Ο Αουρελιάνο Μπουενδίας και η Παλαιστίνη

 Του Θέμη Τζήμα 

Το πώς ζεις ορίζεται από το πώς αναμένεις το τέλος.

Για όσες και όσους έχουν διαβάσει τα «100 Χρόνια Μοναξιά» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (ίσως το σπουδαιότερο μυθιστόρημα κατά τον γράφοντα, ο οποίος ωστόσο κάθε άλλο παρά καλός γνώστης της λογοτεχνίας είναι) ο Αουρελιάνο Μπουενδίας αποτελεί μάλλον τον κεντρικό(τερο) και γοητευτικότερο ήρωα.

Ο Αουρελιάνο λέει χαμογελώντας: «Δεν πεθαίνει κανείς όταν πρέπει, αλλά όταν μπορεί». Ο Γιαχία Σινουάρ είχε πει κάτι αντίστοιχο: «Τη μέρα που δεν είναι να πεθάνεις δεν σε αγγίζει τίποτα. Τη μέρα που είναι να πεθάνεις δεν σε σώζει τίποτα». Η ζωή ορίζεται από τον τρόπο που αναμένεις τον θάνατό σου. Η ζωή είναι θανατοκεντρική. Το πώς ζεις ορίζεται από το πώς αναμένεις το τέλος. Αυτό ισχύει τόσο για τα άτομα, όσο και για τους λαούς και μάλιστα για τις πρωτοπόρες κάθε φορά δυνάμεις εντός τους («καλή αντάμωση στα γουναράδικα»).

Ο Αουρελιάνο γεννήθηκε με ανοιχτά μάτια και με μια εσωτερική παρόρμηση, με μια λύσσα που τον κατατρώει σε όλη του τη ζωή. Υπάρχει μοίρα; Υπάρχει ως αποτέλεσμα της παρόρμησης που μας κινεί σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η ψυχιατρικοποίηση, η υπερανάλυση μάς κάνει να το ξεχνάμε. Εν μέρει μόνο φτιάχνουμε τη μοίρα μας, είμαστε φτιαγμένοι από αυτήν, όπου η μοίρα συμπεριλαμβάνει τα ορμέμφυτα, τον τόπο, τον χρόνο, τη γλώσσα μέσα στην οποία γεννιόμαστε.

Περήφανος, δίκαιος, διαισθητικός, ατσάλινος στην παρόρμησή του και στην επιθυμία του, παράφορος θα λέγαμε και με έναν τρόπο (ή μάλλον με πολλούς) αυτό-καταστροφικός. Ο Αουρελιάνο χάνει σε κάθε έναν από τους 32 πολέμους-επαναστάσεις που κάνει. Έχοντας γνωρίσει τον πόλεμο, την επανάσταση, την ήττα, τη δόξα, πεθαίνει στο εργαστήριό του φτιάχνοντας ψαράκια και περιμένοντας να περάσει η κηδεία του. Συνειδητοποιεί κάποια στιγμή ότι πολεμάει από περηφάνια και όχι από ιδεολογία, όχι για το μεγάλο Φιλελεύθερο Κόμμα. Αντί όμως να γίνει ένας απογοητευμένος κυνικός, αντί να συμβιβαστεί, ξαναοργίζεται, ένας γοητευτικός δεινόσαυρος από το παρελθόν απέναντι στη νέα βαρβαρότητα της εταιρείας της μπανάνας και των γκρίνγκος.

Έχοντας επιβιώσει από ατελείωτες απόπειρες δολοφονίες, από θλιβερές ή και όχι τόσο, συνευρέσεις με πουτάνες (κατά τον Μάρκες, για να μην προσβληθεί η πολιτική ορθότητα της εποχής) , έχοντας δει όλα του τα παιδιά να εκτελούνται, έχοντας νιώσει να τον ξεπερνάει ο κόσμος, διατηρεί τη γοητεία του αγώνα, της ήττας, του πείσματος και τελικά μιας μεγάλη νίκης ίσως. Της νίκης που προκύπτει από το ασυμβίβαστο πείσμα. Από την ατσάλινη διάθεση την ώρα της ήττας και του πόνου να φτύνει κανείς κατά πρόσωπο την εξουσία.

Ο Αουρελιάνο δεν ζει απλώς, υπάρχει. Δεν είναι το ίδιο από μια φιλοσοφική και ποιητική πλευρά. Υπάρχω σημαίνει καταπίνω τη ζωή και με καταπίνει. Συγχωνευόμαστε και διεισδύουμε ο ένας στην άλλη. Υπάρχω σημαίνει προβαίνω δια της ζωής μου σε ένα διάβημα για το πώς πρέπει να βιώνεται η ζωή δια του παραδείγματός μου και έτσι καθίσταμαι οικουμενικός. Οι προβαίνοντες σε διαβήματα τέτοιου είδους σπανίως, μάλλον ποτέ, είναι «καθαροί». Είναι βαθιά αντιφατικοί, μας μπερδεύουν, τα πρόσωπα και οι λαοί. Τους ερωτευόμαστε, μας πληγώνουν, τους απορρίπτουμε, τους ξαναανακαλύπτουμε. Αξίζουν; Ναι, γιατί τόσο στα αρνητικά τους, όσο και στα θετικά είναι σηματωροί, οι εσωτερικευμένοι μεγάλοι «Άλλοι», οι δύσκολοι και βασανιστικοί κριτές μας.

Πολύς κόσμος αναρωτιέται αν άξιζε η 7η Οκτωβρίου μπροστά στην καταστροφή και στη γενοκτονία. Αν αξίζει ο αγώνας μπροστά στον πόνο που νιώθει τόσος πολύς κόσμος όλων των ηλικιών. Οικογένειες εξαφανίστηκαν, οι νεκροί ίσως να φτάνουν τις 600.000, οι ακρωτηριασμένοι χιλιάδες, οι άνθρωποι που υποφέρουν από εγκαύματα, από σπασμένα κόκκαλα, από την πείνα, τη δίψα, από τους χαμένους δικούς τους, από τη φυλάκιση και από τα βασανιστήρια είναι αμέτρητοι. Άξιζε; Αξίζει; Αξίζει. Οι Παλαιστίνιοι είναι ο συλλογικός μεγάλος «Άλλος». Το κριτήριο το οποίο εσωτερικεύουμε είτε το θέλουμε, είτε όχι.

Η περηφάνια είναι αμαρτία, ειδικότερα όταν είναι υπεροψία. Και δεν το λέμε μόνο ή κυρίως από θεολογικής απόψεως αλλά και από υπαρξιακής. Κατά τη Θεολογία, ο υπερόπτης αποκόπτεται από τον Θεό. Από υπαρξιακής απόψεως, ο υπερόπτης αποκόπτεται από τους ανθρώπους γύρω του, από την πραγματικότητα. Η περηφάνια του συνταγματάρχη Αουρελιάνο Μπουενδίας ωστόσο είναι κάτι διαφορετικό: είναι το ατσάλινο πείσμα απέναντι στην υποταγή και στην ατίμωση από κάποιον έξω από τα δικά του πάθη. Ο συνταγματάρχης δεν είναι υπερόπτης, είναι τραγικός. Τραγικός όχι με την τρέχουσα χυδαία έννοια, με την ποιητική έννοια, είναι τραγικός ήρωας. Αυτό είναι και η Γάζα σήμερα. Τραγική. Τραγική ηρωίδα της ιστορίας όπως ήταν ο Ελληνισμός της αντίστασης.

Ο συνταγματάρχης κάνει συμβιβασμούς. Μάλιστα σε μια δεδομένη στιγμή πολεμά για να επιβάλει τον συμβιβασμό των επαναστατών. Δεν υποτάσσεται όμως. Δεν εξαχρειώνεται, δεν γίνεται τσανακογλύφτης, όχι μόνο από ιδεολογία αλλά και από υπερηφάνεια. Όταν η ιδεολογία τελειώνει, όταν το κόμμα υποχωρεί ως κίνητρο αγώνα, αυτή η υπαρξιακή περηφάνια, το υπαρξιακό πείσμα μένει εκεί. Αξίζει; Ναι.  Απέναντι στο οικουμενικό παράδειγμα, στο διαχρονικό αρχέτυπο του προδότη, πρέπει να υπάρχει μα διασώζεται το οικουμενικό, διαχρονικό πρότυπο του ήρωα ο οποίος αντλεί αντοχή από την ίδια του την ύπαρξη. Πρέπει, όχι με την έννοια του βάρους αλλά της επιθυμίας να διασωθεί το δύσκολο, το σπάνιο, το υψηλό, η αυταξία της ανθρώπινης υπόστασης η οποία θέλει τον άνθρωπο αυτόνομο άρα ικανό να ξεδιπλώσει όλες τις δυνατότητές του και άρα εμμενή στη ζωή. Και η ύπαρξη προηγείται της ιδεολογίας. Προηγείται χάρη στον πυρηνικό εαυτό του ο οποίος έχει ένα ύστατο όριο αναδίπλωσης ακόμα και με κόστος την μερική η τελειωτική εξαφάνιση του ανθρώπου.

Ποιος μπορεί να συντροφεύσει ένα τέτοιο πρόσωπο ή έναν τέτοιο λαό στη ζωή; Ποιος μπορούσε να συντροφεύσει τον Αραφάτ, τον Σινουάρ, την Παλαιστίνη και τόσες/τόσους άλλους που βρήκαν το ύστατο καύσιμο στο πείσμα, στην αυτοκαταστροφική ακόμα, περηφάνια;

Ο αγώνας του συνταγματάρχη είναι ο αγώνας μιας ανθρωπότητας που αρνείται τα συγκεκριμένα εγκόσμια. Αν η ωραία Ρεμέδιος αναλήφθηκε στο πλαίσιο του μαγικού ρεαλισμού, ο Αουρελιάνο πέθανε στο εργαστήριό του κοντά, με τα μάτια ανοιχτά και με τη λύσσα μέσα του, μέσα στον ρεαλισμό των θλιβερών εγκοσμίων με τα οποία δε συμβιβάστηκε. Υπ’ αυτήν την έννοια διέσωσε κάτι μοναδικά ανθρώπινο. Το ίδιο και η Παλαιστίνη. Θυσιάζεται, αρνείται, πεισμώνει, υπερηφανεύεται και έτσι διασώζει το μοναδικά ανθρώπινο, το επιφανειακώς παράλογο, το υπερβατικό και το γειωμένο.

Δύσκολος άνθρωπος ο συνταγματάρχης, δύσκολη πατρίδα η Παλαιστίνη, μα άνθρωπος και πατρίδα ολόκληροι και οικουμενικοί.

Πηγή:https://kosmodromio.gr/2025/09/30/%ce%bf-%ce%b1%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b5%ce%bb%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bf-%ce%bc%cf%80%ce%bf%cf%85%ce%b5%ce%bd%ce%b4%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b7-%cf%80%ce%b1%ce%bb%ce%b1%ce%b9%cf%83%cf%84/