ΑΚΟΥ ΜΕ, ΣΥΜΠΟΛΙΤΗ ΜΟΥ

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη 

Άκου με, συμπολίτη μου.

Μπροστά στο χάος που διανοίγεται όλο και πιο πολύ, αν θέλουμε να δούμε "τι θα κάνουμε", πρέπει πρώτα να θυμηθούμε "ποιοι είμαστε".

Κι αν θέλουμε να θυμηθούμε ποιοι είμαστε,

πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε "τι μας έχει συμβεί".

Γιατί δεν ζούμε μόνο μέσα σε κρίσεις και αριθμούς,

ζούμε μέσα σε μια σιωπηλή μετατόπιση νοήματος.

Τα αυτονόητα που κάποτε μας κρατούσαν όρθιους

έσπασαν, σχεδόν χωρίς να το καταλάβουμε.

Και χάσαμε όχι μόνο αξίες, αλλά το πώς ο κόσμος μας έβγαζε νόημα.

Μέχρι πάνω-κάτω τις αρχές του 21ου αιώνα, παρά τις μεγάλες ή μικρές αποκλίσεις της Ιστορίας μας, είχαμε φτιάξει έναν κόσμο όπου η αξιοπρέπεια, το “εμείς”, η προσδοκία ενός καλύτερου μέλλοντος και η μνήμη της παράδοσης συνέθεταν το κοινό μας φαντασιακό - τον αόρατο ιστό που έκανε τον άνθρωπο άνθρωπο και τον τόπο κοινότητα. Προφανώς δεν ήταν για όλους κοινό αυτό το "κοσμοείδωλο", όμως ήταν γι' αυτούς που έγραφαν την Ιστορία μας.

Και ύστερα, σιγά-σιγά, αυτός ο ιστός χαλάρωσε:

Η αξιοπρέπεια έγινε προσαρμογή.

Το “εμείς” έγινε “ο καθένας για τον εαυτό του”.

Η ΒΑΘΙΑ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

ΣΥΝΕΔΡΙΟ 18-19 ΜΑΪΟΥ 2024

ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ - ΑΘΗΝΑ

Yparxiako.Gr

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η παρέμβαση του Γιώργου Τασιόπουλου στο διήμερο συνέδριο που θα γίνει στο ΕΙΕ για 
"Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας στην τροχιά του 21ου αιώνα" στη θεματική ενότητα "Το κοινωνικό δικαίωμα στην Υγεία και την Εκπαίδευση: Από τη διάλυση στη διατεταγμένη υπηρεσία"

Η ΒΑΘΙΑ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

15 Μαΐου 2024

του Γιώργου Τασιόπουλου *

ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ 

Του Γιώργου Σαραντάρη

(…)

Εμείς ίσαμε τώρα δουλοπάροικοι

Ξένων ξεμωραμένων εξουσιών

Που γέρασαν σαν δέντρα

Μελαγχολικά αγνάντια στον τάφο

Και με παράξενο με αλλόφρονα εγωισμό

Ακόμα μας κρατάν στην αγκαλιά τους

Πουλιά που κρυώνουμε

Και δεν νοιαζόμαστε να στήσουμε

Σε πιο πράσινο χώρο

Τη φωλιά μας

Εμείς πότε θα διαβάσουμε

Στην τύχη μας μια ώρα που δε σβήνει

Στα χέρια μας στα νιάτα μας

Μια φούχτα δύναμη και θάρρος

Που τηνέ χρειάζεται και χαιρετάει

Ο ζωντανός κόσμος

Η Δύση πού θα βρει καινούργιο δρόμο

Για τις ανθρώπινες ψυχές;

(Μάρτης του ΄36)

Και ο πιο ανυποψίαστος παρατηρητής των πολιτικών που εφαρμόζονται στη δημόσια εκπαίδευση θα συμφωνούσε σε τρεις βασικές κατευθύνσεις της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής.

Πρώτον, στο ριζικό μετασχηματισμό του αξιακού, παραδοσιακού και ιδεολογικού προσανατολισμού του δημόσιου σχολείου.

Δεύτερον, στην αμφισβήτηση του δημόσιου σχολείου ως αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα των πολιτών.

Τρίτον, στην είσοδο του ψηφιακού κόσμου και της Τεχνικής η οποία επιβάλλει μια νέα αξιολογική κατεύθυνση στη διαμόρφωση του ανθρώπου και μεταβάλλει το πνευματικό περιεχόμενό του.

Παρά τις εξαγγελλόμενες «εκσυγχρονιστικές» κυβερνητικές προθέσεις η πραγματική στόχευση στο σημερινό σχολείο αναπαράγει όλα τα συμπτώματα της παρακμιακής κατάστασης της ελληνικής κοινωνίας.  Αν σε επίπεδο κοινωνίας βιώνουμε την πτώση των δεικτών του εθνικού μας πολιτισμού, την επιβολή, μέσω της ορμητικής διείσδυσης, του αγγλοσαξονικού τρόπου ζωής και σε επίπεδο διανόησης την άκριτη μετακένωση της δυτικής σκέψης, τότε το σχολείο είναι το πιο χαρακτηριστικό της δείγμα.
Το σχολείο, όπως πάντα, είναι με την κοινωνία, τον πολιτισμό του τόπου, συγκοινωνούντα δοχεία, αλληλεπιδρούν και η κοινωνικοπολιτική ακμή ή παρακμή συμβαδίζει σχεδόν πάντοτε με την πολιτισμική ακμή ή παρακμή αμφοτέρων.
Και ο πιο αδαής στην πολιτική ζωή του τόπου αντιλαμβάνεται την ταύτιση του πολιτικού προσωπικού της χώρας με τις στρατηγικές επιλογές της Δύσης. Όπως τα δυτικά προτάγματα της νεοφιλελεύθερης σκέψης και κουλτούρας ακολουθούνται άκριτα, έτσι και το ελληνικό σχολείο την τελευταία εικοσαετία  παρακολουθεί ασμένως και υιοθετεί, ως μνημόνια υποταγής, εισαγόμενα αναλυτικά εκπαιδευτικά προγράμματα, μοντέλα διδασκαλίας και αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια. Ήδη μετά τη συνθήκη του Μάαστριχτ, από το 2000, η στρατηγική της Λισαβόνας[1], η διαδικασία της Μπολόνια και η διαδικασία της Κοπεγχάγης συγκροτούν ένα συμφωνημένο «χάρτη αναφοράς» και ένα νέο κοινό πλαίσιο πολιτικής. 

Κι όπως στη χώρα διαπιστώνεται η κοινωνική και πολιτισμική παρακμή, η παραγωγική της αποδυνάμωση, η οικονομική της πτώχευση, η κοινωνική ανασφάλεια, στο σχολείο αποτυπώνεται ανάλογη παρακμή που η υπεύθυνη πολιτεία, η εκπαιδευτική κοινότητα, η κοινωνία παθητικά και αμήχανα παρακολουθεί να γιγαντώνεται.

Η κρίση της παιδείας είναι βασική πτυχή της γενικότερης κρίσης του σύγχρονου πολιτισμού. Είναι κρίση δομική γιατί η εστία της βρίσκεται στην αποσύνθεση του Ατόμου, του ανθρωπολογικού υποκειμένου της νεωτερικότητας. Κυρίαρχα χαρακτηριστικά στην ενδοσχολική κοινότητα η ενδοσχολική βία, η γλωσσική πτώχευση, η αδυναμία παροχής και κατάκτησης στοιχειωδών γνώσεων, η απεμπόληση της ευθύνης  του σχολείου για σύνδεση των μαθητών με το ιστορικό - εθνικό τους παρελθόν, η σύνδεση με τη συλλογική μνήμη της πατρίδας τους, η καλλιέργεια των απαραίτητων αξιακών προτύπων, η δόμηση των απαραίτητων στοιχείων για τη μελλοντική συγκρότηση κοινωνικής συνοχής.
Έτσι, κατασκευάζεται μέσα από το εκπαιδευτικό μας σύστημα ο αυριανός ιδιώτης, το απομονωμένο άτομο, αμύητο στο παρελθόν των παππούδων του, αγκιστρωμένος στο παρόν, χωρίς μνήμη, αδιαφορώντας για το παρελθόν και σε αδυναμία οράματος προσωπικού και συλλογικού μέλλοντος.

Μας θυμίζει το ελληνικό σχολείο όσα δυσοίωνα περιγράφει ο Μίλαν Κούντερα, «Το πρώτο βήμα για να εξοντώσεις ένα έθνος, είναι να διαγράψεις τη μνήμη του. Να καταστρέψεις τα βιβλία του, την κουλτούρα του, την ιστορία του. Μετά να βάλεις κάποιον να γράψει νέα βιβλία, να κατασκευάσει μια νέα παιδεία, να επινοήσει μια νέα ιστορία ... Δεν θα χρειαστεί πολύς καιρός για να αρχίσει αυτό το έθνος να ξεχνά ποιο είναι και ποιο ήταν. Ο υπόλοιπος κόσμος γύρω του θα το ξεχάσει ακόμα πιο γρήγορα».

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ «ΑΓΟΡΑΣ»

 

 Ο σύγχρονος άνθρωπος, μέσα σε ένα γενικευμένο πεδίο αντιφάσεων και διακινδύνευσης, αδυνατεί να ανατρέξει σε αξιακά θεμέλια και σταθερές, έχει απολέσει τις ορθολογικές-αναστοχαστικές λειτουργίες της αφαίρεσης και της γενίκευσης. Οι νόμοι της «αγοράς» επιθυμούν τον πολίτη ως ιδιώτη καταναλωτή και όχι κοινωνικό πρόσωπο.

Ο T. Parsons υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση λειτουργεί ως κοινωνικοποιητικός μηχανισμός μέσω του οποίου οι μαθητές εσωτερικεύουν το κανονιστικό αξιακό σύστημα της κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα ο μηχανισμός αυτός συμβάλλει στη διαμόρφωση των κοινωνικών ρόλων.  Η εκπαίδευση παρεμβαίνει και κοινωνικοποιεί τους μαθητές με συστηματικό τρόπο, ώστε αυτοί να εσωτερικεύουν το πολιτικό υποσύστημα της κοινωνίας με στόχο να συμβάλουν στη διατήρηση της τάξης και της σταθερότητας  των κοινωνικών δομών και λειτουργιών.  Η θεωρία του επιβεβαιώνεται πλήρως στο σημερινό σχολείο όπου η κοινωνία υποκαθίσταται από τη νεοφιλελεύθερη «αγορά».

Στο σχολείο, κατά παράδοξο αλλά έξυπνο τρόπο, εισέρχονται ενεργητικές μορφές μάθησης, μια ολόκληρη βιομηχανία παιδαγωγικής «καινοτομίας» όπου ευρωπαϊκά προγράμματα, θεματικές εβδομάδες, ιδιωτικές πρωτοβουλίες εισάγουν φαινομενικά έναν «νέο» κόσμο δεξιοτήτων στη θέση του παραδοσιακού. Παραδόξως θραύσματα της παιδαγωγικής του Ντιούι, του Βιγκότσκι, του Φρενέ και του Φρέιρε συναντιούνται με τον «νεανθρωπισμό» της Ε.Ε., του ΟΟΣΑ, των στρατηγικών επιλογών των ισχυρών της Δύσης. Τα αναλυτικά προγράμματα ξεγελώντας προωθούν βιωματικές μορφές μάθησης, όχι για να συνδεθούν με τα ενδιαφέροντα του παραδοσιακού φιλελεύθερου προοδευτισμού, αλλά με την ανάγκη της «αγοράς» να διαμορφώσει ένα ευέλικτο εργαζόμενο, προσαρμοσμένο στη σύγχρονη ρευστότητα του κόσμου της εργασίας.  Έτσι, η εκπαίδευση κατευθύνεται από τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις της «αγοράς» και είναι εκείνη που καθορίζει σε θεωρητικό επίπεδο ποια γνώση και σε ποιες συνθήκες είναι αξιόλογη. Ο μελλοντικός άνθρωπος θα είναι «καταναλωτής» και «κοσμοπολίτης», ανάλογο θα είναι και το ευέλικτο εκπαιδευτικό περιβάλλον μέσα από τις σύγχρονες αντιλήψεις της παιδαγωγικής ψυχολογίας.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα οι εθνικές εκπαιδευτικές πολιτικές επηρεάζονταν από τη μελέτη των ξένων εκπαιδευτικών συστημάτων.  Σήμερα δεν ομιλούμε απλώς για σύγκλιση των εθνικών εκπαιδευτικών πολιτικών, αλλά για διαμόρφωση του «ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού χώρου» μέσα από τη σύγκλιση των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων και τον έλεγχο σχεδιασμού των εθνικών πολιτικών των κρατών μελών της Ε.Ε.  Δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τον με παρεμβατικό τρόπο ρόλο των διεθνών οργανισμών με άμεσο και έμμεσο τρόπο στο σχεδιασμό των εθνικών εκπαιδευτικών πολιτικών.  Ειδικότερα τις τελευταίες δεκαετίες ο εκπαιδευτικό «λόγος» των διεθνών οργανισμών συνδέεται άμεσα με την εγκαθίδρυση «καθεστώτων αλήθειας», την προβολή «συστημάτων γνώσης» και την προώθηση «πολιτικών ρύθμισης», που συνδέονται άμεσα με τη μετάβαση προς τις κοινωνίες της ύστερης νεωτερικότητας, στις μεταβιομηχανικές οικονομίες της γνώσης και τις κοινωνίες της πληροφορίας, της πολυπολιτισμικότητας και της διακινδύνευσης (Τσαούσης 2007:24).  Πρόκειται γι’ αυτό που έλεγε ο Ulrich Beck «αυταρχισμό της αποτελεσματικότητας».   Αντίθετες απόψεις μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν ως μη ενημερωμένες, μη ειδικές ή μη σχετικές - διότι οι ειδικοί γνωρίζουν καλύτερα - και έτσι πολιτικές προτεραιότητες και στόχοι καλύπτονται πίσω από επιστημονικά δεδομένα.

Σήμερα βρισκόμαστε σε μια διαδικασία αποδόμησης του εκπαιδευτικού τόπου της νεωτερικότητας και του διαφωτιστικού επιχειρήματος με βασικό χαρακτηριστικό την κριτική, την αμφισβήτηση και την αποσταθεροποίηση των βεβαιοτήτων του νεωτερικού  παραδείγματος από αξιακές ή σχεσιακές θεμελιωτικές αρχές (λόγος, εργασία, ιστορία, πολίτης, εθνική ταυτότητα, κράτος πρόνοιας) και την αντικατάστασή τους από τις σημειολογικές αναπαραστάσεις της παγκοσμιοποίησης κατασκευάζοντας το νέο φαντασιακό, όπου το κοινωνικό υποχωρεί στο καταναλωτικό - επικοινωνιακό πρότυπο και στις αξίες της οικονομίας της «αγοράς» και της «κοινωνίας της γνώσης».  Σ’ αυτό ακριβώς το πλαίσιο ιδεολογικά φορτισμένες κοινωνικο-οικονομικές έννοιες όπως παραγωγικότητα, αποδοτικότητα, ανταγωνιστικότητα, πειθαρχία εισάγονται ως αξιακό - λειτουργικό πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής στο δυτικό κόσμο (Γκίβαλος, 2007:24-25)

Τα μέχρι σήμερα εθνικά προσανατολισμένα  ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα καλούνται να δώσουν περιεχόμενο και υπόσταση στον Ευρωπαίο πολίτη.  Καλούνται να αμβλύνουν ιστορικές αντιπαραθέσεις, να σεβαστούν αλλά και να περιορίσουν στο απολύτως αναγκαίο επίπεδο τις εθνικές ιδιαιτερότητες, και αν χρειαστεί να επινοήσουν την κοινή πολιτιστική τους κληρονομιά (Ματθαίου 2007:64).  Ταυτόχρονα, το εθνικό αλλά  και το ευρωπαϊκό συμφέρον υποστηρίζεται, υπηρετείται πλέον καλύτερα από μια εκπαίδευση στενότερα συνδεδεμένη με την οικονομία, τον κόσμο των επιχειρήσεων και την αγορά εργασίας, από μιαν εκπαίδευση απαλλαγμένη από το σφιχτό εναγκαλισμό του κράτους και από τα βαρίδια της παράδοσης, ευέλικτη και ανοιχτή στην αλλαγή και  την καινοτομία.  Στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τη συναίνεση των λαών, πολιτικοί και τεχνοκράτες, καταφεύγουν στην επινόηση εκπαιδευτικών τάσεων στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο.  Έτσι μεταμορφώνουν και αναδεικνύουν τις προτεινόμενες πολιτικές τους, σε εκπαιδευτικές τάσεις ενδεδυμένες με τον αδιαμφισβήτητο μανδύα της επιστημονικής εγκυρότητας (Ματθαίου 2007:65) 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 εισήχθη ο ιδεότυπος της «κοινωνίας της γνώσης» και χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα από ΟΟΣΑ και Ε.Ε.  Η γνώση θεωρείται ότι βρίσκεται στον πυρήνα της παγκόσμιας κοινωνικο-οικονομικής αναδιάρθρωσης, της παγκοσμιοποίησης, η οποία στηρίζεται στην παραγωγή και τη χρήση της γνώσης και της πληροφορίας, είτε ως συντελεστή κεφαλαίου  και εμπορεύματος, είτε ως παραγωγικού συντελεστή εργασίας, είτε με τη μορφή συμβολικών σημαινόντων (ιδεολογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών).  Συνδέεται άμεσα με τους μετασχηματισμούς στη δομή, τη σύνθεση, τον ρόλο και τη θέση του εθνικού κράτους καθώς και με την παράλληλη ενίσχυση του ρόλου των Διεθνών Οργανισμών, που «τείνουν να προσλάβουν τη μορφή συλλογικών οργάνων αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων και επιδίωξης κοινών μέσων επίλυσής τους» (Τσαούσης, 2007:39).

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗΝ «ΑΓΟΡΑ»

 

Τους τελευταίους μήνες έγιναν αισθητές οι αντιδράσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην προσπάθεια της κυβέρνησης, κατά παράβαση του Συντάγματος, να παραχωρήσει στους ιδιώτες δικαίωμα ίδρυσης ανωτάτων σχολών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ιδιωτική εκπαίδευση στη δευτεροβάθμια, εσχάτως και στην πρωτοβάθμια, στερεί από τον οικογενειακό προϋπολογισμό πολλά δις ετησίως. Η αγορά είναι αυτή που με το ανάλογο κόστος υποστηρίζει την καλλιτεχνική, πολιτισμική αγωγή των νέων αλλά και την ξενόγλωσση εκπαίδευση.  Όμως η νεοφιλελεύθερη σφραγίδα είναι έντονη στο δημόσιο σχολείο καθώς είναι το «κρυφό» πρόγραμμα διδασκαλίας που πλαισιώνει κάθε σχολική δράση.

Μια προσεκτική ανάγνωση της Λευκής Βίβλου (1995) με τίτλο «Διδασκαλία και Μάθηση προς την Κοινωνία της Γνώσης», μας αποκαλύπτει πως θα πρέπει να δίδεται έμφαση στην εκπαίδευση που θα εξυπηρετεί κυρίως ατομικούς και οικονομικοκεντρικούς στόχους. Ακόμη και γνωστικές ανθρωπιστικές περιοχές όπως η λογοτεχνία, η φιλολογία και η φιλοσοφία δεν θεωρούνται ως γνώση αναγκαίες για την ανθρωπιστική τους αξία, για την καλλιέργεια του νου και της ψυχής του ανθρώπου, αλλά για την πραγματιστική -ωφελιμιστική τους αξία και για τη βελτίωση της θέσης της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία.

Έτσι η εκπαίδευση μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε κατάρτιση, ενώ οι λεγόμενες «ευέλικτες» εργασιακές σχέσεις τείνουν να κυριαρχήσουν στο χώρο της δημόσιας παιδείας.
Η ανάγκη της οικονομικής ολιγαρχίας να προωθεί την τεχνολογική ανάπτυξη σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο, χωρίς ταυτόχρονα να θέτει σε αμφισβήτηση την οικονομική και ιδεολογική της κυριαρχία, την οδηγεί σε αντιφατικές επιδιώξεις στα αναλυτικά προγράμματα. Έτσι, προβάλλεται μεν και προωθείται η καλλιέργεια της δημιουργικότητας, της αποκλίνουσας σκέψης και της φαντασίας στα σχολεία, αλλά αποφεύγεται ο ιστορικός και κοινωνιολογικός προβληματισμός, που ενδέχεται να οδηγήσει σε ανατρεπτικούς ως προς τις επιδιώξεις της κοινωνικούς στόχους.
Αυτή η αντίφαση εκφράζεται στο επίπεδο του σχολικού προγράμματος με την προώθηση ορισμένων μαθημάτων ή θεματικών ενοτήτων εις βάρος άλλων. Για παράδειγμα, στις κατευθύνσεις που έδωσε η Ε.Ε. για την εκπαίδευση και την κατάρτιση μετά τη διαμόρφωση της στρατηγικής της Λισαβόνας - Μάρτιος 2000 (Εκπαιδευτικά Προγράμματα, «Επιχειρηματικότητα των μαθητών»,ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 11896/16-10-2003) τίθεται το θέμα της ανταγωνιστικότητας στην εκπαίδευση, τονίζεται με ιδιαίτερη έμφαση ότι πρέπει να ενθαρρύνονται τα παιδιά και οι νέοι, ώστε να αναπτύξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά, ενώ στη συνέχεια προστίθεται και η σημασία ενός γενικού εκσυγχρονισμού της παιδαγωγικής πρακτικής και στενότερων δεσμών μεταξύ επαγγελματικής ζωής και βιομηχανίας σε ολόκληρο το φάσμα του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης. Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια εισαγωγής στο δημοτικό σχολείο εκπαιδευτικών προγραμμάτων που προσανατολίζουν τους δεκάχρονους μαθητές προς ένα επιχειρηματικό πρότυπο. Αντίστοιχη επισήμανση σε σχέση με τις επιστήμες της κοινωνίας και του ανθρώπου δεν υφίσταται στο πολυσέλιδο αυτό κείμενο. Και όμως, σε μια κοινωνία που απειλείται από την κυριαρχία της βίας, την αλλοτρίωση, τη διαταραχή της ψυχικής υγείας και τον πόλεμο, θα έπρεπε να έχουν βασική θέση οι γνώσεις και οι δραστηριότητες που θα μπορούσαν να περιορίσουν αυτά τα φαινόμενα.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΔΡΟΜΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ

 

Στο βιβλίο «Τα χαμένα παιδιά μας», η Νατάσσας Πολονύ περιγράφει τις ανεπάρκειες του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος, που ελάχιστα διαφέρουν από τις ημέτερες.
Γράφει η Πολονύ, το νεώτερο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών «είναι υπεύθυνο για τις ολέθριες επιπτώσεις του στη γνωσιακή-γλωσσική επάρκεια των νέων, την ηθική τους ανάπτυξη, τη συναισθηματική τους ωριμότητα και την έλλειψη κατοχής σε ικανοποιητικό βαθμό των απαραιτήτων κοινωνικών και τεχνικών-επαγγελματικών δεξιοτήτων».
Επιπλέον, «το μετανεωτερικό εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας δεν αποβλέπει στη διαμόρφωση ενεργών, υπεύθυνων και συνειδητοποιημένων πολιτών διά της γενικής παιδείας, αλλά αποσκοπεί στο να τα προετοιμάσει να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Είναι υπεύθυνο για την παραμέληση της διαμόρφωσης ιστορικής συνείδησης. Το μίσος για το παρελθόν είναι κυρίαρχο στο όνομα της λατρείας του "καινούργιου”. Επιχειρείται μια μεθοδευμένη αποβολή της ιστορικής συνέχειας, της αλληλουχίας των γεγονότων. Η λέξη “κληρονομιά”, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για το σήμερα και το αύριο, το παρόν και το μέλλον, έχει αντικατασταθεί από το θολό λεκτικό μόρφωμα “κοινή κουλτούρα”, που εξοβελίζει την ιστορική συνείδηση περιορίζοντας τον Γάλλο μαθητή στα όρια του παρόντος και οδηγώντας τη γαλλική κοινωνία σε αυτοκτονία».

Το σημερινό σχολείο απαξιώνει την ολόπλευρη μόρφωση για χάρη των δεξιοτήτων.
Το νεοφιλελεύθερο σχολείο, παρά τον "εκσυγχρονιστικό λόγο" των διάφορων καινοτομιών, ασφυκτιά αφυδατωμένο από ζωή και μόρφωση. ΟΟΣΑ, ΙΕΠ, ΣΕΒ ομονοούν στη μετατόπιση του σχολικού προγράμματος από την έμφαση στα γνωστικά αντικείμενα στην καλλιέργεια δεξιοτήτων, σύμφωνα με το Πρόγραμμα του ΟΟΣΑ "Το μέλλον της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση το 2030".  Στην ίδια κατεύθυνση ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) κάνει λόγο για «επένδυση σε περισσότερες, καλύτερες και σύγχρονες δεξιότητες, οι οποίες είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική λειτουργία των επιχειρήσεων».

Αντί να επικρατεί ένα παιδαγωγικό κλίμα χαράς, δημοκρατίας, συλλογικότητας, το σχολείο μαραίνεται από τον ασφυκτικό κλοιό ενός αυταρχικού τεχνοκρατισμού διαφόρων επιτηρητών, συμβούλων, συντονιστών, μεντόρων, διευθυντών διεκπεραιωτών κρατικών εντολών χωρίς το κοινοτικό πνεύμα που απαιτεί μία σχολική κοινότητα.
Μοναδική έγνοια της κρατικής γραφειοκρατίας η εφαρμογή των οδηγιών - εντολών του ΟΟΣΑ και της Κομισιόν. Έτσι το σχολείο καταθλιπτικό και αποτυχημένο, "γκρίζο", περιορίζει και υποβιβάζει τον εκπαιδευτικό από παιδαγωγό σε προσαρμοσμένο, πειθήνιο διεκπεραιωτή κρατικών εντολών, στην καλύτερη εκδοχή εμψυχωτή αλλά όχι δάσκαλο.

Κι όμως η ταυτότητα ενός λαού ή ενός πολιτισμού αντανακλάται και συνοψίζεται στο σύνολο των πνευματικών δημιουργιών που αποκαλούμε συνήθως «κουλτούρα». Όταν, όπως συμβαίνει στη χώρα μας, απειλείται θανάσιμα αυτή η ταυτότητα θα έπρεπε να παρατηρείται μια έκρηξη της πολιτισμικής ζωής και η κουλτούρα να γίνεται η ζώσα αξία γύρω από την οποία θα συσπειρώνεται όλος ο λαός. Δυστυχώς, η χώρα μας με δημογραφικά, πολιτισμικά, κοινωνικά, οικονομικά προβλήματα δεν φαίνονται ανάλογες πρωτοβουλίες αυτή τη στιγμή για την αντιμετώπιση του υπαρξιακού της προβλήματος.

 Όλα κινούνται σε παρόντα χρόνο, γεμάτα υποκειμενισμό, σχετικισμό και αγοραίο καταναλωτικό ηδονισμό.
Η διασταύρωση του φιλελεύθερου ατομικισμού και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, σε απόσταση από την ιστορική μνήμη, τείνει να καταστρέψει την επιδίωξη της κοινωνίας και του έθνους για τη διαμόρφωση του δικού τους ιδιαίτερου πεπρωμένου. Και αν ο Νίκος Σβορώνος καταλήγει στη διαπίστωση ότι  «ο αντιστασιακός χαρακτήρας διέπει την νεοελληνική ιστορία» (Σβορώνος, 1994: 12), ο νεοέλληνας, ως αυριανός «παγκοσμιοποιημένος» πολίτης, χωρίς ταυτότητα, αξίες, αγάπη για τον τόπο του, χωρίς παραδόσεις, θα γίνει ευκολότερος υπηρέτης των αφεντικών της παγκόσμιας αγοράς παρέχοντας τις υπηρεσίες του όπου γης.
Όλο και περισσότερο το σχολείο δικαιώνει το εφιαλτικό σχέδιο του Ζμπίγκνιεφ Μπρεζίνσκι, όπως μας το μεταφέρει ο Ζαν Κλοντ Μισεά, σε συγκέντρωση της ελίτ του κόσμου στο Σαν Φρανσίσκο τον Σεπτέμβριο του 1995, πρότεινε και έγινε αποδεκτό, για τον έλεγχο του 80% της ανθρωπότητας που λογίζεται ως υπεράριθμο για τις ανάγκες της παγκόσμιας οικονομίας, tittytainment (άρτος και θέαμα, «tits=στήθη γυναικών» και διασκέδαση).
Δηλαδή, «ένα κοκτέιλ αποβλακωτικής διασκέδασης και επαρκούς διαστροφής, που θα επέτρεπαν να διατηρηθεί σε καλή διάθεση ο αποστερημένος πληθυσμός του πλανήτη» (Μισεά, 2002:36-37).
Το σχολείο αναπαράγει το μαζικό σύμπτωμα της απόσυρσης της "κοινωνίας" από τα πραγματικά της προβλήματα. Επιζητούμε διαρκώς σχολείο και κοινωνία να αποσπούμε την προσοχή μας από το παρόν, να διασκεδάζουμε.

Στο βιβλίο του «Επιστροφή στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο», ο Άλντους Χάξλεϋ μιλάει για την ανάπτυξη μιας γιγάντιας βιομηχανίας μαζικής επικοινωνίας, που η κύρια ενασχόλησή της δεν είναι ούτε με την αλήθεια ούτε με το ψέμα, αλλά με το εξωπραγματικό, με το λίγο πολύ άσχετο... τη σχεδόν ασίγαστη δίψα του ανθρώπου να διασκεδάζει, να ξεδίνει» (Α. Χάξλεϋ, 2015: 69).

O Νιλ Πόστμαν, ο συγγραφέας του κλασικού έργου της δεκαετίας του 1980 "Διασκεδάζοντας μέχρι θανάτου", γράφει: «οι Αμερικανοί δε συζητούν πια ο ένας με τον άλλον, διασκεδάζουν ο ένας τον άλλον.  Δεν ανταλλάσσουν ιδέες, ανταλλάσσουν εικόνες. Δεν επιχειρηματολογούν με προτάσεις, επιχειρηματολογούν με στυλάτα ντυσίματα, διασημότητες και διαφημιστικά» (Πόστμαν,1998: 116).
Μια από τις πιο «αξιοσημείωτες νευροεπιστημονικές προόδους του προηγούμενου αιώνα από την ανακάλυψη της ντοπαμίνης υπήρξε διαπίστωση ότι η επεξεργασία του πόνου και της ευχαρίστησης γίνεται στις ίδιες εγκεφαλικές περιοχές», όπως αναφέρει η Άννα Λέμπκε, στο βιβλίο της «Η γενιά της ντοπαμίνης.  Αναζητώντας ισορροπία στην εποχή των απολαύσεων», «η  ευχαρίστηση και ο πόνος λειτουργούν ως αντίβαρα μιας ζυγαριάς.
Οι μαθητές στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους είναι απορροφημένοι σε κάποιο ψηφιακό μέσο. Το σχολείο ιδιαίτερα τα χρόνια της πανδημίας ήταν το μέσο για την εξοικείωση των μαθητών, αλλά και των οικογενειών τους, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο σημερινός κόσμος προσφέρει πληθώρα ψηφιακών ναρκωτικών, νέων και παλιών.  Η τεχνολογία αυτή καθαυτή είναι εθιστική με τα εντυπωσιακά οπτικά και ηχητικά ερεθίσματά της, την αφθονία των επιλογών και την άρρητη υπόσχεση ότι η συνεχής ενασχόληση μαζί της επιφυλάσσει διαρκώς μεγαλύτερες ανταμοιβές»(Λέμπκε, 2021:12, 34).

Τα ποσοστά των μαθητών με εθισμό στις διάφορες μορφές εξάρτησης αυξάνονται συνεχώς. Προκαλούν ίλιγγο η ποικιλία, ο αριθμός και η ισχύς των ερεθισμάτων που στοχεύουν στην ευχαρίστησή μας. Το έξυπνο τηλέφωνο είναι η σύγχρονη υποδόρια ένεση που χορηγεί αδιάλειπτα ντοπαμίνη στη γενιά του διαδικτύου.
Οι μαθητές θεωρούν προέκταση του χεριού τους το κινητό τηλέφωνο από την παιδική, αν όχι από την νηπιακή ηλικία. Ένας από τους πιο ισχυρούς παράγοντες εθισμού σε οποιοδήποτε ναρκωτικό είναι η εύκολη πρόσβαση σε αυτό. Και όταν ασχοληθούμε με αυτό και μετά από μερικά κλικ είναι πιθανό να εθιστούμε.
Η οικονομία της ντοπαμίνης είναι η πιο σύγχρονη κατασταλτική μηχανή σωφρονισμού και ελέγχου.
Τα ψυχικά τραύματα, η μοναχικότητα και η αποστασιοποίηση, η φτώχεια και η κοινωνική ανασφάλεια, οι ρευστοί καιροί μας, όπως τους περιγράφει ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν, αυξάνουν τον κίνδυνο εθισμού και δεν είναι άγνωστο στους κατασταλτικούς μηχανισμούς των ισχυρών στην προσπάθειά τους να απομειώσουν την κοινωνική διαθεσιμότητα.
Οι ίδιοι οι γονείς πάσχουν από ανάλογα συμπτώματα. Πιο επιρρεπείς στην εθιστική καταναγκαστική υπερκατανάλωση φτηνών απολαύσεων είναι οι φτωχοί των πόλεων του Δυτικού κόσμου με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Η ευκολία προσέγγισης σε ισχυρές σύγχρονες ναρκωτικές ουσίες είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη δυνατότητα εξασφάλισης ικανοποιητικής εργασίας, στέγης, ποιοτικής παιδείας, ιατρικής περίθαλψης, ισονομίας.

Τα θεμελιώδη ερωτήματα για τον σχεδιασμό μιας εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, «Τι είναι η γνώση; Γιατί είναι καλό να καλλιεργείται; Προς ποια κατεύθυνση; Βάσει ποίων αρχών;» δεν τίθενται. Η προσπάθεια εφαρμογής των μεταμοντέρνων εκπαιδευτικών πολιτικών εντείνεται όπου οι λαοί εμφανίζονται απείθαρχοι.

Η διαδικασία αναπαραγωγής του συστήματος κυριαρχίας, που στο παρελθόν λειτουργούσε σε εθνικό επίπεδο κοινωνικής ολότητας, τώρα παίρνει παγκόσμια χαρακτηριστικά.
Ο ιστορικός και κοινωνιολογικός προβληματισμός που ενδέχεται να οδηγήσει σε ανατρεπτικό ως προς την κοινωνία προβληματισμό, αποφεύγεται.
Το παγκόσμιο σύστημα απαλλοτριώνει την ελευθερία του προσώπου παρέχοντας ως αντιστάθμισμα γεμάτο στομάχι και ηδονή

Η προφητεία του Χάξλεϋ για την κατασκευή τριών κατηγοριών ανθρώπων επαληθεύεται.
«Τα σχολεία μας ετοιμάζουν τις Διευθύνουσες Ευφυΐες, που θα είναι ικανοί να σκέφτονται. Τους Πιστούς, όργανα των πρώτων, οι οποίοι θα κινούν και θα κατευθύνουν το πλήθος, κομμάτι τους και οι εκπαιδευτικοί που θα διαμορφώνουν την τρίτη κατηγορία ανθρώπων, την Αγέλη, τα αμέτρητα εκατομμύρια όσων στερούνται ευφυΐας και έχουν πεισθεί πως δεν υπάρχει ευτυχία παρά μόνο στη δουλειά και την υπακοή». (Χάξλεϋ, 1986:242-246)

Ο Θόδωρος Ζιάκας το περιγράφει ως εξής: Ουσιαστική λειτουργία της σημερινής παιδείας είναι η αναπαραγωγή του συστημικού διπόλου διαχειριστή-χρήστη. Σκοπός της είναι η κατασκευή του συστημικού ανθρώπου. Οι λίγοι εκπαιδεύονται για να γίνουν κατασκευαστές και διαχειριστές συστημάτων. Και οι πολλοί για να γίνουν απλοί χρήστες των συστημάτων, υποδιαιρούμενοι σε έχοντες και μη έχοντες θέση στο Σύστημα.
Η εκπαιδευτική διαδικασία σήμερα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη μονόπλευρη ανάπτυξη κάποιων ειδικών τεχνικών που απευθύνονται στο λογιστικό μόριο της ψυχής, αφήνοντας ακαλλιέργητο τον συναισθηματικό κόσμο του νέου και προετοιμάζοντάς τον για έναν ανταγωνιστικό κόσμο δίχως αγάπη, που τον έβλεπε ως «κόλαση» ο Ντοστογιέφσκι. «Τι είναι κόλαση; Το μαρτύριο να μην μπορείς πια να αγαπάς»

Παρόμοια εμμονή του εκπαιδευτικού μας συστήματος καταδικάζει κάθε συλλογική ένταξη της κοινωνίας μας, του έθνους μας στην παγκόσμια ολότητα, αφού την ευνουχίζει από κάθε κοινωνικό όραμα.

Τελείως διαφορετική αντίληψη για την διαπαιδαγώγηση των μαθητών είχε ο Μιχάλης Παπαμαύρος, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και του δημοτικισμού και μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενώ στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων εκλέχτηκε εθνοσύμβουλος Χίου και μαζί με τον άλλο μεγάλο παιδαγωγό Κώστα Δ. Σωτηρίου ανέλαβε τη διεύθυνση του «Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου της Ελεύθερης Ελλάδας». Ο μεγάλος παιδαγωγός έγραφε:

«…Πρέπει να διαφωτίσουμε τα παιδιά μας από εθνική άποψη. Πρώτα πρώτα πρέπει να τους αναπτύξουμε τα μεγάλα εθνικά μας προβλήματα εθνικά ιδανικά του λαού μας.  Πρέπει τα παιδιά μας, που έφτασαν σε ώριμη ηλικία, να ξέρουν πού βαδίζουμε ως Έθνος και ως Κράτος. Ποια είναι τα μεγάλα προβλήματα, που απασχολούν τον Ελληνισμό.  Εννοείται πως τα ζητήματα αυτά πρέπει να τα αναπτύσσουμε στα παιδιά με απλό τρόπο και σε απλή γλώσσα. 

Έπειτα πρέπει τα παιδιά μας να ξέρουν σε γενικές γραμμές τα κυριότερα γεγονότα της Ιστορίας του Έθνους μας. Και τα γεγονότα αυτά πρέπει οι γονείς να τα συζητούν με τα παιδιά τους όπου είναι δυνατό. Και στη συζήτηση αυτή, πρέπει οι γονείς να τονίζουν την υποχρέωση, που έχουν και οι σύγχρονες γενεές των Ελλήνων, που έχουν και τα ίδια τα παιδιά τους, να φανούν αντάξια των πατέρων τους και των προγόνων τους. Πρέπει τα παιδιά να νιώσουν πως δεν πρέπει να επαναπαύουνται στον πολιτισμό των προγόνων τους, μα πως έχουν την υποχρέωση και απέναντι αυτών των προγόνων τους και απέναντι του εαυτού τους να δημιουργήσουν και αυτά ένα νέο, νεοελληνικό πολιτισμό, που μπορεί να μην είναι εφάμιλλος του πολιτισμού των προγόνων μας, μα που θα είναι δημιούργημα δικό μας και θα αποδίδει τη δική μας ψυχή...
... Πολύ βοηθητικά στο σημείο αυτό της πατριωτικής ανατροφής, που θα δώσουν οι γονείς στα παιδιά τους, είναι και η ανάγνωση ορισμένων βιβλίων με εθνικό περιεχόμενο, η παρακολούθηση ορισμένων πατριωτικών θεαμάτων και εθνικών εορτών και τελετών. Επίσης και διαλέξεις και ομιλίες με εθνικά θέματα υποβοηθούν πολύ…» (Παπαμαύρος, 1959:201-2)

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό στους σχεδιαστές του εκπαιδευτικού μας συστήματος πως η γνώση της κληρονομιάς και η δημιουργική αξιοποίησή της αποτελούν απαραίτητο όρο ή όχημα ένταξης στην ιστορία της οικουμενικότητας του ανθρωπίνου πνεύματος, άλλως η ζοφερή αφομοίωση θα είναι η κατάληξη της νεοελληνικής κοινωνίας στον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό της Δύσης και μάλιστα στην αμερικάνικη, ρατσιστική εκδοχή του.

Ως εκπαιδευτικοί που βιώνουμε τις καθημερινές παραινέσεις να ακολουθήσουμε  άκριτα περισπούδαστες σωτήριες εκπαιδευτικές πολιτικές, έχουμε χρέος να σταθούμε σοβαροί κριτές και να τις θέσουμε μετά λόγου αμφισβήτησης και επανακαθορισμού των στόχων τους.  Το ζήτημα της άκριτης μετακένωσης δυτικών εκπαιδευτικών συστημάτων απασχολούσε τους μεγάλους παιδαγωγούς της πατρίδας μας από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.

Ο Α. Δελμούζος γράφει: «…Λοιπόν να τους μιμηθούμε, να μεταφέρωμε και στον τόπο μας ό,τι καλό έχουν και μας λείπει, αφού πρώτα το προσαρμόσωμε στους δικούς μας όρους(...) Πρέπει να αρχίσωμεν από την αρχή. Μας λείπουν οι προϋποθέσεις, τα θεμέλια. Θα τα στήσωμε μόνοι μας. Οι ξένοι σ' ένα προπάντων θα μας βοηθήσουν: θα μας δείξουν τη μέθοδο, το δρόμο, θα μας δώσουν το ζωντανό παράδειγμα. Η δουλειά όμως πρέπει να γίνει απάνω στα δικά μας πράγματα κι από μας τους ίδιους, από τον καθένα χωριστά κι απ' όλους μαζί. Με αγάπη και υπομονή πρέπει να σκύψωμε απάνω στη δική μας πραγματικότητα και να τη δουλέψωμε, όσο μικρή και ταπεινή κι αν είναι. Μελετώντας και δουλεύοντα στη γλώσσα μας και τον ψυχικό κόσμο που εκφράζει, μελετώντας τον τόπο μας και το πολιτισμό του σε όλες του τις εκδηλώσεις, βαθαίνομαι τον εαυτό μας και στήνομαι τα θεμέλια μία ζωής πραγματικής. Δημιουργούμε έτσι τους όρους που μας είναι απαραίτητοι για να έρθωμε σε ζωντανή επικοινωνία με τους ξένους και με τους προγόνους μας. Πότε ο ανώτερος πολιτισμός τους θα γίνει και για μας αληθινή ευλογία. (...) Η πείρα και η σκέψη λαών πιο προχωρημένων θα μας είναι πολυτιμότατη, κι έχει σε πολλά να μας βοηθήση,  ακόμα και στην ψυχική μας εξέλιξη. Φτάνει μόνο να μη μας παραστρατίζη από το δρόμο μας και το φυσικό μας». (Δελμούζος, 1930: 16, 25-26,30)

Ο λόγος του Ε. Π. Παπανούτσου είναι πάντα επίκαιρος:  «Μορφώνω δεν θα πεί μόνο οπλίζω το νέο άνθρωπο για τον αγώνα της ζωής, αλλά ακόμη (αλλά προπάντων) ευγενίζω την ψυχή του, βαθαίνω την αντίληψή του για τον κόσμο, τον καθοδηγώ να ανακαλύψει ένα νόημα στη ζωή.  Με μια λέξη: τον κάνω πιο άνθρωπο» (Παπανούτσος,1965,:280)

Ο Τόμας Έλιοτ έγραφε, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για τις «Ευθύνες του Ανθρώπου των Γραμμάτων», «Το πνεύμα δεν μπορεί να ανθίσει ούτε μέσα στην απόλυτη και παγκόσμια ομοιομορφία, ούτε μέσα στην απομονωμένη αυτάρκεια». Αντίθετα, «η τοπική και γενική πνευματική παράδοση όχι μόνο δεν αντιστρατεύονται, αλλά είναι αληθινά απαραίτητες η μία στην άλλη».

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η παγκοσμιοποίηση και μάλιστα η ιδεολογία της, που είναι το ανώτατο στάδιο της έως τώρα εξέλιξης του συστήματος του καπιταλισμού, τείνει να ομογενοποιεί και να εξισώνει, να περιθωριοποιεί και να αιχμαλωτίζει στη δική της εξομοιωτική «εργαλειακή» λογική τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες της πολιτισμικής ιδιοπροσωπίας.

Σε αντιστάθμισμα, ως υγιή αντίδραση θα προτείναμε την έμφαση στην οικουμενικότητα του ανθρωπίνου πνεύματος, καθ’ όλα συμβατή με τις παραδόσεις του ελληνισμού, που καταφάσκει και καλλιεργεί την ελευθερία έκφρασης, την ανεξαρτησία, τον αυτοκαθορισμό, την ιδιομορφία, που διδάσκεται από την κοινωνική πείρα και υπηρετεί την ποικιλομορφία και τον σεβασμό των τοπικών πολιτισμών. Το άνοιγμα στον κόσμο είναι το ίδιο σημαντικό όσο και το άνοιγμα στο παρελθόν. Γιατί η πολιτιστική ταυτότητα είναι αυτή που συγκροτεί την υπαρκτική ιδιότητα του ανθρώπου.

Παραπομπές

Μ. Γκίβαλος, (2007), « Η αλλαγή του αξιακού και γνωσιακού πεδίου στο χώρο της εκαίδευσης», Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 8, σσ. 11-34.

Α. Π. Δελμούζος, (1930), Οι Ξένοι κι Εμείς, εκδ. Μπάυρον

Τ. Έλιοτ (1945) The Responsibilities of the Man of Letters

Θ. Ζιάκας, (2009), «Σχολείο 2009:Παιδεία και γλώσσα», Ομιλία στο Πολιτιστικό και αθλητικό κέντρο Εκπαιδευτηρίων Μαντουλίδη, Θεσσαλονίκη, 16 Μαΐου 2009

Μ. Κούντερα, (1979),To Βιβλίο του Γέλιου και της Λήθης, εκδ. Εστία

Ά. Λέμπκε, (2021), Η γενιά της ντοπαμίνης, Αναζητώντας ισορροπία στην εποχή των απολαύσεων, εκδ. Πατάκη

Δ. Ματθαίου, (2007), « ‘Τάσεις’ στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού χώρου εκπαίδευσης.  Η μεταλλαγή ενός εργαλείου ανάλυσης σε μέσο χειραγώγησης εκαιδευτικής πολιτικής», Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 8, σσ. 13-36.

Ζ. Κ. Μισεά, (2002), Η εκπαίδευση της αμάθειας, (μτφρ Α. Ελεφάντης), εκδ. Βιβλιόραμα

Μ. Παπαμαύρος, (1959), Οι γονείς και τα παιδιά τους, εκδ. Δίφρος

Ε. Παπανούτσος, , (1965), Αγώνες και Αγωνία για την Παιδεία, Αθήνα, Ίκαρος

Ν. Πολονύ, (2006), Τα χαμένα παιδιά μας, εκδ. Πόλις

Ν. Πόστμαν,(1998),  Διασκεδάζοντας μέχρι θανάτου, Ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος, εκδ. Κατάρτι

Φ. Ντοστογιέφσκι, Αδελφοί Καραμαζώφ, μετ. Σ. Π., εκδ. Διεθνείς Εκδόσεις Δεληχρυσός, Μέρ. Β΄, βιβλ. VI

Ν. Σβορώνος, (1994), Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, εκδόσεις Θεμέλιο

Δ. Τσαούσης, (2007), Η εκπαιδευτική πολιτική των Διεθνών Οργανισμών.  Παγκόσμιες και ευρωπαϊκές διαστάσεις, Αθήνα, Gutenberg.

Α. Χάξλεϋ, (1986), Κίτρινο Κρόουμ, εκδ. Νεφέλη

Α. Χάξλεϋ, (2015), Επιστροφή στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο, εκδ. Μέδουσα – Σέλας Εκδοτική

 

*  Γιώργος Τασιόπο

---

[1] Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας (23-24 Μαρτίου 2000) στο κείμενο συμπερασμάτων επισημαίνει ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα μεγάλη ποιοτική μεταλλαγή, η οποία προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση και τις προκλήσεις μιας νέα οικονομίας καθοδηγούμενης από τη γνώση. […]  Γι’ αυτό, η Ένωση απαιτείται να θέσει ένα σαφή στρατηγικό στόχο και να συμφωνήσει για ένα τολμηρό πρόγραμμα για τη ανάπτυξη γνωστικών υποδομών, την ενίσχυση της καινοτομίας και της οικονομικής μεταρρύθμισης και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων πρόνοιας και εκπαίδευσης» (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2000: παράγρ. 1) 

Η συνέχεια της ανάρτησης ΕΔΩ...

ΠΗΓΗ:https://yparxiakoellada.gr/i-vathia-krisi-tou-ellinikou-dimosiou-scholeiou/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR0TqPOiFId66DaZUITt5zpUnSvnylWpbCLLNThFcL3qCaGqsZSjno0gjQA_aem_AQ0OeuUbg7q-O2rSnXygD1KaitG7RF0ppnEU2LmHbjlZMa9H2IEoFTqGZk2JQcJzTB3o1f95r_j--b3fvZeJfwJ_
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Παιδαγωγική και Ταξική Εξουσία: Ανακτώντας τον Φρέιρε σε μια Εποχή Αντίδρασης

Πάουλο Φρέιρε, 1977 (μέσω Wikimedia).

Από τον Joe Coleman (Δημοσιεύτηκε στις 12 Ιουνίου 2025 )

Στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού πρώτου αιώνα, η εκπαίδευση έχει γίνει η πρώτη γραμμή στην ιδεολογική διαμάχη για το μέλλον του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η συντονισμένη επίθεση στους εκπαιδευτικούς, τα προγράμματα σπουδών και τα ιδρύματα δημόσιας μάθησης δεν είναι ένας μεμονωμένος πολιτισμικός πόλεμος, αλλά ένα δομικό χαρακτηριστικό της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης. Σε αυτό το πλαίσιο, η παιδαγωγική φιλοσοφία του Πάουλο Φρέιρε απαιτεί ανανεωμένη προσοχή - όχι ως μια αφηρημένη θεωρία της «εμπλοκής μάθησης», αλλά ως μια επαναστατική πρακτική που εντάσσεται σε μια ευρύτερη μαρξιστική παράδοση της ταξικής πάλης.¹

Το βιβλίο του Φρέιρε «Η Παιδαγωγική των Καταπιεσμένων» , που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1970, δεν προέκυψε από αίθουσες σεμιναρίων ελίτ, αλλά από εκστρατείες γραμματισμού μεταξύ των απόρων της Βραζιλίας. Η κεντρική του αντίληψη -ότι οι καταπιεσμένοι πρέπει να γίνουν συνειδητοί φορείς της δικής τους απελευθέρωσης μέσω συλλογικής κριτικής έρευνας- αποτελούσε άμεση πρόκληση τόσο για τη στρατιωτική δικτατορία όσο και για την καπιταλιστική ιδεολογία. Ο Φρέιρε δεν ήταν απλώς ένας προοδευτικός εκπαιδευτικός. Ήταν ένας θεωρητικός του κοινωνικού μετασχηματισμού που είχε τις ρίζες του στις υλικές συνθήκες του παγκόσμιου Νότου.² Η παιδαγωγική του δεν στόχευε στη μεταρρύθμιση των υπαρχόντων συστημάτων, αλλά στην υπέρβασή τους.

Σήμερα, καθώς τα δεξιά κινήματα κερδίζουν έδαφος σε όλη τη Λατινική Αμερική, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και τη Νότια Ασία, το έργο του Φρέιρε έχει δεχθεί ξανά επίθεση. Από τα σχολικά συμβούλια της Φλόριντα μέχρι το Υπουργείο Παιδείας του Μπολσονάρο, ο Φρέιρε έχει κατονομαστεί ρητά ως απειλή για την εθνική τάξη και την ηθική εξουσία.³ Αυτό δεν είναι τυχαίο. Αυτό που κατανοούν αυτά τα καθεστώτα - καλύτερα από πολλούς φιλελεύθερους υπερασπιστές της εκπαίδευσης - είναι ότι η παιδαγωγική είναι ένας χώρος σχηματισμού τάξεων. Είτε αναπαράγει την ηγεμονία των άρχουσων ελίτ είτε ανοίγει την πιθανότητα της ανατροπής της.⁴

Τα Υλικά Θεμέλια της Κριτικής Παιδαγωγικής

Για την παιδεία, την οικογένεια, τους νέους

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Πρόσφατα διάβασα το τελευταίο βιβλίο του Βασίλη Καραποστόλη, του ομότιμου καθηγητή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του ΕΚΠΑ. Το βιβλίο φέρει τον τίτλο «Όταν η γνώση είναι ζωή» και είναι των εκδόσεων Πατάκη. Το πόνημα αυτό αποτελεί κατά την εκτίμησή μου την μακράν αρτιότερη και βαθύτερη μελέτη των τελευταίων δεκαετιών για τα ζητήματα της παιδείας. Το βιβλίο χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο εμπεριέχει σύντομα άρθρα με μορφή επιφυλλίδων, ενώ το δεύτερο απαρτίζεται από πιο εκτεταμένα κείμενα δοκιμιακού χαρακτήρα. Η παρούσα βιβλιοπαρουσίαση κάνει χρήση διατυπώσεων του ίδιου του συγγραφέα.

***

Ο Βασίλης Καραποστόλης τονίζει εξαρχής ότι, παρόλο που στην εποχή μας γίνεται πολύς λόγος για την καινοτομία και την επινοητικότητα, η απόκτηση γνώσης σήμερα εξισώνεται με την συσσώρευση αποσπασματικών πληροφοριών και σπαραγμάτων. Η εκπαίδευση δεν είναι μύηση στο επιχείρημα, τον συλλογισμό και την εξαγωγή συμπερασμάτων και δεν επιτρέπει την σύνδεση όλων των πλευρών ενός θέματος.

Χιλιάδες νέοι στην Ελλάδα και αλλού εγκαταλείπουν νωρίς τις σπουδές τους. Όχι διότι η εκπαιδευτική διαδικασία είναι καταπιεστική, αλλά διότι δεν τους αφορά πλέον. Στο νεανικό κοινό, συγκεκριμένα, δεν εμφανίζεται η εξιστόρηση της γνώσης ως μιας κοπιώδους αλλά και ταυτόχρονα συναρπαστικής περιπέτειας. Όταν από τις σελίδες των βιβλίων λείπει η ένταση της προσπάθειας ορισμένων ατόμων για την γνώση, όταν έχουν εξαφανισθεί οι ανθρώπινες πράξεις και τα κίνητρά τους και έχουν μείνει μόνον οι «δομές» και τα «συστήματα», είναι φυσικό να εξασθενεί η θέληση για μάθηση. Δεν προσφέρεται στους νέους τίποτε που να μπορεί να τους συναρπάσει και να τους ενθουσιάσει.

Αν μια κοινωνία, ευρύτερα, δεν θέλει να αρκείται απλώς και μόνον στην επιβίωσή της, τότε δεν μπορεί να κάνει χωρίς παιδευτικά πρότυπα, χωρίς ορατά πρόσωπα και πράξεις που οι νέες γενιές καλούνται να τα μιμηθούν αλλά και να τα ξεπεράσουν.

Ερατοσθένη Γ. Καψωμένου : Για την 9ης Φεβρουαρίου «Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας»

Του Ερατοσθένη Καψωμένου

Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τον εξαίρετο Συνάδελφο και Φίλο, Αναστάσιο Τάμη, Διευθυντή του Αυστραλιανού Ινστιτούτου Ελληνικών Ερευνών, που είχε την πρόνοια να μας ενημερώσει από τη μακρινή Αυστραλία ότι το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO υιοθέτησε με ομοφωνία, στις 14 Απριλίου 2025, απόφαση με την οποία προτείνεται η ανακοίνωση της 9ης Φεβρουαρίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας».

Η επίσημη ανακοίνωση θα γίνει κατά την 43η Γενική Διάσκεψη της UNESCO το Νοέμβριο 2025.

Συμμερίζομαι απόλυτα, στο σύνολο και στα καθέκαστα, τις θέσεις και τις προτάσεις των επιφανών Ελληνιστή Αναστασίου Τάμη στα κείμενα που απευθύνει, εν όψει της επίσημης ανακοίνωσης, προς την Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων (με κοινοποίηση στους γράφοντες) και τα οποία αποτελούν ένα γενικό Προσκλητήριο αφύπνισης προς το Πανελλήνιο.

Συνοψίζω το πνεύμα αυτών των υποδειγματικών κειμένων, με τα οποία καλούμαστε:

1. Πρώτα απ' όλα, να ανακτήσουμε την αυτοπεποίθησή μας, ξεπερνώντας το υποβολιμαίο σύνδρομο της ηττοπάθειας, και να πανηγυρίσουμε για τη δίκαιη αναγνώριση, που αποκαθιστά την ελληνική γλώσσα και πολιτισμό – αυτά τα δυο πάνε μαζί – στη διεθνή περιωπή που ιστορικά δικαιούνται, ως ένας από τους αρχαιότερους ζώντες πολιτισμούς, που η γλώσσα του δεν έπαψε να μιλάει από τον ίδιο λαό στον ίδιο γεωγραφικό χώρο επί τρεις και πλέον χιλιετίες · στη διάρκεια των – όπως βεβαιώνει ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, στον ιστορικό λόγο που εκφώνησε στη Στοκχόλμη ενώπιον της επιτροπής που του απένειμε το βραβείο NOBEL. Λογοτεχνίας – δεν υπήρξε ούτε ένας αιώνας χωρίς ποιητική δημιουργία σε ελληνική γλώσσα.

Xρ. Γιανναράς: Γιατί άλυτο το πρόβλημα της παιδείας στην Ελλάδα σήμερα;

Πως πρέπει να είναι ο δάσκαλος και η δασκάλα;;

Η αληθινή παιδεία δεν είναι εκπαίδευση

και δεν προϋποθέτει χρήμα και τεχνολογία.

της Σοφίας Ντρέκου

«Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες.» 

Νίκος Καζαντζάκης

«Ο πραγματικά σοφός δάσκαλος δεν είναι αυτός
που σε σπρώχνει μέσα στον οίκο της σοφίας, αλλά
αυτός που σε οδηγεί στο κατώφλι του μυαλού σου.»

(Χαλίλ Γκιμπράν, 1883-1931 ποιητής, φιλόσοφος)

«Δάσκαλε, μάθαινε! Δάσκαλε, μάθαινε!
Μην λες πολύ συχνά, πως έχεις δίκιο, δάσκαλε!
Άσε τον μαθητή σου να το νιώσει!
Όλη την ώρα την αλήθεια μην την καταπονείς:
Δεν το αντέχει. Να ακούς όταν μιλάς!»

Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Δάσκαλε, μάθαινε»

το ποίημα η «Προσευχή της δασκάλας», βραβείο
Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1946. Ο ποιητής Πάμπλο
Νερούδα, ήταν ένας από τους μαθητές της [ΕΔΩ]

Στην φωτογραφία: Το σχολείο της γέφυρας (φωτό από εδώ). Στο Νέο Δελχί, κάτω από μια γέφυρα του metro, συντελείται καθημερινά ένα μικρό θαύμα. Μαζεύονται καθημερινά για δύο ώρες εκπαίδευσης, γύρω στα 70 παιδιά, από τις γειτονικές παραγκουπόλεις, παρακολουθούν μαθήματα στο υπαίθριο σχολείο που έχει στήσει εκεί ένας αφανής ήρωας: 

-Τι ωραίος που είναι ο κόσμος όταν τον αφήνουν στα παιδιά...🤗

Του  Οδυσσέα Ιωάννου

Σήμερα το πρωί, με κάλεσαν οι δάσκαλοι του 21ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, στην Κύπρου, μία κάθετη της Πατησίων. 

Γνωρίζοντας πως γεννήθηκα και έζησα όλα μου τα παιδικά χρόνια σε εκείνους τους δρόμους, ήθελαν να μου παρουσιάσουν την ιδέα τους για ένα θεατρικό που ετοιμάζουν. Στο σχολείο φοιτούν παιδιά από 24 εθνικότητες. 

Μπήκα στην αίθουσα που έκαναν πρόβα και μου έπαιξαν την πρώτη σκηνή του έργου "Το ελληνικό τραγούδι ταξιδεύει". 

Παιδιά από όλες τις εθνικότητες και τα χρώματα των ανθρώπων ετοιμάζουν παράσταση με τραγούδια  Θεοδωράκη, Ξαρχάκου, Μικρούτσικου, Σαββόπουλου, Μούτση, POLL, Άσιμου, Κατσιμίχα. 

Όμορφο αλλά δευτερεύον. 

Το θέμα ήταν άλλο. 

Είκοσι δωδεκάχρονα παιδιά από Ρουμανία, Αλβανία, Αίγυπτο, Ουκρανία, Νιγηρία και δεν θυμάμαι από πού αλλού, έχουν γίνει μία παρέα που η αγάπη μεταξύ τους είναι  ότι πιο παρήγορο έχω αισθανθεί εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Οι πρόβες γίνονται σχεδόν παράνομα. 

Έχουν καταργηθεί από τα Δημοτικά και η Θεατρική αγωγή και η ευέλικτη ζώνη. 

Οι δάσκαλοί τους προτιμούν να χάσουν μία ώρα μαθηματικά ή Θρησκευτικά (σημειώνω εδώ πως η ψυχή του εγχειρήματος, ο δάσκαλός τους, είναι ιερωμένος, ο παπα Γιώργος, βιολιστής του Νίκου Παπάζογλου, πριν φορέσει το ράσο) προκειμένου να αγαπηθούν ακόμη περισσότερο μέσα από την γλώσσα της τέχνης, γιατί αυτό έχουν ανάγκη σε αυτήν την ηλικία.

Πῶς μποροῦν νὰ ὠφεληθοῦν οἱ νέοι ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα - π. Ευάγγελος Παπανικολάου

ὑπὸ τοῦ Αἰδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου π. Εὐάγγελου Παπανικολάου, ἰατροῦ, θεολόγου και ἱεραπόστολου, κληρικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Καμερούν, τοῦ Παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας καὶ Πάσης Ἀφρικῆς, μὲ θέμα:

«Πῶς μποροῦν νὰ ὠφεληθοῦν οἱ νέοι ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα».

Ἡ ὁμιλία έγινε στὸν Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἐλευθερίου.

Μελετόπουλος Μελετης για Όραμα Παιδείας

Με ξεκάθαρες θέσεις, με αξίες, μιλώντας με απλό τρόπο και κυρίως μεταφέροντας απλές αλήθειες που πονάνε, ο καθηγητής Μελέτης Μελετόπουλος, καλεσμένος πρόσφατα στο Ομήρειο για σχετική διάλεξη, από τον Σύλλογο Πελοποννησίων Χίου, δίνει με την ευκαιρία μια συνέντευξη στον Γιάννη Τζούμα, από αυτές που στην κυριολεξία δεν χάνονται.

 Αναλύει γιατί μας χρειάζεται ένα συνολικό όραμα, γιατί αν δεν αντιδράσουμε θα πάθουμε… αλαλία, απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα για την κοινωνία, την πολιτική και την παιδεία, στην εκπομπή 

Μελέτης Μελετόπουλος: Η Παιδεία αφελληνίστηκε για να χαθεί η γνώση-σύνδεση & να μην υπάρχει σύγκριση

Στη συνέντευξή μας (09-10-2024) ο διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γενεύης και διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Καθηγητής – Λυκειάρχης της Ιονίου Σχολής, αναφέρεται στον σταδιακό αφελληνισμό της Παιδείας ο οποίος εξελίσσεται τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα πλέον οι μαθητές της κατ´ ευφημισμό ελληνικής παιδείας να μην έχουν καμία σχέση με το πραγματικό περιεχόμενο της.

Η αποσύνδεση, απόκρυψη και στρέβλωση της Ιστορίας στοχεύει στο να μην υπάρχουν πρότυπα στους σημερινούς Έλληνες και να απολεσθεί η γνώση που διαμορφώνει χαρακτήρα και στάση ζωής. Η έλλειψη ιστορικής αντίληψης για κομβικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας με παγκόσμια εμβέλεια δημιουργεί κενό ακριβώς για να μην μπορεί να υπάρξει σύγκριση. Επίσης για να μην μπορούν οι Έλληνες να ανατρέξουν σε παραδείγματα στάσης και αποφάσεων σε κρίσιμες εθνικές στιγμές. 

Το αποτέλεσμα εμφανές και οι σημερινοί Έλληνες είναι στα όρια της καθολικής αποσύνδεσης από το παρελθόν τους .
ΠΗΓΗ:https://youtu.be/BeeI45Sc_F0?si=7JogQSc662y7TmYy
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Το Σχολείο ως τόπος Ελευθερίας

από Μάριος Μιχαηλίδης

Κουραστικά κοινότοπες είναι οι αναφορές ειδημόνων για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως αυτές διατυπώνονται σε κάθε λογής παρεμβάσεις και προγράμματα σπουδών σήμερα. «Καινοτομίες», «δεξιότητες», «νέοι διδακτικοί πόροι» και τα συναφή βαρύγδουπα πλημμυρίζουν τις προσεγγίσεις αυτές. Ένας καταιγισμός εντυπωσιοθηρικής ορολογίας γύρω από ζητήματα που αφορούν το σημερινό σχολείο καταδεικνύει με τον πιο σαφή τρόπο την ανυπαρξία προοπτικής της σημερινής ελληνικής εκπαίδευσης. Πολλοί από εμάς τους εκπαιδευτικούς διαβάζουμε και ακούμε τα χιλιοειπωμένα στερεότυπα περί μαθητοκεντρικού σχολείου, το οποίο οφείλει να αντικαταστήσει το δασκαλοκεντρικό, λες και η σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι επί της ουσίας αυτού του προσανατολισμού.

Για να μπορέσει όμως κανείς να εκτιμήσει την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα οφείλει να λάβει υπόψη του και το γενικότερο κλίμα, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Εύστοχα επισημαίνει σε άρθρο του ο Τ. Θεοδωρόπουλος, ότι «Η ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία που μιλάει πολύ και έχει απόψεις περί παντός, ωστόσο διαβάζει ελάχιστα, αν όχι καθόλου. Και όσο λιγότερο διαβάζει τόσο περισσότερες απόψεις έχει»[1]. Σήμερα, που η «αντικειμενική αλήθεια» συνδέεται με τη Wikipedia και τους αλγορίθμους της Google, που η νέα γενιά γαλουχείται σε μεγάλο βαθμό από τα βίντεο του YouTube, που κάποιοι εισηγούνται αναθεωρητικές αντιλήψεις περί «σύγχρονου πατριωτισμού» και «ουδετερόθρησκου σχολείου», που η διανοητική ηγεμονία ενός υποτιθέμενα αντιρατσιστικού λόγου επιβάλλει στα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας να μηρυκάζουν -κάποιες φορές σε εξοργιστικό βαθμό- μοτίβα χειραφέτησης όπως την αποδοχή της διαφορετικότητας (η οποία γίνεται αντιληπτή μόνο στα ορθοπολιτικά μέτρα) τι μπορεί κανείς να περιμένει;

Σκόπιμο, λοιπόν, είναι καταρχήν να τονίσουμε ότι το σχολείο οφείλει να μεταδίδει πρωτίστως την κληρονομημένη γνώση. Γι’ αυτό και είναι ένας φύσει συντηρητικός θεσμός που αναπτύσσει την κριτική σκέψη μέσα, κυρίως, από την παράδοση και όχι αγνοώντας την. Ο δάσκαλος γνωρίζει και μεταδίδει τη γνώση και ο μαθητής πηγαίνει στο σχολείο για να μάθει γράμματα, «για να μάθει δηλαδή συγκεκριμένα περιεχόμενα και όχι “για να μάθει να μαθαίνει”, όπως λέει ένα τρέχον ευφυολόγημα, το οποίο είναι μια πελώρια ανοησία, για τον απλούστατο λόγο ότι μόνο μαθαίνοντας συγκεκριμένα περιεχόμενα μαθαίνει κανείς τελικά να μαθαίνει»[2], όπως διαπιστώνει χαρακτηριστικά ο Στ. Ζουμπουλάκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, «η εκπαίδευση οφείλει, επί ποινή αυτοακυρώσεώς της, να είναι συντηρητική, με την απλή και πρωταρχική σημασία της λέξης, να συντηρεί δηλαδή τον πολιτισμό που οι πρεσβύτεροι παρέλαβαν και να τον παραδίδει στους νεότερους»[3]. Η παράδοση, λοιπόν, όπως και η αυθεντία, αποτελούν τις προϋποθέσεις για να απαλλαχθούμε, επιτέλους, από τα κυρίαρχα διδακτικά και παιδαγωγικά στερεότυπα. Στα πλαίσια αυτά, απαραίτητη είναι και η μεταλαμπάδευση αξιών η οποία πραγματώνεται μέσα από συμβολικές τελετουργίες (όπως η πρωινή προσευχή, η έπαρση της σημαίας, οι σχολικές γιορτές κλπ). Ο μαθητής, έτσι, αποκτά συνείδηση της ταυτότητάς του και κατανοεί τη σχέση του με την ιστορία του, τον πολιτισμό και τον κόσμο.

Ο πραγματικός Δάσκαλος...

Με αφορμή τη νέα σχολική χρονιά. 

Συμπύκνωση της παγκόσμιας παιδαγωγικής σκέψης  σε μερικά απλά, σοφά, γνωμικά κι αποφθέγματα. 

Αφιερωμένο στους εν  ενεργεία συναδέλφους μου, μαζί με τις ευχές μου για καλή δύναμη κι επιτυχία στο έργο τους :

«Ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι να αντικαταστήσει ένα άδειο μυαλό με ένα ανοιχτό (😏όχι "γεμάτο"...) μυαλό». 

Malcolm Forbes

«Πες μου και θα ξεχάσω. Δείξε μου και ίσως να θυμάμαι.

-Κάνε με να το βιώσω και θα το καταλάβω.»  

Κινέζικη παροιμία

Η μεγαλύτερη ένδειξη για έναν επιτυχημένο δάσκαλο είναι να μπορεί να πει: «Τα παιδιά μου τώρα δουλεύουν σαν να μην υπήρχα». 

Μαρία Μοντεσόρι

«Ο μέτριος δάσκαλος μιλάει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο εξαιρετικός δάσκαλος δείχνει. Ο υπέροχος δάσκαλος εμπνέει.»  

William Arthur Ward

Η αποστολή του σύγχρονου εκπαιδευτικού δεν είναι να εκχερσώνει ζούγκλες, αλλά να αρδεύει ερήμους.

C.S. Lewis

«Η εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά, αλλά το άναμμα μιας φλόγας». 

William Butler Yeats

Ο τελικός σκοπός της εκπαίδευσης (😏πρέπει να) είναι να μετατρέψει τους καθρέφτες σε παράθυρα.

Sydney J. Harris

περί Παιδείας - π. Βασίλειος Γοντικάκης

από π. Βασίλειος Γοντικάκης -29 Ιανουαρίου 2013

Ο π. Βασίλειος Γοντικάκης, προηγούμενος Ι.Μ. Ιβήρων Αγίου Όρους, την ημέρα εορτασμού των τριών Ιεραρχών, την γιορτή των Γραμμάτων και της Παιδείας, μίλησε στους μαθητές και καθηγητές του Μουσικού Σχολείου Δράμας την Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2013.

Εδώ απαντά σε ερωτήσεις των μαθητών του σχολείου.

Θ. Ζιάκας: Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία

Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία

 Θεόδωρος Ζιάκας

30 Ιουνίου 2009

1. Φεύγοντας προς την Εσπερία εγκαταλείψαμε την ελληνική παιδεία για να την αντικαταστήσουμε με τη νεωτερική. Σήμερα ζούμε την κατάρρευση της νεωτερικής παιδείας. Δεν έχουμε πλέον παιδεία ούτε παραδοσιακή ούτε νεωτερική.

2. Η κρίση της παιδείας είναι βασική πτυχή της γενικότερης κρίσης του σύγχρονου πολιτισμού. Είναι κρίση δομική, γιατί η εστία της βρίσκεται στην αποσύνθεση του Ατόμου, του ανθρωπολογικού υποκειμένου της νεωτερικότητας.

3.Η σύγκριση της νεωτερικής με την ελληνική παιδεία – της νεωτερικής που την χάσαμε πριν την αποκτήσουμε, με την ελληνική που την είχαμε και την εγκαταλείψαμε- διαυγάζει τον δομικό χαρακτήρα της κρίσης και το διακύβευμά της.

ΙΙ
4. Η σύγχρονη κοινωνία είναι κοινωνία συστημάτων. Τα συστήματα διαμεσολαβούν τις ανθρώπινες σχέσεις με απρόσωπους τυποποιημένους ρόλους, σύμφωνα με το πρότυπο της Μηχανής. Τα συστήματα είναι λογικές μηχανές ενσαρκωμένες σε απρόσωπες κοινωνικές δομές. Το θεμελιώδες ανθρωπολογικό δίπολο είναι εδώ ο κυρίαρχος-μάνατζερ και ο καταναλωτής-χρήστης.

5. Ουσιαστική λειτουργία της σημερινής παιδείας είναι η αναπαραγωγή του συστημικού διπόλου διαχειριστή-χρήστη. Σκοπός της είναι η κατασκευή του συστημικού ανθρώπου. Οι λίγοι εκπαιδεύονται για να γίνουν κατασκευαστές και διαχειριστές συστημάτων. Και οι πολλοί για να γίνουν απλοί χρήστες των συστημάτων, υποδιαιρούμενοι σε έχοντες και μη έχοντες θέση στο Σύστημα.

6. Το είδος της νοητικής δυνάμεως βάσει της οποίας κατασκευάζονται και συντηρούνται τα συστήματα, είναι η αλγοριθμική-ψηφιακή σκέψη. Η καλλιέργειά της είναι ο κατ’ εξοχήν στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην κοινωνία των συστημάτων. Ο στόχος αυτός υπερκέρασε βαθμιαία, από τον 18ο αιώνα που εγκαινιάστηκε, κάθε παράπλευρο εκπαιδευτικό προσανατολισμό. Πίσω από τη σύγχρονη μονοκαλλιέργεια της μηχανοποιητικής νόησης βρίσκεται ο τεχνολογικός μεσσιανισμός, ο πάγιος μεταφυσικός άξονας του νεωτερικού πολιτισμού.

ΙΙΙ
7. Στον ελληνικό πολιτισμό η παιδεία είχε διαμετρικά αντίθετο νόημα. Αναφερόταν σε μια σφαίρα ζωής που απλώς δεν υφίσταται σήμερα. Αναφερόταν σε μια πολιτεία αδιαμεσολάβητων εμπρόσωπων σχέσεων, όπου οι πολίτες-οπλίτες «μετέχουν κρίσεως και αρχής» και πραγματοποιούν το «μη άρχεσθαι υπό μηδενός». Η παιδεία τους βρισκόταν στους αντίποδες της σύγχρονης αποπροσωποποιητικής / συστημικής παιδείας.

Βασίλης Χατζηϊακώβου για ιδιωτικά πανεπιστήμια: «Η Παιδεία και ο Πολιτισμός δεν αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα από το πολιτικό σύστημα»

:

Υπηρετεί τον χώρο του Πολιτισμού 40 περίπου χρόνια. Του αρέσει να λέει ότι το Βιβλίο είναι ο καθρέφτης της Παιδείας μας. Το 2021 στα 56 του έκανε ένα βήμα που λίγοι περίμεναν. Αποφάσισε να δώσει Πανελλαδικές από έναν «καημό» και για μία «δικαίωση» για να μπει στην Θεολογική ή σε ένα Τμήμα Φιλοσοφίας.


Ο πειραματισμός της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής τον «έριξε» φέτος σε ένα Τμήμα απαιτήσεων το Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου που όσοι τον γνωρίζουν λένε ότι του «πάει γάντι» αλλά ο ίδιος επισημαίνει ότι ακριβώς αυτό αποδεικνύει το άδικο του πράγματος και τις στρεβλώσεις του συστήματος, δηλώνοντας το μεγαλύτερο «θύμα» αυτής της ιστορίας που έχει και πολλά άλλα θύματα, βεβαίως για τα οποία κανείς δεν μίλησε, κανείς δεν νοιάστηκε και κυρίως οι σύμβουλοι της πρώην υπουργού που δεν προσπάθησαν να βελτιώσουν πράγματα και να άρουν αδικίες! Ο λόγος για τον Βασίλη Χατζηϊακώβου!

Ο γνωστός εκδότης μίλησε στο topontiki.gr με αφορμή το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τις αδικίες του συστήματος, αλλά και τη δική του αρνητική εμπειρία από τις πανελλαδικές εξετάσεις.

Τι πρέπει να αλλάξει στο σύστημα, πώς αντιμετωπίζει η πολιτεία την Παιδεία και τον Πολιτισμό, ενώ γιατί οι μεταρρυθμίσεις των ελληνικών κυβερνήσεων από τις απαρχές της μεταπολίτευσης μέχρι σήμερα είναι αποτέλεσμα έντονων, άνευ λόγου και ουσίας διαξιφισμών.

Αναλυτικά τι μας είπε:

1) Τι σηματοδοτεί το «Eλεύθερο Πανεπιστήμιο» όπως τιτλοφορείται το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης; Είναι το τέλος της Δημόσιας Παιδείας;

«Ωραίος τίτλος! Γιατί η Ελευθερία δίνει υποσχέσεις! Θα λυθεί όμως το πρόβλημα που ζούμε σε σχέση με την Παιδεία και ως Εκπαίδευση και ως Κουλτούρα; Θα πάμε στην ουσία η στην πεπατημένη λογική όπου μία εκπαιδευτική πολιτική δεν είναι επαρκής μόνο και μόνο επειδή επιβάλλει πολλά μέτρα. Σχεδόν όλες οι εκπαιδευτικές μεταβολές και μεταρρυθμίσεις των Ελληνικών κυβερνήσεων από τις απαρχές της μεταπολίτευσης μέχρι σήμερα είναι αποτέλεσμα έντονων, άνευ λόγου και ουσίας διαξιφισμών. Αν κάτι δεν αλλάζει αυτό είναι τα θύματα: οι μαθητές. Δυστυχώς η Παιδεία και ο Πολιτισμός δεν αντιμετωπίζονται με την πρέπουσα βαρύτητα και σοβαρότητα από το πολιτικό σύστημα, ενώ είναι ακριβώς τα πεδία εκείνα στα οποία θα έπρεπε να υπάρχουν σύμπνοια, συνέργειες και κοινοί στόχοι. Πολλοί θα θυμούνται ότι μία από τις μεγαλύτερες και ουσιαστικότερες μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία έγινε επί Γεωργίου Παπανδρέου με την συμβολή στοχαστών και επιστημόνων όπως ο Ε.Παπανούτσος, ο Ι.Θ.Κακριδής και ο Λ. Ακρίτας σε συνεννόηση με πρόσωπα από την «άλλη πλευρά» όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος κ.α.