Η Ελληνική Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική (2023–2025) – Από τη Διακήρυξη των Αθηνών στις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις.

Η Ελληνική Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική (2023–2025) – Από τη Διακήρυξη των Αθηνών στις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις.

Συγγραφέας:23 Αυγούστου, 2025

Άρθρο της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου Έρευνας και Μελέτης Θουκυδίδης.

Η περίοδος από τον Δεκέμβριο του 2023 έως σήμερα φαίνεται εκ πρώτης όψεως να είναι κομβική για την ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική αλλά και για το μέλλον της χώρας. Η χώρα κινείται σε ένα ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον με τις παραμέτρους που τις καθορίζουν να είναι σχετικώς ευμετάβλητες.

Αξιολογώντας την στρατηγική της χώρας την τελευταία διετία διαπιστώνει κάποιος ότι, η Ελλάδα επεδίωξε να διασφαλίσει τη σταθερότητα και να ενισχύσει τον ρόλο της στο διεθνές περιβάλλον αλλά η εσφαλμένη εκτίμηση των παραμέτρων της στρατηγικής της δεν της επέτρεψαν να επιτύχει πλήρως την επιδίωξή της.

Η Ελλάδα επέδειξε υπερβολική εξάρτηση από την καλή θέληση των συμμάχων, όμως καλή θέληση από πλευράς συμμάχων υπάρχει, δεν υπάρχουν εν Ελλάδι για αυτούς ισχυρά συμφέροντα τέτοια που θα τους ωθούσαν παρέμβουν υπέρ μας σε κρίσιμες καταστάσεις.

Η Ελλάδα υποτίμησε την γεωπολιτική κινητικότητα της Τουρκίας με αποτέλεσμα να ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσμενείς εξελίξεις στην Λιβύη όπου ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ δια του Κοινοβουλίου αναμένεται να προχωρήσει στην επικύρωση του παράνομου τουρκολιβυκουύ μνημονίου και να δώσει πράσινο φως στην Τουρκία για την διενέργεια ενεργειακών ερευνών μεταξύ Λιβύης και νοτίως της Ελλάδας (νοτίως της Κρήτης) καθώς και της Αιγύπτου με τις διαφαινόμενες συζητήσεις της χώρας με την Τουρκία για την προοπτική συμμετοχής στο πρόγραμμα του νέου τουρκικού αεροσκάφους ΚΑΑΝ.

Την διετία 2023-2025 η Ελλάδα άφησε ανεκμετάλλευτη την στρατιωτική αναβάθμισή της σε διπλωματικό επίπεδο.

Η Ελλάδα διακήρυττε ότι αποτελεί πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αλλά δεν προχώρησε σε ενέργειες που να τεκμαίρει την θεώρησή της αυτή ώστε να λαμβάνεται υπόψη στους σχεδιασμούς των γειτονικών χωρών.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στην εξωτερική και αμυντική πολιτική δεν αρκεί μόνο τι λες αλλά το ουσιαστικότερο είναι τι πράττεις και πως το πράττεις.

Η Διακήρυξη των Αθηνών (7 Δεκεμβρίου 2023) εμφανίστηκε ως σημείο αναφοράς στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και ως ιστορική επιτυχία, με την θεώρηση ότι, η εν λόγω διακήρυξη επιδιώκει να φέρει το κλίμα της «καλής γειτονίας» στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. 

Ωστόσο, η διακήρυξη αυτή είχε σοβαρά μειονεκτήματα και συγκεκριμένα, δεν ήταν νομικά δεσμευτική, δεν περιλάμβανε μηχανισμούς επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασής της και δεν συμπεριλήφθηκε το Κυπριακό στις προϋποθέσεις εξομάλυνσης των σχέσεων Ελλάδος και Τουρκίας.

 Επι του τελευταίου θα πρέπει να αναφερθεί ότι από το 1974 και μετά οι εκάστοτε κυβερνήσεις της Ελλάδος έθεταν πάγια στις προϋποθέσεις εξομάλυνσης των Ελληνοτουρκικών σχέσεων την επίλυση του Κυπριακού Ζητήματος.

Η αποκλιμάκωση στο Αιγαίο το 2024 πιστώνεται στα θετικά της ως άνω διακήρυξης, αλλά πέραν τούτου δεν συνοδεύτηκε από χειροπιαστά αποτελέσματα. Η Τουρκία δεν αναίρεσε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, δεν εγκατέλειψε τη ρητορική της «Γαλάζιας Πατρίδας» η οποία πλέον έχει περάσει ως μάθημα στα σχολεία της και το Κυπριακό δεν προχώρησε σε διαδικασία επίλυσης, με την Τουρκία να προωθεί την διχοτόμηση της Νήσου.

H ακύρωση της λειτουργίας στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελάς τον Δεκαπενταύγουστο του 2024 έδειξε και τον πραγματικό βαθμό δέσμευσης της Τουρκίας έναντι της Διακήρυξης των Αθηνών. Έναντι αυτής της πρόκλησης, η ελληνική κυβέρνηση απάντησε με χαμηλούς τόνους, προτάσσοντας την ανάγκη διατήρησης του θετικού κλίματος.

 Με την στάση αυτή, η χώρα μας έστειλε προς την Τουρκία μήνυμα ανοχής το οποίο δύναται να εκληφθεί από αυτή και ως θέση αδυναμίας της χώρας.

Εν κατακλείδι αξιολογώντας την Διακήρυξη των Αθηνών σχεδόν, δύο χρόνια μετά την υπογραφή της διαπιστώνεται ότι, αυτή δημιούργησε μια αίσθηση επιτυχίας χωρίς η επιτυχία αυτή να επιβεβαιώνεται από τις μετέπειτα εξελίξεις. Με την διακήρυξη αυτή, η Ελλάδα παρείχε – σε μια δύσκολη για την Τουρκία περίοδο – την δυνατότητα να βελτιώσει την διεθνή της εικόνα χωρίς να εξασφαλίσει από αυτή τα αντίστοιχα ανταλλάγματα.

Στον πόλεμο στην Ουκρανία , η Ελλάδα εξαρχής τάχθηκε με την Δύση υποστηρίζοντας την Ουκρανία στρατιωτικά, ανθρωπιστικά και πολιτικά. Αυτή η θέση, αν και βασισμένη αφενός μεν στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και αφετέρου δε στην γεωπολιτική τοποθέτηση της χώρας μας, δεν μετουσιώθηκε σε ενεργή συμμετοχή στη διαμόρφωση της στρατηγικής.

Η συζήτηση για την πολυεθνική ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία και τις εγγυήσεις ασφαλείας κατέδειξαν τα όρια της ελληνικής επιρροής στις εξελίξεις. Η αποδοχή της συμμετοχής της Τουρκίας στη ειρηνευτική δύναμη, με τη συναίνεση της Γαλλίας, έφερε σε δύσκολη θέση την Ελλάδα η οποία δεν αξιοποίησε το ζήτημα για να θέσει όρους σχετικά με τις τουρκικές πρακτικές στο Αιγαίο.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η χώρα ακολούθησε τις εξελίξεις αντιδρώντας αμυντικά χωρίς να προβεί σε ανάληψη πρωτοβουλιών. Το αποτέλεσμα ήταν η αναβάθμιση του ρόλου της Άγκυρας στη μεταπολεμική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, ενώ η Αθήνα παρέμεινε στο περιθώριο.

Σχετικά με την στάση της Γαλλίας , χώρα η οποία μέχρι σήμερα είναι στρατηγικός εταίρος, φέρεται το τελευταίο διάστημα με μια σειρά ενεργειών να κρατεί μια πιο διαφοροποιημένη στάση ως προς την Τουρκία και συγκεκριμένα :

– Ενέκρινε την τουρκική συμμετοχή στην ειρηνευτική αποστολή της Ουκρανίας.

– Αποδέχθηκε μια ενδεχόμενη την πώληση 300 προηγμένων πυραύλων αέρος / αέρος μεγάλου βεληνεκούς Meteor στην Τουρκία στα πλαίσια ενδεχόμενης αγοράς από την εν λόγω χώρα 40 αεροσκαφών EF-2000 tranche 4 της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Eurofighter (Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιταλία). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, ο πύραυλος τύπου meteor δεν είναι αμιγώς γαλλικής κατασκευής οπλικό σύστημα, αλλά κατασκευάζεται από Ευρωπαϊκή Κοινοπραξία στην οποία η Γαλλία κατέχει το 15% του μεριδίου κατασκευής του εν λόγω οπλικού συστήματος. Επιπροσθέτως, η Ελλάδα έχει προμηθευτεί ‘ένα μικρό αριθμό πυραύλων τύπου meteor στα πλαίσια προμήθειας 24 γαλλικών αεροσκαφών Rafael F3R.

– Σύμφωνα με δημοσίευμα της Ελληνικής Έκδοσης της ιστοσελίδας του γερμανικού Deutsche Welle (πατήστε εδώ ) σε τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ των Προέδρων της Γαλλίας κα της Τουρκίας συμφωνήθηκε η ενίσχυσης της συνεργασίας των δυο χωρών με έμφαση στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας.

Από τα ως άνω καταδεικνύεται ότι, οι εθνικές προτεραιότητες και τα εθνικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων υπερισχύουν των όποιων συμμαχικών δεσμεύσεων με τρίτες χώρες.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι, στις διεθνείς σχέσεις μεταξύ των κρατών δεν υπάρχουν μόνιμες φιλίες, αλλά υπάρχουν μονίμως συμφέροντα. Η Ελλάδα δεν αξιοποίησε έγκαιρα τα διαθέσιμα εργαλεία για να προωθήσει τα συμφέροντά της.

Ωστόσο παρά τις διαφοροποιήσεις, οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας είναι σε υψηλό επίπεδο ιδιαίτερα στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας όπου η χώρα μας αποτελεί σημαντικό προμηθευτή προϊόντων της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 έως σήμερα και αυτό είναι κάτι που ίσως θα πρέπει να το υπενθυμίζουμε με πιο πειστικό τρόπο στην λόγω χώρα.

Μια σημαντική πρόκληση για την Ελλάδα είναι η εργαλειοποίηση από την Τουρκία της αμυντικής της βιομηχανίας. Η Τουρκία με την ανάπτυξη της αμυντικής της βιομηχανίας επιδιώκει μεν την αμυντική αυτάρκεια αλλά διαμέσου των εξαγωγών και των διεθνών συνεργασιών επιδιώκει την αύξηση των δυνατοτήτων της στην άσκηση διεθνούς επιρροής.

Το πρόγραμμα τουρκικού μαχητικού 4++ γενιάς KAAN (επικοινωνιακά η Τουρκίας το εμφανίζει ως μαχητικό αεροσκάφος 5ης γενιάς) αποτελεί στρατηγική πρόκληση για την Ελλάδα σε επίπεδο αεροπορικής ισχύος. H Ελλάδα τα τελευταία πέντε χρόνια ενίσχυσε ωστόσο την αεροπορική της ισχύ με την προμήθεια 24 μαχητικών αεροσκαφών 4++ γενιάς Rafale F3R, τον εκσυγχρονισμό 83 αμερικανικών αεροσκαφών F -16 C/D Block 52+/52+adv σε F-16 Viper (+ πιθανό εκσυγχρονισμό 38 παλαιότερων αεροσκαφών F-16C/D Block50 σε F-16Viper) καθώς και την προμήθεια 20 (+20) αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35A JSF.

Επί του προγράμματος του τουρκικού μαχητικού ΚΑΑΝ, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πιθανή συμμετοχή της Αιγύπτου στο πρόγραμμα.

 Η Ελλάδα είχε επενδύσει στη συνεργασία Ελλάδας–Κύπρου–Αιγύπτου για τον έλεγχο ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά η τουρκοαιγυπτιακή προσέγγιση υπονομεύει την ελληνική στρατηγική.

Η Ελλάδα δεν αξιολόγησε ουσιαστικά την εξωστρεφή τουρκική αμυντική βιομηχανία ως εργαλείο άσκησης διεθνούς επιρροής από την Τουρκία. Το πρόγραμμα KAAN δεν αποτελεί μόνο τεχνολογική πρόκληση αλλά χρησιμοποιείται από την Τουρκία ως εργαλείο στην προσπάθειά της να αναδιαμορφώσει προς όφελός της τις περιφερειακές συμμαχίες.

Συμπερασματικά στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της Ελλάδας την περίοδο 2023-2025 σημειώθηκαν σημαντικές διπλωματικές κινήσεις οι οποίες ωστόσο συνοδεύτηκαν από αρνητικά σημεία και συγκεκριμένα :

– Η Διακήρυξη των Αθηνών βελτίωσε το κλίμα στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά δεν παρήγαγε απτά αποτελέσματα και λειτούργησε προς βελτίωση της διεθνούς εικόνας της Τουρκίας .

– Η τουρκική αναβάθμιση στην Ουκρανία βρήκε την Αθήνα χωρίς δυνατότητα αντίδρασης.

– Η Γαλλία με την διαφοροποίηση την πολίτικής της σε σχέση με την Τουρκία απέδειξε ότι, η ελληνογαλλική στρατηγική συμμαχία του 2021 δεν εγγυάται την πλήρη στήριξη της Ελλάδας από πλευράς Γαλλίας.

– Η επιχειρούμενη Τουρκοαιγυπτιακή προσέγγιση δύναται λειτουργήσει περιοριστικά στην Τριμερή συνεργασίας μεταξύ Ελλάδος – Κύπρου – Αιγύπτου

– Η Ελλάδα επένδυσε περισσότερο στη διαχείριση σχέσεων που ανέπτυξε και όχι στην προώθηση εθνικών θέσεων.

Η Ελλάδα την τελευταία διετία κατάφερε να πετύχει μια σταθερότητα στο γεωπολιτικό περιβάλλον αλλά χωρίς μακροπρόθεσμες στρατηγικές εγγυήσεις κινδυνεύει να αποδειχθεί εύθραυστη και να χαθούν τα όποια οφέλη αποκόμισε.

Σε μια κρίσιμη περίοδο γεωπολιτικών ανακατατάξεων, η Ελλάδα θα πρέπει να ασκήσει πλέον μια ενεργητική, πολυδιάστατη στρατηγική που θα συνίσταται :

1) Στην δυναμικότερη παρέμβαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.

2) Στην διατήρηση και αναβάθμιση των σχέσεων συνεργασίας με Ισραήλ, ΗΑΕ Σαουδική Αραβία και λοιπές Αραβικές Χώρες καθώς και με την Ινδία.

3) Την διατήρηση των υφιστάμενων σχέσεων συνεργασίας Αίγυπτο, με την προώθηση προτάσεων, εναλλακτικών ως προς τις τουρκικές προτάσεις στο τομέα της αμυντικής συνεργασίας καθώς και με την προώθηση προτάσεων ουσιαστικής πραγματοποιήσιμης ενεργειακής συνεργασίας στην εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων.

4) Την συνέχιση της στρατηγικής σχέσης με τις Η.Π.Α. καθώς και την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού διαύλου επικοινωνίας και συνεργασίας με την διοίκηση του Προέδρου κ. Donald Trump.

5) Την υιοθέτηση υβριδικής στρατηγικής έναντι της Τουρκίας ήτοι μιας στρατηγικής που συνδυάζει την στρατηγική ισχύος με την στρατηγική διπλωματικής πίεσης και με παράλληλη προώθηση ισχυρών μηχανισμών αποτροπής έναντι της Τουρκίας.

6) Την δημιουργία Μόνιμου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδος – Κύπρου σε θέματα Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής
Δεδομένη της κρισιμότητας της περιόδου, αν η Ελλάδα δεν προχωρήσει σε επανασχεδιασμό της στρατηγικής της στην εξωτερική πολική τότε κινδυνεύει να περιοριστεί σε δευτερεύοντα ρόλο στην περιοχή.


ΠΗΓΗ:https://irsthoukydides.gr/?fbclid=IwQ0xDSwMaGh9leHRuA2FlbQEwAGFkaWQBqybA4JBREwEeWboZwz_jqQTL3KFTaVOph62XyQzpXoCu0tGnaZe6GVZDnBbsQpmvFbHI3Ek_aem_6BiRPMX0lAt5h2ozM_UftA&utm_source=fb&utm_medium=paid&utm_campaign=120232424889690755&utm_term=120232424889860755&utm_content=120232424889970755&utm_id=120232424889690755
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com