«Ο Δικός μου Καποδίστριας»: Όραμα και τραγωδία του άνδρα που έπλασε την Ελβετία και ίδρυσε την Ελλάδα

«Πρέπει η Ελλάς να κηρυχθεί ομοφώνως δια των Μεγάλων Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικά και μόνο εις τας Επιστήμας και την διαφώτιση του ανθρώπινου γένους, το έδαφός της να κηρυχθεί εκ των έξω απρόσβλητο, εσωτερικά δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως … τέλος οφείλει η Ελλάς να κηρυχθεί δια όλη την ανθρωπότητα κράτος Ιερόν, κέντρο εκπαιδεύσεως όλων των Εθνών …»

Του Τάσσου Μαυρή

Το όραμα του Ιωάννη Καποδίστρια αντιπροσωπεύει ένα από τα ευγενέστερα, πιο σύνθετα και τραγικά κεφάλαια στην ευρωπαϊκή και ελληνική πολιτική ιστορία του 19ου αιώνα.

Παγκοσμίου φήμης διπλωμάτης, έμπιστος άνθρωπος του Τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ και πρώτος αρχηγός κράτους της σύγχρονης Ελλάδας, ενσάρκωσε το ιδανικό του «Υπηρέτη του Κράτους», καθοδηγούμενος από βαθιά θρησκευτικότητα και έναν διαφωτισμό που μετριαζόταν από την παράδοση.

Ο Αρχιτέκτονας της Ευρωπαϊκής Τάξης, του πολιτικού, φιλοσοφικού και κοινωνικού οράματος με την Ελληνική Ψυχή, δεν ήταν μόνο πολιτικός, αλλά και φιλόσοφος της πράξης.

Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1776, η εκπαίδευσή του έλαβε χώρα στη διασταύρωση του βενετσιάνικου πολιτισμού, της επιστημονικής αυστηρότητας της ιατρικής που σπούδασε στην Πάντοβα και μιας βαθιάς ορθόδοξης πίστης. Αυτή η τριπλή ρίζα καθόρισε το όραμά του, μια ισορροπία μεταξύ δυτικής ορθολογικότητας, αυτοκρατορικής σταθερότητας και ελληνικής εθνικής ταυτότητας.

Πριν φτάσει στην Ελλάδα, ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο αρχιτέκτονας της ελβετικής ουδετερότητας και μια βασική προσωπικότητα στο Συνέδριο της Βιέννης. Εκεί, το όραμά του αναδύθηκε ξεκάθαρα. Δεν πίστευε σε μια τάξη που βασιζόταν αποκλειστικά στη δύναμη των όπλων, αλλά σε ένα σύστημα διεθνούς δικαίου που προστάτευε τα μικρά κράτη από τις φιλοδοξίες των μεγάλων δυνάμεων. Για τον Καποδίστρια, η ευρωπαϊκή ειρήνη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δικαιοσύνη.

Ωστόσο, η καρδιά του οράματός του στρεφόταν προς την πατρίδα του. Ενώ υπηρετούσε ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, δεν σταμάτησε ποτέ να υφαίνει τον ιστό της ελληνικής χειραφέτησης.

Το όραμά του δεν ήταν επαναστατικό με την έννοια των Ιακωβίνων. Φοβόταν το χάος και την τυφλή βία. Το όραμά του για την Ελλάδα ήταν αυτό ενός «Αναγεννησιακού Ηθικού», ακόμη και πριν από ένα πολιτικό, ενός λαού που πρέπει να ανυψωθεί μέσω της εκπαίδευσης για να είναι άξιος της ανακτημένης ελευθερίας.

Πολιτικό και Κοινωνικό Όραμα (1828-1831)

Όταν ο Καποδίστριας αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο το 1828 ως Κυβερνήτης, βρήκε μια χώρα σε στάχτη, κατεστραμμένη από χρόνια εμφυλίου πολέμου και οθωμανικής κατοχής. Το όραμά του διαρθρωνόταν γύρω από τέσσερις θεμελιώδεις πυλώνες, κρατικό συγκεντρωτισμό, καθολική εκπαίδευση, οικονομική αυτάρκεια και διεθνή αξιοπρέπεια.

1. Το Κράτος ως Μέσο Δικαιοσύνης

Για τον Ιωάννη Καποδίστρια, η Ελλάδα δεν μπορούσε να είναι μια ομοσπονδία φυλών ή τοπικών ηγεμόνων (οι λεγόμενοι κοτζαμπάσηδες ή καπετάνιοι). Οραματιζόταν ένα ενιαίο και συγκεντρωτικό κράτος, όπου ο νόμος ήταν ίσος για όλους. Έβλεπε το σύστημα πατρωνίας μεταξύ των τοπικών προυχόντων ως τον καρκίνο που εμπόδιζε τη γέννηση ενός σύγχρονου έθνους.

Αυτό το όραμα τον οδήγησε σε σφοδρές συγκρούσεις με τις παραδοσιακές ελίτ. Ο Καποδίστριας πίστευε ότι η εξουσία πρέπει να πηγάζει από την ικανότητα και την υπηρεσία, όχι από κληρονομικά προνόμια.

Ανέστειλε το Σύνταγμα του 1827 όχι από δίψα για τυραννία, αλλά επειδή το θεωρούσε ανεφάρμοστο σε μια χώρα όπου ο αναλφαβητισμός ήταν ευρέως διαδεδομένος και οι κοινωνικές δομές ήταν ακόμα φεουδαρχικές.

Η «φωτισμένη δικτατορία» του θεωρήθηκε ως μια απαραίτητη μεταβατική περίοδος για να τεθούν τα θεμέλια της πραγματικής δημοκρατίας.

2. Εκπαίδευση, το θεμέλιο της ελευθερίας

«Πριν φτιάξουμε πολίτες, πρέπει να φτιάξουμε ανθρώπους», επαναλάμβανε συχνά. Το όραμα του Καποδίστρια έθεσε την εκπαίδευση στην κορυφή των εθνικών προτεραιοτήτων. Δεν στόχευε στη δημιουργία ελίτ πανεπιστημίων για λίγους προνομιούχους, αλλά στην εξάπλωση αλληλοβοηθητικών σχολείων (δημοτικά σχολεία όπου μεγαλύτερα παιδιά δίδασκαν μικρότερα παιδιά) σε κάθε χωριό.

Ίδρυσε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, όχι μόνο ως καταφύγιο για τα θύματα του πολέμου, αλλά και ως εργαστήριο για μελλοντικά μορφωμένους πολίτες, τεχνίτες και αγρότες. Το όραμά του ήταν ρεαλιστικό, η Ελλάδα χρειαζόταν έντιμους τεχνικούς, γεωπόνους και γραφειοκράτες για να αναδυθούν από τα ερείπια.

3. Η Οικονομία της Γης και η Αξιοπρέπεια των Αγροτών

Ο Καποδίστριας κατάλαβε ότι η πολιτική ελευθερία είναι μια ψευδαίσθηση χωρίς οικονομική ανεξαρτησία. Το οικονομικό του όραμα επικεντρώθηκε στη γη. Εισήγαγε την καλλιέργεια πατάτας ως λύση για την ενδημική πείνα (είναι διάσημη η ιστορία του φορτίου πατάτας που τέθηκε υπό ένοπλη φρούρηση για να διεγείρει την επιθυμία του πληθυσμού να κλέψει και στη συνέχεια να τις καλλιεργήσει).

Αλλά το κεντρικό ζήτημα ήταν η διανομή των εθνικών γαιών στους αγρότες που είχαν πολεμήσει στον πόλεμο της ανεξαρτησίας.

Ήθελε να δημιουργήσει μια τάξη ανεξάρτητων μικρών γαιοκτημόνων που θα αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του έθνους, απελευθερώνοντάς τους από την υποδούλωση των μεγάλων γαιοκτημόνων.

Αυτό το «λαϊκιστικό» όραμα, με την ευγενή έννοια της λέξης, του χάρισε την αγάπη του απλού λαού και το θανάσιμο μίσος των ισχυρών.

4. Εξωτερική Πολιτική, Μεταξύ Ουδετερότητας και Κυριαρχίας

Κληρονόμος της ρωσικής του εμπειρίας, ο Καποδίστριας προσπάθησε να πλοηγηθεί στις φιλοδοξίες της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Το όραμά του ήταν αυτό μιας Ελλάδας που δεν θα ήταν προτεκτοράτο κανενός.

Αν και κατηγορήθηκε από τους Βρετανούς ότι ήταν «Ρώσος πράκτορας», ενεργούσε πάντα προς το αποκλειστικό συμφέρον της Ελλάδας, επιδιώκοντας να επεκτείνει τα σύνορα του νέου κράτους (αποκτώντας τη γραμμή Άρτας – Βόλου) και απορρίπτοντας όρους που θα έκαναν τη χώρα ξένο δορυφόρο.

Θυσία και μια Διαρκής Κληρονομιά

Το όραμα του Ιωάννη Καποδίστρια διαλύθηκε το πρωί της 9ης Οκτωβρίου 1831, μπροστά στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, όπου έπεσε θύμα μιας απόπειρας δολοφονίας που ενορχήστρωσε η οικογένεια Μαυρομιχάλη, εκπρόσωποι των τοπικών συμφερόντων που είχε επιδιώξει να περιορίσει στο όνομα του εθνικού συμφέροντος.

Η δολοφονία του δεν ήταν μόνο το τέλος ενός ανθρώπου, αλλά και η οπισθοδρόμηση ενός έργου οργανικού εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα.

Με τον θάνατό του, η χώρα πέρασε υπό την επιρροή των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες επέβαλαν μια απόλυτη βαυαρική μοναρχία, ξένη προς τις τοπικές παραδόσεις.

Ωστόσο, το όραμα του Καποδίστρια δεν πέθανε μαζί του. Άφησε πίσω του τη σύγχρονη αντίληψη του ελληνικού κράτους, την ιδέα ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι ένα τιμημένο και πολιτισμένο μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, διατηρώντας παράλληλα τις πνευματικές και πολιτιστικές της ρίζες.

Η αφοσίωσή του στη δημόσια εκπαίδευση, το ήθος της θυσίας του (δώρισε ολόκληρη την προσωπική του περιουσία στο ελληνικό κράτος και απαρνήθηκε τον μισθό του) και η πίστη του στο νόμο παραμένουν τα σημεία αναφοράς για κάθε ελληνική και ευρωπαϊκή ηγεσία που ισχυρίζεται ότι υπηρετεί πραγματικά το κοινό καλό.

Ο Καποδίστριας παραμένει ο «Μάρτυρας του Κράτους», ένας άνθρωπος που είχε ένα όραμα για ένα μέλλον που οι σύγχρονοί του δεν ήταν ακόμη έτοιμοι να κατανοήσουν πλήρως.

Η ζωή του διδάσκει ότι η οικοδόμηση ενός έθνους απαιτεί όχι μόνο θάρρος στη μάχη, αλλά πάνω απ’ όλα υπομονή για εκπαίδευση και ηθική δύναμη για να θέσει τον θεσμό πάνω από το άτομο.
  
ΠΗΓΗ:https://finupnews.gr/o-dikos-mou-kapodistrias-orama-kai-tragodia-tou-andra-pou-eplase-tin-elvetia-kai-idryse-tin-ellada/?fbclid=IwdGRjcAO7AgZleHRuA2FlbQEwAGFkaWQBqy09IJLaiHNydGMGYXBwX2lkDDM1MDY4NTUzMTcyOAABHu74EuN6WjO--uaFxhEPok8_lw4B9DZvLBhjCCDijB049O52FAM_jM_Rl0DP_aem_2r733TD1xZUT5TmHnYLeIA&utm_medium=paid&utm_source=fb&utm_id=120239555612040200&utm_content=120239555613410200&utm_term=120239555612510200&utm_campaign=120239555612040200
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com