Του Μάνου Λαμπράκη
Σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο Κρητικός Μανώλης Βλατάκης‑Καραγκούνης δεν είναι απλώς ένας μεγάλος ερευνητής, αφού είναι ήδη μια αναφορά στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, αλλά ένας από εκείνους τους σπάνιους στοχαστές που το έργο τους δεν περιορίζεται στο παρόν, αφού αναδιαμορφώνει το ίδιο το πεδίο όπου κινείται. Η πορεία του, από τις εφηβικές διακρίσεις στους διαγωνισμούς της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας και το βραβείο της NASA, έως την κορυφή της θεωρητικής πληροφορικής στις Ηνωμένες Πολιτείες, συνιστά μια αφήγηση ακραίας συγκέντρωσης, ταλέντου και στοχαστικής ωριμότητας.
Ως έφηβος, βραβεύτηκε επανειλημμένα σε πανελλήνιους μαθηματικούς διαγωνισμούς, όχι για την ταχύτητα των υπολογισμών του ή τη μηχανική του ευχέρεια, αλλά για τον ανορθόδοξο τρόπο σκέψης που ήδη τον διέκρινε: ικανός να μετατοπίζει το πρόβλημα, να το κοιτά από γωνία, να βρίσκει νέες αναλογίες. Αυτή η έφεση στην μετατόπιση της οπτικής θα γινόταν το δομικό του πλεονέκτημα στα χρόνια που ακολούθησαν. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (βαθμός 9,78/10), συνέχισε με διδακτορικό στο Columbia University δίπλα σε ονόματα‑θεμέλια της θεωρητικής επιστήμης των υπολογιστών, όπως ο Μιχάλης Γιαννακάκης, και ολοκλήρωσε μεταδιδακτορική έρευνα στο Simons Institute του UC Berkeley, συνεργαζόμενος με τον Michael Jordan, κορυφαίο θεωρητικό της μηχανικής μάθησης.
Το σημερινό του έργο, ως επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin - Madison και διευθυντή του Minoans Lab, δεν αφορά απλώς «καλύτερους αλγορίθμους». Αντλεί από τη θεωρία παιγνίων, την ανάλυση δυναμικών συστημάτων, την πολυπαραγοντική μάθηση, και οικοδομεί κάτι σαν μια αλγοριθμική φιλοσοφία της συνεργασίας: πώς συστήματα πολλαπλών πρακτόρων, χαοτικά και ατελή, μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες σταθερότητας χωρίς εξωτερικό καταναγκασμό; Εδώ, το επιστημονικό αντικείμενο μοιάζει να τέμνεται με το θεολογικό: η δυνατότητα ενότητας χωρίς κατάργηση της ελευθερίας, η μεταστοιχείωση της πολλαπλότητας σε αρμονία χωρίς ακύρωση της διαφοράς.
Στην Ορθόδοξη θεολογία, η Θεία Οικονομία δεν εξαλείφει την ιδιοπροσωπία του ανθρώπου αλλά τη φωτίζει μέσα από τη σχέση, η χάρη δεν καταστρέφει τη φύση αλλά την ολοκληρώνει. Αντίστοιχα, στο έργο του Βλατάκη, η αστάθεια και η αβεβαιότητα δεν νοούνται ως εχθροί αλλά ως αναγκαίες προϋποθέσεις δημιουργικής ισορροπίας. Η έρευνά του στοχεύει στην ανακάλυψη εκείνων των «κρυφών» δομών που επιτρέπουν σε περίπλοκα, αποκεντρωμένα δίκτυα να συγκλίνουν σε δυναμικές ισορροπίες· μια σύγχρονη, επιστημονική εικόνα κοινωνίας.
Σε δημόσιες παρεμβάσεις, όπως οι ομιλίες του στο πρόγραμμα Badger Talks, ο Βλατάκης δεν μιλά σαν τεχνικός ειδικός που παραθέτει δεδομένα. Μιλά σαν στοχαστής που διακρίνει πίσω από τους αλγόριθμους μια ηθική διάσταση: ότι η τεχνολογία είναι χώρος σχέσης και όχι απλώς εργαλείο ισχύος, ότι ακόμη και μέσα στο χάος μπορεί να υπάρξει αρμονία, εφόσον αλλάξουμε το βλέμμα μας. Εδώ αναδύεται ένα ύφος που η ανάλυση δεν είναι μόνο περιγραφική, είναι υπαρξιακή — αφορά το ίδιο το νόημα της συνεργασίας σε έναν κατακερματισμένο κόσμο.
Η περίπτωση του Βλατάκη υπερβαίνει κατά πολύ το δημοσιογραφικό στερεότυπο του «Έλληνα στο εξωτερικό που μας κάνει περήφανους». Δεν είναι απλώς ένας Έλληνας που βρέθηκε σε κορυφαία πανεπιστήμια, είναι ένας διαμορφωτής πεδίου, ένας από αυτούς που επηρεάζουν την ίδια τη φορά της επιστημονικής έρευνας διεθνώς. Οι εργασίες του δεν περιορίζονται στο να επιλύουν υφιστάμενα προβλήματα, δημιουργούν νέα πλαίσια όπου τα προβλήματα τίθενται αλλιώς.
Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, όπου η αβεβαιότητα συχνά αντιμετωπίζεται ως κάτι που πρέπει να εξαλειφθεί, ο Βλατάκης δείχνει ότι η αβεβαιότητα μπορεί να είναι πηγή δυναμικής και δημιουργίας. Όπως η Ορθόδοξη εμπειρία βλέπει την πτώση όχι μόνο ως τραγωδία αλλά ως δυνατότητα μετανοίας και χάριτος, έτσι και η επιστήμη του Βλατάκη αντιμετωπίζει το σφάλμα και την αστάθεια ως απαραίτητα συστατικά της καινοτομίας.
Σε αυτόν τον συνδυασμό αυστηρότητας και πνευματικότητας κρύβεται ίσως η ιδιαιτερότητα του Βλατάκη. Δεν εκπροσωπεί μια ακόμη τεχνοκρατική ελίτ, αντιθέτως, ενσαρκώνει ένα άλλο ήθος: εκεί όπου η επιστημονική αριστεία συνυπάρχει με την αίσθηση ότι το έργο έχει νόημα και κατεύθυνση. Στην εποχή του υπερκατακερματισμού και της ψυχρής αυτοματοποίησης, η φωνή του Βλατάκη υπενθυμίζει ότι ακόμη και η πιο προχωρημένη τεχνολογία μπορεί να γίνει χώρος κοινωνίας και πράξη αγάπης.
Από το εφηβικό παιδί‑θαύμα των μαθηματικών στην Ελλάδα ως τον καθιερωμένο διεθνή θεωρητικό της συνεργασίας και της ισορροπίας σε πολυσύνθετα συστήματα, η πορεία του Βλατάκη είναι μια υπόμνηση ότι το χάος δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή μιας νέας αρμονίας — μιας αρμονίας που, όπως και η θεολογία της Εκκλησίας, δεν επιβάλλεται απ’ έξω, αλλά αναδύεται από μέσα.
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.