγκόσμια Τράπεζα, τον ΟΟΣΑ, τις "δεξαμενές σκέψης" και τους γκουρού της αγοράς να επιβάλλουν στα σχολεία μας τη ρητορική τους,  την αποικιοποίηση του φαντασιακού του νέου ανθρώπου, την κατασκευή του καταναλωτή και όχι του πολίτη.
Ας μην ξεχνάμε ότι η παιδεία είναι ένα δημόσιο αγαθό, ότι τα σχολεία δεν μπορεί να λειτουργούν με μοναδικό άξονα την κερδοφορία αγνοώντας εντελώς τους παράγοντες κοινωνική δικαιοσύνη και μορφωτικός ρόλος.
Με την ελπίδα ότι θα ξαναγίνει σχολείο με κυρίαρχη τη μορφωτική παιδαγωγική του διάσταση, οφείλουμε να ξαναδώσουμε στο σχολείο τη χαμένη του ταυτότητα, να ξαναποκτήσει το κύρος ενός θεσμού όπου οικοδομείται πάνω στις ιδέες της ποιοτικής δημοκρατίας, της κοινωνικής ευημερίας, της ανθρώπινης αλληλεγγύης και του αγώνα για την ανακάλυψη της αλήθειας και του νοήματος της ζωής.
Όπως έλεγε ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά (1295 β40), 

"μέγιστον δε πάντων [...] προς το διαμένειν τας πολιτείας [...] το παιδεύεσθαι προς τας πολιτείας" .

ΠΗΓΗ - Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com