Στο πιο βαθύ σκοτάδι: Τραβώντας τη γραμμή λίγο πιο πέρα

Θέμης Τζήμας

Κάθε κοινωνία έχει τον φασισμό που της πρέπει. Η κοινή συνισταμένη ωστόσο παραμένει η συντριβή του ανθρώπου.

Αν θυμάμαι καλά ο Θανάσης Βέγγος το είχε πει έξοχα σε μια συνέντευξή του: Απεικόνιζε, προσωποποιούσε και μάλλον ήταν εκείνος ο Έλληνας που όποτε έφτανε να κόψει την κορδέλα του τερματισμού, κάποιος του την τραβούσε πιο πέρα. Αυτή η κατάσταση δεν έχει αλλάξει πολύ από τότε.

Ο άνθρωπος συντρίβεται. Αυτή είναι η εποχή μας. Η εποχή της συντριβής του ανθρώπου. Το σύστημα εξουσίας, τόσο διεθνώς όσο και στα δικά μας τσακίζει τον άνθρωπο στον πυρήνα του, στην ψυχή του. Έχει πολλούς τρόπους να το κάνει. Αλλά όχι μόνο το σύστημα εξουσίας. Το σύστημα εξουσίας διαμορφώνει μια κοινωνική κουλτούρα τραύματος και αλληλοσυντριβής. Ο καθένας συντρίβει όποιον άλλον μπορεί, όταν μπορεί. Έννοιες όπως ελευθερία, δικαίωμα, όριο, έρωτας, αγάπη, νίκη, πάλη, βελτίωση έχουν λάβει μια διεστραμμένη ερμηνεία, εγωπαθή, η οποία διαιωνίζει κάθε τραύμα και στο πλαίσιο της οποίας ο κανιβαλισμός επιτείνεται όσο μεγαλύτερη η αδυναμία του θύματος (όπου θύμα μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε και η οποιαδήποτε).

Αυτός είναι και ο μόνος δυισμός τον οποίο αποδέχεται και στον οποίο συνηγορεί ο ύστερος καπιταλισμός: θύτης και θύμα. Πρέπει πάντα να είσαι κάτι από τα δύο. Η συντριβή του ανθρώπου από τις μικροεξουσίες δίπλα του γίνεται στην αρχή σιγά- σιγά: ένας λόγος, ένα βλέμμα και έπειτα κατακλυσμιαίως. Ο άνθρωπος πρέπει να γίνει συνώνυμο του πόνου και πολλές φορές του πόνου που δε χρειάζεται να υπάρξει αλλά επιβάλλεται από τον έναν στον άλλον.

Ο άνθρωπος συντρίβεται. Συντρίβεται με το να αποδεχτεί τον μεγάλο συμβιβασμό. Να κλειστεί στο κουκούλι μιας αίσθησης (συχνότατα ψευδαίσθησης) ασφάλειας, με κόστος το να μην κοιτάξει και κυρίως να μην προσπαθήσει για οτιδήποτε πέραν των προβλεπομένων για την τάξη του και τη θέση του. Με κόστος να αυτό-ακρωτηριαστεί σε ό,τι αφορά τον πιο πολιτικό και πιο ουσιαστικώς κοινωνικό του εαυτό. Αυτή η συντριβή κουβαλά έναν πόνο υπόκωφο και μια θλίψη αδιόρατη αλλά είναι σιωπηλή. Μιλάει σπανίως, συνήθως με τη γλώσσα των προσωπικών κρίσεων και κάποιων απότομων αλλά λίγων σκαμπανεβασμάτων.

Αποσυνδέεται σταδιακώς από οποιονδήποτε ευρύτερο σκοπό και βυθίζεται στις μικρές χαρές για τις οποίες έχει μιλήσει ο Καζαντζάκης. Πρόκειται για μια εκδοχή ναρκωτικών και η κοινωνία μας είναι η κοινωνία της νάρκωσης. Με τόσο κατακλυσμιαίο πόνο άλλωστε, τι άλλο να κάνεις πέρα από το να ναρκωθείς κι εσύ για να ανακουφιστείς;

Συντρίβεται ο άνθρωπος και με άλλους τρόπους. Συντρίβεται με βάση τις πιθανότητες όταν κοιτάει ψηλά, όταν προσπαθεί να διατηρήσει τον κοινωνικό και πολιτικό εαυτό του, όταν επιλέγει να διατηρήσει υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό του και τους γύρω του, απλώς και μόνο για να νιώσει τι θα πει να σου τραβάνε τη γραμμή του τερματισμού ολοένα πιο πέρα. Πρόκειται για μια σκληρή συντριβή, για μια συντριβή που φωνάζει, που χτυπά άσχημα όταν έρχεται για να διαψεύσει αυτές τις προσδοκίες. Ο άνθρωπος συντρίβεται χωρίς να του εμφανίζεται καμιά ελπίδα ανάτασης και ανάστασης.

Δεν είναι τυχαίο ότι στον σημερινό καπιταλισμό υπάρχει σε τέτοιο βαθμό καθαρή συνηγορία υπέρ της υπέρβασης ή και κατάργησης της έννοιας του ανθρώπου από διόλου περιθωριακές ομάδες διά-ανθρωπιστών και μετά-ανθρωπιστών. Όχι συνηγορία υπέρ της βελτίωσης του ανθρώπου (που κι αυτή είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση, υπό την έννοια του τι ακριβώς σημαίνει) αλλά υπέρ της κατάργησης των ορίων που διακρίνουν τον άνθρωπο από οντότητες «άλλες-από- άνθρωπο» ή και του ίδιου του ανθρώπου ως τέτοιου, ως όντος δηλαδή που πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει αντί για κάποια άλλη οντότητα.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο σημερινός πολιτισμός έχει στον πυρήνα του τον φασισμό. Τη λατρεία της δύναμης, χωρίς άλλοθι, χωρίς άλλον σκοπό. Δύναμη που φέρνει δύναμη και άλλη δύναμη και ακόμα δύναμη, για να συντρίβει τον αδύναμο. Ο αδύναμος είναι αξιομίσητος. Ο διάχυτος πυρηνικός φασισμός συνοδεύεται από μια νέα εκδοχή φουτουρισμού και από ελαχίστως καμουφλαρισμένη ευγονική.

Τα παραπάνω βεβαίως εμφανίζονται κατά βάση στις καπιταλιστικές μητροπόλεις και μάλιστα της Δύσης (αν και όχι μόνο) και στα μεσαία και ανώτερα στρώματα. Στα χαμηλότερα, ο παραδοσιακός ταξικός αγώνας είναι εκεί για να τρως τα μούτρα σου μαζί με τη φθορά των ανθρωπίνων σχέσεων.

Στα ταπεινά καθ’ ημάς, δίπλα από τα παραπάνω αξιοποιούνται πιο παραδοσιακές μέθοδοι κοτζαμπασισμού. Κάθε κοινωνία έχει τον φασισμό που της πρέπει. Η κοινή συνισταμένη ωστόσο παραμένει η συντριβή του ανθρώπου. Και καθώς οι άνθρωποι συντρίβονται κάθε πράξη αντίστασης, ακόμα και η πιο απελπισμένη κουβαλά την θλίψη του αγώνα και της ουσιαστικής ελευθερίας και αγάπης για την οποία παλεύει κανείς ακόμα και αν αμφιβάλλει για το κατά πόσο θα τη ζήσει.

Θέμης Τζήμας

Ο Θέμης Τζήμας είναι δικηγόρος, διδάκτορας δημοσίου δικαίου και πολιτικής επιστήμης του ΑΠΘ και μεταδιδακτορικός ερευνητής. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σε διεθνή συνέδρια και σε νομικές επιθεωρήσεις και έχει συμμετάσχει σε διάφορες διεθνείς αποστολές.


ΠΗΓΗ:https://kosmodromio.gr/2025/08/03/%cf%83%cf%84%ce%bf-%cf%80%ce%b9%ce%bf-%ce%b2%ce%b1%ce%b8%cf%8d-%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%ac%ce%b4%ce%b9-%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%b2%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b7-%ce%b3%cf%81%ce%b1%ce%bc/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com